آثار فردی و اجتماعی صله ارحام

حوزه/ خانم نوبخت گفت: هدف از صله رحم برقراری ارتباط بین خویشاوندان است؛ چنان که امام علی «علیه السلام» فرموند: «صِلُوا أرحامکم ولو بالتسلیم»؛ (اصول کافی، ج ۲، ص ۱۵۵، حدیث ۲۲) «با بستگان خود صله رحم کنید گر چه با سلام کردن به آن ها باشد.»

خانم آمنه نوبخت، استاد حوزه علمیه خواهران سمنان، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در سمنان، درباره آثار فردی و اجتماعی صله ارحام، تصریح کرد: صله رحم (ارتباط داشتن با خویشاوندان نَسَبی) یکی از واجبات است و قطع ارتباط (قهر کردن) با خویشاوندان از گناهان است.

وی افزود: به طور کلی صله رحم را می توان در سه محور ذیل تعریف کرد: ۱. کمک رسانی با مال و مقام و احساسات و عواطف؛ ۲. احسان و نیکی به نزدیکان؛ ۳. حفظ و تقویت همه ارتباطات لازم بین خویشان و دیدار با آنان.

استاد حوزه علمیه خواهران سمنان اظهار کرد: برخی تصور می کنند انجام صله رحم مخصوص افرادی است که تمکن مالی دارند و می توانند هزینه های مربوط به دید و بازدیدها را متقبل شوند، در حالی که صله رحم لزوماً به معنای رفت و آمد به منزل اقوام (دید و بازدید) نیست، بلکه به معنای قهر نبودن و قطع نکردنِ رابطه است. این تصور صحیح نیست، زیرا هدف از صله رحم برقراری ارتباط بین خویشاوندان است؛ چنان که امام علی «علیه السلام» فرموند: «صِلُوا أرحامکم ولو بالتسلیم»؛ (اصول کافی، ج ۲، ص ۱۵۵، حدیث ۲۲) «با بستگان خود صله رحم کنید گر چه با سلام کردن به آن ها باشد.»

وی افزود: صله رحم و دید و بازدید از اقوام و خویشان طبق دستورات اسلام و حتی از دیدگاه علم امروزی اثراث مثبت بسیاری به دنبال دارد که از آن جمله: روابط منسجم، رواج تعامل های دو جانبه، یادگیری رفتارهای شایسته، رشد روحیه حمایت اجتماعی و تعاون، تلاش جهت رفع حاجت های مادی و معنوی دیگران، افزایش عواطف انسانی، کمک به سلامت روانی ارحام و ارتقای سطح امید به زندگی، طولانی شدن عمر، زیاد شدن روزی، دفع شدن بلا و پاکیزه شدن اعمال و رشد معنوی انسان است که به اختصار به توضیح برخی از آنها می پردازیم.

نوبخت اظهار کرد: از جمله آثار فردی صله رحم، طولانی شدن عمر انسان است؛ در روایتی از امام رضا (علیه السلام) این چنین آمده است: "یَکونُ الرّجل یَصِلُ رَحِمَهُ فیکونُ قَد بَقِیَ من عمرِهِ ثلاثُ سنین فَیُصَیِّرُها اللهُ ثَلاثینَ سَنَهً..." (الکافی، ج ۲، ص ۱۵۰)یعنی چه بسا فردی، سه سال از عمرش بیشتر نمانده، ولی صله رحم به جا می آورد و خدا به واسطه این کار، عمرش را به سی سال افزایش دهد.

وی ادامه داد: از دیگر آثار فردی و برکات صله رحم، نیکو شدن اخلاق فرد است که امام صادق (علیه السلام) در این رابطه می فرمایند: "صِلَهُ الارحام تُحسِّنُ الخُلقَ"(الکافی، ج ۲، ص ۱۵۸) صله ارحام، اخلاق را نیکو می گرداند.

استاد حوزه علمیه خواهران سمنان افزود: کسی که صله رحم بجا می آورد روزیش زیاد می شود. امام سجاد «علیه السلام» فرمودند: "هر کس دوست دارد خدا عمرش را طولانی و روزی اش را افزایش دهد باید صله رحم کند." (اصول کافی، ج۲، ص۱۵۶)

وی تصریح کرد: صله رحم، علاوه بر آثار فردی اعم از دنیوی و اخروی، دارای آثار اجتماعی فراوانی نیز هست که جایگاه این عمل عبادی را در عرصه اجتماع نمایان می سازد.

استاد حوزه علمیه خواهران سمنان گفت: وجود نازنین پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند؛" صِلَةُ الرَّحِمِ تَعمُرُ الدِّیارَ ، و تَزیدُ فی الأعمارِ و إن کان أهلُها غیرَ أخیارٍ "(الأمالی للطوسی : ۴۸۱/۱۰۴۹ )صله رحم ، خانه ها را آباد و عمرها را زیاد می کند ، هر چند به جا آورندگان صله رحم از نیکان نباشند .

نوبخت افزود: اگر مردم اهل صله رحم باشند و به فکر بالندگی و به فکر دیدار و دستگیری از هم باشند، سرزمین آنها آباد می شود.

وی تصریح کرد: چه نیکوست در ایام عید نوروز وقتی خانواده ها به دیدار هم می روند و از حال هم مطلع می شوند؛ افرادی که گرفتاری و مشکلی دارند را نیز شناسایی کرده و در صدد رفع مشکل آنها برآیند. همچنین کسانی که نیازمند و محتاج هستند، در این ایام به نیاز آنها رسیدگی شود بنابراین از جمله کارکردهای صله رحم در اجتماع، فقرزدایی از جامعه می باشد.

نوبخت اظهار کرد: ایجاد روحیه مهربانی و محبت در جامعه و رشد روحیه حمایت اجتماعی و تعاون از دیگر آثار اجتماعی صله ارحام است،جامعه ای که افراد آن به فکر هم هستند و به یکدیگر در مشکلات کمک می کنند و در رفع نیازهای همدیگر می کوشند، در این جامعه تالیف قلوب صورت گرفته و روحیه مهربانی و تعاون در افراد شکل می گیرد و به مرور زمان رشد می نماید.

استاد حوزه علمیه خواهران سمنان افزود: از مهم ترین آثار و ثمرات صله رحم، می توان به نظارت اجتماعی اشاره کرد. شبکه خویشاوندی به عنوان یک جامعه کوچک به طور مستقیم و غیر مستقیم ناظر بر رفتار یکدیگرند. دستور اسلام برای برقراری روابط مستحکم نیز زمینه را برای چنین نظارتی فراهم می سازد. به همین دلیل، پیامبر برای بیان احکام اسلام و اجرای آن مأمور می شود از خویشان خود آغاز کند: «وَ أَنذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ؛ ای پیامبر، خویشاوندان نزدیکت را بیم ده»(شعرا: ۲۱۴) و از این روست که امام صادق علیه السلام نیکی و صله رحم را مایه امنیت از گناه و آسان سازی حساب روز قیامت می شمارد.

وی در پایان گفت: قطع روابط خویشاوندی علاوه بر بلاهای دنیوی، پیامدهای نامطلوبی نیز در جنبه های معنوی و زندگی اخروی انسان دارد.