مشارکت مردمی شکست تحریم دشمنان

مقدمه:

  مسائل اقتصادی به سبب عوامل متعدد، از جمله ارتباط تنگاتنگ با سیاست و تأثير و تأثر در آن و نيز اثر مستقیم بر معیشت مردم که جزو نیازهای اولیه محسوب می‌‌شود، همواره نقش به‌سزایی در مناسبات جهانی ایفا کرده است. از این‌رو هرگاه کشورهای غربی بخواهند بر کشوری سلطه یابند و موضوعی را بر دیگر کشورها تحمیل نمایند، از اهرم تحریم‌های اقتصادی استفاده می‌کنند؛ چرا که نسبت به گزینه‌ نظامی هزینه کمتر و اثرگذاری بیشتری دارد. در این تحریم‌ها هدف یا تنبیه است، یا بازدارندگی یا تغییر رفتار. از این‌رو، مسئله‌ اقتدار اقتصادی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های اقتدار هر کشوری به حساب مي‌آيد که مورد توجه رهبران ايران نیز بوده است. مقام معظم رهبري در سال‌هاي اخير ديدگاه اقتصاد مقاومتي را به‌عنوان راهي براي خنثي ساختن فشارهاي اقتصادي غرب و توطئه‌هاي آنان در زمينه‌هاي اقتصادي مطرح کرده و از آن به ‌عنوان اقتصادي فعال در وضعيت فشار براي رسيدن به رشد و شکوفايي نام برده‌اند. راهبردهاي ارائه شده‌ از سوي معظم له برای تحقق این هدف نیز شامل مديريت مصرف،‌ پرهيز از تجمل‌‌گرايي، کاهش اتکا به درآمدهاي نفتي، مردمي کردن اقتصاد، اهميت شرکت‌هاي دانش‌بنيان، اجراي سياست‌هاي کلي اصل 44 و حمايت از توليد بوده است که هریک الزامات، تعاريف و چارچوب‌هاي خاص خود را دارد و شناخت صحيح آن مستلزم آگاهي از شرايط و مشکلات اقتصادي کشور است.

مقاومت ایران در برابر فشار آمریکا حیرت انگیز است

 ایران انواع فشارها و تحریم‌های آمریکا را تحمل کرده و موجب حیرت همگان در دنیا شده است. خیلی‌ها، این تحریم‌ها را عملا به مثابه امکاناتی می‌بینند که ایران با تمسک به آنها توانسته در بسیاری از حوزه‌ها خودکفا شود.
پایگاه خبری میدل ایست مانیتور با انتشار این ارزیابی نوشت: آمریکا سال‌هاست که از تاکتیک‌های مختلف نظیر دیپلماسی، زبانِ زور و تحریم استفاده می‌کند تا ایران را به زانو در آورد. با این حال، تقریبا در تمامی موارد در رسیدن به اهداف خود ناکام بوده است. آمریکا تا به آنجا علیه ایران پیش رفت که حتی بخش غذا و دارویِ این کشور را نیز تحریم کرده است. با این حال، این تحریم‌ها با مقاومتِ حیرت انگیز ایران رو به رو شده‌اند.
بیش از چهار دهه از وقوع انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد با این حال، این کشور و غرب همچنان چالش‌های جدی را با یکدیگر تجربه می‌کنند. پس از سقوط رژیم شاه در ایران، انقلابیونِ ایرانی به رهبری «آیت‌الله خمینی» شعارهای زیادی را درعرصه حکمروایی ایران برجسته کردند که از جمله آنها می‌توان به شعار معروفِ «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» اشاره کرد. جهت تایید این اصول، برخی رویه‌ها در عرصه سیاست خارجی ایران گنجانده شدند که از آن جمله می‌توان به محوریتِ مسئله فلسطین، مقابله با استکبار جهانی و یا شیطان بزرگ(آمریکا)، وحدت مسلمانان، و حمایت از مستضعفین اشاره کرد.
یکی از نخستین اقداماتی که با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در عرصه سیاست خارجی این کشور عملیاتی شد، قطع کاملِ روابط ایران با اسرائیل و رژیم آپارتایدی آفریقای جنوبی بود. این روند با وخامتِ روابط ایران و آمریکا در ماه‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ادامه یافت. ایران همچنان از برقراری روابط با آمریکا خودداری می‌کند و همچنان سیاست‌های خود در ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی را در نقطه مقابل رویه‌های دولت آمریکا تعریف می‌کند.
روابط ایران و آمریکا در شرایط کنونی تا حد زیادی رو به موازنه قرار دارد. اکنون هر طرف توانمندی‌های خاص فناوری و نظامی ویژه خود را دارد و در حالی‌که به صورت گهگاه شاهد درگیری‌های پراکنده میان آنها و  نیروهای نیابتی‌شان هستیم، با این حال در حوزه مسائل ایدئولوژیک، روانی، فنی، سایبری و راهبردی نیز به صورت آشکار و پنهان با یکدیگر در وضعیت جنگ و تنش به سر می‌برند. در این چهارچوب، بزرگترین اهرم آمریکا در عرصه نزاع با ایران، درگیر کردنِ اسرائیل است. کما اینکه اسرائیل خود به تنهایی نیز خصومت‌هایی جدی را با ایران دارد و در مدت اخیر به‌ویژه بواسطه عادی‌‌سازی روابط خود با کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس، تنش‌زایی‌های جدیدی را علیه تهران آغاز کرده است. در شرایط کنونی نگرانی‌های جدی راجع به تقویت همکاری‌هایِ محور ایران، روسیه و چین وجود دارد. مسئله‌ای که در نوع خود می‌تواند از نفوذ آمریکا و متحدان آن در منطقه خاورمیانه بکاهد. موضوعی که عملا به دغدغه‌ای جدی برای واشنگتن و متحدان منطقه‌ای آن تبدیل شده است.
با این همه، ایران به تنهایی نیز اهرم‌های معتبری را علیه محور غرب و شرکای منطقه‌ای آن دارد. تهران در راس هلال شیعی و محور مقاومت قرار دارد و نوعِ ایدئولوژی و اسلام سیاسی که ایران ارائه می‌کند نیز همواره مایه نگرانی غرب و به‌ویژه آمریکا بوده است. نباید فراموش کرد که اساسا هویت انقلاب اسلامی به نحوی است که در تقابل با رویه‌های قلدرمابانه غرب قرار دارد و هر زمان ایران بخواهد از این هویت فاصله بگیرد، عملا دیگر نمی‌توان از موجودیتی به نام انقلاب اسلامی ایران صحبت کرد.
آمریکا سال‌هاست که از تاکتیک‌های مختلف نظیر دیپلماسی، زبان زور و تحریم استفاده می‌کند تا ایران را به زانو در آورد. با این حال تقریبا در تمامی موارد در رسیدن به اهداف خود ناکام بوده است. آمریکا حتی بخش غذا و داروی ایران را نیز تحریم کرده است. دو سال قبل، آمریکا دامنه تحریم‌های خود علیه بخش مالی ایران را گسترده‌تر از هر زمانی کرد و عملا ایران را در موقعیت عدم دسترسی به نظام مالی بین‌المللی قرار داد. اضافه بر این، سیستم و سامانه سوئیفت نیز هرگونه همکاری مالی خود با ایرانی‌ها را به ویژه آن دسته از نهادها و سازمان‌هایی که تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند، به شدت محدود کرد.
با این همه، ایران حتی این دسته از فشارها را نیز تحمل کرده و موجب حیرت همگان شده است. بسیاری این تحریم‌ها را عملا به مثابه امکاناتی می‌بینند که تهران با تمسک به آنها توانسته در بسیاری از حوزه‌ها خودکفا شود. در این رابطه به‌طور خاص به صنعت هسته‌ای ایران اشاره می‌شود که سال‌هاست تحتِ همه نوع تحریمی است. جدای از این‌ها، روابط منطقه‌ای ایران نیز کاهش چندانی را تجربه نکرده‌اند و حتی در سال‌های اخیر گسترش نیز یافته‌اند. ایران همچنین روابط دوستانه‌ای با ترکیه و پاکستان دارد و در عراق و سوریه و لبنان نیز از نفوذ قابل توجهی برخوردار است.

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب  در ورزشگاه یکصد هزار نفری آزادی

با تأکید بر اینکه جوانان، راه حل مشکلات کشور هستند، به ارائه تحلیلی از شرایط حساس کنونی پرداختند و افزودند: امریکایی ها با عربده کشی، بیان سخنان سخیف و تصوراتی واهی درصدد تصویرسازی کاملاً وارونه از قدرت خود و از اوضاع ایران هستند اما مجموعه عظیم جوانان میهن و ملت بزرگ ایران می دانند که باید با ناکام گذاشتن آخرین حربه باقیمانده دشمن یعنی تحریم، سیلی دیگری به امریکا بزنند که ان‌شاءالله خواهند زد.

 عربده کشی های سران امریکای جهانخوار و استکبار، قدرت‌نمایی جوانان مؤمن و پیروزی های پی در پی آنان در میدانهای مختلف، و در عین حال مشکلات اقتصادی و تنگی معیشت بخش بزرگی از مردم و نیز حساس شدن و تلاش و تکاپوی نخبگان برای ارائه راه‌حل‌های مشکلات را جهات مختلف شرایط حساس کشور خواندند. حضرت آیت الله خامنه ای «عظمت ایران، اقتدار جمهوری اسلامی و شکست ناپذیری ملت ایران» را سه واقعیت انکارناپذیر برشمردند و افزودند: اینها رجزخوانی نیست، واقعیاتی است که دشمنان آرزو می کنند ملت ایران آنها را نداند یا مورد غفلت قرار دهد تا درباره اوضاع کشور و توانایی های خود، دچار گمان غلط شود. به استثنای 200 سال منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی (یعنی از اواسط دوران قاجار تا پایان پهلوی) ایران عزیز ما در عرصه های مختلف سرآمد ملتهای مسلمان و در برهه‌هایی حتی سرآمد همه ملتها بوده است.نجات کشور از شر حکومت استبدادی و سلطنتی موروثی، ایستادگی در مقابل همه توطئه های 40 سال اخیر و افزایش اعتبار و احترام ایران در منطقه و جهان از دیگر نمودهای اقتدار جمهوری اسلامی است.نظام اسلامی در 8 سال جنگ تحمیلی در مقابل جبهه وسیع دشمنان پیروز شد و با حفظ تمامیت ارضی کشور، اولین بار در قرنهای اخیر اجازه نداد مهاجمان بخشی از میهن عزیزمان را تجزیه کنند یا با تداوم حضور نظامی در ایران، ملت را تحقیر کنند. این شکست ناپذیری را می توان در پیروزی این ملت بزرگ در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و نیز ایستادگی در مقابل همه توطئه های 40 سال اخیر مشاهده کرد چرا که ملت در مواجهه با توطئه ها و اقدامات مختلف دشمن، هیچگاه احساس ضعف و خستگی نداشته و عقب نشینی نکرده است. مغرور شدن، ما را به بی عملی، بی ابتکاری و نداشتن طرح و نقشه می کشاند و موجب پیروزی دشمن می شود.

رهبر انقلاب افزودند: هنوز در اوایل راه هستیم و باید با تلاش و مجاهدت و راه بلدی، شجاعت و تدبیر و استفاده صحیح از امکانات، مسیر پیشرفت را ادامه دهیم و به قله مورد نظر ملت و انقلاب برسیم. نقش جوانان در تحولات چهل سال اخیر اختصاص دادند جوانان عزیز بدانید که شما نوک پیکان حرکت عظیم ملی هستید، شما باید راه را باز کنید. پیران مجرب هم اگر خسته و بی حال و از کار افتاده نباشند، می توانند شما را راهنمایی کنند اما موتور پیش‌برنده این قطار شما جوانان هستید. پیشتازی و نقش تعیین کننده جوانان در جهاد با طاغوت پیش از پیروزی انقلاب، مقطع پیروزی، جهاد با تجزیه طلبان در سالهای اول انقلاب، ارائه خدمات فراوان به ملت در جهاد سازندگی، جهاد با تروریسم منافق و خائن در اوایل دهه 60، هشت سال جنگ تحمیلی، تلاش برای ترمیم خرابی ها بعد از جنگ، جهاد فرهنگی در مقابل تهاجم فرهنگی دشمن در دهه 70، و جهاد علمی و جهش وار در آغاز دهه 80 در سالهای اخیر نیز جوانان در جهاد با تروریسم تکفیری پیشتاز بوده اند و امروز هم با احساس انگیزه و تکلیف و در جهادی فکری و عملی و با هدف گشودن گره های اقتصادی، پیشنهادهای پخته و کارگشا می دهند.

رهبر انقلاب اسلامی وجود دهها هزار گروه جهادی جوان در سراسر کشور و خدمات بی پایان آنها به ویژه به طبقات ضعیف را سرمایه ای عظیم دانستند که آینده ای بهتر را مژده می دهد.عده‌ای تصور می کنند که من از انحرافات برخی جوانان مطلع نیستم اما اینگونه جوانان جزو ریزشها هستند که رویش ها بر آنان غلبه دارد و تمجید و تحسین من از جوانان، با اطلاع کافی از اینگونه مسائل صورت می گیرد.اینگونه افراد می خواهند جوانان را مشکل کشور وانمود کنند و یا آنها را به مشکل کشور تبدیل کنند اما اینجانب با اعتقاد تأکید می کنم که جوانان راه حل کشورند نه مشکل کشور. راه پیشرفت کشور باز است اما این راه همراه با موانع و فراز و نشیب هایی است که باید آنها را پشت سر گذاشت، گفتند: پیمودن مسیر پیشرفت و برداشتن موانع این مسیر شرایطی دارد که گام اول آن، «درک و احساس وجود و حضور دشمن» است زیرا تا انسان حضور دشمن را حس نکند، سنگر و حفاظ و سلاح لازم تهیه نمی‌کند.
حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: البته آن روشنفکر نمای راحت طلب و منافق و ریاکار که اساساً دشمنیِ امریکا را انکار می کند و برای دولت و ملت ایران، نسخه تسلیم در مقابل امریکا می نویسد، اگر عامل امریکا نباشد، مرد میدانِ پیشرفت کشور نیست.

انسانهای بی روحیه، ترسو، مأیوس، تنبل، فرصت طلب و خود کم‌بین، در این میدان اگر خود مانعی برای دیگران نشوند، نمی توانند هیچ هنری از خود نشان دهند.البته جوانان کشور چه در دوران نهضت اسلامی و چه در مقاطع مختلف چهل سال گذشته، به این بلیّه مبتلا نبوده، و همواره بدون تردید و ترس و بُزدلی، اعتماد به نفس و شجاعت داشته اند.حضرت آیت الله خامنه ای شرط سوم برای حرکت در مسیر پیشرفت و فائق آمدن بر موانع را، «فهم درست از تهدید دشمن و شناخت صحیح از عرصه نبرد» برشمردند و تأکید کردند: اولین عرصه نبرد، «اسلام و ایمان اسلامی» است زیرا امریکا از اسلام و انقلاب اسلامی سیلی خورده است و انقلاب دست آنها را که همه‌کاره کشور بودند، از ایران کوتاه کرد.رهبر انقلاب اسلامی خاطرنشان کردند: برخی افراد نِق‌زن می گویند، از امریکا بدگویی نشود تا با ایران دشمنی نکند در حالی‌که کینه آنها فقط از شعار مرگ بر آمریکای ملت ایران نیست، بلکه آنها با اصل اسلام و انقلاب اسلامی مخالفند زیرا از سربلند کردنِ یک قدرت اسلامی بزرگ و انقلابی در منطقه بشدت هراس دارند و بر همین اساس تلاش می کنند تا عناصر قدرت کشور را از بین ببرند.حضرت آیت الله خامنه ای با تأکید بر اینکه هدف استکبار، ضربه زدن به عناصر اقتدار ایران اسلامی است، گفتند: استقرار و ثبات اجتماعی، امنیت و وحدت ملی، پایبندی به اصول و مبانی انقلاب ادامه حرکت پیشرفت رو به توسعه علمی، گسترش و تعمیق فرهنگ انقلابی و اسلامی، پیشرفت دفاعی و موشکی و حضور در منطقه، عناصر اقتدار جمهوری اسلامی است و دشمنان به دنبال ضربه زدن به این عناصر قدرت هستند.

ایشان «فهم صحیح واقعیت های ایران و جهان و گرفتار نشدن در تصویر سازی های غلط» را یکی دیگر از شروط غلبه بر موانع پیشرفت برشمردند و افزودند: بدخواهان و کینه توزان ملت ایران، تلاش دارند با استفاده از ابزارهای رسانه ای بویژه رسانه های نوپدید، تصویر سازی غلطی از ایران، منطقه و همچنین از خودشان، انجام دهند و افکار عمومی ایران را از واقعیات منحرف کنند.رهبر انقلاب اسلامی یکی از این تصویرسازی های غلط را، «القای در موضع قدرت بودن امریکا» دانستند و خاطرنشان کردند: با وجود قدرت سخت افزاری امریکایی‌ها، واقعیت آن است که آنها در موضع قدرت نیستند زیرا عامل اصلی و تعیین کننده قدرت در تقابل های جهانی، «قدرت نرم افزاری» به معنای منطق، استدلال و حرف نو است که امریکا در این موارد بشدت ضعیف است و بدلیل فقدان منطق و استدلال، بر مبنای زورگویی سخن می گوید.

حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به مفتضح شدن «لیبرال دموکراسی» امریکا و رواج انتقاد از آن در دنیا، افزودند: به همین دلیل است که امریکا با وجود قدرت اتمی و تکنولوژی پیشرفته و توانایی های مالی فراوان، در بسیاری از مناطق، همچون عراق، سوریه، لبنان، پاکستان و افغانستان شکست خورد و شکست های دیگری هم در انتظار امریکا است.رهبر انقلاب اسلامی به تصویرسازی خدعه آمیز و غیرواقعی دشمنان از ایران اشاره کردند و گفتند: آنها تلاش دارند با ارائه تصویرهای غلط از ایران اسلامی، نظرات باطل شان را به افکار عمومی دنیا و ملت ایران، بباورانند.

ایشان با اشاره به وجود مشکلات اقتصادی در کشور افزودند: امریکایی‌ها با تکیه بر این مشکلات، خیالاتی را در سرِ کم مغز و بی تدبیرشان می پرورانند. بر همین اساس اخیراً رئیس جمهور امریکا به برخی سران اروپا گفته است اگر تا دو سه ماه صبر کنید کار جمهوری اسلامی ایران تمام است.

حضرت آیت الله خامنه ای خاطرنشان کردند: این خیالات، انسان را به یاد سخنان چهل سال قبل امریکایی‌ها و نوکران آنها در داخل می اندازد که به یکدیگر مژده سرنگونی شش ماهه جمهوری اسلامی را می دادند اما اکنون چهار دهه از عمر نظام اسلامی گذشته است.
رهبر انقلاب اسلامی، دل خوشی های رئیس جمهور بیچاره امریکا را نتیجه نشناختن انقلاب اسلامی و ملت ایران و روحیه ایمانی و انقلابی این ملت دانستند و تأکید کردند: این تحلیل غلط، موجب گمراهی امریکاییها در چهل سال گذشته، شده است که باید خداوند را به دلیل اینکه دشمنان ملت ایران را از نادانان و ابله ها قرار داده است، شکرگزار بود.
حضرت آیت الله خامنه ای خاطرنشان کردند: البته ما مشکلات اقتصادی و عیوبی همچون «اقتصاد نفتی»، «ضعیف بودن فرهنگ صرفه جویی» و «اسراف» در جامعه داریم اما این موارد عیب واقعی نیستند، عیب واقعی «بن بست» است که البته در کشور بن بست وجود ندارد.
ایشان با تأکید بر اینکه عده ای در تلاش برای القای این تفکر به جوانان هستند که هیچ راه حلی جز پناه بردن به دشمن وجود ندارد، گفتند: دشمن می خواهد ملت ایران را به این جمع بندی برساند که در کشور بن بست است و هیچ راهی جز زانو زدن و تسلیم شدن در مقابل امریکا وجود ندارد.
رهبر انقلاب اسلامی افزودند: من صریحاً اعلام می کنم، کسانی که در داخل، این فکرِ مطلوب و محبوب دشمن را ترویج می کنند، در حال انجام دادن بزرگترین خیانت در حق کشور و ملت هستند.
حضرت آیت الله خامنه ای تأکید کردند: البته این اتفاق نخواهد افتاد و به حولِ قوه الهی و با همراهی مردم و جوانان، تا جان و توان دارم نخواهم گذاشت چنین اتفاقی در کشور بیفتد.
ایشان با تأکید بر لزوم شناخت و ارائه تصویر و جایگاه واقعی کشور و ملت ایران گفتند: سیاستمداران بزرگ و مغزهای سیاسی سنجیده دنیا، ملت ایران را به دلیل چهل سال ایستادگی در مقابل فشارها و در عین حال پیشرفت و تبدیل شدن به یک قدرت تأثیرگذار، تحسین می کنند.

رهبر انقلاب اسلامی، ظرفیتهای فراوان جغرافیایی، اقلیمی، نیروی انسانی و منابع زیرزمینی و روزمینی در کشور را یکی دیگر از واقعیت های ایران برشمردند و افزودند: ما از این ظرفیت ها به درستی استفاده نکرده ایم و توصیه همیشگی من به مسئولان این است که ظرفیت ها را شناسایی و استفاده کنید.حضرت آیت الله خامنه ای، جوانان مؤمن را ظرفیت بالفعل کشور خواندند و گفتند: تصویر واقعی کشور همین جوانان مؤمنی هستند که در صحنه های مختلف، توانایی های دفاعی، علمی، فرهنگی و اجتماعی خود را بروز داده اند.

ایشان در ادامه به موضوع تحریم های امریکا اشاره کردند و افزودند: وضع تحریم ها به این معنا است که دشمن هیچ راه دیگری برای مقابله با نظام اسلامی به غیر از تحریم اقتصادی ندارد اما همین تحریم های اقتصادی نیز شکننده تر از اقتصاد ملی ما است.رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: اقتصاد ملی کشور می تواند تحریم را شکست دهد و به حول و قوه الهی، تحریم ها را شکست خواهیم داد و شکست تحریم به معنای شکست امریکا است و امریکا باید با این شکست، یک سیلی دیگر از ملت ایران بخورد.حضرت آیت الله خامنه ای مجموعه عظیم و مردمی بسیج در سراسر کشور را که به الگویی برای برخی ملتهای دیگر تبدیل شده، یکی دیگر از واقعیات ایران اسلامی برشمردند و گفتند: بسیج مردمی یکی از نقاط برجسته تصویر واقعی کشور است که در مقابل تهدید دشمن نه تنها عقب نشینی نمی کند بلکه بر ایمانش افزوده می شود و به همین دلیل، دشمن و عوامل او، مخالفت زیادی با بسیج دارند.

ایشان نقاط درخشان و برجسته ای همچون گروههای جهادی، بسیج سازندگی، اردوهای راهیان نور، راهپیمایی ها، مراسم اعتکاف و عزاداری های حسینی را از دیگر واقعیات ایران برشمردند و تأکید کردند: برای شناخت صحیح ملت ایران باید به این موارد توجه شود.رهبر انقلاب اسلامی در این بخش از سخنان خود دستگاههای مسئول را موظف به مساعدت و همکاری با فعالیتهای بسیج، اردوهای جهادی و کاروانهای راهیان نور دانستند.به تلاش دشمن برای اثرگذاری بر افکار عمومی با استفاده از ابزار رسانه گفتند: ابزار رسانه مهم است و اگر دست دشمن باشد، ابزار خطرناکی است که می توان آن را به سلاح شیمیایی در جنگ های نظامی تشبیه کرد. استفاده دشمنان از رادیو، تلویزیون، اینترنت، شبکه های اجتماعی و فضای مجازی را علیه افکار عمومی ملت خاطرنشان کردند و خطاب به کسانی که مسئولیت بخش ارتباطات را بر عهده دارند، تأکید کردند: همچنانکه در جلسات حضوری هم تذکر داده شده است به این مسائل درست توجه کنید و با ایفای جدی وظایف خود، ابزاری نشوید که دشمن راحت بتواند سلاح شیمیایی خود را علیه مردم بکار گیرد.

«ضرورت وحدت، عزم راسخ و احساس قدرت» دومین نکته بخش پایانی سخنان رهبر انقلاب بود.ایشان تأکید کردند: باید با حضور قدرتمندانه ملت و بویژه جوانان مؤمن در وسط میدان، هم جهتی و هم سخنی مسئولان، و همدلی مردم و مسئولان، به دشمن پیام قدرت داد چرا که اگر دشمن در حرف و رفتار و منش زندگی مردم، خود را با مجموعه ای مقتدر روبرو نبیند، گستاخ و جری می شود.واقعیات کشور نشان می دهد ملت و نسل جوانش تصمیم گرفته دیگر تحقیر نشود، دنباله رو قدرتهای بیگانه و دشمن نگردد و ایران عزیز را به اوج عزت و افتخار برساند که به فضل الهی، عزم و توانایی این کار را دارد.

 آن اجتماع عظیم به حرکت و پیروزی های بزرگ برای کشور تبدیل شد و ان شاءالله شما جوانان عزیز هم در میدانهای علمی، فعالیت و تحرک اقتصادی، کارآفرینی، تلاش فردی و اجتماعی، شبکه سازی اجتماعی و فرهنگی و نیز حرکتهای لازم آتش به اختیار، موفق و پیروز خواهید شد.

وزیر امور خارجه پاکستان

مردم ایران با تمامی این مشکلات از ظرفیت‌های داخلی استفاده و معیشت خود را کنترل کرده اند و این موضوعی است که ما باید از آن الگو بگیریم. ما باید از ملت ایران بیاموزیم که چگونه اقتصاد کشور را با وجود مشکلات بین المللی و یا تحریم‌ها، بچرخانیم. 

 اقدامات راهبردی مقابله با تحریم‌ها

مصطفی گوهری‌فر اخیرا یک طرح تحت عنوان «اقدامات راهبردی برای لغو تحریم‌‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به دولت نیز ابلاغ شد. تدقیق در محتوای این قانون نشان می‌دهد که موارد مذکور بیش از آنکه اقدامات «راهبردی» به معنای علمی آن باشد، اقداماتی «عملیاتی» به حساب می‌آید به طوری که، این اقدامات را می‌توان ذیل یک «راهبرد کلان» تبیین و تنسیق کرد.

فارغ از اینکه این اقدامات، «تاکتیکی» برای فراهم کردن ابزارهای مناسب در آینده ذیل راهبرد «مذاکره و احیای برجام» باشد یا «تلاشی» به‌منظور فراهم کردن زمینه اجرای راهبرد «عدم‌مذاکره و پایان برجام»، پرسش متقن‌تر این است که چالش‌های اساسی سر راه مقابله راهبردی با تحریم‌ها کدامند؟ و برای رفع این چالش‌ها چه راهکارهایی می‌توان تدوین و اجرایی کرد؟ واکاوی تحولات سال‌های طولانی اعمال و اجرای تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان نشان می‌دهد موانع جدی در سازوکارهای مقابله وجود داشته است که تعدادی از آنها مورد اشاره قرار می‌گیرد.

۱- عدم‌شناخت درست و کافی تحریم‌ها

برای مقابله با هر پدیده‌ای سیاسی-اقتصادی مانند تحریم، علی‌الاصول گام اول درک و شناخت «صحیح» و «دقیق» آن پدیده است. متاسفانه درک مختصات دقیق و شفاف معماری تحریم‌ها در سطوح راهبرد، تاکتیک و عملیات، به خوبی انجام نپذیرفته است. عده‌ای به مطالعات علمی اعتقاد چندانی ندارند، برخی اساسا تحریم را بی‌تاثیر دانسته و گروهی نیز محتوای گزارش‌های منتشر شده توسط اندیشکده‌های کشورهای تحریم‌‌کننده را سرلوحه شناخت خود قرار داده‌اند. به‌عنوان مثال کتاب ریچارد نفیو توسط مرکز پژوهش‌های مجلس ترجمه و مورد استقبال و تمجید تعداد زیادی حتی در نهادهای دولتی قرار گرفته و مبنای بررسی و شناخت‌شان قرار گرفت. غافل از اینکه برخی از مطالب منتشر شده درخصوص تحریم‌ها، «بسته‌های تبلیغاتی» طراحی شده است تا آن‌گونه که دلخواه طراحان است، تحریم‌شوندگان مسائل را بفهمند و نسبت به آن واکنش نشان دهند. شناخت درست واجد تجمیع تخصص‌های مختلف در گروه‌های اجرایی-تحقیقاتی است.

۲- عدم‌یکپارچگی در جهت‌گیری سیاست خارجی

به‌رغم شعار «نه شرقی-نه غربی» که از بنیان‌های سیاست خارجی کشورمان است، متاسفانه «غرب‌ستیزی» و «غرب‌گرایی» جای «واقع‌گرایی» را گرفته و این انشقاق در جهت‌گیری دستگاه‌ها و تصمیم‌گیرندگان مشهود است. برای مثال به‌رغم اینکه توسعه روابط راهبردی با چین به عنوان راهکاری مقابله‌ای مطرح می‌شود، در پاره‌ای موارد توافقاتی که با چینی‌ها صورت گرفته تنها با ارسال سیگنالی مثبت از طرف غربی‌ها، به حالت تعلیق درآمده است. عده‌ای گمان می‌کنند تنها راه نجات کشور تعامل با غرب است و تعدادی دیگر غرب‌ستیزی می‌کنند و راه نجات را در شرق می‌بییند؛ درصورتی که واقعیت نه چنان است و نه چنین؛ همان میزانی که وابستگی به غرب مضر است وابستگی به شرق نیز مضر است. نه شرقی، نه غربی و استقلال نباید تنها در حد شعار باشد و سبد تعاملات خارجی باید ترکیبی از کشورهایی باشد که «منافع ملی» را تامین می‌کنند و ملاک انتخاب نباید شرقی-غربی، بلکه استفاده بهینه از هر دو بلوک شرق و غرب در عمل باشد.

۳-رویکرد جزیره‌ای در مقابله با تحریم

به‌دلیل گستردگی دامنه شمول تحریم‌ها، نهادهای مختلفی با این موضوع درگیرند اما هماهنگی و انسجام میان‌دستگاهی به‌خوبی صورت نمی‌گیرد. به‌عنوان مثال وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت، بانک مرکزی و دیگر سازمان‌های ذی‌ربط هر کدام با روش خودشان اقدام به مقابله می‌کنند و این اقدامات زیر یک چتر مشخص و منسجم تجمیع و ساماندهی نمی‌شود. از طرف دیگر تحریم ابعاد اقتصادی، سیاسی، حقوقی، امنیتی و اجتماعی دارد و این انفکاک حوزه‌ای متاسفانه موجب برداشت تک‌بعدی متخصصان هر حوزه شده و اقدامات جامع برای برنامه‌ریزی صورت نمی‌گیرد.

۴- عدم‌رعایت محرمانگی در روابط تجاری

امروزه در قراردادهای بین شرکت‌های کوچک و حتی بین اشخاص، یکی از بندها با عنوان «عدم‌افشای اطلاعات(NDA)» تعبیه شده و در همکاری‌های وسیع‌تر در سطح شرکت‌های بزرگ این بند اهمیت بیشتری می‌یابد. بنابراین به طریق اولی ضرورت دارد که در قراردادها و توافقات در سطح ملی میان کشورها این مساله به‌صورت جدی‌تر رعایت شود. در شرایط تحریمی که رصدخانه‌های ایالات‌متحده به‌دنبال شناسایی کوچک‌ترین همکاری با کشورمان با هدف مسدود کردن آن هستند، انتشار اطلاعات مربوط به اقدامات ضدتحریمی یک مانع جدی است. کافی است مروری کنید به مصاحبه‌ها و مطالب منتشر شده درخصوص همکاری‌های ایران و چین در حوزه‌های مختلف توسط فعالان اقتصادی و مسوولان مربوطه که قطعا مراتب اعتراض طرف چینی را در پی داشته است. هرچند این کشور یکی از قدرت‌های اقتصادی دنیای امروز است، اما روابط اقتصادی گسترده‌ای با ایالات‌متحده، غرب و همسایگان کشورمان دارد و نمی‌خواهد که روابط تجاری‌اش با آنها را به‌خاطر همکاری‌ با ایران که کمتر از یک درصد از حجم تجارت خارجی‌‌اش را تشکیل می‌دهد، مخدوش کند.

۵- تقلیل مساله ملی به سطح حزبی و فردی

مسائل «تحریم، برجام و مذاکره» موضوعاتی ملی بوده، منافع کشور در گرو آنهاست و تصمیمات مربوط به آن در سطوح عالیه تدوین و اجرایی می‌شود. وزارت امور خارجه وفق ماده یک قانون وظایف وزارت خارجه، مسوول «اجرای» سیاست خارجی بوده و طبق اصل ۱۷۶ قانون اساسی شورای عالی امنیت ملی مسوول «تعیین سیاست‌های دفاعی-امنیتی کشور» است. به‌طور قطع تبدیل این موضوعات به ابزاری انتخاباتی یا حزبی-گروهی خلاف مصالح ملی کشور است. اگر فرض بر خدمتگزاری به کشور و مردم بوده و راهبرد کلان کشور مذاکره باشد، چندان تفاوتی نخواهد داشت که کدام گروه مذاکره کنند و نتایج احتمالی به اسم آنها ثبت شود. ایجاد فضای دوقطبی نسبت به مسائل ملی کشور و تخریب شخصیت افرادی که ماموریت‌شان مذاکره بوده در جهت حفظ منافع گروهی و حزبی، دقیقا آن چیزی‌ است که تحریم‌کنندگان را مشعوف خواهد کرد.

۶- شرطی کردن کشور نسبت به شرایط خارجی

منفک دانستن «شرایط داخلی» کشور از «شرایط خارجی»، اشتباهی راهبردی است. تاثیر و تاثرات سیاست‌های داخلی و خارجی به‌ویژه در حوزه اقتصادی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. شرایط اقتصادی مناسب داخلی، به‌عنوان ابزاری به کمک مذاکره‌کنندگان در توسعه روابط اقتصادی خارجی خواهد آمد. «انسجام داخلی» و اجماع بر موضوعات کلان ملی - فارغ از منافع شخصی و گروهی - قدرت چانه‌زنی در روابط با کشورهای خارجی را افزایش خواهد داد. از طرف دیگر انتساب همه مشکلات به حوزه مدیریت داخلی، منصفانه نیست. بی‌تاثیر دانستن تحریم‌ها در شرایط اقتصادی کشور، زمانی که درآمد نفتی مسدود شده و صادرات و واردات با چالش‌های جدی تحریمی روبه‌رو است، نمی‌تواند در یافتن راه‌حل واقعی مشکلات کمک‌کننده باشد. با وجود همه این مسائل، شرطی کردن کشور نسبت به هر موضوعی  - چه داخلی چه خارجی - سمی مهلک در شریان‌های سیستم اقتصادی خواهد بود.

۷- مقطعی فرض کردن تحریم‌ها

تحریم‌ها یکباره نیامده و یک‌روزه نخواهند رفت؛ این مهمان ناخوانده سال‌های سال بوده و همچنان با ما خواهد بود. این تصور که تحریم‌ها به‌صورت کامل رفع شوند، خیال خامی بیش نیست. آنچه اتفاق می‌افتد توافقاتی موقتی است که ثبات ایجاد شده در اختلافات بنیادین کشورمان با ایالات‌متحده طی سال‌ها را به‌صورت «محدود و مقطعی» مسکوت می‌گذارد تا طرفین از این بازی برد-برد اندوخته‌ای به نفع خود کسب کنند. از طرف دیگر، رویکرد غرب در مذاکرات تحریمی «گام به گام» است. درک این موضوع به تدوین نقشه‌راه مذاکرات احتمالی کمک شایانی خواهد کرد. تحریم‌ها برچسب‌های مختلفی دارند و پیشروی مذاکرات با غرب دایره موضوعی مذاکرات را به بحث‌های نظامی، موشکی، منطقه‌ای، حقوق بشری و... خواهد کشاند. باید مانند شخصی که بیماری سرطان دارد و تنها از گسترش دامنه شمول آن ممانعت می‌ورزد، به تحریم نگاه کرد. درمان قطعی این بیماری نیازمند تغییرات بنیادین در روابط با غرب خواهد بود که به‌نظر می‌رسد در افق کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نخواهد بود.

اگر موارد مذکور را به‌عنوان اهم موانع در راه مقابله با تحریم بپذیریم، می‌توان بر مبنای آن راهکارهایی متعدد در سطح عملیاتی تعریف کرد. مدیریت تحریم‌ها دو بال اساسی دارد؛ «بسیج همه منابع و امکانات» و «خرد جمعی». مادامی که خرد جمعی باعث تجمیع همه امکانات و منابع کشور، از جمله «اعتماد مردم» به‌عنوان بالاترین سرمایه اجتماعی، «همت و حمیت» مسوولان و «برنامه‌ریزی جامع در سه سطح «راهبردی، تاکتیکی و عملیاتی» نشود، توفیقی حاصل نخواهد شد. اگر برنامه‌ریزی بلندمدت بر مبنای «واقعیت‌های موجود» و با فرض تداوم تحریم‌ها برای درمان بیماری‌های اقتصادی صورت گیرد، آن گاه می‌توان از فرصت‌های حاصل از «توافقات مقطعی» برای تحقق و اجرای بهتر آن برنامه‌ها استفاده کرد. باید پذیرفت در میدان جنگ اقتصادی مانند جنگ نظامی، آرایش مناسب ضرورت دارد و «همکاری» و «هماهنگی» عامل موفقیت است نه «جدل» و «رقابت.»

راهکارهای مقابله با تحریم ها

*کاهش وابستگی به تولیدات خارجی:

طبیعی است که حجم بالای مراودات تجاری با خارج از کشور، به ویژه واردات، زمینه ایجاد وابستگی به تولیدات خارجی را فراهم می سازد. این موضوع در شرایط تنگنای مالی و ارزی می تواند بستر ساز تشدید التهابات ارزی باشد و نهایتاً به افزایش تورم و گرانی دامن زده و موجب کوچکتر شدن سفره مردم شود. در شرایط عادی و پایدار، صادرات کشور به اندازه ای است که نیازهای ارزی جامعه را به طور کامل پوشش دهد؛ اما در شرایط تحریمی وضعیت بسیار متفاوت خواهد بود. بنابراین باید این اصل مهم و حیاتی را چراغ راه خود قرار داد که کالاهای اساسی و راهبردی مبتنی بر منابع و توانمندی داخلی باشد. از سوی دیگر وابستگی بیش از حد صنایع و بنگاه های داخلی به فناوری و تکنولوژی خارجی باید از طریق گسترش واحدهای تحقیق و توسعه و ارتباط میان دانشگاه و صنعت بر طرف گردد. در این بخش دولت می تواند با اتخاذ سیاست های مبتنی بر توسعه اقتصاد دانش بنیان به توسعه اقتصاد کشور و کاهش وابستگی به تولیدات خارجی کمک نماید.

*متنوع سازی نظام

ارزی کشور:به نظر می رسد مهمترین تکانه در تشدید کارایی تحریم ها وضعیت نظام ارزی مشتمل بر وابستگی به درآمدهای ارزی در همه ارکان اقتصاد و کسری تراز پرداخت های خارجی باشد. تشدید کسری تراز پرداخت ها باعث می شود، تیغ برنده تحریم ها تیزتر گردد. بنابراین باید با کاهش وابستگی بودجه دولت به درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت، پرهیز از خام فروشی و نگاه صادرات محور در تولیدات داخلی به کنترل کسری تراز پرداخت های خارجی بپردازیم. با توجه به وضعیت خاص اقتصاد ایران که همواره در تیررس تحریم های ظالمانه دشمنان قرار دارد، لازم است از وابستگی به ارزهای کشورهای تحریم کننده کاسته شود. این امر مستلزم انعقاد قراردادهای پولی دو یا چندجانبه با کشورهای است که منافع مشترک یا نزدیک به ایران دارند.

*دیپلماسی اقتصادی

:یکی از اقدامات موثر در راستای کاهش اثربخشی تحریم ها، بهره گیری از دیپلماسی اقتصادی و استفاده از ظرفیت های حقوقی برای طرح دعوا در محاکم بین المللی علیه تحریم های غیرقانونی و نیز کنترل افکار عمومی برای مقابله با عملیات روانی رسانه های معاند است. یافتن متحدان و شرکای جدید در فضای بین المللی در کاهش اثر بخشی تحریم ها بسیار موثر است، چراکه از اجماع بین المللی علیه ایران جلوگیری می شود و هزینه های کشورهای تحریم کننده را افزایش می دهد.

*بهره مندی از رسانه:

کشورهای تحریم کننده به منظور تشدید اثر بخشی تحریم ها از عملیات روانی و رسانه ای مانند حمایت ایران از تروریسم، نقض حقوق بشر و یا غیر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران بهره می برند تا با ایجاد همگرایی در جهان، زمینه را برای افزایش هزینه های تحمیلی ناشی از تحریم ها مهیا سازند. به منظور مقابله با این اقدام کشورهای تحریم کننده می توان با استفاده از دیپلماسی فعال و ابزارهای رسانه ای از شدت این عملیات روانی دشمن کاست. اگر در مقابل عملیات روانی دشمن اقدامات مناسبی صورت نگیرد، می تواند به تغییر رفتار دولتمردان که هدف غایی تحریم کنندگان است منجر شود و آسیب های جبران ناپذیری به کشور وارد سازد.

*بهبود فضای کسب و کار:

یکی از اقدامات لازم به منظور پویایی اقتصاد کشور و کاهش تبعات ناشی از تحریم ها، برداشتن موانع داخلی بر سر راه است. در این راستا یکی از اقداماتی که از حدود 7 سال قبل بر زمین مانده و مورد غفلت واقع شده، اجرایی سازی قانون بهبود فضای کسب و کار است. اجرایی سازی این قانون و قوانین مشابه و کاستن از مجوزهای دولتی و تداوم چنین اقداماتی می تواند در کوتاه مدت، در بخش خصوصی و اقتصاد کشور تحرک بیشتری ایجاد کند. از سوی دیگر با کاهش قوانین دست و پاگیر در خصوص قانون مالکیت در ایران می تواند زمینه را برای حضور بیشتر شرکت های خارجی در ایران فراهم ساخت.

*مبارزه با فساد و افزایش شفافیت: سابقه تاریخی نشان می دهد که با افزایش تحریم ها فساد تشدید می شود و این مسئله از مهمترین دغدغه های نظام اسلامی است. در صورتی که برای مقابله با فساد عزم جدی وجود داشته باشد و در کنار آن از افزایش شفافیت در مبادلات و مراودات اقتصادی حمایت گردد، می تواند میزان مقاومت در برابر تحریم های علیه کشور را افزایش داد. مبارزه با فساد و تلاش برای افزایش شفافیت مشمول همه بخش های کشور می گردد. این مسئله علاوه بر آثار پر خیر و برکت اقتصادی برای کشور، موجب شکست عملیات روانی دشمن در القاء گستردگی فساد و نبود شفافیت در ایران خواهد شد و عاملی برای تقویت اعتماد مردم به نظام است.

*تدوین سیاست ارزی

:یکی از آفت های تحریم، تلاطم نرخ ارز به دلیل برهم خوردن تعادل عرضه و تقاضا و همچنین هیجانات ناشی از آن است. کنترل نرخ ارزدر بازار آزاد از وظایف دشوار دولت ها در زمان تحریم است. تدوین سیاست های ارزی متناسب برای بخش های مختلف اقتصاد و برنامه ریزی برای تامین نیازهای آن ها می تواند تعادلی بین عرضه و تقاضای ارز ایجاد کند و از ایجاد شوک در قیمت های ارز پیشگیری کند.

*مبارزه با قاچاق:حجم گسترده قاچاق در کشور علاوه بر تضعیف تولید داخلی و دامن زدن به افزایش بیکاری در کشور، محملی برای خروج گسترده بی حساب و کتاب ارز از کشور است. صنایع و بنگاه های بسیاری در کشور به دلیل قاچاق و واردات غیراصولی از مرزهای کشور و به ویژه مناطق آزاد با حداقل ظرفیت فعالیت می کنند و یا با تعطیلی مواجه شده اند. در واقع بخشی از رکود فعلی بازارهای کشور ناشی از قاچاق واردات بی رویه کالاهای مصرفی است. اگر دولتبتواند از حجم قاچاق به‌طور جدی بکاهد، به همان نسبت تقاضا برایارزدر بازار کاهش یافته و بازار برای کالاهای داخلی فراهم می شود که اثر خود را روی افزایش تقاضای داخلی واشتغالنشان خواهد داد.

*پیمان های پولی دوجانبه:

یکی از دلایل اصلی نوسانات نرخ ارز وابستگی مراودات خارجی کشور به دلار و یورو است. یکی از اقدامات موثر در جهت رفع این معضل آن است که مدیران بانک مرکزی برای انعقاد پیمان های پولی دو و چندجانبه پولی و مالی با سایر کشور‌ها عزمشان را جزم کنند. پیمان های دو یا چند جانبه چندین مزیت با خود به همراه دارد، اولاْ، نوسان ارز‌های مانند دلار و یورو، نمی تواند اقتصاد کشور را متزلزل نماید. ثانیاْ می توان انتظار داشت همگام با تقویت تولید داخلی، ارزش پول ملی نیز، در سطح بین المللی افزایش پیدا می کند. در صورتی که بتوانیم این گام ها را بر داریم، عامل تحریم ها را کم اثر یا بی اثر خواهیم کرد و کمتر تحریمی در آینده می تواند بر اقتصاد کشور اثرگذار باشد، چرا که دیگر مبادلات تجاری خود را با پول ملی خود انجام می‌دهیم و گرفتار گره‌های بین بانکی نخواهیم شد. همچنین باید به این نکته اشاره کنیم که با افزایش اعتبار پول ملی دیگر نوسانات بازار ارز مانند سال‌های 90 تا 92 نمی‌تواند بر نرخ تورم و رشد قیمت کالا‌های اساسی تاثیر بگذارد. در شرایط فعلی بانک مرکزی با کشور ترکیه پیمان پولی دوجانبه امضا نموده است. ضروری است در این راستا کشورهایی مانند چین و روسیه جزء اولویت های بانک مرکزی جهت انعقاد پیمان پولی باشد؛ چراکه دو کشور اقدامات قابل توجهی در زمینه کاهش وابستگی به دلار انجام داده اند و در این زمینه نیز روز به روز در حال پیشروی هستند. ویژگی منحصر به فردی که انعقاد پیمان های دو یا چندجانبه را برای ایران تسهیل می نمایید آن است که طرفین ما در صادرات و واردات تقریباْ یکسان اند.

بهره سخن

با توجه به شرایط موجود و سیاست های حاکم بر کاخ سفید، باید در انتظار تحریم های گسترده و عمیق تری نسبت به تحریم های قبلی بود و اقتصاد کشور را برای آن مهیا ساخت. در شرایط فعلی نمی توان امید زیادی به مواضع اروپایی ها داشت و اگر حمایتی هم باشد، موقتی است. با توجه به چینش جدید کابینه ترامپ در جنگ اقتصادی علیه ایران و اتفاق نظری که میان او، کنگره و سنا در مورد برخورد با ایران وجود دارد، بعید است که دامنه تحریم ها علیه ایران گسترده تر نگردد. از این رو برای مقابله با تحریم های جدید گزینه های زیادی پیش روی ما نیست و لازم است راه های ممکن برای مقابله با چنین تحریم هایی را مورد بررسی قرار دهیم. به همین منظور تلاش شده تا مواردی که کمتر مورد توجه دولت و رسانه ها قرار گرفته در این تحلیل به آن پرداخته شده است. هرچند تحریم های ثانویه برای اثرگذاری نیازمند اجماع سازی در میان متحدان آمریکا و قدرت های جهانی است و در شرایط فعلی چنین اجماعی وجود ندارد، اما باید خود را برای همه سناریوهای پیش رو آماده کرد تا بتواند در برابر تحریم های احتمالی اقدامات مقتضی را انجام داد. در این تحلیل به برخی از راهکارهای مقابله با تحریم های احتمالی پرداخته شد.

منابع:

https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-28/3718377-%D8%A7%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D9%87%D8%A7

https://www.irna.ir/news/84789881/%D8%B2%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D9%87%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-

https://iribresearch.ir/ketabche/%2Fketabche%2F%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%2F37512%2F%D8%AA%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D9%85-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%8A-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%A2%D9%86%D8%9B--%D8%B1%D9%88%D9%8A%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA%D9%8A%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8

%

https://www.eghtesadnews.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-57/476656-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7-%D8%AD%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AAAE%D8%AA