| استان زنجان |
| موقعیت |
 |
| اطلاعات |
مرکز استان:
• مختصات: |
زنجان
مختصات: .N° .E° |
| مساحت : |
۲۱٬۷۷۳ ک‌م۲ |
جمعیت(138۵):
• پراکندگی : |
۹۷۰٬۹۴۶
/ک‌م۲ |
| شمار شهرستان‌ها: |
۷ |
| منطقه زمانی: |
IRST (UTC+۳:۳۰) |
| -تابستان (دی‌اس‌تی): |
IRST (UTC+۴:۳۰) |
| زبان(های) اصلی: |
فارسی ٬ ترکی ٬ گیلکی ٬ کردی |
استان زَنجان یکی از استان‌های ایران می‌باشد که در شمال غربی کشور ایران قرار گرفته و مرکز این استان شهر زنجان است. استان زنجان دارای ۷ شهرستان و ۱۲۱۰ آبادی است که از این تعداد، ۹۷۸ آبادی دارای سکنه و بقیه خالی از سکنه می‌باشد[۱].
|
فهرست مندرجات
[نهفتن]
- ۱ تقسیمات اداری
- ۲ طبیعت و جغرافیای طبیعی
- ۳ مردم
- ۴ تاریخچه
- ۵ محصولات کشاورزی استان
- ۶ صنایع دستی استان
- ۷ صنایع استان
- ۸ مشاهیر زنجان
- ۹ جستارهای وابسته
- ۱۰ منابع
- ۱۱ پانویس‌ها
- ۱۲ پیوند به بیرون
|
تقسیمات اداری
استان زنجان دارای ۷ شهرستان، ۱۶ بخش، ۴۶ دهستان و ۱۸ شهر است.
طبیعت و جغرافیای طبیعی
استان زنجان در شمال غرب فلات مرکزی ایران قرار گرفته‌است. وسعت استان برابر ۲۲۱۶۴ کیلومتر مربع و۳/۴۱ درصد کل کشور را شامل می‌شود.جمعیّت استان بر اساس آخرین آمار ۹۶۴۵۶۱ نفر و معادل ۵/۱ درصد کل کشور است.
رودهای مهم در این استان قزل‌اوزن، زنجانرود، ابهر رود (رود کبیر) است. بلندترین نقطه استان در ارتفاعات تخت سلیمان (بیش از ۳۰۰۰ متر) و کمترین در قزل‌اوزن در گیلوان (بیش از ۳۰۰ متر) می‌باشد. آثار تاریخی شامل سلطانیه، بازار زنجان. مجموعه رختشویخانه. مسجد جامع زنجان. مقبره قیدار نبی در شهرستان خدابنده. آرامگاه احمد زهرنوش و امامزاده زیدالکبیر در ابهر است. آب و هوا در زمستان بسیار سرد و در تابستان معتدل می‌باشد.
تخت سلیمان در استان زنجان
تنوع آب وهوایی این منطقه موجب ایجاد گونه‌های متفاوتی از زندگی جانوری شده‌است.وجود گونه‌های متفاوتی از حیوانات وحشی و پرندگان مهاجر وجانوران آبزی گردشگران بسیاری را در مواقعی که شکار مجاز است به این منطقه جذب می‌کند. از ۲۵ سال پیش ناحیه بزرگی به نام انگوران از طرف سازمان محیط زیست منطقه حفاظت شده اعلام گردیده‌است.به دلیل شرایط کوهستانی این ناحیه و تأثیرات جریانات جوی مرطوب شمال غربی وغربی آب و هوای استان را می‌توان تبیین نمود. آب وهوای کوهستانی بازمستانی بسیار سرد و برفی و تابستانی دلپذیرو. فصول بهار وتابستان بهترین زمان برای گذراندن اوقات فراغت در این استان هستند. میزان بارندگی در بهار وزمستان نسبت به سایر فصول در این استان بیشتر است. پوشش گیاهی استان در مناطق مختلف متغیر بوده ولی در مجموع از جنگلها و چراگاههایی با چشم انداز زیبا تشکیل شده‌است.
غارهای استان عبارت‌اند از غار کتله خور و گلجیک و غار خرمنه سر. غار کتله خور که از همه اینها دیدنی تر و بزرگ‌تر است ویکی از پدیده‌های طبیعی بسیار زیبای ایران محسوب می‌شود در ۸۰ کیلومتری جنوب خدابنده قرار گرفته‌است. این غار از سه طبقه تشکیل شده و دارای تونلهای فرعی و استلاکتیتها و استلاکمیتها و ستونهای بسیار در گذرگاههای اصلی است وقندیلهای مخروطی آویزان از سقفها در اثر داشتن ناخالصیها رنگهای متنوع به خود گرفته‌اند و آنها که ترکیبات به همراه نداشته و یا کمتر دارند به صورت بلورهای شیشه‌ای بسیار شفاف مشاهده می‌شوند.
یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی در این استان غار کتله خور است.
از رودهای مهم استان قزل اوزن است که رودی جوشان وخروشان است و از کوههای کردستان سرچشمه گرفته وپس از توقفی در پشت سد منجیل نهایتا وارد دریای خزر می‌گردد.و از دیگر رودخانه‌ها زنجانرود- ابهررود - سجاس رود و خرا رود را می‌توان نام برد. همچنین چشمه‌های آب معدنی استان عبارت‌اند از چشمه آبگرم وننق - چشمه آبگرم ابدال - چشمه آبگرم گرماب وچشمه آبگرم حلب انگوران.
مردم
ترکی آذربایجانی زبان اکثریت اهالی استان زنجان است .[۲] همسایگی و نزدیکی به پایتخت باعث گرایش به زبان فارسی شده‌است.[۳] در جهات چهارگانه در شمال استان ترکی مخلوط با گیلکی و در شرق متمایل به فارسی٬ در جنوب غربی کردی و در غرب ترکی آذربایجانی و در جنوب استان نیز با گرایش فارسی و تاتی تکلم می‌کنند.[۳]
حمدالله مستوفی در کتاب نزهة القلوب که در حدود سال ۷۴۰ هجری قمری نوشته شده مردم زنجان را سنی مذهب معرفی می‌کند. اما در دوران صفویه با حمایت صفویان از مذهب شیعه به تدریج مذهب تشیع رواج یافته‌است.
تاریخچه
گنبد سلطانیه بزرگ‌ترین گنبد آجری جهان
قدمت آن متعلق به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد است. مرکز این استان کهنسال در قبل از اسلام زنگان یا زندیگان و به معنای منسوب به کتاب زند نام داشته‌است که پس از استیلای اعراب بنا به ضرورت تلفظ معرب به زنجان تغییر یافته‌است. این استان از قدیم به سبب قرار کرفتن در حاشیه جاده ابریشم و راه تجاری مسیر هند و چین به اروپا دارای اهمیت خاصی بوده‌است. استان بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۷۶ دارای هفت شهرستان به نامهای زنجان-ابهر-خرمدره-خدابنده-ایجرود-طارم و ماهنشان است.
بنای عظیم گنبد سلطانیه که بعد از کلیسای سانتا ماریا دلفیروی فلورانس وایاصوفیه در ترکیه عظیمترین گنبد تاریخی جهان بشمار می‌آید در این استان قرار دارد.
همچنین معبد داش کسن باقی مانده از زمان سلسله ساسانیان نیز از آثار تاریخی این استان است.
محصولات کشاورزی استان
محصولات عمده کشاورزی استان که اکثرا صادر هم می‌شوند عبارت‌اند از: انجیر - برنج - انگور - زرد آلو - سیب - لوبیا - خیار - پیاز - گردو - فندق و بادام - زیتون - انار وسیر. زیتون و انار و برنج سیر و انجیر از محصولات عمده شهرستان طارم به شمار می‌رود.
صنایع دستی استان
از کارهای دستی بومی زنجان ساخت وسایل نقره‌ای و به ندرت طلائی به صورت ملیله کاری است که در اوایل فقط در زنجان معمول بوده که در زمان رضاخان تعدادی از هنرمندان زنجانی به تهران و اصفهان کوچ کردند و این هنر ظریف را در آن شهرها رواج دادند.
چاروق دوزی یکی دیگر از هنرهای دستی است که دستهای ظریف هنرمندان زنجانی در تولیدات آن مهارت ویژه‌ای دارند. این چاروقها مشخصاً زنانه بوده و استفاده از آن جنبه تشریفاتی و تفننی دارد.
چاقو سازی در زنجان که با مهارت خاصی به دست استادان این صنعت ساخته می‌شود با ویژگی‌هایی همچون ظرافت، تناسب، تنوغ، قدرت برش و آبکاری تیغه از شهرت فراوانی بر خوردار است.
صنایع استان
استان زنجان به دلیل محدودیت قانونی توسعه ظرفیتهای تولیدی در تهران و مرکز کشور و برخورداری از شبکه‌های زیر بنایی قوی (زمین-منابع آب-خاک- شبکه‌های مواصلاتی- موقعیت راهبردی در منطقه شمالغرب - عبور خطوط انرژی - سرمایه گذاری کلان ملی و....) از پتانسیل قابل ملاحظه‌ای در جذب سرمایه گذاری بخش صنعت برخوردار است. از صنایع مهم استان به چند نمونه اشاره می‌گردد:
۱- شرکت ایران ترانسفو ۲-پارس سوئیچ ۳-شرکت ملی سرب و روی ایران ۴-شرکت کالسیمین ۵-شرکت مینو ۶-چینی سازی ماهنشان و هیس ۷-فرش سهند ۸-پیش سازان لوازم خانگی ایران ۹-لائی سازی ۱۰-سامان شیمی ۱۱- نخ تایر ۱۲- سیمان خمسه ۱۳- روغن نباتی جهان ۱۴- بلکا شرق و...همچنین شهرستان زنجان از لحاظ تنوع معادن بسیار غنی بوده به طوریکه در حال حاضر بالغ بر ۱۷۰ اندیس وذخایر معدنی قابل بهره برداری ودر دست اکتشاف ویا شناسایی شده در استان وجود دارد که شامل: سرب وروی - براسیت - سیلیس - خاکهای صنعتی آنتی موان - تالک - پرلیک - سولفات منیزیم - آلونیت - منگنز - مس - آهن و سنگهای تزیینی (گرانیت - مرمریت - تراورتن - چینی و مرمر) وسنگهای آهکی و گچ و سنگ لاشه‌است.هم اینک از ز نظر معادن روی این استان بزرگ‌ترین معادن روی خاور میانه را در خود جای داده‌است.
منابع
- تاریخ زنجان:دکتر هوشنگ ثبوتی. دانشگاه زنجان
- اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳، ص۱۲۳.
- وب‌گاه دانشگاه زنجان
- سایت وزارت کشور
