شفقنا- روزنامه جوان در مطلبی با عنوان«کودکان کار، سرمایه رهاشده در شهر» به قلم مهسا گربندی این گونه آورده است:
لباسش شلخته و موهایش نامرتب است، با چشم‌های معصومش داخل ماشین را نگاه می‌کند و می‌خواهد که از او دستمال، آدامس یا وسیله دیگری که برای فروش آورده بخریم. وقتی با جواب منفی رو به رو می‌شود، دوباره اصرار می‌کند و می‌پرسد: «مگر چه می‌شود یک آدامس از من بخرید؟» حرفش درست است! با خرید این آدامس هیچ اتفاقی برای زندگی ما نمی‌افتد، اما مگر زندگی او با خرید این آدامس‌ها نجات پیدا می‌کند؟!
مشکلات کودکان کار برای فروش آن چیزی که به همراه خود می‌آورند، نیست، مشکل با اصل کار آنهاست. کودکی که باید در این سن مثل همسن و سال‌های خود بازی کند و درس بخواند، حالا به دلیل شرایط بد زندگی‌اش، ناچار به کار در کوچه و خیابان‌ها و التماس به مردم است تا بتواند از آن‌ها پول بگیرد. هر وقت که صحبت از کودکان کار به میان می‌آید، مسئولان به اعلام آمار و ارقام بسنده می‌کنند و می‌گویند که نهایت تلاششان را برای ساماندهی کودکان کار انجام داده‌اند، اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که هنوز هم کودکان کار زیادی در سطح شهر وجود دارند که اگر فکری به حال آن‌ها نشود، مشخص نیست که چه آینده‌ای برایشان رقم می‌خورد؟
ساماندهی وضعیت کودکان کار در دستور کار وزارت دادگستری
به تازگی امین حسین رحیمی، وزیر دادگستری با حضور در شبکه خبر سیما در مورد حقوق کودکان گفت: «وزارت دادگستری مرجع ملی حقوق کودک در ایران است، ما یک شورای سیاستگذاری راجع به حقوق کودک داریم که بیش از ۲۰ دستگاه اجرایی عضو آن هستند که ریاستش با وزیر دادگستری است.»
او ادامه داد: «بحث و موارد ذیل حقوق کودک بسیار طولانی است، ولی راجع به کودکان کار و خیابان باید گفت وضعیت اقتصادی کشور، وضعیت اتباع خارجی که در کشور وجود دارند و عوامل دیگر مثل عدم اجرای قانون پسماند که تفکیک زباله را از مبدأ تکلیف کرده که جدا شود، موجب زباله‌گردی شده‌است، چه کودکان و چه افراد دیگر و این وضعیت نامناسبی را به وجود آورده‌است. اگر شهرداری که مطابق قانون تکلیف دارد از مبدأ این زباله را جدا کند، اصلاً موضوع منتفی می‌شود و زباله‌تر و خشکی وجود ندارد که آن زباله‌گرد بخواهد جدا کند، بلکه از قبل جدا شده‌است.»
رحیمی اظهار داشت: «الگویی که می‌خواهیم ارائه دهیم، مهم‌ترین ویژگی‌اش خانواده‌محوری است؛ یعنی بچه‌های کار و خیابان که شما می‌بینید تعدادی از آن‌ها سرپرست ندارند، یک عده سرپرست و خانواده دارند، ولی به خاطر مشکلاتی که خانواده دارد باید خانواده او را کمک کنیم که آن بچه کار پیش خانواده بماند.»
وزیر دادگستری گفت: «با نظارت و مدیریت دولت، سازمان بهزیستی، دادگستری و دادسرای عمومی انقلاب سعی داریم به این مسئله هم سر و سامان بدهیم. افراد زیادی ثبت‌نام کرده‌اند که سرپرستی بچه‌ای را به عهده بگیرند، ولی متأسفانه قوانین و مقررات آنقدر دست و پا گیر است که اصلاً نمی‌شود بچه‌ای را به کسی داد.»
وی گفت: «تلاش مان راجع به کودکان کار و خیابان این است که آن‌ها را ساماندهی کنیم و با کمک سازمان‌های مردم‌نهاد در حمایت از این کودکان با محوریت خانواده و بازگرداندن آن‌ها به آغوش خانواده خودشان یا سپردن آن‌ها به خانواده‌هایی که شرایط لازم را دارند، اقدام کنیم.»
رحیمی در پایان افزود: «برای ما از جهت حمایت و ساماندهی، کودک اتباع و غیر‌اتباع فرقی ندارد، هر چند تعداد ورودی نفرات زیاد است، ولی ما خود را موظف می‌دانیم که از تمام ابزار‌ها و امکانات استفاده کنیم.»
برنامه شهرداری برای مهارت‌آموزی و اشتغالزایی کودکان کار
همچنین علیرضا زاکانی، شهردار تهران در اولین نشست خبری خود با اصحاب رسانه درباره تمهیدات و برنامه‌ریزی قرارگاه آسیب‌های اجتماعی در رابطه با کودکان کار و خیابانی گفت: «در سطح معابر تهران با کودکان کار و خیابانی روبه‌رو هستیم. علاوه بر این مسئله، ما با کودکان زباله‌گرد نیز روبه‌رو هستیم که باید برای این دو مقوله برنامه‌ریزی متفاوتی پیش‌بینی شود و بنا داریم مسئله کودکان کار و خیابانی را با همراهی مردم برای همیشه ببندیم.»
شهردار تهران ادامه داد: «با برنامه‌ریزی انجام شده، کودکان در معابر جمع‌آوری و در مراکز مهارت‌آموزی و اشتغالزایی مشغول می‌شوند که برای این کار از گذشته تعدادی از مراکز وجود داشت که در این دوره نیز با برنامه‌ریزی جدید مراکز جدید تأسیس شدند.»
وی با بیان اینکه محور اصلی کار جمع‌آوری کودکان کار و خیابانی بر عهده بهزیستی است، گفت: «ما نیز خود را مکلف می‌دانیم به سازمان بهزیستی در این بخش کمک بکنیم.»
زاکانی با اشاره به اینکه به زودی کارگروه‌های ویژه با برنامه‌ریزی از سوی قرارگاه آسیب‌های اجتماعی تحت عناوین کارگروه کودکان کار و خیابانی، کارگروه خانواده معتادان و زندانیان راه‌اندازی خواهد شد، گفت: «قرار است این کارگروه‌ها فعالیت خود را آغاز کنند.»
رها کردن کودکان کار، هزینه صد ساله خواهد داشت
مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران درباره وضعیت کودکان کار در کشور و کار‌هایی که باید انجام می‌شده، اما نشده است، می‌گوید: «حدود ۱۰ سال است که درباره کودکان کار صحبت می‌شود و سازمان‌ها و ارگان‌های مختلفی برای ساماندهی آن‌ها اقداماتی را انجام می‌دهند، اما نتیجه این صحبت‌ها و اقدامات مطلوب نبوده‌است، طوری که گویا قرار نیست معضل کار کردن کودکان حل شود.»
او ادامه می‌دهد: «وقتی یک کودک به دنیا می‌آید، نه دروغگو است و نه دزد، او هیچ صفت بدی ندارد. این کودک با قرار گرفتن در مسیر نادرست و محیط نامطلوب خانواده یا به طور کلی جامعه، تبدیل به فردی آسیب‌دیده می‌شود. به همین دلیل باید شرایط را برای کودکان و به خصوص کودکان کار به گونه‌ای فراهم کنیم تا کمتر در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار بگیرند و با صفات بهتری رشد کنند.»
اقلیما با بیان اینکه پیدایش کودک کار، معلولی از علت‌ها است، می‌گوید: «عوامل اجتماعی و فرهنگی متعددی دست به دست هم می‌دهند تا یک کودک تبدیل به کودک کار شود. فرقی نمی‌کند این کودک فال یا آدامس بفروشد یا اینکه زباله‌گردی کند.»
او درباره نحوه مواجهه با کودکان کار اظهار می‌دارد: «هرچند که مردم به دلیل نوع‌دوستی تمایل به کمک کردن به کودکان کار دارند، اما این امر موجب ماندگاری این کودکان در خیابان‌ها می‌شود و آسیب‌هایی به دنبال دارد. بهتر است که دولت به طور اساسی به دنبال رفع مشکلات کودکان کار و خانواده‌هایشان باشد و این مسئله را ریشه‌ای حل کند و خانواده این کودکان را چه از لحاظ فرهنگی و چه از لحاظ اقتصادی سر و سامان دهد.»
پدر مددکاری اجتماعی ایران می‌گوید: «اگر می‌خواهیم معضل کودک کار ریشه‌کن شود، باید این مسئله به صورت زیربنایی حل شود. این کودکان سرمایه کشور هستند و اگر از لحاظ تحصیلی، فرهنگی و مهارتی روی آن‌ها سرمایه‌گذاری شود، به‌طور حتم در آینده در کشور بازدهی خواهد داشت. بنابراین باید دولت به آن‌ها به چشم سرمایه ملی نگاه کند و رفع مشکلات آن‌ها را در اولویت کاری خود قرار دهد؛ چراکه با رها کردن آن‌ها در جامعه، مشکلات صد ساله گریبانگیر کشور خواهد شد و هزینه سنگینی را باید پرداخت کرد.» آنطور که اعلام شده، وزارت دادگستری، سازمان بهزیستی کشور و شهرداری تهران به دنبال ساماندهی کودکان کار هستند؛ می‌توان امید داشت که با پیشبرد برنامه‌های کارآمد و حمایتی از کودکان کار در این سازمان‌ها و سایر نهاد‌های مرتبط، شاهد بسته‌شدن پرونده کودکان کار در آینده‌ای نزدیک باشیم؟
