راهکارهای ایجاد مسئولیت در خانواده

به گزارش خبرنگار وسائل، فرآیند مشارکت پذیری از رویکردهای متفاوتی قابل تبیین است، اما نظام مند بودن کنش اجتماعی موجب می شود تا با بهره گیری از نظریه پارسونز، شرایط و موانع فرهنگی مشارکت پذیری اعضای خانواده بررسی شود.

صرف نظر از نقد و ابرامی که متوجه نظام های کنشی مورد نظر پارسونز است، تأکید او بر نظام فرهنگی به عنوان نظامی مسلط و تعیین کننده، هم در توصیف مشارکت پذیری و هم در تحقیق و تثبیت آن واقعیتی انکارناپذیر است. تأثیرگذاری عقاید، باورها و ارزشهای دینی بر آرمانها و اهداف خانواده و مسئولیت پذیری اعضاء و تفاهم و توافق آنها، از عناصر کلیدی نظام فرهنگی جامعه اسلامی است که موجب مشارکت پذیری اعضای خانواده می شود. از سوی دیگر ابهام نقش ها، فضای بی اعتمادی، بدبینی، حسادت، کینه توزی و نگاه جنسی محض به نقشهای همسری به عنوان موانع فرهنگی مشارکت پذیری اعضای خانواده محسوب می گردد.

خانواده منشا تحولات در جامعه است

خانواده به عنوان بنیادی ترین نهاد اجتماعی می تواند عمیق ترین تأثیرات روحی و روانی را در اعضایش ایجاد کرده و به نوبة خود منشأ تحولاتی عظیم در جامعه باشد، جامعه نیز می تواند تغییرات اجتماعی را به درون خانواده سوق دهد. به طور نمونه جامعه ای که روح استبداد در تمام کالبد نهادی آن جاری است، این چهرة استبدادی در درون خانه نیز نمایان می شود و بالعکس، افرادی که تعاملات خانوادگی آنها با استبداد و انزوا همراه است، روابط اجتماعی خود با دیگران را بر اساس چنین الگویی ترسیم می کنند.

صرف نظر از مدل آرمانی و ارزشی خانواده که چهرة تابناکی دارد، حرکت تاریخی آن تحت تأثیر تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، حرکتی ناموزون در قوس صعود و نزول بوده و در شرایط کنونی که موضوع مشارکت اجتماعی به عنوان یکی از رهاوردهای انقلاب اسلامی توجه همگان را به خود جلب کرده است، مشارکت پذیری اعضای خانواده به رویکردی اجتماعی و فراگیر تبدیل می شود و امید است تا این سوگیری مبارک به مدل آرمانی و الهی خود نزدیک شود.

ضرورت و فوائد مشارکت اعضای خانواده

1- مشارکت سبب تخفیف بار سنگین مسئولیت ها از دوش یک فرد شده، فشارهای روانی ناشی از فردگرایی را به امنیت روانی و عاطفی حاصل از مشارکت پذیری تبدیل می کند.

2- مشارکت به درک متقابل و همدلی بیشتر اعضای خانواده کمک می کند. فرض فقدان هر نوع مشارکت پویا، نشان از عدم اعتماد اعضای خانواده به یکدیگر دارد. خانواده ای که نمی تواند اعضایش را به مشارکت فراخواند، از استعدادهای آنان خبر نداشته یا اعتمادی ندارد، در نتیجه اعضای آن نمی توانند همدیگر را تکمیل کنند. چنین خانواده ای از ناتوانی و انزوای اعضای خود در رنج است.

3- مشارکت پذیری، کارآمدی خانواده را در دستیابی به اهداف افزایش می دهد. هر قدر قلمرو فعالیت فکری، عاطفی و رفتاری اعضای خانواده انفرادی تر باشد، به همان میزان پیامدهای آن در مقایسه با حالت مشارکت پذیری، محدودتر و ناقص تر خواهد بود.

4- مشارکت پذیری اعضای خانواده، با توجه به شرائط فرهنگی، سیاسی و اقتصادی عصر ما، یک ضرورت اجتماعی است. در گذشته، اعضای خانواده به صورت طبیعی و در شبکه ای گسترده، روابط خود را شکل می دادند. شدت روابط در عرصه های مختلف اقتصادی، تربیتی، آموزشی، دینی و … مشارکت پذیری را به صورت طبیعی ایجاب می کرد؛ اما در عصر کنونی که پیچیدگی جامعه، تقسیم کار شدید در بیرون از خانه و افزایش روابط غیر رسمی، ارتباط فیزیکی و معنوی مستمر اعضای خانواده را کاهش داده، ایجاد مشارکت در زمینه های مساعد و مناسب برای التیام جراحت خانواده یک اضطرار و ضرورت اجتماعی است.

تعریف مسئولیت پذیری

یعنی اینکه هر یك از افراد خانواده به درستی محدوده وظایف، اختیارات و محدوده عملکرد خود را بشناسند و مطابق آن عملنمایند. توجه به این نکته لازم است که: تقسیم مسؤولیت ها به معنای تعیین ارزشمندی و کرامت افراد نیست، بلکه بر اساس توانمندی هاست که هر مسؤولیتی مشخص می گردد.

انواع مسئولیت

راهکارهای ایجاد مسئولیت در خانواده

1-  در گام اول باید موانعی که باعث ایجاد این بی مسئولیتی شده است شناسایی و در جهت رفع آنها اقدام نمود.

2-  والدین باید سعی کنند مسئولیت پذیری و عمل به وظایف را سرلوحه کارهای خود قرار دهند.

3-  برداشتن تبعیض از میان افراد خانواده

4-  توجه به توانایی ها و ظرفیت های موجود در تمام افراد خانواده و واگذار کردن مسئولیت به آن ها.

5-  تشویق فرزندان به عضویت در گروه های مذهبی، ورزشی، هنری و... و فعالیتهای مدرسه و همراهی در اردوهای دانشآموزی و ...

6-  دوری از تنبیه های ناسالم که موجب از بین رفتن همکاری بین والدین و فرزندان می شود.

7-  توجه و مقدّم کردن بعد تربیتی بر بعد آموزشی فرزندان.

8-  برگزاری جلسات بحث و گفتگو پیرامون مسائل جاری خانواده با حضور همه افراد.

9-  تربیت فرزندان به گونه ای باشد که وابستگی کمتری به والدین داشته باشند.

 10-  فرزندان کارهای خود را شخصاً انجام دهند و برای مشکلات خود چاره جویی کنند.

موانع مسئولیت پذیری در خانواده

1. عدم هماهنگی اعضاء، موجب می شود افراد خانواده با یکدیگر روابط سردی داشته باشند؛ لذا روحیه ناسازگاری در آنان درونی شده و مسئولیت پذیری و روحیه تعاون آن ها دچار آسیب می شود.

2. تحقیر، سرزنش اعضاء، در محیط خانواده عامل دیگری است که افراد را خاطی می کند و موجب می شود که آتش لجبازی و عدم مسئولیت پذیری در آن ها شعله ور گردد.

3. نحوه تربیت فرزندان که به شیوه استبدادی و حاکمیتی می باشد.

4. نداشتن تجربه گروهی و بازی های دسته جمعی موجب می شود، روحیه همکاری و تعاون و اشتراک مساعی که یکی از ابزارهای مهمّ مسئولیت پذیری است در افراد رشد نکند.

5. فقدان محبّت در خانواده موجب می شود فرد، در تعامل با دیگر اعضاء خانواده دچار مشکل شود و همواره فاصله خود را با دیگران حفظ کند و از همکاری با آن ها اجتناب ورزد.

6. تبعیض گذاشتن بین افراد خانواده به این صورت که مثلاً به برخی از افراد، مسئولیت هایی داده شود و یا توجّه بیشتری به آن ها شود،یا نظر آنان بیشتر مورد توجه قرار گیرد./703/422/ح

تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز