نقش بازی در رشد تکامل و خلاقیت کودکان
دوره کودکی نخستین و حساس ترین دوره زندگی آدمی است، از این رو این دوران باید در بردارنده موقعیت ها، فعالیت ها و تجربه هایی در راستای رشد همه جانبه کودکان باشد؛ امروزه اثرگذارترین و پرکاربردترین برنامه های آموزش بر مبنای بازی تدوین می شود. بازی پرمعناترین فرایند برای یادگیری در کودکان است و به عنوان اثربخش ترین روش برای یادگیری مهارت ها و هنجارها و مقررات و نقش ها در کودکان شناخته می شود.
بازی طبیعی ترین شکل تمایل کودک برای تماس و برخورد با دنیای اطرافش است. در واقع بازی جزء جدایی ناپذیر از زندگی کودکان است؛ چرا که کودک در هنگام بازی می تواند توانایی ها و چگونگی ارتباط با اطراف خود را کشف کند.
یکی از امتیازهای بازی این است که رشد شناختی کودک را گسترش می دهد، برای مثال بازی های حسی حرکتی، درک کودک را از دنیای اطرافش افزایش می دهد.
بازی های جسمی به کودک کمک می کند تا ناتوانی خود را بشناسد و آنها را برطرف سازد و به او اجازه می دهد تا واقعیت را تغییر دهد. همچنین بازی های نمادین قوه درک کودک را قوی تر می کند و با تخیل به خیال پردازی می پردازد و کم کم قادر می شود مانند بزرگترها تفکر انتزاعی داشته باشد و یاد می گیرد که دنیای واقعی را نمی توان تغییر داد.
از دیگر فواید بازی می توان به درک نظم و ترتیب اشاره کرد؛ قوانین بازی همچون نحوه شروع، ادامه و خاتمه بازی فرصت مناسبی برای کودک فراهم می کند تا درباره نظم نکات بیشتری بیاموزد.
بازی های تخیلی نیز سهم بزرگی درخنده و شادی کودکان دارد؛ اینگونه بازی ها به کودک اجازه می دهد تا با شرایط کنار بیاید، از این رو موجب توانمندسازی و موفقیت در بزرگسالی می شود و بهترین بازی آن است که عزت نفس را در کودک به جریان اندازد.
بازی راهی برای بیان احساسات است که به کودک این فرصت را می دهد تا هیجان های منفی همچون خشم و عصبانیت را خالی کند یا مفاهیم تلخی چون مرگ و بیماری و یا جدایی را درک کند؛ به عنوان مثال کودک که به علت بیماری به دکتر مراجعه کرده و یا عروسک خود را به دلیل اینکه مرتکب خطا شده تنبیه می کند، در واقع با معکوس کردن نقش ها به تدریج ترس یا خشم باقیمانده را از بین می برد.
کودکان با انجام بازی های فکری نیز مهارت های اجتماعی، شناختی و کاوش در دنیای خود را یاد می گیرند، از این رو کودکان از لحاظ ذهنی با محیط اطراف خود درگیر می شوند.
معماها، قطعه ها و بازی های فکری قدرت یادگیری کودکان را بالا می برد، محققان ادعا می کنند که بلوک سازی مهارت های مکانی ریاضی و حل مسئله را بهبود می بخشد؛ چرا که در این بازی کودکان مدام در حال فکر کردن و تصمیم گیری برای چینش قطعه ها هستند.
اگر چه افراط در بازی های رایانه ای می توانند تاثیرات مخربی بر روی مغز بگذارد، اما استفاده کنترل شده از این بازی ها می تواند باعث تقویت مغز کودکان شود؛ در بازی های رایانه ای هماهنگی اعضای بدن کودک مانند چشم و دست افزایش پیدا می کند و کودک بهتر می تواند حرکات را کنترل کند، همچنین بازی های رایانه ای به کودکان کمک می کند تا قدرت استدلال و حل مسئله آنان افزایش یابد.
«ندا محمدی»، کارشناس واحد سلامت روان مرکز بهداشت شهدای انقلاب شیراز
