دعا؛ امید و اطمینان و رهایی

لحظاتی که انسان تنها می شود و اوست و خدای او یکی از بهترین کارها دعا کردن است؛ آری دعا، همان که در لغت به معنی فراخواندن، دعوت کردن، گوش دادن به کسی یا چیزی است، در اصطلاح به معنی نیایش کردن و طلب آمرزش از خدا کردن است، اما در پس این معانی، دعا یعنی به آرامش رسیدن دل، متانت بخشیدن به رفتار انسان در برابر هر آنچه غیر خدا است، رسوخ دادن حب الهی در دل، بهترین و مطمئن ترین کلید و وسیله برای قرب الهی است، هم در فرد اثرات مطلوب دارد و هم در جامعه و حتی می توان گفت اثرات دعا کردن آنقدر زیاد است که اگر جامعه ای به دعا و نیایش توجه نکند آن جامعه دچار فساد و تباهی می شود.
دعا کردن و لحظات ملکوتی آن چنان ارزش دارد که خداوند خود در سوره مبارکه فرقان، آیه ۷۷ می فرماید: بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی کند و نیز در سوره مبارکه غافر، آیه ۶۰ باز خداوند می فرماید:پروردگارتان گفت: بخوانید مرا تا شما را پاسخ دهم، آنهایی که از پرستش من، سرکشی می کنند، بزودی با خواری به جهنم درآیند. البته در باب اهمیت دعا از ابعاد مختلف احادیثی از رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع) نقل شده است، چنانچه رسول خدا (ص) می فرمایند: دعا سلاح مومن، ستون دین و نور آسمان ها و زمین است. در این راستا امام علی (ع) در وصیت خویش به فرزندشان امام حسن مجتبی (ع) در باب دعا و اثرات سازنده آن چنین می فرمایند: بدان که کسی که ملکوت و خزاین دنیا و آخرت در دست اوست، به تو اجازه داده است تا او را بخوانی و اجابت دعای تو را ضمانت کرده و به تو فرمان داده است که از او بخواهی تا به تو عطا کند و او مهربان و بخشنده است، میان تو و خودش ...
پس کلید خزاین و گنجینه هایش را که همان دعا و خواستن از اوست، در اختیار تو نهاده است. پس هرگاه تو بخواهی، با دعا کردن، درب همان گنجینه های او را می گشایی!
بی شک انسان در هر برهه ای از تاریخ و در هر مکانی که بوده نیازمند دعا کردن بوده است و این نیاز انسان به دعا کردن از آنجا ناشی می شود که دعا اثرات سازنده و مطلوب بسیاری دارد که در یک نگاه کلی، دو بعد جسمانی و روحانی انسان را در بر می گیرد. در میان آثار و برکات دعا کردن، اولین اثر آن آشنایی با معارف الهی و قرب یافتن به درگاه خداوندی است زیرا از یک طرف یک انسان که دعا می کند با ذکر اسماء و صفات الهی بیش از پیش به معرفت الهی دست می یابد، از طرفی این شناخت خود زمینه ساز قرب انسان می شود. پس در سوره مبارکه انفال آیه ۲ وقتی می خوانیم: مومنان کسانی هستندکه هرگاه نام خدا برده شود، دل هایشان ترسان می گردد و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده شود ایمانشان افزون تر می گردد نشان از همین اثر مبارک دعا کردن است.
دعا کردن و دست نیاز به درگاه خداوند دراز کردن به انسان آرامش درونی می دهد، زیرا او به خوبی در می یابد که دست به سوی کسی دراز کرده و حاجت به درگاه کسی برده است که از همه عالمیان تواناتر است و اصلا اوست که مالک و خالق جهان هستی است، پس بر همین مناسبت که در همه حال دعا کردن بهترین راه برای رهایی از اضطراب و تشویش هاست و به انسان امیدواری بی نظیری عطا می کند آن طور که خداوند خود در سوره مبارکه بقره آیه ۱۸۶ چنین می فرماید: ارتباط با خدایی که بر هر امری قدرت دارد انسان را امیدوار می کند.
البته ناگفته نماند این آرامش درونی که حاصل دعا کردن است خود به خود انسان را امیدوار می کند ، به او اعتماد به نفس می دهد و ضمن دعوت انسان به کوشش و تلاش، از او یاس و ناامیدی را برطرف می سازد. پس روشن است در چنین حالتی دری از درهای فیوضات الهی به روی انسان باز می شود که حاصل آن نجات و رهایی آدمی از مشکلات است. یعنی دعا کردن در حالات و شرایط مختلف بخصوص در زمان رنج و اندوه مطمئن ترین راه برای نجات و رهایی است، آن طور که در داستان حضرت یونس (ع) و در سوره انبیا، آیات ۸۷ و ۸۸ می خوانیم و ذالنون (یونس) را به یاد آور (در آن هنگامی که خشمگین از میان قوم خود) رفت و چنین می پنداشت که ما بر او تنگ نخواهیم گرفت (اما موقعی که در کام نهنگ فرو رفت) در آن ظلمت ها فریاد زد خداوندا! جز تو معبودی نیست. منزهی تو، من از ستمکاران بودم. ما دعای او را به اجابت رساندیم و از آن اندوه، نجاتش بخشیدیم و همین گونه مومنان را نجات می دهیم.
دعا کردن و خواهش کردن در پی اش نیازمندی دارد و آن نیازمندی به درگاه خداوندی است که از هر بی نیازی و غنی بودن ارزشمندتر است. کسی که دست نیاز به سوی پروردگار خویش بلند کرده، در خود چنان نشاط و شادابی حس می کند که قابل توصیف نیست. این دعا کردن و این عرض نیاز کردن به درگاه احدیت از جهات مختلف برکاتی دارد که به برخی از آنها اشاره شد و برخی دیگر را نیز یادآور می شویم.
از آن جمله است که این عرض نیاز خود بهترین فرصت برای تحصیل نعمت های الهی است. چرا که هر انسانی دست نیاز به سوی خداوند دراز کند به اندازه ایمان و خلوص نیت خود با دست پر بر می گردد و چنین نیست که اگر کسی به خداوند عرض نیاز کند، دست خالی باز می گردد. این عرض نیاز در قالب دعا نباید منوط به شرایط و اماکن خاصی باشد. بلکه چه خوب است هر لحظه و هر زمانی دست به سوی درگاه الهی بر داریم و با کلماتی که حاصل دعاست از او درخواست کنیم. رسول خدا چه زیبا در این باب می فرمایند: برای هر حاجتی که دارید حتی اگر بند کفش باشد دست خواهش به سوی خداوند دراز کنید؛ زیرا تا او آن را آسان نگرداند، آسان نشود.
در ادامه باید گفت کسی که همیشه دست دعا بر آستان الهی دارد، آنچنان مقام و منزلتی به دست می آورد که قابل بیان نیست، آن گونه که خداوند در سوره مبارکه فرقان می فرماید: بگو پروردگارم ارجی برای شما قائل نیست، اگر دعای شما نبود. و حضرت امام صادق (ع) هم در این باب چنین می فرماید: نزد خدای متعال، مقام و منزلتی است که کسی به آن مقام نرسد مگر با درخواست و دعا کردن. از این گونه سخنان، آیات و احادیث می توان چنین برداشت کرد که دعا کردن همانند دری است که خداوند بر روی بندگانش گشوده تا ایشان به این بهانه ضمن برخورداری از لطف الهی به مقام و منزلتی هم دست یابند. پس بی دلیل نیست که حضرت
علی (ع) راجع به ارزش دعا کردن چنین می فرمایند: محبوب ترین عمل نزد خداوند دعا و نیایش است.
در ادامه این نوشتار چه خوب است به دیگر برکات دعا اشاره شود، برکاتی چون شفای دردها و بیماری ها. آن طور که از امام صادق (ع) در کتاب اصول کافی، ج ۲ نقل شده می فرماید: دعا کنید که دعا شفادهنده دردهاست. و یا از امام کاظم (ع) در جلد دوم کتاب مستدرک الوسایل روایت شده که فرمودند: هر دردی دعایی دارد، پس اگر دعا به بیمار الهام شد، اجازه شفایش داده شده است. لازم به ذکر است از دیگر برکات دعا کردن دفع بلاها و مصائب است که این امر نشان از ضعف انسان در برابر بلایا و نیز قدرتمندی خداوند در حفظ انسان دارد و نجات میسر نمی شود مگر با سلاح دعا کردن، به طوری که حضرت علی (ع) می فرمایند: امواج بلا را با دعا کردن دفع کنید. و یا امام سجاد (ع) در باب برطرف شدن مصائب به وسیله دعا چنین می فرمایند: دعا و بلا تا روز قیامت با هم هستند و دعا بلا را دفع می کند حتی اگر نزول آن قطعی شده باشد.
به هر حال در ماه مبارک رمضان هستیم و این ایام مبارک ترین فرصت ها برای دعا کردن هستند. باشد با دعا کردن ضمن تلطیف روح و روان خویش، از برکات آن، خود و دیگران را بهره مند سازیم.

دعاى مؤمن از سه حال خارج نيست

امام سجاد(علیه السلام)

دعاى مؤمن از سه حال خارج نيست: يابرايش ذخيره می گردد،يا دردنيا برآورده می شود، يا بلايى راكه می خواهد به او برسددفع می کند.

 تحف العقول، ص280

چند نکته از هزاران نکته استاد الهی پیرامون دعا:

:گذشته ات را با توبه، زمان حال را با شکر و آینده ات را با دعا حل کن.

:دعایی مهم:

روِيَ عَنْ الإمامِ جَعْفَر بْنِ محمدٍ الصَّادقِ ( عليه السَّلام ) أنَّهُ قَالَ: "لَا تَدَعْ أَنْ تَدْعُوَ بِهَذَا الدُّعَاءِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ إِذَا أَصْبَحْتَ، وَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ إِذَا أَمْسَيْتَ:

این دعا را ترک نکن!؛ سه مرتبه صبح و سه مرتبه شب دعا کن:

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي فِي دِرْعِكَ الْحَصِينَةِ الَّتِي تَجْعَلُ فِيهَا مَنْ تُرِيدُ.

خدایا مرا در دژ (قلعه) محکمت قرار بده، همانی که هرکه را بخواهی در آن قرار میدهی.

فإِنَّ أَبِي ( عليه السَّلام ) كَانَ يَقُولُ: هَذَا مِنَ الدُّعَاءِ الْمَخْزُونِ".

پدرم می فرمود این از دعاهای مخزون(گنج) است.

:برای اجابت دعا چه کنیم؟

هیچ گاه از خداوند طلبکار نباشیم. آداب دعا را رعایت کنیم؛ یعنی در ابتدا شکر نعمتهای داده شده و بعد توبه از گناهان مرتکب شده و سپس حوائج را از خداوند مسئلت کنیم.

:این قلب با دوچیز تغییر می کند:  اشک و دعا.

اگر اهل اشک و دعا نباشیم، دلمان سنگ میشود و حتی قرآن هم نمیتواند قلب را نرم کند.

:یأس شما از استجابت دعا بخاطر عجله است.

فرد به محض اینکه مأیوس شود و دست از دعا بردارد، شکست خورده است.

:دعا در مساله حاجت ذبح شده است؛یعنی ما دعا را محدود به حاجت کرده ایم و گمان میکنیم که دعا کردن،فقط خواستن حاجت از خداست. حال آنکه دعا محوری است که بسیاری از امورمومن راپوشش میدهد

:خداوندا!هرچه خیر در دنیا و آخرت است، به ما عطا کن.

خداوند قادر است به ما خیر بی پایان بدهد، این ماییم که باید بهترین و بیشترین خواسته ها را در قالب دعا از خداوند بخواهیم.