خشکی دهان یا زرستومی، به عارضه‌ای اشاره دارد که در آن غدد بزاقی در دهان شما به اندازه کافی بزاق برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نمی‌کند. بزاق با اسیدهای خنثی سازی تولید شده توسط باکتری، محدود کردن رشد باکتری‌ها و پاک کردن ذرات مواد غذایی به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند. همچنین، بزاق، قدرت چشایی را افزایش داده و جویدن و قورت دادن را آسان‌تر می‌کند. علاوه بر این، آنزیم‌های بزاق به هضم غذا کمک می‌کنند. کاهش بزاق و خشکی دهان ممکن است تنها مایه رنجش بوده یا چیزی باشد که تاثیر زیادی روی سلامت کلی شما و سلامت دندان‌ها و لثه‌هایتان و همچنین روی اشتها و لذت از غذا داشته باشد. درمان خشک شدن دهان به علت خشکی بستگی دارد. درمان دهان خشک بستگی به علت آن دارد. اگر متوجه علائم و نشانه‌های پایدار خشکی دهان شده‌اید، به دندانپزشکی مراجعه کنید.
دلایل خشک شدن دهان
خشک شدن زبان و دهان زمانی ایجاد می‌شود که غدد بزاقی دهان به اندازه کافی بزاق تولید نمی‌کنند که دهان شما را مرطوب نگهدارند. این غدد ممکن در اثر عواملی که در زیر آمده به درستی عمل نکنند:
داروها:
عوارض صدها دارو، از جمله بسیاری از داروهای بدون نسخه، خشکی دهان است. برخی از انواع داروهای ضد افسردگی، فشارخون بالا و اضطراب و همچنین برخی از آنتی هیستامین‌ها، داروهای ضد احتقان، شل کننده‌های ماهیچه‌ها و داروهای ضد درد بیشتر باعث ایجاد خشکی دهان میشوند.
افزایش سن:
بسیاری از افراد مسن، در اثر افزایش سن به خشکی دهان مبتلا میشوند. عوامل موثر در خشک شدن دهان شامل استفاده از داروهای خاص، تغییر توانایی بدن در هضم داروها، تغذیه نامناسب و مشکلات سلامت طولانی مدت هستند. داروهای شیمی درمانی می‌توانند ماهیت و مقدار تولید بزاق را تغییر دهند. این تغییر ممکن است موقتی بوده و جریان طبیعی تولید بزاق پس از تکمیل دوره درمان دوباره به حالت عادی برمی‌گردد. درمان به روش پرتو درمانی در قسمت سر و گردن به غدد بزاقی آسیب رسانده و باعث کاهش قابل توجهی در تولید بزاق میشوند. این مشکل ممکن است با توجه به میزان پرتو درمانی و محل مورد درمان، موقت یا دائمی باشد.
آسیب عصبی:
یک زخم یا جراحی که باعث آسیبی به سر و گردن شما شود می‌تواند باعث خشکی زبان و دهان شود.
عارضه‌های سلامتی دیگر:
خشکی دهان ممکن است در اثر برخی از مشکلات سلامتی دیگر مانند دیابت، سکته، عفونت قارچی یا برفک در دهان یا بیماری آلزایمر ایجاد شود، یا در اثر بیماری‌های خود ایمنی مانند سندرم اسجوگرن یا ایدز به وجود آید. خروپف و نفس کشیدن با دهان باز نیز می‌تواند در ایجاد خشکی دهان موثر باشد.
تنباکو:
سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو می‌تواند علائم خشکی دهان را افزایش دهد.
استفاده تفریحی از مواد مخدر:
مت‌آمفتامین می‌تواند باعث ایجاد خشکی شدید دهان و آسیب به دندان‌ها شود. این عارضه با نام عارضه‌ی دهانی مت نیز نامیده می‌شود. ماری جوانا نیز می‌تواند باعث خشکی دهان شود.
مطالعه در مورد ایمپلنت
علائم
اگر به اندازه کافی بزاق تولید نمی‌کنید باید همیشه یا اکثر اوقات به این علائم و نشانه‌ها توجه کنید.
- خشکی یا احساس چسبندگی در دهانتان
- وجود بزاق کم و غلیظ
- بوی بد دهان
- مشکل در جویدن، صحبت کردن و قورت دادن
- گلوی خشک و دردناک و گرفته
- زبان خشک یا شیاردار
- تغییر در حس چشایی
- مشکل در گذاشتن دندان مصنوعی
علاوه بر این، خشکی دهان ممکن است باعث شود رژ لب به دندان‌ها بچسبد.
عوارض خشکی دهان
اگر به اندازه‌ی کافی بزاق نداشته و دهان خشک داشته باشید، این خشکی ممکن است به مشکلات زیر منجر شود.
- افزایش پلاک، پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه
- سوزش دهان
- وجود عفونت قارچی یا برفک در دهانتان
- پوست خشن یا ترک‌دار در گوشه‌های دهان یا لب‌های ترک خورده
- تغذیه بد ناشی از مشکلات موجود در جویدن و قورت دادن
تشخیص
برای تعیین علت خشکی دهان، احتمالا پزشکتان تاریخچه پزشکی شما و تمام داروهایی که استفاده می‌کنید، از جمله داروهای بدون نسخه را بررسی و دهان شما را معاینه خواهد کرد. گاهی ممکن است نیاز به آزمایش خون، تصاویر اسکن شده از غدد بزاقی یا آزمایش‌هایی که مقدار تولید بزاق را نشان می‌دهند نیز باشد تا علت خشک شدن دهانتان مشخص شود. اگر پزشکتان شک کند که خشکی دهان در اثر سندرم اسجوگرن به‌وجود آمده، یک نمونه‌ی کوچک از سلول‌های غدد بزاقی از لب‌های شما (نمونه برداری) برای آزمایش فرستاده می‌شود.
درمان خشکی دهان
درمان خشکی دهان، به علت خشکی دهان بستگی دارد. دندانپزشک شما ممکن است:
- داروهایی که استفاده می‌کنید و ممکن است باعث خشکی زبان و دهان شوند را تغییر دهد. اگر پزشکتان معتقد باشد که داروها عامل خشکی دهان هستند، ممکن است مقدار دارو را تغییر داده یا داروی دیگری که باعث خشکی دهان نمی‌شود را تجویز کند.
- استفاده از محصولات مرطوب کننده دهان را توصیه کند. این محصولات شامل داروهای با نسخه یا دهان‌شویه‌های بدون نسخه، بزاق مصنوعی یا مرطوب کننده‌هایی برای مرطوب و روانسازی دهان هستند. دهان‌شویه‌ها مخصوص دهان‌های خشک هستند، آنها مخصوصا برای افرادی که زایلیتول (xylitol) دارند موثر بوده و از دندان‌ها نیز در برابر پوسیدگی محافظت می‌کنند.
اگر خشکی دهان شدید دارید پزشکتان ممکن است:
- داروهایی برای تحریک بزاق تجویز کند. ممکن است پزشک پیلوکارپین (Salagen) یا سویملین (Evoxac) برایتان تجویز کند تا تولید بزاق را تحریک کند.
- از دندان‌هایتان محافظت کند. برای جلوگیری از سوراخ شدگی، ممکن است دندانپزشک فلوراید برایتان تجویز کند که تری‌ها از فلوراید پر کرده و در طول شب بر روی دندان‌هایتان قرار دهید. همچنین ممکن است پزشک توصیه کند که برای کنترل سوراخ شدگی، به طور هفتگی دندان‌ها را با شوینده کلرهگزیدین شستشو دهید.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
علاوه بر توصیه‌های دندانپزشک، رعایت موارد زیر نیز می‌تواند در کاهش خشک شدن دهان موثر باشد:
- آب یا نوشیدنی بدون شکر را مزه مزه کنید، یا در طول روز تکه‌های یخ بمکید تا دهانتان مرطوب شود و در حین غذا خوردن، آب بخورید تا به جویدن و قورت دادن غذا کمک کند.
- آدامس‌های بدون قند بجوید یا آب نبات‌های بدون شکر بمکید. محصولاتی که دارای زایلیتول هستند نیز در پیشگیری از سوراخ شدن دندان موثر هستند. با این حال، در برخی از افراد زیاده روی در خوردن xylitol که در آدامس‌ها و آب نبات‌های بدون شکر وجود دارد ممکن است باعث ایجاد گاز یا اسهال شود.
- از راه بینی، نه از راه دهان، نفس بکشید. اگر خر و پف باعث می‌شود که در طول شب از راه دهانتان نفس بکشید، باید درمانی برای خر و پفتان پیدا کنید.
- در طول شب با استفاده از یک دستگاه بخور هوای اتاقتان را مرطوب کنید.
- برای نرم کردن قسمت‌های خشک یا ترک خورده، لبهایتان را مرطوب کنید.
از محصولاتی که علائم خشکی دهان را تشدید می‌کنند اجتناب کنید. این محصولات شامل موارد زیر هستند:
کافئین و الکل:
این محصولات باعث خشکی و سوزش میشوند. دهان‌شویه‌هایی که الکل دارند استفاده نکنید.
تمام انواع تنباکو و دخانیات:
اگر تنباکو می‌کشید یا می‌جوید، اینکار را متوقف کنید زیرا این محصولات دهان شما را خشک کرده و باعث سوزش میشوند.
آنتی هیستامین‌ها و ضد احتقان‌های بدون نسخه:
این داروها خشکی دهان را بدتر می‌کنند.
غذاها و آب نبات‌های شکری و اسیدی:
این مواد خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهند. از غذاهایی که ادویه زیاد دارند و شور هستند دوری کنید زیرا باعث سوزش میشوند.
بزاق دهان در محافظت از سلامت دهان و دندان نقش مهمی دارد. انجام کارهای زیر برای حفاظت از دندان‌ها به بهبود خشک شدن دهان نیز کمک می‌کند:
- با یک خمیردندان فلوراید مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید. از دندانپزشکتان بپرسید که از میان خمیردندان فلوراید، خمیردندان حاوی بتائین یا ژل دندان کدام برای شما به عنوان خنثی ساز اسیدهای حاصل از باکتری‌ها مناسب‌تر هستند.
- از یک شوینده فلوراید استفاده کنید یا قبل از خواب با ژل فلوراید مسواک بزنید.
- حداقل دو مرتبه در سال به دندانپزشکی بروید تا دندان‌هایتان را معاینه کرده، پلاک‌ها را خارج کند و از پوسیدگی دندان جلوگیری کند.
