بیماری‌های کلیه کدامند؟
- بیماری‌های کلیه
- انواع بیماری‌های کلیه کدامند و تا چه اندازه شایعند؟
کلیه‌ها دو اندام لوبیایی شکل در قسمت کمر شما هستند که وظایف بسیاری دارند. یکی از آن‌ها تصفیه‌ی مواد زائدی است که به وسیله‌ی فرایندهای عادی بدن تولید می‌شوند (برای مثال، تجزیه‌ی پروتئین‌ها). وظیفه‌ی دیگر کلیه حفظ تعادل اسید و باز و بسیاری از مواد شیمیایی دیگر (برای مثال، الکترولیت‌هایی همچون سدیم، پتاسیم و کلورید) در بدن و بافت‌هاست. کلیه‌ها همچنین مایعات و محصولات جانبی غذا یا داروهایی را که بدن به آن‌ها نیازی ندارد از طریق ادرار دفع می‌کنند. به علاوه، کلیه‌ها نقش مهمی در کنترل فشار خون و تولید گلبول‌های قرمز خون دارند.
بخش اصلی عملکرد هر کلیه ساختاری به نام نفرون است. متخصصان درمانی که در مراقبت از افراد مبتلا به بیماری‌های کلیه (renal) متخصص هستند نفرولوژیست نامیده می‌شوند.
بیماری‌های کلیه
عملکرد کلیه‌ها در تقریباً یک سوم از افراد مسن‌تر در طول عمر ثابت می‌ماند. برای بقیه، عملکرد کلیه در حدود ۳۵ سالگی شروع به افت می‌کند و گاهی در سال‌های بعدی با افزایش تغییرات ساختاری و هورمونی، بدتر می‌شود. کلیه‌های ما معمولاً به‌آسانی می‌توانند نیازهای بدن را برطرف کنند، به همین دلیل حتی با بالا رفتن سن، کلیه از ذخیره‌ی عملکرد داخلی برخوردار است. با این حال، ممکن است کلیه‌های پیرتر، اگر در معرض تنش قرار گرفته باشند، به اندازه‌ی جوان‌ترها انعطاف‌پذیری نداشته باشند. ممکن است این امر به خطر بالای نامتعادلی مایعات، تجمع مواد زائد (همچون اوره) و دیگر عواقب جدی در سال‌های بعدی منجر شود. اگر عملکرد کلیه افت کرده باشد، دوز داروها نیز باید کاهش یابد، چون اگر کلیه‌ها نتوانند به‌درستی از داروها خلاص شوند، بدن با سطوحی از «اوردوز» مواجه می‌شود.
اگر کلیه‌ها به‌خوبی کار نکنند، ممکن است کارتان به مشکلاتی بکشد که به توجه پزشکی نیاز دارند چون کلیه‌ها در تنظیم انواع عملکردهای بدنی اهمیت زیادی دارند. مشکلات ناشی از بیماری‌های کلیه شامل موارد زیر می‌شوند:
- عدم تعادل الکترولیت‌ها و مایعات – برای مثال، مقدار بیش از حد کم یا زیاد سدیم، پتاسیم یا آب در بدن
- تجمع مواد زائد در بدن – برای مثال، اوره یا اسیدها
- از دست رفتن پروتئین از طریق کلیه‌ها
- پرفشاری خون ناشی از میزان بیش از حد مایعات در بدن
- آنمی (تعداد کم سلول‌های خونی)
- استخوان‌های شکننده
اگر این مشکلات وخامت پیدا کنند یا بهبود نیابند، ممکن است کارتان به دیالیز بکشد – فرایندی که در آن از دستگاهی برای شست‌وشوی خون استفاده می‌شود تا فقدان عملکرد کلیه جبران شود.
انواع بیماری‌های کلیه کدامند و تا چه اندازه شایعند؟
بیماری مزمن کلیه (سی‌کی‌دی - CKD) به آسیب‌های کلیوی اشاره دارد که بیش از سه ماه طول می‌کشند. سی‌کی‌دی بر اساس توانایی کلیه‌ها برای تصفیه‌ی خون، به پنج مرحله دسته‌بندی می‌شود. در مرحله‌ی اول، کلیه‌ها بخش اعظم توانایی‌شان برای تصفیه‌ی مواد زائد را حفظ می‌کنند. اما در مرحله‌ی پنج، میزان تصفیه ناکافی است و کلیه‌ها را نارسا به شمار می‌آورند.
بیماری مزمن کلیه در افراد مسن‌تر بسیار شایع است و میزان شیوع آن حدود ۱۰٪ است. کند کردن یا جلوگیری از پیشرفت این بیماری هدفی مهم و دست‌یافتنی است.
عدم تعادل الکترولیت، مثل غلظت بسیار بالا یا بسیار پایین سدیم ، در یک چهارم از همه‌ی بیماران مسن‌تری که به بخش اورژانس مراجعه می‌کنند، دیده می‌شود. احتمال دارد که سطح سدیم بیماران مسن‌تر در بیمارستان‌ها به طور غیرطبیعی پایین باشد. از هر پنج بستری در مراکز مراقبت‌های بلندمدت، یک نفر این مشکل را دارد. غلظت پایین سدیم حتی اگر خفیف باشد به مشکلات توجه و طرز راه رفتن، افتادن و خطر بیشتر شکستگی در مسن‌ترها مربوط می‌شود. عدم تعادل مایعات نیز در افراد مسن‌تر شایع است و به کم‌آبی، تورم یا سایر مشکلات زیان‌بار منجر می‌شود.
سندروم نفروتیک یکی از بیماری‌های شایع در افراد مسن‌تر است. سندروم نفروتیک باعث می‌شود که کلیه‌ها به دلیل آسیب به رگ‌های خونی ظریف کلیوی، پروتئین بیش از حدی را دفع و وارد ادرار کنند. سندروم نفروتیک در شکل‌های مختلفی رخ می‌دهد که با بررسی بیوپسی کلیه‌ها زیر میکروسکپ قابل دیدن هستند، از جمله:
- نفروپاتی غشایی (زمانی که سیستم ایمنی بدن به غشای تصفیه‌کننده در کلیه حمله می‌کند)
- نفروپاتی دیابتی (آسیب ناشی از دیابت در گذر زمان)
- آمیلوئیدوز (تجمع پروتئین‌های خاص در اطراف رگ‌های خونی در کلیه)
- گلومرولونفریت(تورم ساختارهای تصفیه‌کننده در کلیه)
- سندروم حداقل تغییر (آسیب به رگ‌های خونی که کلیه‌ها را تأمین می‌کنند).
بیماری رنوواسکولار به رگ‌های خونی تأمین‌کننده‌ی کلیه‌ها مربوط است و در اکثر مواقع در مسن‌ترها رخ می‌دهد، به ویژه در مبتلایان به بیماری‌های قلبی و گردش خون و سیگاری‌ها. متخصصین بهداشت و درمان این شرایط را در ۲۵٪ از بیمارانی پیدا کرده‌اند که آنژیوگرافی (یکی از آزمایش‌های رایج قلب) انجام داده‌اند.
نارسایی حاد (ناگهانی) کلیوی به طور فزاینده‌ای در افراد مسن شایع شده است. در این بیماری، افت ناگهانی عملکرد کلیه دیده می‌شود. این وضعیت علل بسیاری دارد، اما شایع‌ترین آن به دلیل کم‌آبی بدن یا استفاده از داروهایی است که به کلیه‌ها فشار وارد می‌کنند (بخش علل را نگاه کنید). بیماری کلیوی مرحله‌ی نهایی (ای‌اس‌آردی - ESRD) نام دارد.
