آیا ابلیس قبل از رانده شدن از درگاه الهی فرشته بود؟

آیا ابلیس قبل از رانده شدن از درگاه الهی فرشته بود؟
پاسخ: ابتدا به تعریف این واژگان توجه نمایید:
شیطان: یعنی موجود خبیث و نافرمان. اعم از انسان، جنّ یا جنبندگان دیگر.
ابلیس: اسم خاص(عَلَم) می‌باشد که تنها یک مصداق دارد. کسی که در برابر پروردگارش، ادعای استقلال کرد. تفاخر و استکبار نمود و از فرمان مولایش سرپیچی کرد که پیش از رانده شدن از بهشت، «عزازیل» نام داشت. ابلاس؛ یعنی مأیوس شدن و شاید به این اعتبار که ابلیس از رحمت خدا مأیوس شد، این لقب را گرفت.
فرشته: در نهاد فرشتگان هرگز خلاف حق، چیزی نبوده و همیشه مشغول عبادت و اطاعت پروردگارند.
جن: یعنی چیزی که از حواس انسان پوشیده شده است. از آیات قرآن برمی‌آید که جن نیز مانند نوع بشر، دارای اراده و شعور است و مؤمن و کافر نیز دارد؛ مانند انسان زندگی و مرگ و قیامت دارند؛ ازدواج و تولید نسل در میان آنها جریان دارد.
برای اثبات اینکه ابلیس از فرشتگان نبود، چند استدلال وجود دارد:
خداوند تعالی فرمود: «ابلیس از [گروه] جن بود»
همچنین فرمود: «ملائکه به هیچ‌وجه خدا را عصیان نمی‌کنند» یعنی هیچ‌یک از ملائکه معصیتی مرتکب نمی‌شوند. برخلاف ابلیس که از فرمان الهی سرپیچی کرد.
در جای دیگر فرمود: «أ فتتخذونه و ذُریته اولیاء من دونی و هُم لکم عدو»یعنی در میان جنیان ذریه و نسل، یا به عبارتی توالد و تناسل وجود دارد و حال آن‌که فرشتگان خلقتشان روحانی است و این قبیل مسائل بین آنها وجود ندارد.
از امام صادق(علیه‌السلام) پرسیدند: آیا ابلیس از ملائکه است یا جزو سایر موجودات آسمانی است؟ فرمود: «نه از ملائکه است و نه از سایر موجودات آسمانی؛ بلکه او جنّ است،..»
ممکن است کسی بگوید، ابلیس جزو ملائکه است، زیرا خداوند فرموده: «و اذ قلنا للملائکه اسجدوا لآدم فسجدوا الا ابلیس» ابلیس از سجده کردن استثنا شد و «مستثنی منه» در این جمله، ملائکه است و در نتیجه ابلیس جزو ملائکه می‌شود.
اما باید توجه داشت که استثنا شدن ابلیس از ملائکه، دلالت بر هم‌جنس بودن ابلیس با ملائکه ندارد. نهایت چیزی که از آن فهمیده می‌شود، این است که ابلیس در صف ملائکه و میان آنها بود و مانند فرشتگان مأمور به سجده شد. حتی عده‌ای گفته‌اند: استثنا در این آیه، از نوع استثنا منقطع است؛ یعنی مستثنی منه در جمله وجود ندارد.
در توصیف ابلیس گفته‌اند حدود شش هزار سال خدا را عبادت کرد. پس قرار گرفتن او در صف فرشتگان، امر بعیدی نیست.