چکیده
وابستگی به مواد مخدر یکی از چالش‌‌های عمده در سطح بین الملل و کشور ایران می‌باشد و بازگشت مجدد به اعتیاد عامل مهمی‌در نظر گرفته میشود.
5 مضمون اصلی"خانواده و عوامل اجتماعی"،
"کمپ"،
"عوامل فردی و جنسی"،
"عوامل اقتصادی"،
مسائل درمانی"
و 26 مضمون فرعی در زمینه علل بازگشت به اعتیاد استخراج گردید. اکثریت شرکت کنندگان اختلافات خانوادگی، شرایط بد کمپ، بیکاری، وسوسه فردی را علل اصلی بازگشت به اعتیاد می‌دانستند. از دیدگاه افراد مورد مطالعه، انتخاب کمپ ترک اعتیاد مناسب، حمایت و نظارت بیشتر خانواده، عدم تنبیه توسط خانواده، حمایت عاطفی، تغذیه‌ای و شغلی پس از ترک از مهمترین راه‌کار‌‌ها جهت پیشگیری از بازگشت به مواد مخدر بود.
برگشت افراد معتاد به مصرف مواد
اعتیاد به مصرف مواد مخدر فرایند تصمیمگیری را مختل می‌سازد به طوری که فرد بیش از اندازه برای لذت مواد ارزش قائل میشود، خطرات آن را اندک می‌شمارد و نمی‌تواند از اشتباهات گذشته درس بگیرد.
یکی از ویژگی‌های اصلی اعتیاد به مواد مخدر این است که فرد به‌رغم پیامدهای مضر به مصرف مواد ادامه می‌دهد. از منظر اقتصاد رفتاری، اعتیاد پیامد سقوط قربانی در دام تصمیمات اشتباه است که باعث میشود فرد ترجیح دهد این رفتار را ادامه دهد (بیکل، ۲۰۱۴). در ادامه به ۱۰ دلیل برای اینکه افراد معتاد به مصرف مواد ادامه می‌دهند و اینکه چرا توانایی تصمیمگیری درست از نظر پاتولوژیک مختل میشود، اشاره می‌کنیم. مختل شدن فرایند تصمیمگیری عاملی برای پیشبینی این نکته است که آیا فرد می‌تواند ظرفیت بهبود انتخاب‌های خود را حفظ کند یا خیر. با درمانکده همراه شوید تا دلایل مصرف مواد و اعتیاد را بررسی کنیم.
آسیب‌پذیری ژنتیکی در افراد معتاد
چرا فقط بعضی از افراد معتاد میشوند و معتاد می‌مانند؟ شواهد نشان می‌دهد که عامل ژنتیک در بروز اعتیاد نقش دارد(کریک، ۲۰۰۵). برای مثال، از تحقیق روی افراد دو قلو و کسانی که به فرزندخواندگی پذیرفته شد‌ه‌اند چنین برمی‌آید که حدود نیمی از آسیب‌پذیر بودن فرد دربرابر الکل ارثی است. به علاوه، مصرف زیاد الکل تغییرات جدی در مغز ایجاد می‌کند.
حدود نیمی از آسیب‌پذیر بودن افراد معتاد دربرابر الکل ارثی است.
مصرف زیاد الکل تغییرات جدی در مغز افراد معتاد به مصرف مواد ایجاد می‌کند.
خوددرمانی از دلایل اعتیاد
وقتی در اثر شرایط غیرقابل تحمل زندگی (تراژدی) از نظر عاطفی رنج می‌بریم، اعتیاد و مصرف مواد راه حلی سریع برای درمان رضایت‌بخش و روشی فوری برای گریز از درد و رنج است (خانتزیان، ۲۰۱۲). مثلا، الکل باعث میشود آرام شویم و نگرانی‌هایمان را فراموش کنیم. متاسفانه، مغز کسی که زیاد الکل می‌نوشد به مرور زمان به مصرف مداوم عادت می‌کند و اضطراب و کج‌خلقی را به همراه می‌آورد. بنابراین، فرد به جای اینکه برای پیدا کردن حس خوب الکل بنوشد، می‌نوشد تا حالت عادی پیدا کند.
افراد معتاد به الکل، از نظر ذهنی نیز به این ماده اعتیاد پیدا می‌کنند.
افراد معتاد به مرور دچار اضطراب و بداخلاقی میشوند
کمبود پاداش‌های جایگزین بر اثر اعتیاد به مواد مخدر
عدم وجود پاداش‌های جایگزین، به جز مواد، تاحدی نیاز به مصرف مواد را توضیح می‌دهد. پرفسور هارت (۲۰۱۳) می‌گوید اگر در محله‌ی فقیر زندگی می‌کنید که امکانات زیادی برایتان فراهم نیست، تداوم مصرف مواد برای به دست آوردن لذت موقت تا انداز‌ه‌ای منطقی است. امروزه تحقیقات نشان می‌دهد اگر پاداش‌های جایگزین برای افراد معتاد که قبلا از این مزیت برخوردار نبودند فراهم شود، می‌توان در ترک مواد به نتایج بهتر دست یافت. بنابراین، شرایط محیطی در درمان اعتیاد و پیشگیری از مصرف مجدد نقش مهمی ایفا می‌کند.
اختلال در بینش در افراد معتاد
سوء مصرف مواد باعث بروز اختلال در خودآگاهی فرد (عملکرد غیرطبیعی کورتکس اینسولار) میشود. این وضعیت خود را به شکل انکار شدت اعتیاد و نیاز به درمان نشان می‌دهد (نقوی، ۲۰۰۷). به طور مثال، تنها درصد کمی از افراد دائم‌الخمر به مشکل خود اعتراف می‌کنند. این یکی از دلایلی است که نشان می‌دهد چرا بعضی از افراد حتی وقتی متوجه میشوند اعتیاد زندگیشان را بر باد داده باز هم به مصرف آن ادامه می‌دهند. تحقیقات نشان می‌دهد مراقبه یکی از رویکردهای مهم برای بهبود آگاهی و کنترل بازدارنده است (پاولوس و استوارت، ۲۰۱۴).
رابطه‌ی توام با عشق و تنفر با مواد و اعتیاد
فرد در اثر مصرف مزمن مواد نمی‌تواند بین نقش مواد به عنوان پاداش و لذت واقعی آن تفکیک قائل شود (کرینگلبچ و بریج، ۲۰۰۹). میل شدید به مواد مخدر در افراد معتاد لزوما با لذت مصرف همراه نیست. بنابراین، حتی بعد از اینکه مواد دیگر لذتی برای فرد به همراه نمی‌آورد، فرد معتاد هنوز میل شدیدی به مصرف دارد. حتی وقتی مواد مخدر دیگر لذت بخش نیست، معتاد به دنبال آن میگردد.
جذابیت مرگبار مصرف مواد
تمایل فرد برای توجه فوری و رفتن سراغ محرک در محیطی که به مصرف مواد مربوط است، سوگیری توجه به محرک مواد مخدر نام دارد. نتایج نشان می‌دهد با استفاده از سوگیری توجه می‌توان مصرف مجدد بعد از درمان را در معتادان پیشبینی نمود (فیلد، ۲۰۰۹). با این وجود، روش‌هایی برای کاهش تاثیر آن وجود دارد که ساده‌ترین آن اجتناب از قرار گرفتن در معرض شرایط یا محرک‌هایی است که به مصرف مواد مربوط میشود.
لغزش در دام اعتیاد
مارلات، روانشناس اعتیاد (۲۰۰۵)، برای اشاره به شرایطی که فرد معتاد در آن بیشتر از قبل شروع به افراط در مصرف مواد می‌کند، از اصطلاح اثر پرهیزشکنی (AVE) استفاده می‌کند. معتاد در این حالت کاملا احساس خودباختگی دارد. مثلا، «فقط یه نخ سیگار» تبدیل به نصف پاکت و «فقط یه گیلاس» تبدیل به نوشیدن کل بطری میشود. سوگیری زمانی رخ می‌دهد که فرد مصرف مجدد را انحراف از تعهد خود بر سر پرهیز کامل از مواد بداند.
میل شدید به مواد مخدر در افراد معتاد لزوما با لذت مصرف همراه نیست.
تمایل برای جستجوی لذت‌های آنی به قیمت از دست دادن دستاوردهای بلندمدت، تکانشگری نام دارد. تداوم مصرف در فرد معتاد حاکی از غلبه‌ی این نظام بر فرایند تامل است. بنابراین، اتفاقاتی که زودتر رخ می‌دهد (مثلا مصرف آنی مواد درمقابل پیامدهای بعدی آن) بیشتر روی فرایند تصمیمگیری تاثیر می‌گذارد. به علاوه، از تحقیقات چنین برمی‌آید که سوء مصرف الکل یا مواد مخدر توانایی تعمق را، که مسئول طیف گسترده‌ای از کنترل را (شامل خودداری، تقویت تمرکز و برنامه‌ریزی) است، مختل می‌سازد (ولکوف و بالر، ۲۰۱۴).
استرس بر اثر اعتیاد
میان استرس مزمن و انگیزه برای سوء مصرف مواد پیوند محکمی وجود دارد (العبسی، ۲۰۰۷). برای مثال، تحقیقات نشان می‌دهد تجارب منفی در کودکی، مانند خشونت فیزیکی و جنسی، نادیده گرفته شدن، خشونت خانگی و مشکلات خانوادگی خطر بروز اعتیاد را بالا می‌برد. فردی که از استرس شدید عاطفی رنج می‌برد، کنترل تصمیمگیری را از دست می‌دهد و نمی‌تواند چشمش را به روی پاداش فوری مواد فرو ببندد. به علاوه، فقر یا داشتن منابع اندک نیز ذاتا استرس‌آور است و منجر به پریشانی عاطفی و درنتیجه مصرف مواد میشود.
حتی بعد از اینکه مواد دیگر لذتی برای فرد به همراه نمی‌آورد، فرد معتاد هنوز میل شدیدی به مصرف دارد. حتی وقتی مواد مخدر دیگر لذت بخش نیست، افراد معتاد به دنبال آن می‌گردند.
حتی بعد از اینکه مواد دیگر لذتی برای فرد به همراه نمی‌آورد، فرد معتاد هنوز میل شدیدی به مصرف دارد. حتی وقتی مواد مخدر دیگر لذت بخش نیست، معتاد به دنبال آن میگردد.
سوگیری تجسمی افراد معتاد
زمانی که فرد «نشئه» باشد، نمی‌تواند رفتار خود هنگام «خمار» بودن را پیشبینی کند. اصطلاحا به این وضعیت سوگیری تجسمی می‌گویند. منشا این رفتار از اینجاست که فرد معمولا یادش نمی‌آید قبلا چقدر میل به مواد داشته است. عدم توانایی فرد برای به خاطر آوردن یا درک عذاب و ناراحتی خماری توضیحی است برای این نکته که چرا توانایی خود برای مقاومت دربرابر خماری را زیاد می‌بیند. چالش کسی که قبلا اعتیاد داشته این است که خاطرات خماری را زنده نگه دارد و بداند چقدر ناخوشایند و قدرتمند است.
از سوی دیگر مسئله ترک مصرف مواد مخدر از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه مسئولین و نیز خود مبتلایان به سوء مصرف مواد و همچنین خانواده‌‌های آنها بوده است. ترک جسمانی مواد مخدر چندان مشکل نیست، لذا مشکل اصلی بازگشت و شروع دوباره به این عادت ناپسند است در حال حاضر در ایران آمار دقیقی از این که چند درصد از معالجه شوندگان مجددا به مواد مخدر بازگشت دارند وجود ندارد، اما آمار افزایش مبتلایان به مصرف مواد مخدر در کشور می‌تواند بیانگر این باشد که روش‌‌های درمانی انجام شده تاکنون موفقیت آمیز یا جامع نبوده است با توجه به تفاوت‌‌های منطقه‌ای در افکار، باورها و نظرات انسان‌‌ها استفاده از نظرات افراد مبتلا به سوء مصرف مواد در هر منطقه جغرافیایی می‌تواند شیوه موثری در شناخت علل بازگشت به اعتیاد در افراد معتاد آن منطقه باشد
در مطالعه Nastizayi و همکاران که به صورت کمی و بر روی علل عود اعتیاد در معتادین مراکز ترک اعتیاد زاهدان, انجام شد دلایلی همچون محیط زندگی آلوده، دوستان معتاد، ناکارآمدی جلسات روان درمانی و عوامل تداعی کننده عود فردی شناسایی شدند [ اما از آنجاییکه این مطالعه به صورت کمی انجام شده بود، فقط پنج متغیر را مورد بررسی قرار داده و با توجه به پیچیدگی و گستردگی علل بازگشت به اعتیاد، این احتمال وجود دارد که دلایل پنهان دیگری نیز وجود داشته باشند که مورد ارزیابی قرار نگرفته‌اند.
عوامل مهم
خانواده و عوامل مرتبط
یکی از عوامل اجتماعی مورد تأکید مصاحبه شوندگان خانواده و عوامل مرتبط با آن بود. در این مطالعه:
مشکلات خانواده،
حمایت ضعیف در خانواده، اجبار خانواده،
نظارت ضعیف در خانواده،
مشکلات اقتصادی خانواده،
عوامل اجتماعی و خانواده
مسائل مرتبط با خانواده
حمایت ضعیف خانواده از افرد پس از ترک مواد مخدر
احساس تنهایی در خانواده و حمایت ضعیف خانواده
مجبور کردن فرد به ترک مواد مخدر
اجبار اطرافیان و خانواده برای ترک برای بار اول
کنترل ضعیف خانواده پس از ترک مواد مخدر
عدم نظارت خانواده ها
مخفی نگه داشتن مصرف مواد از خانواده و نظارت ضعیف خانواده
تعداد زیاد فرزندان
تعداد زیاد همسر و مشکلات اقتصادی خانواده
عوامل مرتبط با وضعیت اجتماعی
ارزان بودن مواد
دسترسی آسان به مواد
نزدیک بودن به محل فروش مواد (ساقی)
نبود نظارت بر توزیع متادون
توزیع رایگان متادون در مراکز ترک اعتیاد
ضعف در قوانین بازدارنده خرید و فروش مواد مخدر
عوامل مرتبط با مواد
نبود سرگرمی پس از ترک مواد مخدر
مصرف مواد در اوقات فراغت
استفاده نادرست از اوقات فراغت
اجازه ورود جوانان به قلیان سرا
اصرار دوستان برای مصرف
دوست ناباب
عدم توانایی نه گفتن به دوست ناباب
تشکیل جمع گروهی برای مصرف مواد
مهاجرت به شهر
مهاجرت از روستا و آشنایی با مواد مخدر در شهر
کمپ
عدم بازدید دوره‌های از کمپ های ترک اعتیاد توسط سازمان‌های ذیربط
عدم بازرسی در کمپهای ترک اعتیاد
عدم برنامه ریزی جهت ترک در کمپ
عدم حضور مسئول کمپ
عدم صحبت کردن مسئول کمپ با فرد
ارتباط ضعیف مسئول کمپ
جرو بحث با مسئول کمپ
برخورد بد مسئول کمپ مسئول کمپ
عدم برخورد مناسب کارکنان کمپ
بد رفتاری در کمپ
رفتارهای خشونت آمیز در کمپ
کتک خوردن در کمپ
ورود فرد به کمپ با اجبار و بدون انگیزه ترک
نبود محبت در کمپ
نارضایتی از کمپ
بد بودن کمپ خصوصی
تنبیه روانی در کمپ
نحوه بر خورد در کمپ
برخورد بد با فرد معتاد در اولین مراجعه
تاثیر محیط و جو حاکم بر کمپ
آشنا شدن با افراد معتاد دیگر
بد رفتاری در کمپ علت تصمیم به فرار از کمپ
تصمیم به لغزش از کمپ
تصمیم به استفاده از مواد مخدر بلافاصله پس از خروج از کمپ
تصمیم به خود زنی در کمپ
نگه داشتن بیش از حد در کمپ
نگه داشتن بهخاطر پول
نگه داشتن بهخاطر بیگاری کشیدن
وسوسه به مواد مخدر عامل برگشت به اعتیاد
کنجکاوی
نداشتن اراده قوی در نه گفتن در جمع معتادن
عوامل فردی و جنسی
وسوسه فردی
عوامل فردی
عدم ترک با انگیزه خود فرد
عدم توانمندی فرد در مقابله با مصرف مواد
نبود انگیزه برای ترک و بهانه آوری
نداشتن ارده قوی
افسردگی
بهانه آوری برای مصرف دوباره
غرور
باورهای اشتباه در مورد مواد
من معتاد نمی شوم
مسائل جنسی
تأثیر مسائل جنسی بر بازگشت به اعتیاد
لغزش بهخاطر افزایش مدت زمان رابطه جنسی
شهوت و غزیزه جنسی دلیلی برای لغزش
عدم جدی گرفتن شرکت در جلسات کمپ
اهمیت ندادن به جلسات کمپ
عدم حضور در جلسات
بی‌تأثیر بودن جلسات از دیدگاه فرد
عوامل اقتصادی
نداشتن شغل ثابت
بیکاری
عوامل مرتبط با اقتصاد و شغلی
کار با ماشین سنگین علل وابستگی دوباره به مواد
کار در جاده عامل اعتیاد
اعتیاد همکاران به مواد مخدر
مصرف شیشه برای کاهش خواب
مصرف شیشه دلیلی برای رانندگی بهتر
داشتن شغل سطح پایین
راننده بودن و بیماری ناشی از کار
ساعت زیاد کاری
خستگی بیش از حد ناشی از کار
کار سنگین
پول زیاد
وسوسه شدن با پول زیاد
مسائل درمانی
مفید بودن ترک در بیمارستان
تاثیر ترک در بیمارستان نسبت به ترک در کمپ
مصرف با رویکرد درمانی
پیشنهاد پزشک بر مصرف مواد
تجویز داورهای مخدر با مشاوره و پیشنهاد پزشک
عدم پاسخ به درمان در بیمارستان (بالا بودن تحمل فرد)
تصادف
درد جمسی
حوادث
نقص عضو و معلولیت
جراحی اعضای بدن
بی‌تأثیر بودن ترک در منزل
منعکس کننده شرایطی بود که نقش خانواده در آن به وضوح قابل مشاهده بود. در این زمینه یکی از شرکت کنندگان بیان کرده است که:
"فرد مشکل دارد، با خانواده اش شب که از خانه بیرون می‌رود، اولین فکری که می‌کند برود جایی و اعصابش را راحت کنند، برود سمت مواد"
برخی مشارکت کنندگان نیز افترا و رفتار بد خانواده را دلیلی بر بازگشت مجدد به اعتیاد می‌دانستند.
"خط اول ترک خانواده است. من خودم تا یک سال پیش که پاک بودم، خانواده‌ام میگفتند این بیرون می‌رود و میکشد”
بیشتر مشارکت کنندگان نیز اجبار خانواده برای ترک را دلیلی بر بازگشت مجدد به اعتیاد می‌دانستند.
"چون دلم نبود من را به زور بردند یک دوره آنجا بودم، دوره 21 روزه داخل کمپ رفتیم، بعد تا بیرون آمدم، کشیدم"
رفاقت با دوست ناباب و همچنین وجود افراد خانواده در کار تهیه و توزیع مواد نیز از جمله موضوعاتی بود که بیشتر شرکت کنندگان به آن اشاره داشتند.
" با رفیق‌‌هایی که قبلاً با آنها بودم گشتم و همچنین یک دایی دارم که خودش معتاد است و از طریق همان دایی دیگه باز شروع مواد کشیدن کردم
مسائل اقتصادی: مسائل اقتصادی و مسائل مربوط به شغل از جمله موضوعاتی بود که مشارکت کنندگان در مورد علت بازگشت به اعتیاد به آن اشاره داشتند. بیکاری و درآمد اندک از جمله مضامینی بود که بعضی از افراد شرکت کننده، گاها به آن اشاره داشتند بهطوری که یکی از شرکت کنندگان چنین اظهار داشت."صد درصد مشکلات و بد بختی همین بیکاری است. اگر کاری داشتم باشم من که چهار سال است که مصرف می کنم، سه روزه ترک می‌کردم
اما در مقابل آن کسانی بودند که پول زیاد را عاملی برای اعتیاد می‌دانستند. " بابای من ماشین سنگین داشت، به من پول میداد و می‌گفت برو بیرون. آن 10 سال پیش که من 300 تا 400 هزار از پول بار نامه‌‌های ماشین بر می‌داشتم، می‌رفتم با دوستام دزدکی می‌کشیدیم دیگه آخر رسیده بود به کراک"
برخی افراد مشاغل خاص را عاملی در شروع مجدد اعتیاد بیان کردند به نحوی که رانندگی در جاده با ماشین سنگین را اکثر شرکت کنندگان عاملی برای لغزش به سمت مواد می‌دانستند: "نتوانستم دوام بیاورم، چون هر کسی با ماشین سنگین برود، دوباره باز به همین راه بر میگردد، چون هر جای می‌رفتی، باید دو سه روز توی جاده می‌بودی و باید مصرف می‌کردی"
کمپ: کمپ یکی از مضامین تأثیرگذار بود که در بیشتر مصاحبه‌‌ها به آن اشاره شد و افراد بیان داشتند رفتن به یک کمپ نامناسب دلیلی بر لغزش و استفاده مجدد از مواد مخدر می‌باشد. یکی از شرکت کنندگان اظهار کرد:
"یک جا که رفتم، از روی لج بازی بود تا که توی کمپ رفتم. فقط کتک یعنی تکان میخوردی، فقط کتک. لغزش از آنجا بود، که به خودم گفتم بیرون بروم، خواهم کشید. شما هر چه می‌خواستید من را کتک بزنید"
تنبیه جسمی و روحی در کمپ ترک اعتیاد از جمله مضامینی بود که بیشتر شرکت کنندگان از کمپ به آن اشاره داشتند:
"من اولین بار که رفته بودم، من را میزدند. به خاطر اینکه مواد می‌کشیدم. درسته مواد کشیدم، قتل که نکردم. به خاطر این من را میزدند، اذیت می‌کردند. مرتب میگفتند که برو لباس‌‌ها را تمیز کن، جارو کن، من لج کردم کمپ اختیاری رفتم، اوضاع کمپ افتضاح بود، آنجا شرایط طوری بود که به خودت میگفتی، بری بیرون 95 درصد دوباره میزنی"
مشارکت کنند‌ای نیز در مورد تأثیر کمپ ترک اعتیاد نامناسب قبلی خود و رضایت از کمپ فعلی خود چنین اظهار داشت:
"دفعه اول من را به زور کمپ آوردند، به خودم گفتم اگر من را هر چقدر نگه دارند، حتی 10 سال نگه دارند بیرون بروم، میکشم، فقط گفتند بیل مکانیکی تا می آمد، میزدند توی گوش من. اینقدر آنجا میزدند که به خودم گفتم به محض اینکه بیرون آیم، دوباره شروع میکنم، اما جایی که ما کتک نخوردیم همینجا بود. شاید فکر کنید داخل کمپ خودمون تعریف میکنم، ولی تنها جایی که محبت دیدم همین جا بود
رفتار بد مسئولین کمپ نیز عاملی موثری بر لغزش بود:
"از کمپ رنجش داشتم. با مسئول کمپ دعوا کردم. توی چشمم زد، من را اذیت کرد"
در بعضی از کمپهای خصوصی، برای گرفتن شهریه بیشتر افراد را فراتر از مدت زمان استاندارد در کمپ نگه می‌داشتند:
"من را روز اول که از داخل خانه بردند و گفتند دو دوره، اما بعد که دیدند وضع مالی ما خوبه، من را فقط بخاطر پول سه دوره نگه داشتند "
جلسات کمپ: جلسات و بحث گروهی در کمپ و مراکز ترک اعتیاد از جمله مضامینی بود که شرکت کنندگان به آن اشاره داشتند و بیشتر آنها از مفید بودن جلسات رضایت داشتند.
"جلسات تأثیر دارد، در جلسه، به ما گفتند که سخت نگیرید، ولی جدی باشید. اما ما مسخره بازی گرفتیم و آسان گرفتیم. ضربه شم آن را نیز خوردیم، مرتب می‌رفتیم جلسه و دوباره ادامه می‌دادیم، لااقل اگر این کار را نمی‌کردیم، دیگه اشک پدر و مادر هم در نمی‌آمد. دیگه دزدی نمی‌کردیم، جلسات خوب بود اما دیگه ..."
عوامل فردی و جنسی: تا حدودی شرکت کنندگان عوامل فردی را یکی از مهمترین و اساسی‌ترین عوامل لغزش می‌دانستند. از جمله عناوینی که افراد در مورد آن تاکید داشتند؛ عدم توجه به جلسات برگزار شده در کمپ، وسوسه فردی، نبود انگیزه برای ترک و بهانه آوری، غرور و زیاده خواهی، مسائل جنسی بود، بهطوری که فردی اظهارکرد:
در مورد وسوسه فردی چنین بیان شد "یکی دل آدم، یکی دیگه هم همین امشب رو میکشم، همین یک شب توی دلش وسواس میاندازد. همین مجلس که مینشیند دردی هم ندارد، این یک وسوسه میشود "(م 1).
آن وسوسه، فرد را به این کار میکشاند، اگه بتواند با آن مقابله کند (ظرف یک دقیقه)، همان یک دقیقه خیلی مهم است (اگه نشود) انسان را داخل دام میاندازد که نمی‌تواند از آن بیرون آید. باید همین یک دقیقه باهاش مقابله کند.
شرکت کنند‌ای نیز اظهار داشتند با دیدن اقلام مصرف باز وسوسه ایجاد میشود و مصرف کنم:
"الان می‌آیم اینجا مصرف میکنم (کلینیک متادون درمانی) خوبی‌اش این است که مثل قبل چرت نمی‌زنم وچهره ام خراب نمی‌شود. درد و مشکلی ندارم، اما از اینجا که میروم جای دیگری که بساط مصرف مواد وجود دارد، باز شروع میکنم"
شرکت کننده‌‌هایی نیز بودند که جهت بالا بردن زمان رابطه جنسی با جنس مخالف اقدام به مصرف مواد می‌کردند. مثلاً "من که مصرف را قطع میکنم، نمی‌توانم رابطه جنسی برقرار کنم و توان بدنی لازم را ندارم، برای اینکه بتوانم زمان رابطه جنسی را بالا ببرم، مجبور به مصرف مواد و قرص بهصورت مداوم هستم"
مسائل درمانی: مشارکت کنندگان در مورد این مضمون اعتقاد داشتند که تأکید پزشک بر مصرف مواد یا صدمه دیدن در حوادث از جمله عواملی است که باعث لغزش فرد میشود.
"دکتر فرمود چون تشنج دارید، یکدفعه نمی‌توانید ترک کنید. مریضی سخت دارید باید مصرف کنید تا حدودی که دیگه پاک شوید. الان فقط شب‌‌ها مصرف میکنم"
"دکتر خودش فرمود چون اعتیاد دارید، در هفته ای می‌روید شیره 5 تا 6 دود برای عفونت می‌کشید. همین هفتگی شد، که روزانه شد. دکتر هم گفت هفته ای 5 دود بکشید، سر لوحه من همین بود
نتیجه‌گیری
با توجه به یافته‌‌های پژوهش برای لغزش مجدد به سمت اعتیاد تنها وجود یک عامل کافی نیست، بلکه مجموعه‌ای از عوامل خانوادگی، عوامل اجتماعی، انتخاب کمپ ترک اعتیاد نامناسب، عوامل فردی و جنسی، عوامل اقتصادی، مسائل درمانی با نسبت‌‌های متفاوت باعث روی آوردن فرد به سمت مواد میشود. پیشنهاد میشود در دوره ترک اعتیاد از فرد معتاد حمایت شود و این حمایت نباید تنها به برگزاری جلسات آموزشی خلاصه گردد. همچنین استفاده از راهکار‌‌های مناسب مانند، عدم معاشرت با دوست ناباب، حمایت خانواده، انتخاب کمپ ترک اعتیاد مناسب، حمایت اقتصادی و شغلی، تشدید قوانین جدی بازدارنده در مورد خرید و فروش مواد مخدر می‌توان در پیشگیری از عود مجدد به مواد مخدر مناسب باشد. اعتیاد به مصرف مواد مخدر فرایند تصمیمگیری را مختل می‌سازد؛ به طوری که فرد بیش از اندازه برای لذت مواد ارزش قائل میشود، خطرات آن را اندک می‌شمارد و نمی‌تواند از اشتباهات گذشته درس بگیرد. بنابراین، بهتر است به اعتیاد به چشم یک بیماری مزمن، مانند بیماری قلبی یا دیابت، بنگریم نه فساد اخلاقی. یعنی اکثر معتادان به درمان بلندمدت نیاز دارند و اگر حین درمان فرد مجددا سراغ مواد برگشت، طبیعی است. بنابراین، مصرف مجدد صرفا از موانع قابل پیشبینی است و به معنی شکست درمان نیست.
منبع:
https://journal.rums.ac.ir/browse.php?a_id=4050&sid=1&slc_lang=fa&html=1
https://www.darmankade.com/blog/10-reasons-to-use-drugs/
