انواع طلاق در قانون مدنی ایران
طبق ماده قانونی ۱۱۴۳ مدنی ایران، تقسیم بندی طلاق در دو عنوان است که انواع طلاق در این دو مورد جایی می گیرد. این تقسیم بندی بر اساس و اعتبار اینکه درخواست طلاق از سوی مرد باشد و یا از سوی زن و یا اینکه با توافق طرفین و یا به حکم دادگاه خانواده و همچنین قابلیت رجوع بعد از طلاق، صورت گرفته است. دو نوع کلی از طلاق تحت عنوان طلاق رجعی و طلاق بائن وجود دارد.
بر اساس ماده 1143 قانون مدنی ایران طلاق بر 2 نوع است:
1- طلاق بائن 2- طلاق رجعی
تفاوت طلاق بائن و طلاق رجعی در مدتی است که برای رجوع مرد به زن (با هر لفظ یا عملی البته به شرط قصد رجوع) تعیین شده. به این صورت که در طلاق رجعی در مدت عده (مدتی که تا پایان یافتن آن زنی که عقد نکاح او منحل شده نمی تواند شوهر دیگری اختیار کند که مدت این عده سه طهر است) این تعویق در طلاق به زوجین اجازه می دهد تا بیشتر به پیامد و نتایج تصمیمی که گرفته اند بیندیشند.
زن در مدت عده طلاق رجعی در حکم زوجه است بنابر این همچنان تمام آثار زوجیت پابرجاست. برای مثال: شوهر در این مدت باید به زن نفقه بدهد.
در طلاق بائن برای مرد حق رجوع وجود ندارد و تمام آثار زوجیت پس از جاری شدن صیغه طلاق از بین می رود.
معرفی انواع طلاق
بائن
از دیگر انواع طلاق، طلاق بائن است. این طلاق خلاف نوع رجعی است و در این نوع از طلاق مرد حق ندارد در مدت عده هر وقت که بخواهد به زن رجعت کند. چنانچه بعد از طلاق بائن زن و شوهر بخواهند دوباره با یکدیگر زندگی کنند، باید دوباره خطبه عقد بین آن دو خوانده شود. زوجین می توانند شرایط ضمن عقد و مهریه جدید را در عقد خود بخواهند.
طلاق بائن طلاقی است که در آن برای مرد حق رجوع به زن نباشد.
طلاق های زیر بائن محسوب می شوند:
1- طلاق زن باکره
2- طلاق زن یائسه
3- طلاق خلع (در صورت عدم رجوع به بذل در مدت عده). طلاق خلع آن است که زن به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد در مقابل مالی که به شوهر می دهد طلاق می گیرد. در این طلاق مالی که داده می شود می تواند بیشتر یا کمتر از مهریه باشد.
4- طلاق مبارات (در صورت عدم رجوع به بذل در مدت عده). طلاق مبارات آن است که کراهت از جانب طرفین باشد. در این نوع طلاق عوضی که داده می شود نباید زائد بر میزان مهریه باشد.
5- طلاق سوم که بعد از سه وصلت متوالی واقع شده باشد.
لازم به ذکر است طلاق توافقی جز طلاق بائن محسوب می گردد چراکه کراهت در آن طرفینی است یا آنکه زن در ان نوع طلاق بطور معمول مهریه خود را می بخشد (بذل مال جهت طلاق).
طلاق خلع و مبارات، این دو نوع از طلاق در زمره طلاق بائن قرار می گیرند. اما دلیل ذکر آن در این تقسیم بندی این است، تنفر زن از مرد آنقدر زیاد است که برای طلاق گرفتن در اسرع وقت زن مال خود را می بخشد. یا زن و مرد نسبت به یکدیگر تنفر شدید دارند و زن مال خود را می بخشد و یا مرد مهریه زن را می دهد تا زودتر جدا شوند. اما اگر بعد از بخشیدن مال توسط زن، زن به مال رجوع کند و مال را از مرد بخواهد، طلاق رجعی خواهد شد و مرد می تواند در مدت عده به زن رجوع کند.
رجعی
از انواع طلاق طلاق رجعی است که به معنی رجوع کردن و بازگشت دوباره است. در زمان عده مرد می تواند به زن خود رجوع کند. عده مدت زمان تعیین شده پس از طلاق است. اگر مرد از طلاق دادن زن پشیمان شد و زمان عده وی به پایان نرسیده باشد، می تواند دوباره بدون هیچ تشریفات و یا خواندن خطبه عقدی دوباره با یکدیگر زندگی کنند. در مدت زمان مشخص عده، طبق قانون زن حق ازدواج ندارد و تا پایان مدت عده بین او هیچ مردی نباید نکاحی خوانده و یا رابطه ای برقرار شود.
طلاق رجعی طلاقی است که در آن مرد اختیار رجوع به زن را داشته باشد. غیر از طلاق های شش گانه بائن هر طلاق درگیری طلاق رجعی می باشد. به عبارت دیگر برخلاف طلاق رجعی که در آن حق رجوع وجود دارد، یعنی شوهر می تواند در ایام عده رجوع کند و زندگی زناشویی را بدون ازدواج مجدد از سر گیرد، در طلاق بائن برای شوهر حق رجوع نیست.
طبق گفته های فوق یکی از انواع طلاق، طلاق رجعی می باشد که در این نوع از جدایی زن و شوهر، مرد در مدت عده و در صورت تمایل می تواند به زندگی دوباره با زن برگردد. اما چه نوع از طلاق های طلاق رجعی محسوب می شوند.
زمانی که طلاق به درخواست و خواسته مرد باشد. همانطور که می دانید طبق قانون مدنی ایران، طلاق یکی از اختیارات مرد در زندگی مشترک است.
در طلاق رجعی دو نوع رجوع وجود دارد؛
رجوع قولی و رجوع فعلی.
رجوع قولی بدین معناست که مرد الفاطی بگوید که دلالت بر رجوع او از طلاق باشد
و رجوع فعلی عبارت است از انجام هرگونه عمل که حاکی از رجوع باشد.
به موجب بند 2 ماده 8 قانون امور حسبی زوجه ای که در عده طلاق رجعی است در حکم زوجه است. بنابراین در ایام عده رجعیه حقوق و تکالیف زوجیت باقی می ماند برای نمونه در طلاق رجعی، نفقه زن در ایام عده بر عهده ی شوهر است. در صورت تحقق رجوع رابطه ازدواج سابق با کلیه آثاری که داشته است ادامه خواهد یافت.
نکته دیگر اینکه رجوع در ایام عده ی طلاق رجعی امکان پذیر بوده و در صورت تمام شده عده در طلاق رجعه رجوع امکان پذیر نیست.
طلاق عسر و حرج چیست؟
پیشتر گفتیم که حق طلاق در احکام مدنی ایران با مرد است. اما زن یا زوجه بر اساس شرایطی می تواند خواهان طلاق شود. شرایطی که در ضمن عقد درج و ثبت شده ، مانند حق طلاق برای زوجه است. یکی دیگر از این شرایط که قانون آن را عنوان کرده است، طلاق عسرو حرج می باشد. عسر و حرج لغات عربی هستند که به معنی سختی ومشقت است. به دین معنی؛ مرد زندگی را بر زن سخت و دشوار کرده است. اما ادله کافی و قابل قبول در قانون برای این نوع طلاق چیست؟
اعتیاد زوج به مشروبات الکلی و یکی از مواد های مخدر
بیماری خاص و یا واگیردار زوج
ترک خانه در طی یک سال به صورت ۶ ماه متوالی و یا ۹ ماه متناوب بدون دلیل و عذری موجه
ضرب و شتم زن توسط مرد به طوری که به وی آسیب رسانده باشد و در تحمل زوجه نباشد.
بیماری روانی و صعب علاج که زندگی زن و مرد را مختل سازد.
قانون مدنی : طلاق به درخواست زن
به حكم ماده 1129 قانون مدنی: در صورت استنکاف شوهر از پرداخت نفقه و عدم امکان اجرای حكم محكمه و الزام او به دادن نفقه، زن می تواند برای طلاق به حاكم رجوع كند و حاكم شوهر را اجبار به طلاق می نماید. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه.(طلاق از طرف زوجه (زن)
بموجب ماده 1130 قانون مدنی: در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد وی می تواند به حاكم شرع مراجعه و دادخواست طلاق دهد، چنانچه عسر و حرج مذكور در محكمه ثابت شود دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی كه اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاكم شرع طلاق داده می شود. (عسر و حرج یعنی دشواری ، سختی و تنگنا)
طبق ماده 1029 قانون مدنی: هرگاه شخصی 4 سال تمام غایب و مفقود الاثر باشد زن او می تواند تقاضای طلاق دهد. در این صورت با رعایت ماده 1023 حاكم او را طلاق می دهد. مطابق ماده 1023 قانون طلاق، محكمه طی سه نوبت آگهی هر یك به فاصله یك ماه در جراید محل و یكی از روزنامه های كثیرالانتشار تهران منتشر می كند. هرگاه یك سال از تاریخ اولین اعلان بگذرد و حیات غایب ثابت نشود حکم موت فرضی در مورد او صادر می شود.
درخواست صدور حکم طلاق با استفاده از ماده 1119 قانون مدنی ؛ به موجب ماده قانونی یاد شده طرفین عقد می توانند هر شرطی را که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند. مثل اینكه شرط شود هرگاه شوهر، زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترك انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوءقصد یا سوءرفتاری نماید كه زندگانی آنها با یكدیگر غیرقابل تحمل شود، زن وكیل باشد كه پس از اثبات تحقق شرط در محكمه و صدور حكم نهایی، خود را مطلقه سازد.
منظور از طلاق توافقی و طلاق یک طرفه چیست ؟
در مورد طلاق توافقی، ماهیت و شرایط آن در دیگر مقالات ارائه شده در سایت به طور تفصیلی به تشریح آن پرداختیم و در این قسمت سعی بر این است که در مورد طلاق یک طرفه و ماهیت آن بپردازیم در حقیقت طلاق یک طرفه به آن نوع از طلاق گفته می شود که برخلاف طلاق توافقی که زوجین به صورت مشترک به این توافق می رسند که به زندگی مشترک خاتمه دهند ودر مورد مسائل مالی و غیر مالی ناشی از نکاح به توافق می رسند .که در حقیقت در این نوع از طلاق ( توافقی ) زوجین به صورت مشترک درخواست طلاق میدهند .
ولی در طلاق یک طرفه یکی از زوجین خواهان وخواستار طلاق می باشد و خود مستقیما بدون حضور وموافقت طرف دیگر درخواست طلاق را به استناد دلایل و مستندات خود داده و در ایننوع طلاق قاضی مربوطه دلایل و مستندات مربوطه را بررسی و در صورتی که آن را موجه بداند اقدام به صدور رای طلاق می نماید .
طلاق یک طرفه از طرف مرد
طلاق کلمه ای عربی و از مصدر طلق یطلق به معنای رهایی، آزاد کردن و … می باشد و در واقع پیمان زناشویی را بر هم زدن است بر طبق قانون طلاق احوال شخصیه است به این معنی که پیروان ادیانی که در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده اند می توانند بر طبق دین خود طلاق بگیرند و از هم جدا بشوند اما طلاق بر طبق مذهب شیعه از اختیارات مرد است.
ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی مقرر داشته که: « مرد می تواند هر وقت که بخواهد زن خود را طلاق دهد.»
اما زن در شرایطی خاص و با اثبات عسر و حرج یا شرایط ضمن عقد می تواند از طریق دادگاه و حتی با عدم رضایت مرد، طلاق بگیرد در واقع در این جا با تحقق شرایط، دادگاه مرد (زوج) را به طلاق اجبار می کند.
انواع طلاق از جهت تاثیر اراده و توافق طرفین
1- طلاق یکطرفه
الف) طلاق به درخواست مرد
ب) طلاق به درخواست زن
2- طلاق توافقی
دومین نوع طلاق بر اساس تاثیر اراده طرفین، که در قانون مدنی به آن اشاره ای نشده اما با توجه به اصل آزادی اراده ها و مستندا به ماده 10 قانون مدنی می توان آن را در ذیل انواع طلاق قرار داد طلاق توافقی است. به این صورت که زوجین با توافق بر سر تمام مسائلی که دارند و به صورت مشترک وارد مراحل طلاق می شوند بعد از رجوع به داوری و اخذ گواهی عدم امکان سازش صیغه طلاق جاری می شود.
منابع:
https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/176/%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A2%D9%86.html
https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/176/%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A2%D9%86.html
https://www.dadgaran.info/legal-articles/36-%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D9%86-%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%DB%8C-%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%B2%D9%88%D8%AC-%D9%88-%D8%B2%D9%88%D8%AC%D9%87
https://www.dadgaranhami.net/articles/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%DB%8C-%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%B2%D9%88%D8%AC-%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%B2%D9%88%D8%AC%D9%87
https://www.parsalawyers.com/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82/
https://gvbazargan.com/%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87/%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%82/divorce-types/