خضر نبی(ع)؛ مونس تنهایی امام عصر(ع)
دو دلیل برای عمر طولانی خضر نبی(ع) است: یکی اینکه عمر طولانی ایشان، باور مردم درباره عمر طولانی حضرت مهدی(عج) را تقویت کند و دیگر اینکه در زمان وحشت و تنهایی حضرت مهدی(عج) مونس ایشان باشند.
حضرت خضر(ع) از انبیای الهی هستند. ایشان از شاهزادگان بودند و پدرشان مال و نعمت بسیار داشت؛ امّا خضر نبي(ع) دوستدار حکمت بود و به راه پیغمبری می رفت و تا در خانواده خود بود، به راهنمایی گمشدگان و دستگیری بینوایان می پرداخت و چون به پیغمبری رسید، به راهنمایی قوم ذوالقرنین فرمان یافت.
ذوالقرنین پادشاه قدرتمند، اما یکتاپرست و عادلی بود که در زمان خودش، حضرت خضر(ع) را گرامی داشت و در خداپرستی او را ستایش و در کارها با او مشورت می کرد. حضرت خضر(ع) در آن زمان وظیفه داشت که امور دینی مردم را سر و سامان بدهد.
نام اصلی خضر نبي(ع)، "بلیا بن ملکان بن عامر بن افهشد بن سام بن نوح(ع)" و به تاکید روایات اسلامی یکی از انسان های جاویدان است. او تا قیامت مسافران خشکی را هدایت می کند، همانطور که الیاس نبي(ع) مسافران دریا را.او همان عالم الهی بود که حضرت موسی(ع) به دیدارش رفت و در قرآن بدون ذکر نام، با عبارتی درخشان ستوده شده است:
"او یکی از بندگان ما بود که رحمت خویش را به سویش فرو فرستادیم و از نزد خویش به او علم آموختیم."(1)
در قرآن کریم درباره حضرت خضر(ع) غیر از توصیف یاد شده و داستان همراهی حضرت موسی(ع) با او چیز دیگری ذکر نشده است؛ امّا در روایات، از ویژگی های حضرت خضر (ع) و رفت و آمد ایشان به اهل بیت رسول خدا(ص) روایت های زیبایی نقل شده است.
ویژگی های خضر(ع)
حضرت خضر(ع) دارای ویژگی های زیادی است که به برخی از آنها به استناد روایات اشاره می کنیم:
1. حیات جاودانه تا قیامت
حضرت خضر (ع) از جمله کسانی است که به چشمه ی آب حیات دست پیدا کرده و مقداری از آن را نوشیده است؛ ایشان امروز زنده هستند و تا دمیده شدن در شیپور قیامت (نفخ صور) زنده خواهند بود؛
امام رضا(ع) فرمودند: "خضر از آب حیات نوشید، پس او زنده است تا نفخ صور دمیده شود."(2)
2. معجزه سبز
خداوند به خضر(ع) توان و قدرت نیرومندی عطا کرده است. از معجزات ایشان این بود که هر کجا می نشست، آنجا سرسبز می گشت.
امام صادق(ع) فرمودند: "بر هیچ تخته خشکیده ای نمی نشست؛ مگر آنکه سبز می گشت و بر هیچ زمینی بی آب و علف قرار نمی گرفت؛ مگر آنکه سرسبز می گشت و به همین جهت خضر نامیده شد."(3)
همچنین گفته شده که هر گاه ایشان به نماز می ایستاد، اطرافش سرسبز میشد.
3. حضور در وقت نام برده شدن
هر کجا نام حضرت خضر(ع) برده شود، ایشان فوراً در آنجا حاضر می گردد. امام رضا(ع) درباره این ویژگی می فرماید:
"وَ إِنَّهُ لَیحْضُرُ حَیثُ مَا ذُکرَ فَمَنْ ذَکرَهُ مِنْکمْ فَلْیسَلِّمْ عَلَیه؛ هر کجا از او یاد شود، همان جا حاضر می شود، پس هر یک از شما به یاد او افتاد، بر او سلام کند." (4)
4. حضور همه ساله، در مراسم حج
امام رضا(ع) می فرماید: "[خضر نبی(ع)] همه ساله در مراسم حج حضور می یابد و تمام مناسک حج را نیز انجام می دهد و در عرفات در کنار سایر حجّاج خانه خدا می ایستد و برای دعای مؤمنان آمین می گوید."(5)
5. حضور همه ساله، در مراسم حج
از دیگر ویژگی های حضرت خضر(ع) این است که هم به دیگران توصیه و اندرز می داده و هم دنبال آن بوده که از نصایح و گفته های بزرگان و صالحان کمال بهره و استفاده را ببرد.
مثلاً گاه می بینیم که معصومان(ع)، امثال امام صادق و امام باقر و امام زین العابدین(ع) وصایای او را به موسی و اندرزهایش را به دیگران برای ما نقل کرده اند و گاهی هم روایت کرده اند که خضر به محضرشان می رفته و درخواست نصیحت و توصیه می نموده، مثلاً به امیرالمؤمنین علی (ع) پیشنهاد کرد که مرا به کاری راهنمایی کن که اگر آن را انجام دهم، خداوند مرا از آتش جهنم نجات دهد.
مونس تنهایی منجی آخرالزّمان
شاید بتوان به استناد روایات دو دلیل برای عمر طولانی خضر نبی(ع) نام برد: یکی اینکه عمر طولانی ایشان، باور مردم درباره عمر طولانی حضرت مهدی(عج) را تقویت کند و دیگر اینکه در زمان وحشت و تنهایی حضرت مهدی(عج) مونس ایشان باشند.
امام صادق(ع) درباره دلیل اول فرمودند:
"امّا بندة صالح یعنی خضر(ع)، خداوند طول عمرش نداد که بعداً به نبوّتی برسد، یا کتابی برایش نازل شود، یا دینی بیاورد که دین پیامبران سابق را نسخ کند، یا امامتی نصیبش شود که پیرویاش بر مردم لازم باشد، یا روزی بیاید که اطاعتش بر مردم واجب شود؛ بلکه چون در علم خدا گذشته بود که عمر حضرت قائم را در دوران غیبتش طولانی کند و میدانست که عدّهای این عمر طولانی را منکر میشوند، عمر حضرت خضر را طولانی کرد و هیچ سببی نداشت جز اینکه بدانند عمر دراز هم ممکن است و حجّت دشمنان (یعنی استبعاد طول عمر) از دستشان گرفته شود تا مردم را بر خدا حجّتی نباشد." (6)
از حضرت امام رضا(ع) درباره همراهی خضر نبی(ع) به عنوان مونس حضرت صاحب الامر، ارواحنا له الفداء، روایت شده است:
"حضرت خضر از آب حیات خورد و او زنده خواهد ماند تا در صور بدمند و همه زندگان بمیرند. او نزد ما می آید و بر ما سلام می کند و ما صدای او را می شنویم و او را نمی بینیم و هر جا که نام او یاد شود، او در آنجا حاضر می شود، پس هر که او را یاد کند، بر او سلام کند[...] به زودی حق تعالی خضر را مونس قائم آل محمّد(ص) گرداند، در وقتی که آن حضرت از مردم غایب گردد و در تنهایی رفیق آن حضرت باشد." (4)
پرسش: هنگام ظهور امام مهدی(ع)، اولین همراه ایشان چه کسی است؟
پاسخ: برخی روایات حاکی از آن است که حضرت خضر(ع) همدم امام مهدی(عج) در زمان غیبت است:
از امام رضا(ع) نقل شده است: «... خضر(ع) همه ساله در موسم حجّ حاضر می‌شود، همه مناسک را به جا می‌آورد و در بیابان عرفه وقوف می‌کند و بر دعاى مؤمنان آمین می‌گوید، و خداوند به واسطه او تنهایى قائم ما را در دوران غیبتش به انس تبدیل می‌کند و غربت و تنهائیش را با هم‌نشینی با او برطرف می‌سازد».
با توجه به این روایت، شاید بتوان حدس زد که در زمان ظهور نیز اولین همراه ایشان جناب خضر(ع) باشد و نیز ممکن است با قرائن و شواهد دیگر، حدسیات دیگری داشت. با این وجود، بعید است بتوان با قطعیت چیزی در این زمینه ابراز کرد.
پی نوشت ها:
1. کهف: 65.
2. شیخ صدوق، «كمال الدين و تمام النّعمه»، ترجمه پهلوان، ج2، ص: 89.
3. شیخ صدوق، «معاني الأخبار»، ترجمه محمدى، ج1، ص: 112.
4. شیخ صدوق، «کمال الدين و تمام النعمة»، تهران، اسلامیه، ج2، ص: 390.
5. همان.
6. همان، ج 2، ص 357.
7. طبسی، محمّدرضا، الشیعة و الرّجعة، ج 2؛ همچنین شیخ صدوق، «کمال الدین»، همان، ج 2، ص 390.
منبع: مجله موعود، مهر ماه سال 1392، شماره 144 و 145
