شادی و تفریح از دیدگاه اسلام | بدون شادی و نشاط، دینداری امکان پذیر نیست

حوزه/ خانم نوبخت گفت: اسلام که دین فطرت است به مقتضای نیازهای فطری و زمینه های ذاتی او، برنامه هایی را قرار داده است و به تمامی نیازهای از جمله شادی و نشاط توجه دارد و نه تنها با شادی و سرور مخالف نیست، بلکه با توجه به نیازهای اساسی انسان در این زمینه، شادی و نشاط را تحسین و تأیید کرده و از آن به نام "شادی ممدوح "نام برده است.

خانم آمنه نوبخت، استاد حوزه علمیه خواهران سمنان، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در سمنان، درباره شادی و تفریح از دیدگاه اسلام و رویکرد اهل بیت(ع) به این مقوله، تصریح کرد: انسان موجودی است که دو بعد جسمانی و روحانی دارد و هر کدام، نیازها و آسیب های خاص خودش را دارد. همان گونه که جسم انسان به انواع غذاها احتیاج دارد، روح آدمی نیز به شادابی و تفریحات سالم نیازمند است. شادی ها وتفریحات سالم برای تقویت روح آدمی، از ضروریات زندگی است.

استاد حوزه علمیه خواهران سمنان افزود: در واقع شادی و نشاط از جمله نیازهای فطری انسان می باشد که به زندگی او معنا می دهد و سبب تجدید قوا برای ادامه حرکت تکاملی اومی باشد.

وی اظهار کرد: دین مبین اسلام نیز که دین فطرت است به مقتضای نیازهای فطری و زمینه های ذاتی او، برنامه هایی را قرار داده است و به تمامی نیازهای از جمله شادی و نشاط توجه دارد و نه تنها با شادی و سرور مخالف نیست، بلکه با توجه به نیازهای اساسی انسان در این زمینه، شادی و نشاط را تحسین و تأیید کرده است و از آن به نام "شادی ممدوح "نام برده است. اسلام شادی را تا جایی جایز می داند که با کرامت انسانی منافات نداشته باشد و شادی آمیخته با فساد را تجویز نمی کند و برای مسلمانان سَبُک سری، هرزگی و توهین را به بهانه شادی روا نمی دارد.

استاد حوزه علمیه خواهران سمنان اظهار کرد: اسلام بهره گیری از شادی و لذت از زندگی را طی آموزه های سهل و آسان آموزش می دهد و به شادی عمق می بخشد و آن را درونی و پایدار می نماید تا تشنگی انسان نسبت به این مقوله را پاسخ بگوید. از طرفی نیز از شادی ها و لذت های زودگذر و کاذب به شدت منع نموده است.

نوبخت اظهار کرد: در معارف اسلام، همچنان که برای خودسازی و سیر تکاملی نفس پایگاه های عرفانی بزرگی مثل نماز، روزه و اعتکاف وجود دارد، برای رفع خستگی و توان بخشی روح نیز ایستگاه های تفریحی ای پیش بینی شده است.

وی ادامه داد: با توجه به اهمیت تفریحات سالم و لذت های حلال در رشد و ارتقاء کمی و کیفی زندگی یک انسان مسلمان، و برای تقویت جنبه های روحی و احیاناً شکستن بن بست های پیش آمده، پیشوایان دین و دنیا، از پیروانشان خواسته اند که علاوه بر عبادت و کار و تلاش، به لذت ها و تفریحات سالم هم در زندگی روزمرّه شان توجه ویژه داشته باشند که در صورت توجه قانونمند به آن، به نهادینه گی آن تفریحات منتهی خواهد شد.

استاد حوزه علمیه خواهران سمنان افزود: طبق نظام ارزشی اسلام، مطلوبیت هر چیزی زمانی است که در مسیر کمال و سعادت انسان باشد، لذا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه معصوم(علیهم السلام) تلاش می‌کردند که به شادی‌های مردم جهت بدهند؛ امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند:« سرور المؤمن بطاعة ربّه و حزنه علی ذنبه؛ شادی مؤمن، به سبب طاعت پروردگارش است و حزنش بر گناه و عصیان است».(غررالحکم و درر الکلم، ح ۵۵۹۴)

وی تصریح کرد: در آموزه های دینی، داشتن نشاط و روحیه شاد لازمه یک زندگی موفق است. در اسلام، نکات ارزشمندی درخصوص ایجاد شادی و نشاط آمده است. شادی می تواند برای خود فرد و گاهی نیز دیگران سازنده باشد. از جمله مباحثی که در متون دینی به آن اشاره شده است، گره گشایی از مشکلات مردم و"ادخال سرور"و ایجاد شادمانی در آنهاست؛ امام رضا(علیه السلام) فرمود: "هرکس غم و اندوه را از قلب مؤمن دور کند و سبب گشایش کار او شود، خداوند نیز غم و اندوه را از قلب او دور می کند." (کافی، ج۲، ص۲۰۰)

استاد حوزه علمیه خواهران سمنان گفت: بدون شادی و نشاط، دینداری امکان پذیر نخواهد بود و وقتی به سیره اهل بیت (علیهم السلام)مراجعه می کنیم می بینیم که آن حضرات نیز ساعت های زندگی و شبانه روز خود را به سه و یا چهار قسمت تقسیم می کردند و بخشی از آن را به عبادت، بخشی به رسیدگی به امور مردم، بخشی به کار و بخشی را هم برای استفاده از لذت های مباحی که خدا در زندگی قرار داده اختصاص می داده اند؛ امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: مؤمن را سه وقت است: «وقتی که در آن با پروردگار خود به راز و نیاز می پردازد و وقتی که به حساب نفس خود می رسد و وقتی که به لذّت های حلال و خوش می گذراند»(میزان الحکمه، ج ۵، ص ۲۱۲۲)

نوبخت افزود: امام کاظم (علیه السلام) می فرماید:" اوقات شبانه روز خود را به چهار بخش تقسیم کنید: بخشی برای عبادت، بخشی برای تامین معاش، ساعتی برای تعلیم و تعلم و رفع عیوب و درخصوص بخش چهارم می فرمایند:" وساعه تخلون فیها للذاتکم فی غیر محرم وبهذه الساعه تقدرون علی الثلاث ساعات ؛ و ساعتی برای تفریح وایجاد لذت و نشاط اختصاص دهید وبا این ساعت برای انجام وظایف ساعت های دیگر،نیروی لازم را تامین کنید". (شعبه بحرانی،۲۰۹:۱۳۸۹)

وی تصریح کرد: برای اینکه شادی ها، اندوه و پشیمانی به بار نیاورد و ثمرات دنیوی و اخروی آن حفظ شود، دین اسلام رعایت احکام و آدابی را در شادی ها ضروری میداند.به طور کلی هر نوع شادی که زمینه ساز یا همراه کار حرام نباشد، جایز است.

نوبخت اظهار کرد: شرکت در مجالس شادی نیز اگر با مراعات مسائل شرعی صورت گیرد نه تنها اشکالی ندارد، بلکه علاوه بر رفع خستگی و ایجاد نشاط، می تواند موجب خشنودی خدای متعال و کسب ثواب باشد.

استاد حوزه علمیه خواهران سمنان افزود: البته لذت و خوشی، همیشه در «انجام دادن» نیست، زمانی هم در «پرهیز کردن» است. گاهی اتفاق می‌افتد که با انجام کارهایی که عادتاً باید لذت‌بخش باشند، هیچ لذتی به انسان دست نمی دهد، حتی عذاب روانی و وجدانی هم می‌آورد؛ چرا که روح و وجدان، آماده لذت بردن نیست. اساساً روح انسان به گونه ای است که گاهی از «پرهیز» سرخوش می‌شود و به شادی و نشاطی می‌رسد که با هیچ یک از شادی‌های دیگر قابل مقایسه نیست و به قول سعدی:

اگر لذت ترک لذت بدانی دگر لذت نفس، لذت نخوانی

لذا می توان به گونه ای عمل کرد که با پرهیز از گناه، به نشاط و شادابی روحی رسید.

وی در پایان گفت: در شادی ها همواره باید حقوق اطرافیان را حفظ کنیم؛ در شادی خود باید بقیه را نیزشاد کنیم، نه اینکه باعث اذیت و آزار آنها شویم.