جغرافیای طبیعی هرمزگان

جغرافیای طبیعی

استان هرمزگان با وسعت  758/684 کیلومتر مربع ، درجنوب ایران مابین مختصات جغرافیایی 25درجه و23دقیقه تا28درجه و 57 دقیقه عرض شمالی ، و 52 درجه و 41 دقیقه تا 59 درجه و 15دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است. این استان از شمال وشمال شرقی با استان کرمان ، از جنوب با خلیج فارس ودریای عمان، از جنوب شرقی با استان سیستان و بلوچستان ، و از غرب با استانهای فارس و بوشهر همسایه است.

تنگه هرمز یکی از حساسترین وحیاتی ترین گذرگاههای آبی عصر حاضر می باشد . این تنگه هلالی شکل187کیلومتر طول دارد . عمق تنگه هرمز به دلیل شیب تند کف آن از قسمت شمال به جنوب متغییر است، به طوری که نزدیکی جزیره لارک ، درحدود 36 متر و درساحل جنوبی نزدیک شبه جزیره مسندام 180متر است همچنین 14 جزیره کوچک وبزرگ به نامهای ابوموسی ، بنی فرور، تنب کوچک وبزرگ، سیری، شتور، فرور، کیش، لاوان، قشم، لارک، هرمز، هندورابی و هنگام در محدوده آبهای ساحلی این استان قرار دارند.

 استان هرمزگان ، طبق آخرین تقسیمات کشوری، مشتمل بر8شهرستان، 21بخش،69دهستان،و2046 آبادی دارای سکنه است وشهرستانهای آن عبارتنداز:بندرعباس، بندرلنگه، میناب، رودان، قشم، جاسک، حاجی آباد و ابوموسی.

بخش عمده ای ازمساحت این استان رامناطق کوهستانی دربرگرفته اند.کوههای این منطقه ادامه رشته کوههای زاگرس اند که به تدریج ازشمال شرقی به جنوب شرقی امتداد می یابند. ادامه این رشته همراه با کاهش ارتفاع، به تپه ماهورهای آهکی، گچی وشنی منتهی شده وبه زمینهای پست ساحلی خلیج فارس ودریایی عمان متصل می گردد.

این ناحیه پست ساحلی ، دراطراف تنگه هرمز وسعت بیشتری یافته، وشرایط مساعدی برای کشاورزی وصیفی کاری به وجود آورده است. باتوجه به مشخصات اقلیمی واستقراراستان هرمزگان درمنطقه فوق حاره ای ، گرمی هوا مهمترین پدیده مشهود اقلیمی آن است.

 استان هرمزگان ازمناطق گرم وخشک ایران است واقلیم آن تحت تأثیر آب وهوای نیمه بیابانی وبیابانی قرار دارد. هوای نوارساحلی در تابستانها بسیار گرم ومرطوب است وگاهی نیز دمای آن از 52درجه سانتیگراد تجاوز می کند. دمای متوسط سالانه این منطقه در حدود 27 درجه سانتیگراد است. ازویژگیهای آب وهوایی استان هرمزگان ، یک فصل طولانی گرم ویک فصل کوتاه خنک است. فصل گرم همراه با هوای شرجی 9ماه به درازا میکشد.

فصل تابستان از اوایل اسفندماه شروع می شود، هوا رفته رفته رو به گرمی می رود تا اینکه گرما درتیرومرداد به اوج خود می رسد. فصل خنک آن همراه با خشکی نسبی هوا در حدود 3ماه طول می کشد.این فصل از اوایل آذرماه شروع می شودوتحت تأثیر توده های هوای خنک غربی قرار می گیرد. دمای هوای این استان در سردترین شبهای سال به ندرت به صفر درجه می رسد و در روزهای زمستان دمای آن معمولا از 10درجه سانتیگراد بالای صفر پایین تر نمی آید.اصولا آب وهوای این استان همانند آب وهوای نواحی بیابانی است ومیزان بارشهای جوی آن نیز فوق العاده اندک می باشد.

دراین منطقه، درحدود9ماه از سال بارندگی مهمی صورت نمی گیردوقسمت عمده بارندگی آن نیز دریک یاد ونوبت به وقوع می پیوندد. درهمان موارد اندک هم بارندگی آن اغلب مانند بارانهای بهاری سیل آسا است وخسارات فراوانی به بارمی آورد.میزان رطوبتی نسبی در سواحل خلیج فارس عمدتا' بالا است و بین  20 تا 100 درصد نوسان دارد. 

مهمترین بادهایی که دراین استان می وزند عبارتند از:

باد سهیلی : بادی است تابستانی وگرم که از جنوب شرقی به سمت شمال غربی می وزد ودر رسیدن میوه خرما نقش اساسی دارد.

بادشمالی : این باد به مدت 9ماه ازسال به موازات سواحل شمالی خلیج فارس می وزد و40روزاز دوره وزش آن درفصل تابستان همراه باگردوغبار فراوان است. جهت وزش این باد غیر از زمستان که جهت غربی- شرقی دارد، ازجنوب غربی به سمت شمال شرقی است. بادشمالی درفصل زمستان توأم با هوای نسبتا' سرداست ودوام کمتری دارد.

بادنشی ( نعشی) : این باد بادی است سردوطوفان زا که در فصل زمستان درسواحل استان می وزد. جهت این باداز شمال شرقی به سمت جنوب غربی است، وگاهی درتنگه هرمز به طور پیوسته،وبه مدت 3تا5روز می وزد.

بادغربی : این باد، بادی بهاری است که از نیمه فروردین تا اوایل تابستان ازسمت جنوب به شمال می وزد.

بادقوس : این باد، بادی زمستانی است که جهت شرقی – غربی دارد وباعث بارش فراوان در منطقه می شود.

بادشرجی یاشرقی : این باد تابستانی که از بادهای بسیار نامطلوب سواحل شمالی خلیج فارس محسوب می شود، درفصل تابستان می وزد وپس از برخوردبه سطح دریا، رطوبت فراوانی را همراه می آورد ونم نسبی هوا را به شدت افزایش می دهد. این باد گاهی با ابر ومه همراه است ودر برخی نواحی نیز موجب بارندگی می شود.

باد لوار ( تش باد) : این باد از سمت جنوب غربی می وزد واز بیابانهای عربستان نشأت می گیرد. زمان وزش باد لوار از تیرماه تا شهریورماه است.

بادبحری یا شمال غربی : این باد اغلب در فصل زمستان شروع به وزیدن کرده ونسیمی از طرف دریا به ساحل می آورد که گاهی نیز بارندگیهای اندکی را به دنبال دارد.

 مناسب ترین فصل مسافرت به استان هرمزگان فصل زمستان است.

جغرافیای تاریخی استان هرمزگان با تاریخ و جغرافیای خلیج فارس درهم آمیخته است0 تا قرن چهارم پیش از میلاد، مدارک پراکندهای بر پایه نوشتارهای تاریخ نگاری یونانی درباره خلیج فارس وجود دارد0 ظاهرا در دوران بسیار کهن ، اقوامی در سواحل غربی خلیج فارس ودشتهای جنوبی وغربی ایران می زیسته اند 0 شواهدی نیز مبنی بر پیدایش و توسعه دریانوردی در آن دوران وجود دارد 0 از جمله می توان به دریانوردی بابلیان در قرن هفتم پیش از میلاد، در خلیج فارس اشاره کرد0

 نخستین مدرک قطعی در خصوص دریانوردی در خلیج فارس ، به زمان (( نئار خورس )) یا ((نئارک)) ، دریا سالار اسکندر مقدونی ، مربوط است0 اسکندر پس از فتح سرزمینهای اطراف رودخانه سند (هندوستان) ظاهرا از طریق مصب رود خانه سندودریا ، به سوی مکران و تنگه هرمز و خلیج فارس حرکت کرد ودر سال 326 قبل از میلاد ، از دهانه رود خانه سند گذشت ، ولی طوفان و امواج سهمگین دریا وی را مجبور به بازگشت نمود0اسکندر دریا سالار خود به نام نئارک (نئارخوس) رابه عنوان سرپرست ناوگان دریایی رهسپار خلیج فارس کرد.نئارک پس از عبور از سواحل مکران، به بندر هرمز یا میناب کنونی رسید.نئارک درخلیج فارس به جزیره خالی از سکنیه ای به نام ((بارقانا)) که گفته می شود همان جزیره ((هرمز)) یا((لارک)) یا((اوآراکنا)) ویا(( کیش)) کنونی است، رسید.نئارک چنین گفته است که هیچ یک از سواحل را درطول سفر دریایی خود مانند سواحل خلیج فارس آباد ومزروع ندیده است.تاریخ مکتوب بندر هرمز از زمان اردشیر بابکان آغاز می شود.

 مورخین شرقی واروپایی چنین گفته اند که روزگار آبادانی بندر هرمز بین سالهای 241-211 میلادی ، منطقه خلیج فارس جزو قلمرو خلافت اموی وسپس جزو قلمرو وخلافت عباسی(درسالهای1285-750 میلادی) بوده است. از اواخر قرن هشتم میلادی که دوران خلافت عباسی بود، دادوستدهای دریایی رونق بسزایی یافت. بسیاری از مورخین، این راه دریایی را با اهمیت تر از جاده معروف ابریشم یا شاخه مهمی از آن می دانند.مارکوپلو ، جهانگرد مشهور ایتالیایی در سالهای 1272و1293میلادی از بندر هرمز دیدن کرد. وی گزارش کرده است که جواهرات ایران عاج وابریشم هندوچین ومروارید بحرین در بازارهای بندر هرمز خرید وفروش می شده است.درسال1300میلادی سیف الدین – پادشاه بومی بندرهرمز- ازترس حمله مغولها بندر هرمز را ترک وبه جزیره هرمز (جردم) عزیمت کردودرآنجاشهردیگری بنا نهاد. در سال 1453میلادی هنگامی که قسطنطنیه به دست سلطان محمد فتاح سقوط کرد ارتباط زمینی اروپاییان با آسیا گسسته شد. درسال1497میلادی برای اولین با استعمارگران غربی به فرمانروایی (( واسکودوگاما)) دربنادر خلیج فارس پیاده شدند. درسال1506میلادی پرتغالیها به عنوان محافظت از منافع پرتغال دربرابر تجاوز مصری وونیزی به رهبری (( آلفونسوآلبوکرک)) باهفت کشتی جنگی جزیره هرمز را محاصره نمودند.

بندرهرمز دراین زمان کلید تجاری خلیج فارس محسوب می شد وراه  ادویه ازکنارهمین بندر در تنگه هرمز عبور می کرد. سقوط هرمز که از نظر تجاری ونظامی برای دولت ایران اهمیت داشت به جداشدن هرمز از ایران وتوسط پرتغالیها برتنگه هرمز و وضع مالیات برای عبور کشتیها گردید. شاه اسماعیل صفوی که در صدد اعاده مالکیت ایران برهرمز بود به سبب گرفتاریهای ناشی از جنگ با عثمانیان به بیرون راندن پرتغالیها موفق نشد وپیمانی با آنان منعقد نمود که به موجب آن پرتغالیها می بایست در لشکر کشتی به بحرین شاه اسماعیل را مساعدت می کردند. با این پیمان تسلط پرتغالیها بر خلیج فارس تا مدتی تثبیت شد ولی شاه عباس بزرگ باکمک قوای انگلیس حاکمیت پرتغالیها بر خلیج فارس را پایان داد هلندیها در سال 1004هجری قمری تجارتخانه ای دربندرعباس تأسیس کردند وبه دنبال آن رقابت بین هلند وانگلستان شدت گرفت. دراواخر دوره سلطنت شاه صفوی دولت ایران به لغو معافیت گمرکی واردات وصادرات هلندیها اقدام کرد. هلندیها به حصار جزیره قشم هجوم آوردند وبرای جلو گیری از تجارت انگلیس چند کشتی جنگی به تنگه هرمز وبندرعباس اعزام کردند.

دولت ایران ضمن تقاضای صلح به هلندیها اجازه داد که درهرنقطه ای از ایران به تجارت ابریشم اقدام کنند واز معافیت گمرکی درواردات برخوردار شوند.درهمین زمان با تیره شدن بین روابط هلندوانگلیس در اروپا، هلندیها به کشتی های انگلیس درجاسک حمله کردندوقشم را به دست گرفتند بندرعباس را گلوله باران کردند دژ مستحکمی را در نزدیکی تجارتخانه خود در بندرعباس احداث نمودند برای نزدیکی بیشتر با دهانه خلیج فارس تأسیسات تجاری خود را به جزیره خارک منتقل کردند واز پرداخت اجاره بهای خارک به میرمهنا حاکم بندر ریگ وجزیره خارک خوداری نمودند. میرمهنا درسال 1765میلادی به هلندیها حمله برد.دژآنها را تسخیرکرد وآنان را از جزیره بیرون راند. بدین ترتیب هلندیها که مرکز تجاری خود را از بندرعباس برچیده بودند عملا' از خلیج فارس خارج شدند. با تشکیل ورسمیت یافتن کمپانی هند شرقی دولت انگلیس سیاست گسترده استعماری خود را علیه ایرا بکار گرفت ودر اندک مدتی برسراسر سواحل خلیج فارس تسلط یافت. دولت انگلیس وعمان کمپانی هند شرقی با نیرنگ از اتحاد قدرتهای محلی جلوگیری کردند وبا ایجاد جنگهای منطقه ای موجبات ضعف آنها را فراهم آوردند.دراین دوره سیاست انگلیس در خلیج فارس ایجاد شیخ نشینهای متعدد وکوچک بود تااز اتحاد آنها درمقابل خود جلوگیری کند. خلیج فارس بعداز جنگ جهانی اول، نه تنها به عنوان معبر دریایی تجاری بسیار مهم، بلکه به عنوان بزرگترین کانون نفت ومنبع مهم رشد صنایع ، اهمیت اقتصادی واستراتژیکی فراوانی یافت ، به طوری که کلیه طرفهای تجاری خارجی ایران به ویژه انگلیس باجدیت تمام تلاش کردند حضور فیزیکی خود را در خلیج فارس حفظ کنند. موقعیت استراتژیکی استان هرمزگان در دهه های بعدی نیز توجه ویژه به این منطقه را برای دولتها وکشورهای خارجی الزامی می ساخت . درزیر، فشرده ای از پیشینه تاریخی مناطق مهم استان آورده می شود تا سیمای تاریخی وسیاسی این خبطه از کشور پهناور ایران بیش از پیش روشن گردد.

بندرعباس

درقرن چهارم هجری در حوالی بندرعباس فعلی، بندرو روستای کوچکی به نا((سورو)) وجود داشت که جغرافیا نویسان قرن چهارم هجری قمری از آن نام برده اند. برخی معتقدند ((شهرو)) که اصطخری به عنوان((دهی کوچک برکنار دریا)) ازآن نامبرده همان بندر ((سورو)) است. این بندر در سال 924هجری قمری ((بندر جرون)) خوانده می شد ودهکده ای کوچک بود ودر روبه روی سواحل شمالی جزیره پراهمیت ((هورموز)) آن روزگار قرار داشت. درسال1514پرتغالیها این دهکده کوچک را برای پیاده شدن وبارگیری اجناس از خشکی انتخاب کردند. به دلیل خرچنگ زیادی که در ساحل این بندر وجود داشت نام این بندر را ((بندرکامارااو))یا((کامبارائو)) یعنی بندر خرچنگ گذاشتند.نام متداول بعدی یعنی ((گمبرون)) یا ((گامبرون)) به احتمال زیادازلغت پرتغالی ((گاماراائو)) اقتباس شده است.

 درسال1622میلادی شاه عباس توانست با کمک انگلیسیها دست پرتغالیها را ازاین بندر کوتاه کند.به افتخاراین پیروزی ((بندرگمبرون)) به((بندرعباس )) تغییر نام داد.تاقبل از سال 1650میلادی ((1070هجری قمری )) بندرعباس حصار نداشت ولی از این زمان دور شهر را محصور کردند وبرامنیت آن افزوده شد . انگلیسیها وهلندیها در بندرعباس تجارت خانه ودر کنار دریا امارات زیبایی بناکردند. دراین بندر لنگرگاه مناسبی وجود داشت لذا اکثر کشتیهای بزرگی که از هند برای ایران وعثمانی وسایر نقاط کالا حمل می کردند دراین بندر لنگر می انداختند. هلندیها درسال1110 هجری قمری ((1698میلادی با کسب اجازه از دولت ایران ، شهر تازه ای با بافت ومعماری ویژه دروسط شهر بندرعباس بنا نمودند.(امارات کلاه فرهنگی در همین ایام بنا شده است.) )) بافت وشکل ظاهری شهر جدید تاسال 1135هجری قمری دوام یافت.درنیمه نخست قرن 17، نمایندگان کمپانی هندشرقی سعی کردند بندرعباس را به پایگاه اصلی خود در خلیج فارس تبدیل کنند به همین لحاظ مرکز کمپانی هند شرقی دربندرعباس مستقر گردید.

 ناوهای نظامی کمپانی هند شرقی نیز در آبهای نزدیک بندرعباس پهلو گرفتند این شرکت درسال1759به علت متشنج شدن اوضاع وبمباران تأسیسات تجاری انگلیسیها در بندرعباس مرکز تجارت خود را از این بندر به بندر بصره منتقل نمود. این امر بیش از پیش شرایط انحطاط بندرعباس رافراهم کرد.بعداز ظهور نادرشاه بندر بوشهر مقرناوگان ایران شد. درپی شورش سال1868میلادی درمسقط این امتیاز لغو شد. وشهربندرعباس وتوابع آن دوباره به تصرف کامل دولت ایران درآمد.پس از پیروزی نهضت مشروطیت تصویب قانون ایالت و ولایات ، بندرعباس وتوابع آن جزمحدوده ایالت فارس قرار گرفت وسپس در محدوده اختیارات حاکم کرمان درآمد.

در تقسیمات فعلی کشوری شهر بندرعباس مرکز استان هرمزگان است . این شهریکی از مهمترین مراکز استراتژیکی وتجاری ایران درجوار خلیج فارس ودریایی عمان است. بارانداز شهید رجایی اسکله عظیمی است که بخش وسیعی از مبادله کالاهای تجاری بین ایران ودیگر کشورها از طریق آن صورت می گیرد. بندرعباس از طریق راههای دریایی ، راه آهن، جاده های ترانزیتی درجه یک وازطریق هوا به کلیه مناطق داخلی ودیگر کشورهای جهان مربوط است.

بندر لنگه

در جغرافی زمان هخامنشیان از بنادر مهم وتجاری فارس اندک نام برده شده است. گمان می رود که بندر (( گوگانا)) همان بندر لنگه امروزی باشد که در دوران حکومت هخامنشیان از بنادر معتبر تجاری محسوب شده است ولی در اثر تغییر وتحولات تاریخی وعدم توجه، این بندر کم کم روبه انحطاط گذارده واز رونق آن کاسته شده است. درسال 1638((تاورنیه)) – سیاح فرانسوی- طی سفر بصره به بندر لنگه مدت دو روز دراین بندر اقامت نموده واز آن به خوبی یاد کرده است. درسال1760 میلادی اعراب جواسم سواحل جنوبی خلیج فارس طی یک مهاجرت وسیع ، جزیره قشم وبندر لنگه وبندر شناس را تصرف کردند . در زمان کریم خان زند(1773-1743 میلادی) سهولت ارتباط دریایی خلیج فارس از طریق بندر لنگه رونق تجاری قابل توجهی در بندر لنگه وبندر کنگ به وجود آورد وراه کاروان روشیراز نیز به اهمیت بازرگانی این دو بندر افزود.اعراب جواسم به دستور کریم خان زند وبنا به سیاست نظامی او ، در بندر لنگه سکونت گزیدند ودر آبادی ورونق آن همچنان کوشیدند به طوری که بندر فوق از مشهورترین بنادر خلیج فارس شد ودر دوران قاجار به عروس بنادر ایران معروف گردید. تاسال 1896میلادی اعراب جواسم بر بندر لنگه تسلط داشتند. در سال 1889میلادی در بندر لنگه دفتر کنسولگری فرانسه تاسیس گردید واز همین سال، گمرک بندر لنگه وبندرعباس زیر نظر ریاست بلژیکیها قرار گرفت. درسال1898میلادی یکی از افراد خانوادهای حکومتی بندرلنگه به علت ضعف حکومت مرکزی، بندرلنگه ومناطق اطراف آن را تحت تصرف خود درآورد وعلی رغم مخالفت دولت مرکزی ایران ، نمایندگی را جهت اداره امور بندرلنگه انتخاب نمود در اوایل سال1899به سلطه او در بندر لنگه خاتمه داده شد.

در اواخر حکومت سلسله قاجاریه، بندرلنگه روبه ویرانی گذاشت واز شروع جنگ جهانی اول تا بعد از جنگ دوم جهانی (1945) که انواع بیماریهای واگیردار همراه بات فقر وقطحی شیوع پیدا کرده بود اکثر مردم این شهر فعالیت خود را تعطیل کرده وبه مناطق دیگر مهاجرت کردند. به همین دلیل به مرور زمان نقاط مسکونی شهر خالی از سکنه شد وشهر فعالیت وچهره واقعی خود را از دست داد وسپس آرام آرام رونق یافت. بندر لنگه امروزی شهری بسیار آباد است وهمچنان فعالیتهای تجاری آن روبه گسترش می باشد. این بندر از طریق جاده های درجه یک وفرودگاه با سایر نقاط ایران ارتباط زمینی وهوایی دارد.

وجه تسمیه بندرلنگه

لنگه معنای مختلفی دارد که مهمترین آنها عبارتند از تا، فرد، تک، یکتا، بی همتا، ونادر می باشد. جمعی معتقدند که معادل کلمه لنگه در عربی لنجه است به معنای بادیه نشین وییلاق چون آب وهوای لنگه به سایر نقاط خلیج فارس بهتر بوده وبیشتر شیخ نشینهای جنوب خلیج فارس فصل گرما را در اینجا میگذرانده اند ودر حقیقت لنگه فارسی شده لنجه است.

بندر کنگ

تاریخ دقیق بنای شهر کنگ مانند اغلب شهرهای ایران مشخص نیست، اما منابع تاریخی نشان می دهند که پیش از آنکه نامی از بندر لنگه در میان باشد، بندر کنگ ساخته شده است. گفته می شود که تاریخ بنای شهر کنگ به1800 سال پیش می رسد واین بندر کوچک در طول عمر خود چهاربار تخریب واز نو ساخته شده است، وبنای فعلی آن چهارمین شهری است که بر روی خرابه های شهر قبلی احداث شده است. روایتی نیز در دست است که نشان می دهد در حدود 100سال پیش بندر کنگ ناحیه ای آباد وپر رونق بوده است. این شهر دوره ای در تصرف پرتغالیها وهلندیها بوده است وهنوز آثار قلاح وتجارتخانه های آنان دراین بندر به صورت خرابه باقی مانده است.

شهر کنگ یکی از بنادر شهرستان بندرلنگه است. مساحت آن 5 کیلومترمربع می باشد ودر 6کیاومتری خاوربندرلنگه واقع شده وفاصله آن تا مرکز استان260کیلومتر است. مردم شهر کنگ مانند دیگر ساحل نشینان اغلب دریانورد وعموما' ماهیگیر هستند واز مشاغل عمده آنان توربافی ولنچ سازی است که از مهمترین صنایع مردم این منطقه می باشد. درسالیان گذشته کلیه لنجهای خلیج فارس به وسیله لنج سازان کنگی مشد ولی بعدها به علت مشکلاتی که در تهیه چوب مخصوص لنج سازی که مستقیما از سواحل آفریقا وارد می شد به وجود آمد، صنعت لنج سازی در کنگ رونق وشکوه گذشته خود را از دست داد.

میناب

تاریخ میناب با تاریخ شهر هرمز باستانی درآمیخته است. درحال حاضر خرابه های این شهر در نزدیکی شهر میناب قرار دارد ودر مواقع این شهر جای آن را گرفته است. در سال 326 قبل از میلاد اسکندر مقدونی  دریاسالار خود- نثارخوس (نئارک) – را از طریق مصب سند رهسپار خلیج فارس کرد. وی پس از عبور از سواحل مکران به دهانه رودخانه (( آد میس )) در نزدیکی شهر هرمز رسید ومورد استقبال اهالی شهر قرار گرفت وچندین روز در این شهر اقامت کرد.عده ای از مورخان ، بنیانگذاری شهر هرمز کهنه را به اردشیر بابکان (پاپکان) ساسانی منسوب می دانند، درصورتی که چندین قرن قرن پیش از آن سپاه اسکندر در این شهر اقامت داشته است.

در حدود سال1000 میلادی یکی از شیوخ عمان به نام محمد برای تصرف خلیج فارس وسواحل آن هجوم آورد واز نارضایتی اهالی هرمز نسبت به حاکم وقت استفاده کرد وبندر هرمز را تصرف کرد. پس از او، پسر وی به نام سلیمان وسپس فرزندان او حکومت شهر هرمز را به دست گرفتند.

در سال 1300میلادی جمعی از سواران مغول (نوادگان امیر تیمور گورکانی) به این شهر حمله کردند وخرابی بسیار به بار آوردند.در نتیجه امیر هرمز همراه با مردم شهر، بندر هرمز را ترک کرده وبه جزیره هرمز کنونی مهاجرت نمودند وبدین ترتیب حکومت خشکی هرمز به جزیره جرون منتقل شد.درسال1804-1793 میلادی سلطان عمان – سلطان ابن احمد – با حمایت انگلیسیها حاکمیت خود را در گواتر به ناصرخان – حاکم آن ناحیه- تحمیل کرد ونفوذ خود را در سواحل مکران گسترش داد وبدین سان سواحل دریای عمان نیز به دست وی افتاد. وی در رویارویی با ایران احتیاط می کرد، اما سعی کرد تا اداره بندرعباس ومیناب را نیز به دست آورد. دراین ایام آقا محمد خان قاجار به دلیل درگیریهای داخلی فرصت نکرده بود تا قدرت خود را در جنوب کشور تحکیم نماید. بدین لحاظ جزایر قشم وهرمز تحت کنترل حکومت عمان قرار داشت. در سال 1852 با توافق دولت ایران وعمان عهدنامه ای تنظیم شد که طی آن ، اراضی سواحل وجزیره های ایران وشهر میناب مجددا به مالکیت ایران درآمد میناب امروزی که تاریخ آن با قدمت تاریخی هرمز قدیمی در آمیخته است شهری آباد وپر رونق است این شهر یکی از نواحی مستعد کشاورزی استان هرمزگان نیز هست ومحصولات جالیزی ، مرکبات وخرمای آن بسیار معروف می باشد.

جاسک

نام این بندر که امروزه جاسک نامیده می شود، در دوران گذشته به صورتهای جاشک،چاشک، جک، راس الجاسک وچاسک نیز ثبت شده است . در دوران بسیار قدیم بندر جاسک یکی از کانونهای معتبر آیین میترا بود . معبدی به نام آناهیتا در جاسک باقی مانده است. تهمتن بن توران شها ملقب به سلطان قطب الدین در سال1330میلادی به بعد در جاسک حکومت داشته است. سال1616میلادی انگلیسیها بندر جاسک را به عنوان بندر تجاری خود در شمال خلیج فارس انتخاب کردند.

 اولین محموله انگلیسیها در سال1616 با کشتی از هند در جاسک پهلو گرفت ودر سال1619میلادی ، تجار مذکور اولین تجارتخانه شرکت هند شرقی در جاسک تاسیس کردند.این بندر تا زمانی که بندرعباس به تجارت انگلیسیها اختصاص داده شد، مرکز تجارت ومعاملات کمپانی هند شرقی با مرکز ایران بود. در اواخر سال1620میلادی هلندیها از ورود دو کشتی کمپانی هند شرقی به بندر جاسک جلوگیری کردند. این کار که منجر به نبرد سختی بین انگلیسیها وهلندیها در حوالی این بندر شد، به شکست واخراج هلندیها از بندر جاسک انجامید. کشور انگلیس برای بسط نفوذ خود در سال 1864میلادی اقدام به استحکام مواضع خود در خلیج فارس نمود . ازجمله این اقدامات، ایجاد خطوط تلگراف وکابل زیر دریایی بود که ایران وهند را از طریق گواتر – جاسک- بندرعباس مرتبط  می ساخت.

 دولت انگلیس استحکامات نظامی چندی در جاسک به وجود آورد. در سال1901میلادی خطوط تلگرافی (سیم دریایی) دیگری از بندر جاسک به مسقط (عمان) دایر شد که مرکز آن در جاسک قرار داشت. در سال1932 از سوی دولت ایران عبور بدو اجازه هواپیماهای انگلیسی وهلندی که از خاور دور به خاورمیانه می آمدند، ممنوع اعلام شد زیرا از بدو تأسیس خطوط هوایی این دوکشور بدون کسب اجازه در فرودگاهای جاسک- بندرعباس- لنگه فرود می آمدند. در نتیجه ممنوعیت ، مسیر پروازهای فوق تغییر کرد.

بندر جاسک امروزه از شهرهای نسبتا' آباد استان هرمزگان است که سه طرف آن را آبهای ساحلی احاطه کرده وآن را به صورت یک شبه جزیره درآورده است. شهر از دوسوی شرق وغرب به خلیج جاسک می پیوندد واز سوی دیگر (شمال شرقی) ، به مناظق نظامی متصل است.این موقعیت شکل ظاهری شهر را به حالت طولی درآورده وعرض آن  را بسیاری محدود کرده است.  

رودان

رودان، بهشت جنوب در گسترده مهربانی ایران در منطقه ای سرسبز وخرم وآبادبا7000کیلومتر مربع وسعت در جنوب شرقی ایران به مردمان خوبش دل سپرده است. مردمان خبطه رودان که سرسبزی بهشت جنوب را بامسمایی وگوارایی آبش یدک می کشند، هماره در ستیز با استعمارگران عرب از ناحیه مسقط عمان وخاندان قوام الملک شیرازی تمام بار مقومت وصبر ومبارزه را بر دوش کشیده اند وبا پشتکار وجدیت ، سامان رودان را از گزند هجوم واستیلای اغیار آزاد ساختند.

 شهرستان رودان در فاصله100کیلومتری از مرکز استان ( بندرعباس) قرار دارد، این شهرستان از شمال غرب به شهرستان بافت، از شمال وشرق به شهرستان کهنوج، از جنوب وجنوب شرق به شهرستان میناب واز غرب به شهرستان بندرعباس محدود است. رودان شامل دوبخش مرکزی ورودخانه است که مرکز شهرستان، شهر( دهبارز) می باشد،بخش مرکزی شامل پنج دهستان وبخش رودخانه دارای سه دهستان است.

 رودان در قدیم با نام(( رودکان)) معروف بوده است ، وجه تسمیه آن به علت وجود رودخانه های متعدد وپرآب می باشد. کلیه اهالی رودان مسلمان وشیعه جعفری هستند، که با عشق وافر به اهلبیت (ع) در زیر بیرق اسلام محمدی (ص) می باشند. رودان ، معدن آب ها وجایگاه رودخانه های روانی است که دو رود مهم از جنوب شرقی وشمال وارد دشت های رودان می گردد وپس از آبیاری مناطق کشاورزی هر دو وارد سد استقلال میناب می شوند

منطقه حفاظت شده گنو:

این منطقه نام خود را از كوه گنو گرفته است كه در داخل منطقه واقع شده است و بعد از كوه فارغان دومین كوه بلند شهرستان بندرعباس است . منطقه حفاظت شده گنو در شمال غربی و در فاصله 30 كیلومتری شهر بندرعباس قرار گرفته و جاده اصلی بندرعباس به سیرجان طول 35 كیلومتر انجام می گیرد. مسیر دسترسی به قله كوه گنو از راه مالرو كوهستانی دزك به بندر آگاه می باشد كه البته یالهای غربی دارای شیب ملایمتری هستند و امكان دسترسی پیاده به قله كوه را فراهم می سازند.این منطقه از نظر منابع كمبودی ندارد. به ویژه چشمه های موجود در منطقه اغلب در تمام فصول قادرند آب مورد نیاز حیات وحش را تامین كنند.یكی از مهمترین منابع آبی این منطقه چشمه های آب گرم گنو می باشد كه از نظر خواص دارویی كانونهای شناخته شده ای هستند و از دیرباز مورد استفاده اهالی و مسافرین قرار گرفته اند.

تنوع پوشش گیاهی :

این منطقه از دامنه تا قله كوه مشتمل بر انواع درختان گرمسیری ، استیپ كوهپایه های و گونه های گیاهی نواحی سردسیری است . اغلب دره های آن پوشیده از درختان و درخچه ها است . دشتها با ارتفاعات میانی آن عرصه گونه هایی چون آكاسیا، كنار، كهور و استبرق است و از ارتفاعات میانی تا قله كوهها جایگاه درختانی چون بنه و بادام می باشد. این منطقه دارای تنوع قابل توجهی از حیات وحش دشتزی و كوهزی است . جبیر، قوچ ، میش ، بز، پازن ، گرگ و كفتار از پستانداران مهم آن به شمار می روند و كركس ، دال سیاه ، هما ، قرقی ، تیهو ، كبك و جیرفتی از پرندگان قابل ذكر منطقه هستند.

چشمه های آب گرم

چشمه های آب گرم خورگو: این چشمه ها كه تعداد آنها سه چشمه است . از طریق فرعی منشعب از جاده بندرعباس – سیرجان – قابل دسترسی اند. از دوراهی جاده بندرعباس – سیرجان تا مظهر چشمه اول در حدود 28 كیلومتر فاصله است . آی چشمه اول از شكاف سنگ های آهكی مارانی خارج و وارد رودخانه خورگو می شود. آب این چشمه در ردیف آبهای سولفات كلسیم همراه با منیزیم و كلرور سدیم ولرم است .تعداد چشمه های آب گرم این منطقه سه چشمه است كه خصوصیات واحدی دارند. چشمه دوم خورگو در یك كیلومتری شرق چشمه اول از شكاف سنگهای آهكی مارنی به صورت جوشان از زمین می جوشد. در نزدیكی مظهر چشمه ، حوضچه ای به شكل دایره ، و به قطر 3 متر بنا شده است . از اب این چشمه برای استحمام استفاده می شود و در ردیف آبهای گوگردی با كاتیون ها و آنیونهای مختلف گروم است . دسترسی به چشمه سوم نیز از طریق جاده فرعی منشعب از جاده بندرعباس – سیرجان امكان پذیر است .از بندرعباس تا دوراهی خورگو 30 كیلومتر و از دوراهی تا مظهر چشمه در حدود 20 كیلومتر فاصله است . در كنار مظهر چشمه حوضچه ای جهت استحمام وجود دارد و اب چشمه در ردیف آب های گوگردی با كاتیون ها و انیون های مختلف گروم است .

چشمه آبگرم سرخان : این چشمه در مسیر جاده فرعی خورگو- سرخان منشعب از جاده بندرعباس – سیرجان قرار دارد. فاصله چشمه تا روستای سرخان در حدود یك كیلومتر است . عامل تشكیل چشمه تكنونیك صفحه ای است و آب آن از شكاف سنگ های شیلی از زمین خارج می شود. آب این چشمه در ردیف آبهای گوگردی با كاتیون و آنیون های مختلف گرم است .

جنگلهای مانگرو ( حرا )

جنگلهای مانگرواكوسیتمهای كاملا ویژه ای هستند كه اجتماعات گیاهی و جانوری آنها در ارتباط با شرایط خاصی می تواند شكل گیرد.جنگلهای حرا جنوب ایران در نوار ساحلی خایج فارس و دریای عمان آخرین پراكنش جنگلهای مانگرو در جنوب شرقی آسیا به شمار میروند. این جنگلها از یك یا گاهی دوگونه مانگرو تشكیل شده و فراوان ترین گونه آن حرا است كه در منطقه حفاظت شده حرا به تنهایی حضور دارد. جذر و مد آب دریا در سواحل كه بطور موزون و مستمر هر روز انجام می شود در شكل گیری تنوع حیات این اكوسیستم نقش اساسی دارد.منطقه حفاظت شده حرا كه در تنگ خوران بین جزیره قشم ، سواحل حوزه بندر خمیر و در مصب و دلتای رودخانه مهران قرار گرفته از سال 1351 انتخاب و تحت حفاظت قرار گرفته است . بندر خمیر در شمال غرب منطقه حفاظت شده مهمترین شهر اطراف منطقه محسوب می شود بنادر پل - لافت كهنه و لافت نو نیز آبادیهای مهم حاشیه این منطقه محسوب میشوند كه پل در نوار ساحلی شمالی و بنادر لافت در شرق منطقه واقع شده اند. جاده اصلی بندرعباس به بندر خمیر از شمال منطقه عبور می كند و تمامی قسمتهای منطقه بویژه از طریق دو بندر لافت و پل توسط قایق قابل دسترسی است . این جنگلها نه تنها در سطح ملی حائز اهمیت هستند. بلكه دارای دو نوع ذخیرگاه زیستكره (MAB) و تالاب بین المللی نیز      می باشند . این جنگلها با محیط زیست پویا ، ساز و كارهای پیچیده ، پرندگان نادر، آبزیان غیر متعارف ، كاركردهای مختلف ، ارزشها و زیباییهای سحرانگیز، خود پدیده های شگفت انگیزی می باشند كه برای طیق گسترده ای از مردم از جذابیت های خاصی برخوردارند.قابلیتهای پژوهشی و آموزشی این نظام اكولوژیك استثنایی و منحصر به فرد همانقدر برای دانشجویان جذابیت دارد كه دیدن غروب سحرانگیز جنگلهای نیمه شناور آن برای مردم عادی . این جنگلها كانون دیدنیهای غیر متعارف و حیرت آور است . دیدن ماهی خزنده ، پرندگان نادر همچون اگرت بزرگ ، گیلان شاه و حواصیل هندی در كنار عقاب ماهیگیر، نوك قاشقی ، پلیكانها و فلامینگوها همیشه امكان پذیر نیست اما جنگلها همیشه بهار دریایی حرا همه این دیدنیها را یكجا به بازدید كنندگان خود سخاوتمندانه عرضه می كنند. بی دلیل نیست كه امروز مناطق حفاظت شده در كل نوار ساحلی جنوب كشور و بویژه در عرصه مانگروها این میراثهای طبیعی بی همتا را برای نسل حاضر و آیندگان حفظ كنیم .

جزیره شیدور یا جزیره ماران

آیا تاكنون حیات وحش جزیره شیدور سفر كرده اید؟ این جزیره در فاصله 5/1 كیلومتری جنوب شرقی جزیره لاوان واقع شده و مساحت آن 4/1 كیلومتر مربع میباشد. پوشش گیاهی این منطقه از گیاهان شور و مقاوم در مقابل كم آبی است كه بطور پراكنده رشد كرده اند. این جزیره ، جزیره ای است غیر مسكونی كه هیچگونه فعالیتی در ان دیده نمی شود. پرندگان موجود در آن شامل چهارگونه پرستوی دریایی است كه در جزیره تولید مثل می كنند.در این جزیره تعداد زیادی مار سمی سیاهرنگ و كوچك كه معمولاٌ زیر شن مخفی می شوند مشاهده شده است به همین جهت به جزیره ماران نیز معروف است . همچنین لاك پشتهای دریایی در سواحل آن تخم گذاری می كنند. صیادان و بومیان جزایر اطراف در هنگام طوفانی بودن دریا و همچنین برای جمع آوری لاك پشتها و تخم پرندگان دریایی به این جزیره مسافرت می كنند. شیدور با این كه مساحت بسیار كمی دارد از مهمترین و با ارزشترین زیستگاههای پرندگان و لاك پشتهای دریایی در خلیج فارس و دریای عمان است . بازدید از این جزیره همراه با راهنمایان آشنای محیط زیست و مجوزهای لازم امكان پذیر است .

این منطقه یكی از جزایر ایرانی خلیج فارس می باشد كه از سال 1366 تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است . این جزیره در تقسیمات كشوری جزء استان هرمزگان و از توابع شهرستان بوموسی می باشد و در فاصله 262 كیلومتری ( از طریق دریا ) شهر بندرعباس قراردارد. از نظر حیات وحش این جزیره در مسیر مهاجرت پرندگان قرار داشته و سواحل آن زیستگاه مناسبی برای پرندگانی چون پرستوی دریایی و عقاب ماهیگیر می باشد. تنها پستاندار جزیره را جبیر تشكیل می دهد كه از سالیان قبل در آن رها شده و امروزه جمعیت قابل توجهی را تشكیل داده است.

معبد هندوها

ساختمان این معبد، در سال 1310 هجری قمری ، در زمان حكومت محمد حسن خان سعدالملك احداث شده است . اساس ساختمان این معبد عبارت است از یك اتاق چهارگوش میانی كه بر روی آن گنبدی قرار گرفته است . سبك معماری این گنبد را مقرنس های پیرامون آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس ، بلكه از گنبدهای سراسر ایران متفاوت می سازد. طرح این بنا كاملاٌ از معماری معابد هندی متاثر است . این معبد از جمله نشانه های معدود تاریخی بندرعباس است كه توجه هر تازه واردی را به خود جلب می كند و امروزه در كنار یكی از خیابانهای اصلی شهر قرار دارد.

نیایشگاه میترا

در پانزده كیلومتری شهر قشم ، در مسیر راهی كه به منطقه باستانی جزیره یا خربس و سپس به بندر سوزا منتهی می شود، یك رشته كوه طولانی وجود دارد كه در دل آن معماری صخره ای شگفت انگیزی قرار دارد. ورود به این فضای صخره ای از طریق روزنه های غار مانندی ممكن است كه تعداد آنها به نه روزنه در سه ردیف می رسد. در ردیف بالا شش، در حاشیه وسط دو و در پایین یك روزنه تعبیه شده است .

درپشت روزنه ها، تالاری به مساحت 25 متر مربع و با ارتفاع 2/70 متر در دل صخره و سنگ حفر شده است . سقف تالار مسطح است . این تالار محل به جای آوردن مراسم مذهبی ویژه ای برای بزرگداشت در گذشتگان ، و به احتمال بسیار قوی مركز پرستش ( ایزدمهر ) یا ( میترا ) بوده است . بررسی اجمالی و جزئیات داخلی آن ، نشانگر احداث در دوره مادها است . این مجموعه ، از نظر نما سازی ، با معبد یا آرامگاه صخره ای ( كلات خورموج ) در دامنه كوه مند بوشهر شباهت بسیار دارد . هم جواری این محل با شهر باستانی خربز نشان می دهد ، در دوره مادها یك تمدن بزرگ پیشرفته در جزیره قشم وجود داشته است.

قلعه پرتغالیهای جزیره هرمز

این قلعه كه در ضلع شمالی جزیره هرمز و در ساحل دریا قرار دارد ، مهم ترین قلعه باقی مانده از روزگار تسلط پرتغالی ها بر سواحل و جزایر خلیج فارس است . این قلعه به فرمان آلفونسوآلبركرك دریانورد پرتغالی در سال 1507 میلادی ، در محلی موسوم به مورنا احداث شد. قلعه به شكل چند ظلعی نامنظم است . ساختمان آن بسیار محكم است و دیوارهایی به قطر 3/5 متر با چند برج به ارتفاع 12متر دارد. تاسیسات قلعه شامل انبارهای تسلیحات ، آب انبار و اتاق هایی با سقف هلالی است . در زمان شاه عباس كه به استعمار پرتغالی ها در ایران خاتمه داده شد، این قلعه به دست امام قلی خان از سرداران شاه عباس فتح گردید.

قلعه لشتان

این قلعه در 6 كیلومتری شرق بندرلنگه قرار گرفته و تاریخ بنای ان سال 904 هجری قمری است . با توجه به تاریخ مذكور، گروهی معتقدند كه ساخت این بنا به زمان سلطه و قدرت پرتغالی ها بر خلیج فارس مربوط است . جمعی نیز عقیده دارند، این قلعه در عهد هخامنشی احداث شده و بیش از 2000 سال قدمت دارد. در حال حاضر ، بجز حصار بند و اثار مخروبه روی دیوارها ، اثر دیگری از ساختمان قلعه باقی نمانده است . در داخل قلعه لشتان ، چندین قبرستان ، ده ها بركه آب و انبار آذوقه و آثار فراوان دیگری به جای مانده است .

قلعه هزاره (بی بی مینو )

تنها بنای تاریخی شهر میناب ، قلعه ای موسوم به قلعه هزاره است . مردم بومی این قلعه را بی بی مینو می نامند و معتقدند كه در روزگاران گذشته دو خواهر به نام های بی بی مینو و بی بی نازنین این شهر را بنا كرده اند.گویا در گذشته دو قلعه وجود داشته كه یكی از قلاع ویران شده و تنها قلعه باقی مانده ، به نام قلعه هزاره یا قلعه بی بی مینو شهرت یافته است .این قلعه تا اواخر دوره قاجار مركز حكومت محلی بود و در اطراف آن ، خندقی كنده شده بود. در آن زمان همیشه صد سرباط مسلح در قلعه مستقر بوده و نگهبانی می داده اند. در حال حاضر، از این قلعه مخروبه ای باقی مانده است .

پل لاتیدان

پس از اخراج پرتغالیها از ایران، رفته رفته از اهمیت بندری جزیره هرمز كاسته شد و بندرعباس جای آن را گرفت و مهمترین بندر ارتباطی ایران گردید. پل لاتیدان در مسیر كاروان روی لار- بندرعباس ، در جهت گسترش امور بازرگانی احداث شد. این پل در 50 متری غرب بندرعباس بر روی رودخانه كل (كول ) ایجاد شده و یادگار دوره صفوی است . بر خلاف پلهای دیگر دوره صفوی كه آجری هستند، این پل از سنگ بدون شكل ساخته شده و از طویلترین پلهای ایران است . این پل دارای صد دهانه بوده است كه در حال حاضر 33 دهانه آن مشهود است كه در میان آنها چشمه طلاق هایی در دو طبقه تعبیه شده اند. بنای این پل از عالیترین طرحهای پل سازی ایران قدیم محسوب میشود.

قلعه پرتغالیهای جزیره قشم

در انتهای شمال شرقی جزیره قشم، یك قلعه قدیمی و مخروبه وجود دارد . این قلعه را در سال 1030 هجری قمری     (1621میلادی ) به دستور پادشاه اسپانیا در مسیر بندر قشم ساخته اند. این قلعه در سال 1622 به دست سپاهیان ایران فتح گردید و تا امروز نیز آثار دیوار خارجی آن باقی مانده است . قلعه مذكور دو حصار و برجهایی در چهار گوش دارد . در پشت حصار بیرونی قلعه ، خندقی وجود داشته كه اینك پر شده است . دیوار سازی قلعه با سنگهای مرجانی و سنگ لاشه و ملات گچ و ساروج به شكل بناهای عهد ساسانی انجام گرفته است . در میان خرابه های قلعه هنوز هم تعدادی لوله زنگ زده توپ وجود دارد . چهار لوله از این لوله ها را در اطراف در ورودی پاسگاههای قدیمی شهر قشم و لافت نصب كرده اند و چند لوله توپ دیگرنیز به بندر لنگه حمل شده است.

جزیره کیش

قریب هفتاد نوع ماهیهای تزئینی در این آکواریوم وجود دارد که از نظر شکل و رنگ پولک ‌ها و زیبایی ظاهری، کم نظیر و برخی از آنها نیز بسیار کمیاب هستند. علاوه بر این، مرکز پرورش و کشت مروارید کیش یکی از جذاب ‌ترین دیدنی ‌های جزیره است. اسکله تفریحی جزیره کیش با امکانات مفید و مختصر در بخش جنوبی جزیره از دیگر جاذبه‌ های کیش است. در این اسکله سرگرمی‌ هایی از قبیل گردش در روی آب با قایق کف شیشه‌ای که از بالای آن می‌توان عبور گروهی ماهی‌ ها و زیبایی ‌های دنیای زیر آب را مشاهده کرد، ‌هم‌ چنین امکانات ورزش اسکی روی آب برای علاقه ‌مندان فراهم شده است. تفریح غواصی نیز از جمله تفریحات به یادماندنی است که در آب ‌های گرم خلیج فارس همراه راهنمایان مجرب امکان‌پذیر است.

در کنار اسکله‌ تفریحی، پیست دوچرخه ‌سواری نیز در پیرامون جزیره احداث شده است. در این مجموعه (اسکله تفریحی) امکان بازدید از هتل بزرگ کیش و ساختمان ساحلی کازینوی سابق وجود دارد. هم‌ چنین در اطراف یکی از کهنسال ‌ترین درختان جزیره، مجموعه‌ای تفریحی و دیدنی ایجاد شده که به مجموعه درخت سبز معروف است و از جمله مراکز زیبا و جذاب جزیره کیش می‌باشد و مسافران بسیاری را به خود جذب می‌کند. جزیره کیش همچنین معماری خاصی را به نمایش گذاشته است که برای هر تازه واردی جالب و در خور تحسین است. معماری کیش دو شکل متمایز دارد: یکی معماری سنتی و دیگری معماری مدرن. معماری سنتی جالب توجه است و مصالح آن غالباً از سنگ ‌های مرجانی موجود در جزیره تشکیل شده است.

معماری جدید و مدرن جزیره نیز تقلیدی از معماری بومی و سنتی آن است که نمونه آن در «صفین» دیده می‌شود. تنها تفاوتی که میان خانه‌‌های جدید و قدیم وجود دارد، پراکندگی نسبی و تنوع ارتفاع آنها است. علاوه بر آن، معابر عمومی جدید نیز به نسبت وسیع‌ تر از معابر بخش قدیمی هستند. وسیله رفت و آمد به کیش، کشتی و هواپیما است که از طریق پرواز از تهران یا شیراز یا بندر عباس صورت می‌گیرد. از جمله امکانات موجود در این جزیره می‌توان به هتل سه طبقه،‌ هتل کیش، کلبه‌های ویلایی، چهارکاخ از مجموعه کاخ‌ها، یک رستوران ساحلی همراه با یک سلسله ویلاهای خصوصی و توریستی مدرن و غیره اشاره کرد. افزون بر این، جزیره کیش دارای امکاناتی از قبیل قایق‌رانی، شهربازی، بازارها، مراکز عمده خرید و فروش نیز می‌باشد. جزیره کیش همچنین اولین بندر آزاد تجاری ایران است که امروزه به طور روزانه هزاران نفر جهت خرید و دیدار از زیبایی های طبیعی این جزیره به سمت کیش عزیمت می کنند .

جزیره لاوان

این جزیره از شمال شرقی به بندر مقام، از شرق به جزیره شتور و از جنوب به حوزه‌ های نفتی رسالت، رشادت و سلمان محدود می‌شود. وسعت این جزیره 76 کیلومتر مربع است و پس از قشم و کیش بزرگ ‌ترین جزیره ایران در آب ‌های خلیج فارس است. فاصله این جزیره تا بندر لنگه 91 و تا بندرعباس حدود 198 مایل دریایی است. جزیره لاوان دور ترین جزیره نسبت به مرکز استان هرمزگان است. آب و هوای آن گرم و مرطوب و دمای آن در تابستان به حدود پنجاه درجه سانتی ‌گراد میرسد و رطوبت هوای آن نیز بسیار زیاد است. ذخایر نفتی آب ‌های نزدیک جزیره لاوان بسیار قابل توجه است.

در حال حاضر صنایع جزیره منحصر به تأسیسات نفتی است که با نام «مجتمع پالایشی لاوان» فعالیت دارد.

یکی ازشگفتی‌های این جزیره وجود کندو های عسل در کنار تأسیسات نفتی و مخازن آنها است که عسل آنها به رنگ سبز تیره است و بوی نفت می‌دهد، اما طعم آن مشابه عسل‌های معمولی است. اهالی جزیره در فصل معینی از سال به صید مروارید می‌پردازند و تنها کالای صادراتی جزیره، مروارید آن است. این جزیره یک بندرگاه مناسب برای صدور فرآورده‌ های نفتی و یک اسکله فلزی جهت حمل و نقل دریایی دارد.

جزیره هندورابی

جزیره هندورابی با 8 / 22 کیلومتر مربع مساحت، در فاصله 325 کیلومتری بندر عباس و 133 کیلومتری بندرلنگه و در حد فاصل بین دو جزیره کیش و لاوان قرار گرفته است. این جزیره سرزمینی هموار و تقریباً بدون عارضه طبیعی است. بلندترین نقطه آن بیست و نه متر و بزرگ‌ترین قطر آن هفت و نیم کیلومتر است. این جزیره از یک رشته ارتفاعات کوتاه پوشیده است و کرانه‌های آن با شیب ملایمی به دریا منتهی می‌شوند. مجاورت با دریا، اغلب موجب بالا رفتن میزان باران و رطوبت می‌شود. با این حال در تمام کرانه‌های خلیج فارس، همجواری با دریا، تأثیر چندانی بر میزان بارش این نواحی ندارد. فعالیت اقتصادی اکثر اهالی در جزیره هندورابی، صید و غواصی است.

فعالیت ‌های صنعتی یا بهره‌ برداری از معادن و منابع زیرزمینی و حتی صنایع دستی در هندورابی وجود ندارد. محیط زیست جزیره به دلیل بسته بودن آن محدود است و موجوداتی از قبیل انواع پرندگان کوچک، پرندگان مهاجری نظیر باز و شاهین و انواع کمی از خزندگان و موش صحرایی در آنجا یافت می‌شود. منابع تأمین آب جزیره بسیار محدود و کم است و آب مصرفی آن از طریق چاه یا آب انبار تأمین می‌شود. این جزیره از نظر سیاحت و ایرانگردی از زیر مجموعه‌های کیش است که با توجه به امکانات و استعداد طبیعی جزیره از نظر آب، خاک، هوا و شرایط خاص تجاری جزیره کیش و هم‌چنین برخورداری از زیبایی‌های طبیعی، قادر است بخشی از نیازهای سیاحتی و گردشگری ایرانگردان را تأمین کند.

جزیره شتور

جزیره شتور در فاصله حدود یک و نیم کیلومتری جنوب شرقی جزیره لاوان قرار دارد. طول جزیره 7 / 1 کیلومتر و عرض آن 800 متر است. جزیره شتور غیر مسکونی است و هیچ‌گونه فعالیتی در آن دیده نمی‌شود. این جزیره از با ارزش ‌ترین و مهم ‌ترین پناهگاه‌ های حیات وحش (پرندگان،‌ لاک‌پشت ‌های دریایی، ماهی‌ ها و دلفین ‌ها) در خلیج فارس است و جزء مناطق حفاظت شده کشور می‌باشد.

جزیره ابوموسی

جنوبی ‌ترین جزیره ایرانی آبهای خلیج ‌فارس، جزیره ابوموسی است. این جزیره در 222 کیلومتری بندرعباس و هم‌ چنین در 75 کیلومتری بندر لنگه واقع شده است. جزیره ابوموسی یکی از چهارده جزیره استان هرمزگان است که بیشترین فاصله از سواحل ایرانی خلیج فارس را دارد و طول و عرض آن درحدود 5 / 4 کیلومتر است. شهر ابوموسی مرکز جزیره ابوموسی می‌باشد. ارتفاع آن از سطح دریا 46 متر و مساحت آن دو و دو دهم کیلومتر مربع است.

جزیره ابوموسی نزدیک ‌ترین پهنه خشکی از خاک ایران به خط استوا است که‌ آب و هوای مرطوب و گرم‌تری دارد. این جزیره فاقد آب و اراضی مناسب کشاورزی است؛ ولی کشت و زرع محدودی در آن صورت می‌گیرد و بیشتر مردم بومی محل به صید ماهی اشتغال دارند.

این جزیره یکی از مراکز صدور نفت خام کشور است که با ظرفیتی قابل توجه فعالیت می‌کند. وسعت شهرستان ابوموسی 8 / 68 کیلومتر مربع است که مشتمل بر جزایر ابوموسی (با 12 کیلومتر مربع)، جزیره تنب‌ بزرگ (با 3/10 کیلومتر مربع) تنب کوچک (با 5/1 کیلومتر مربع)، سیری (با 3/17 دهم) کیلومتر مربع، فرور بزرگ (با 2/26کیلومتر مربع) و فرور کوچک (با 5/1 کیلومتر مربع) می‌باشد.

جزیره تـنب بزرگ

این جزیره در فاصله چهارده مایل دریایی از جنوب غربی جزیره قشم، در فاصله نود و هفت مایل دریایی از بندرعباس و در فاصله بیست و هفت مایل دریایی از شمال شرقی ابوموسی واقع شده است. طول و عرض آن سه و هفتاد و پنج دهم در سه و نه دهم کیلومتر و مساحت آن ده و سه دهم کیلومتر مربع می‌باشد. مرتفع ‌ترین نقطه جزیره تنب پنجاه و سه متر از سطح دریا ارتفاع دارد در قسمت‌های جنوب غربی این جزیره و در نزدیکی سواحل آن، خانه ‌های مسکونی از راه چندین خیابان و جاده به هم پیوسته‌اند. این جزیره دارای موج ‌شکن و لنگرگاه است. مردم بومی این جزیره از صید ماهی و مروارید امرار معاش می‌کنند. در این جزیره معدن خاک سرخ نیز وجود دارد.

جزیره تـنب ‌کوچک

این جزیره مثلث شکل در شش مایلی غرب جزیره تنب بزرگ قرار دارد. فاصله آن تا مرکز استان،‌ از طریق دریا، حدود صدو پنج مایل دریایی می‌باشد. بزرگ‌ترین قطر جزیره یک و نه دهم کیلومتر و مساحت آن حدود دو کیلومتر مربع است. این جزیره غیرمسکونی است و مرتفع ‌ترین نقطه آن از سطح دریا، بیست و یک متر ارتفاع دارد.

جزیره سیری

این جزیره در قلب آب‌های خلیج فارس قرار دارد. فاصله آن تا مرکز شهرستان ابوموسی که در قسمت شرقی جزیره سیری واقع شده، درحدود بیست و هفت کیلومتر است همچنین فاصله دریایی آن تا مرکز استان، در حدود 152 مایل دریایی است. وسعت جزیره سیری 3/17 کیلومتر مربع می‌باشد. این جزیره فاقد پستی و بلندی بوده و نسبتاً مسطح است. مرتفع ‌ترین نقطه آن بیست و چهار متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بزرگ ‌ترین ابعاد طولی و عرضی جزیره شش و یک و چهار و شش دهم کیلومتر است.

در قسمت ‌های شمالی و نزدیک سواحل جزیره، مناطق مسکونی همراه با سایر تأسیسات جای گرفته‌اند. اهالی بومی جزیره از طریق ماهیگیری و صید میگو و کشاورزی محدود، زندگی و امرار معاش می‌کنند و همچنین عده‌ای ازمردم جزیره در تأسیسات نفتی کار می‌کنند. در این جزیره تعداد قابل توجهی نخل خرما بطور پراکنده وجود دارد که محصول آن فقط مصرف محلی دارد. این منطقه پوشش گیاهی فقیری دارد. در این جزیره معدن خاک سرخ نیز موجود است.

جزیره فرور بزرگ

جزیره فرور بزرگ یکی از کانون‌های زیست حیات وحش است و تعداد بی‌شماری از پرندگان از قبیل: عقاب ماهیگیر، طوطی، چک‌چک، قمری خانگی، چکاوک کاکلی، پرستو، بلبل خرما، چاخ لق، هدهد، دم جنبانک زرد، دو سرخ معمولی، چک‌چک سرسیاه، زنبور خور معمولی، یاکریم و ... همچنین پستاندارانی از قبیل جیر و جانورانی همچون یک نوع خارپشت، مارمولک، مار جعفری و عقرب در آن زندگی می‌کنند.

جزیره فرور کوچک

این جزیره در قسمت شمال غربی جزیره ابوموسی واقع شده است و حدود سی و شش مایل دریایی تا شهر ابوموسی و صد و چهل و نه مایل دریایی تا بندرعباس فاصله دارد. مساحت این جزیره یک و نیم کیلومتر مربع و بلندی مرتفع ‌ترین نقطه آن از سطح دریا سی و شش متر است. بزرگ ‌ترین ابعاد طولی و عرضی جزیره، یک‌ و چهار دهم و یک ‌و یک دهم کیلومتر می‌باشد. جزیره فرور کوچک و سواحل آن، به علت موقعیت اقلیمی و استقرار در مسیر مهاجرت پرندگان دریایی، زیستگاه گونه‌های متنوع پرندگان مهاجر و بومی است