ضرورت سواد رسانه ای

ضرورت سواد رسانه ای

نداشتن سواد رسانه باعث می گردد تا عامه مردم بدون تحقیق و با خواندن مطالب دروغ و فاقد ارزش علمی، تحت تاثیر قرارگرفته و عملا مورد سواستفاده ی افکار و رفتار صاحبان سیاست و کلاه برداران حرفه ای قرار گیرند. در هرصورت می توان دریافت که عملا بی سوادی در حوزه رسانه خطرناک تر از نداشتن سواد خواندن و نوشتن خواهد بود.

 
تاریخچه سواد رسانه ای

اولین بار متفکر کانادایی "مارشال مک ‌لوهان"  واژه "سواد رسانه ای" را بکار برد و نوشت:

" زمانی که دهکدۀ جهانی تحقیق یابد، لازم است انسان‌ها به سواد جدیدی بنام سواد رسانه‌ای دست یابند."

تدوین درسی، با عنوان سواد رسانه ای برای اولین بار در کشور کانادا و در مدارس این کشور اتفاق افتاد؛ تا از طرف نظام آموزش و پرورش این مطلب برای دانش آموزان تفهیم گردد. پس می توان تاریخچه سواد رسانه ای را برای اولین بار در این کشور جست و جو کرد.

 
وجوه مختلف سواد رسانه ای

الف) رژیم مصرف و سواد رسانه ای:

معمولا با شنیدن کلمه‌‌ی رژیم، یاد رژیم غذایی می‌افتیم که دکترهای تغذیه می‌دهند و این ‌که در رژیم ما، چه چیزهایی ممنوع شده است و نباید خورده شود. این ذهنیّت کامل نیست؛ چراکه رژیم غذایی معنایش فقط نخوردن بعضی خوردنی‌ها نیست، بلکه درست خوردن است.
ما چه خیلی لاغر باشیم و بخواهیم چاق‌ شویم و چه خیلی چاق باشیم و بخواهیم لاغر شویم، باید رژیم غذایی داشته باشیم؛ یعنی بایست برنامه‌‌ی غذایی خودمان را اصلاح کنیم.

پس رژیم، در واقع یک برنامه است؛ برای این‌که هم نظم داشته باشیم و هم درست استفاده کنیم. و رژیم مصرف رسانه‌ای، یعنی چگونه از رسانه‌ها درست و به اندازه استفاده کنیم بصورتی که آسیب‌هایش به حدّاقل، و بهره وری ما از رسانه به حدّاکثر برسد.

پس تعیین میزان و نحوه مصرف محتواهای رسانه‌ای از منابع رسانه‌ای گوناگون را رژیم مصرف رسانه ای میگویند.

ب) تفکر انتقادی و سواد رسانه ای:

مهارتی است که می آموزد، چگونه با نگاه انتقادی به استفاده از محتواهای رسانه ای اقدام نماییم.

هریک از ما، پس از مشاهده تصاویر و شنیدن اخبار از رسانه ها، ناخودآگاه تفسیری از آن در ذهن خود می پرورانیم. و اگر هوشیارانه عمل کنیم، باید به سراغ رسانه ای دیگر رفته و خبر را از دریچه آن نیز بررسی کنیم.

برخی از مهارت های تفکر انتقادی که در بحث سواد رسانه ای کاربرد فراوان دارد، عبارتند از: " جستجوی یک بیان روشن از موضوع یا سوال ، استفاده و ذکر منابع معتبر، انعطاف پذیر و بدون تعصب بودن ، در نظر گرفتن موقعیت کلی ، در نظر گرفتن نکته اصلی ، از یاد نبردن مساله اصلی ، جستجوی شقوق مختلف یک مساله و ... "

هر چه سواد رسانه ای ما بیشتر باشد ، در فهم و نقد فرایندهای مذکور موفق تر و دقیق تر خواهیم بود و استفاده و بهره مندی ما از سپهر رسانه ها ، هوشمندانه تر می گردد. لذا " تفکر انتقادی " ، لازمه ی سواد رسانه ای است و این همان چیزی است که دشمنان ما از آن هراس دارند و سعی می کنند تا با تحمیق توده ها با بهره گیری از ظواهر و جذابیتهای تکنیکی و هنری و ابعاد سرگرم کننده رسانه ها ، ما را از تفکر در کنه پیامهای رسانه ای دور نگه دارند.

ج) تجزیه و تحلیل لایه های پنهان محتوا در سواد رسانه ای:

تجزیه و تحلیل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... لایه های پنهان محتواهای رسانه‌ ای، که در نگاه اول قابل مشاهده نیستند.

خیلی از اوقات وقتی که مشغول تماشای فیلم و یا سریالی هستیم؛ ذهن ما در نگاه اول، پیام اولیه ی این محتوا را دریافت میکند. و این در حالیست که ساختار رسانه ها به صورت لایه ای است و تنها در یک بخش خلاصه نمیشود. به عنوان مثال نحوه تدوین سکانس ها، موسیقی پس زمینه، استفاده از رنگ های مختلف در موقعیت های مختلف، زاویه دوربین و ... همه از مواردی است که در عین معنادار بودن از پیام های ظاهری محتوا به حساب نمی آیند.

 
پنج سؤال کلیدی سواد رسانه‌ای

در کدام فرهنگ تولید کرده است؟
    

از چه طریقی؟
    

به چه دلیل؟
    

برای چه کسی؟
    

این محتوا را چه کسی؟

5
    

4
    

3
    

2
    

1
 
سواد رسانه ای برای کودک و نوجوان

سواد رسانه ای به کودکان و نوجوانان آموزش می دهد که چگونه از خود در برابر آسیب ها و مخاطرات احتمالی که در شبکه های اجتماعی و یا رسانه های گروهی وجود دارد محافظت کنند.
 
سواد رسانه ای و فنون اقناع

اقناع یا متقاعدسازی کوششی است برای تغییر باورها، نگرش‌ها و رفتار مردم؛ به صورتی که ترغیب شوندگان احساس می‌کنند که موافق میل خود، اهداف و رهنمودهای تعیین شده را انجام می‌دهند. اقناع، بسته به نیت ترغیب کننده، و روش هایی که برای ترغیب دیگران استفاده میکند، میتواند مثبت یا منفی باشد.

یاد گرفتن زبان اقناع از مهمترین مهارت های سواد رسانه ای است و فردی که میداند رسانه ها چطور، و به چه روش هایی سعی در متقاعد سازی دیگران دارند، تا به چیزی اعتقاد پیدا کرده، یا کار خاصّی را انجام دهند، بهتر و با چشمان بازتر میتوانند تصمیم بگیرند.

برخی از فنون پر کاربرد در اقناع عبارتند از:

    ادعّا
    مقایسه
    تطمیع
    تهدید
    تکرار
    شعر
    طنز
    تداعی معانی
    گواهی و اقرار اشخاص برجسته
    استفاده از نمادها