هیپنوتیزم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سحر ، جادو ، هیپنوتیزم، فتوای مراجع ، اسلام.
پرسش: نظر اسلام و فتاوای مراجع در مورد هیپنوتیزم چیست؟
پاسخ: هیپنوتیزم یک حالت روحی خاص، شبیه خواب‌آلودگی و القایی و ارادی است و در آن هشیاری و آگاهی سوژه (هیپنوتیزم‌شونده) فوق العاده افزایش می‌یابد. این آگاهی معمولاً بر روی مطالبی تمرکز می‌کند که توسط هیپنوتیزور به او ارائه می‌شود.
هیپنوتیزم از علومی است که می‌تواند در مواردی از زندگی مورد بهره‌برداری صحیح قرار گیرد؛ ولی ساحران از آن سوء استفاده می‌کردند و برای فریب دادن مردم، آنها را به کار می‌گرفتند که در حکم سحر بوده و جایز نیست. در هر حال نظرات فقها در این موضوع مختلف است: برخی از فقها، هیپنوتیزم را به‌طور مطلق حرام می‌دانند و بعضی نیز با شروطی آن را جایز شمرده‌اند.
۱ - پدیده هیپنوتیزم
[ویرایش]
در بررسی‌های تاریخی به پدیده‌هایی برخورد می‌کنیم که در هاله‌ای از ابهام و تعابیر درست و نادرست قرار گرفته است و این ابهامات شرایطی را فراهم می‌آورند که مرزهای واقعی این پدیده‌ها شناخته نشده و جایگاه واقعی آنها معرفی نگردد. یکی از این پدیده‌ها « هیپنوتیزم » است.
۲ - تعریف هیپنوتیزم
[ویرایش]
اصل واژه هیپنوتیزم از واژه یونانی hypnos به معنای «خواب» مشتق شده است؛ ولی در هیپنوتیزم علاوه بر قدرت تفکر ، امکان محبت ، قضاوت ، راه رفتن و غیره نیز وجود دارد. فکر هیپنوتیزم‌شونده روی موضوع خاصی (صحبت‌های هیپنوتیزور) تمرکز فوق العاده‌ای می‌کند و بین او و فرد هیپنوتیزور ارتباط عاطفی خاصی برقرار می‌شود که در خواب نظیر آن را مشاهده نمی‌کنیم.
تعریفی که می‌توان برای هیپنوتیزم ارائه نمود چنین است: هیپنوتیزم یک حالت روحی خاص شبیه خواب‌آلودگی و القایی و ارادی است و در آن هشیاری و آگاهی سوژه (هیپنوتیزم‌شونده) فوق العاده افزایش می‌یابد. این آگاهی معمولاً بر روی مطالبی تمرکز می‌کند که توسط هیپنوتیزور به او ارائه می‌شود. در حالت هیپنوتیزم تلقین‌پذیری فرد و قدرت تخیلات و تصویر‌سازی ذهن افزایش می‌یابد و هر چه درجه هیپنوتیزم عمیق‌تر شود، این خصوصیات نیز قوی‌تر می‌گردند.
[۱]
۳ - هیپنوتیزم از دیدگاه برخی نظریه‌پردازان
[ویرایش]
اما برخی از نظریه‌پردازان اعتقاد دارند که هیپنوتیزم چیزی جز یک تمرکز برتر نیست: «اصل هیپنوتیزم، تمرکز روح است بر شخصی که می‌خواهیم او را تحت تأثیر اراده خود قرار دهیم. با تمرکز روح بر ارادۀ خود، آنچه را می‌خواهیم به طرف مقابل القا می‌کنیم که با توجه به مجرد بودن نفسْ چنین امکانی در هر کس هست».
[۲]
۴ - هیپنوتیزم در اسلام
[ویرایش]
قطعاً نیروی اراده انسان، قدرت و توانایی فراوانی دارد و هنگامی که در پرتو ریاضت‌های نفسانی قوی‌تر شود، کارش به جایی می‌رسد که در موجودات محیط خود تأثیر می‌گذارد. ریاضت‌ها گاهی مشروع و گاهی نامشروع است. ریاضت های مشروع در نفوس پاک، نیروی سازنده ایجاد می‌کند و ریاضت‌های نامشروع، نیروی شیطانی و هر دو ممکن است منشأ خارق عادت گردد که در اولی مثبت و سازنده و در دومی مخرب است.
[۳]
۵ - دیدگاه علمای معاصر
[ویرایش]
از آنجا که پدیدۀ هیپنوتیزم یکی از مسائل نسبتاً جدید در منابع دینی است، سخن از آن در میان علما ی گذشته کمتر به چشم می‌خورد و علمای معاصر نیز، این موضوع را بیشتر ذیل بحث از سحر و جادو آورده‌اند.
۶ - دیدگاه فقهای اسلام درباره سحر
[ویرایش]
در این باره فقها ی اسلام می‌گویند، یاد گرفتن و انجام اعمال سحر و جادوگری حرام است که برای آگاهی بیشتر در این زمینه می‌توانید به نمایه ۲۰۲۲ (سایت:۲۰۶۸) (حکم سحر و راه ابطال آن) در همین سایت مراجعه نمایید.
توضیح آنکه امروزه علومی از قبیل خواب مغناطیسی، هیپنوتیزم، مانیه تیزم و تله‌پاتی وجود دارد که در گذشته ساحران با استفاده از آنها برنامه‌های خود را عملی می‌ساختند. البته این علوم نیز از علوم مثبتی است که می‌تواند در بسیاری از شئون زندگی مورد بهره‌برداری صحیح قرار گیرد، ولی ساحران از آن سوء استفاده می‌کردند و برای فریب مردم، آنها را به کار می‌گرفتند. لذا اگر امروز هم کسی از آنها چنین استفاده‌ای در برابر مردم بی‌خبر داشته باشد، در حکم سحر بوده و جایز نخواهد بود و این جایز نبودن هم فلسفه‌های متعددی را داراست؛ از جمله:
۷ - دلایل جایز نبودن سحر و هیپنوتیزم
[ویرایش]
۱. خارج ساختن مسیر زندگی از مجرای عادی و طبیعی؛
۲. زمینه بسیاری از فریبکاری‌ها و شیادی‌ها چنان‌که اکنون از طریق هیپنوتیزم و اسپریتسم و در گذشته از طریق سحر و جادو و فال‌گیری مرسوم بوده است؛
۳. احیاناً موجب کشف و افشای اسرار دیگران شدن؛ زیرا یکی از کارهای خواب‌واره‌گر خواندن ذهن شخص مورد نظر است؛
۴. تصرف غیر اختیاری در نفوس دیگران.
[۴]
۸ - دیدگاه‌های گوناگون فقها درباره هیپنوتیزم
[ویرایش]
در هر حال فقها در این موضوع دیدگاه‌های مختلفی دارند:
۸.۱ - ۱. حرام بودن هیپنوتیزم
برخی هیپنوتیزم را به طور مطلق حرام می‌دانند؛ مانند اینکه امام خمینی (ره) در پاسخ به پرسشی می‌گوید: هیپنوتیزم جایز نیست.
[۵]
۸.۲ - ۲. جایز دانستن هیپنوتیزم با شرایطی
برخی دیگر نیز با شرایطی هیپنوتیزم را جایز شمرده‌اند که در زیر چند نمونه بیان می‌شود:
[۶]
۸.۲.۱ - آیت الله خامنه‌ای
به‌طور کلی یادگیری هیپنوتیزم و استفاده از آن به غرض عقلایی حلال و قابل ملاحظه، اشکال ندارد؛ به شرط اینکه با رضایت و موافقت کسی باشد که می‌خواهد به خواب مصنوعی برود و ضرر معتنابهی هم برای او نداشته باشد.
[۷]
۸.۲.۲ - آیت الله مکارم شیرازی
استفاده از هیپنوتیزم برای مقاصد طبی و مانند آن مشروع است، مشروط بر اینکه تجربه و آگاهی کافی داشته باشد و آثار منفی و خلاف شرعی بر آن مترتب نگردد؛ ولی برای کشف امور پنهانی، یا اطلاع از گذشته و آینده و حال جایز نیست.
[۸]
۸.۲.۳ - آیت الله تبریزی
در هیپنوتیزم، چنانچه خوف ضرر بر کسی که این عمل با او انجام می‌گیرد یا شخصی دیگر داده شود، جایز نیست.
[۹]
۸.۲.۴ - آیت الله گلپایگانی
هیپنوتیزم حرام است و برای معالجه (بیمار)، در صورتی که طریق معالجه منحصر به آن باشد و موجب کشف اسرار دیگران نشود، اشکال ندارد.
[۱۰]
۹ - پانویس
[ویرایش]
