ثروتمندترین مرد تاریخ که بود و چگونه زندگی کرد؟

گلریز برهمندجمعه، ۲۷ اسفند ۱۴۰۰

غول های دنیای تجارت، ایلان ماسک و جف بزوس در حال حاضر در جنگی مداوم بر سر دستیابی به عنوان «ثروتمندترین فرد دنیا» به سر می برند. و تلاش های آن ها برای مغلوب کردن یکدیگر به درگرفتن رقابتی سرگرم کننده انجامیده است. با این حال، اگر به سراغ تاریخ برویم، این دو نفر در برابر ثروتمندترین مرد تمامی دوران ها اندوخته ی قابل توجهی ندارند، پادشاهی آفریقایی به نام مانسا موسی.

احتمالاً این سؤال برایتان پیش آمده که مانسا موسی که بود و چگونه زندگی ای داشت. این همان چیزی است که در این مطلب درباره ی آن صحبت خواهیم کرد.

مانسا موسی حاکم امپراتوری سابق مالی در غرب آفریقا بود

او در سال ۱۲۸۰ میلادی متولد شد و نامش را موسی اول گذاشتند. بعد از رسیدن به پادشاهی در سال ۱۳۱۲ میلادی لقب «مانسا» گرفت که در زبان ماندینکایی به معنای «سلطان» یا «امپراتور» است.

او بعد از پادشاه قبلی مالی، یعنی برادرش مانسا ابوبکر، قدرت را در دست گرفت که برای سفر به آنسوی اقیانوس اطلس سلطنت را واگذار کرد، سفری که بی بازگشت بود.

پادشاهی مالی تحت حکومت مانسا موسی گسترش یافت و از فاصله ی ۳،۲۰۰ کیلومتری اقیانوس اطلس تا محل کشور نیجریه ی امروزی امتداد داشت. پادشاهی مالی بخش هایی از کشورهای سنگال، موریتانی، بورکینافاسو، گامبیا، گینه بیسائو، گینه و ساحل عاج امروزی را دربرمی گرفت.

ثروت مانسا موسا از منابع طبیعی سرزمین تحت حکومتش به دست می آمد که طلا و نمک بود

در قرن چهاردهم میلادی، امپراتوری مالی را مالک نیمی از تمامی طلاهای قدیمی دنیا می دانستند. تک تک قطعات آن به مانسا موسی تعلق داشت.

به گفته ی کارشناسان، مانسا موسی دسترسی نامحدودی به گرانبهاترین ثروت آن زمان دنیا داشت.

مراکز داد و ستدی هم برای دیگر اقلام در قلمروی او وجود داشت، به همین دلیل او از راه این تجارت ها هم کسب ثروت می کرد.

ثروت خالص مانسا موسی ۴۰۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است

با وجود نوسانات مداومی که در ثروت خالص بزوس و مارک وجود دارد اما هر دوی آن ها ۲۰۰ میلیارد دلار شدن ثروت شان را تجربه کرده اند.

ثروت آن ها هنوز حدود صدها میلیارد دلار با ۴۰۰ میلیارد دلار فاصله دارد، رقمی که کارشناسان با در نظر گرفتن تورم برای ثروت مانسا موسی ارزیابی کردند.

به گفته ی کارشناسان، معادل امروزی ثروت موسی به قدری نفسگیر است که تقریباً غیر ممکن است که بتوان درکی از میزان ثروت و قدرت او داشت.

در سفر زیارتی اش به مکه ولخرجی های زیادی کرد و یک کاروان کامل با خود به همراه برد

وقتی مانسا موسی در سال ۱۳۲۴ میلادی راهی یک سفر زیارتی شد، اینطور که گفته می شود ۶۰ هزار مرد با خود به همراه برد.

کاروان همراه موسی متشکل از تمامی مقامات سلطنتی، سربازان، خدمتکاران، برده ها و چند بز و گوسفند برای تهیه ی غذا و نزدیک به یکصد شتر بود که هر یک باری از طلا داشتند.

آن ها بسیار مجلل هم سفر کردند چرا که اینطور که گفته می شود بیشتر آن ها لباس هایی از جنس ابریشم پارسی به تن داشتند و مزین به طلا بودند.

مانسا موسی دست خیر هم داشت

بر اساس اسناد تاریخی، مانسا موسی به فقرایی که طی سفر خود با آن ها برخورد داشت طلا بخشید و هنگام عبور از قاهره و مدینه برای خرید سوغاتی، آن ها را با طلا طاق زد.

عمری، تاریخ نگار ایرانی درباره ی گفتگویش با یکی از امیران قاهره که با مانسا موسی ملاقات داشت، نوشته است. به گفته ی او موسی با اینکه به زبان عربی مسلط بود اما از طریق یک مترجم صحبت می کرد. او همچنین به خزانه ی قاهره مقدار زیادی طلا و دیگر چیزهای گرانبها بخشیده بود.

مانسا موسی در قاهره آنقدر طلا بخشید که باعث بحرانی اقتصادی شد

به گفته ی امیر قاهره، موسی قاهره را در ثروت خود «غرق کرد». ازدیاد طلا باعث افت ارزش آن شد و این امر منجر به وارد شدن خسارتی اقتصادی معادل ۱/۵ میلیارد دلار در سرتاسر خاورمیانه شد.

به گفته ی کارشناسان، مانسا موسی در مسیر خود به قدری از طلاهای امپراتوری مالی بخشید که مداحان آفریقای غربی علاقه ای به تمجید و ستایش او در قطعات خود ندارند چرا که معتقدند او ثروت امپراتوری مالی را در بیرون آن هدر داد.

مانسا موسی به قدری قدرتمند بود که طی سفرش چند قلمرو را هم تحت سلطه ی خود درآورد

از قرار معلوم خرید سوغاتی های ساده برای مانسا موسی کافی نبود. او قلمروی گائو که تحت پادشاهی سونگای در آفریقا را هم تحت سلطه ی خود درآورد و امپراتوری خود را تا انتهای جنوبی صحرای بزرگ آفریقا گسترش داد.

او از ثروت عظیم خود در جهت منافع عمومی هم استفاده می کرد. مانسا موسی در دوران سلطنتش در سرتاسر قلمروی پادشاهی خود دانشگاه، کتابخانه و بناهایی دیگر ساخت. برخی از این بناهای باستانی هنوز هم پابرجا هستند.

مانسا موسی خود و امپراتوری اش را بر روی نقشه دنیا حک کرد

در یک نقشه اطلس به زبان کاتالان متعلق به سال ۱۳۷۵ میلادی، در بالای تیمبوکتو (که جزء امپراتوری مالی شد)، تصویری از یک پادشاه آفریقایی وجود دارد که نشسته بر تخت شاهی و با یک قطعه فلز گرانبها در دست به تصویر کشیده شده است.

در قرن نوزدهم میلادی، تیمبوکتو شهرتی افسانه ای به عنوان «شهر گمشده ی طلا» یافت و به مقصدی پرطرفدار در میان شکارچیان گنج و سیاحان بدل شد.

پس از مرگ مانسا موسی امپراتوری مالی از هم فروپاشید

این حاکم ثروتمند به خاطر پایه گذاری آموزش و تحصیل در غرب آفریقا تحسین و تمجید می شود. اما اگر او تا این حد ثروتمند و مورد احترام بود، پس چرا تا پیش از این چیزی درباره ی او نشنیده بودیم؟

پس از مرگ مانسا موسی، در حدود دهه ی ۱۳۳۰ میلادی، سلطنت او به پسرانش رسید. آن ها نتوانستند اتحاد و یکپارچگی امپراتوری مالی را حفظ کنند و ایالت های کوچک تر آن یکی پس از دیگری از امپراتوری جدا شدند.

وقتی اروپایی ها به آنجا رسیدند، این پادشاهی بالاخره به پایان رسید. به گفته ی کارشناسان، به تاریخ دوره ی قرون وسطی هنوز عمدتاً تنها از منظر تاریخ غرب نگاه می شود و به همین دلیل داستان مانسا موسی نسبتاً ناشناخته باقی مانده است.