به علت وجود اقوام و فرهنگ های مختلف، آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری نیز در نقاط مختلف دارای تفاوت هایی است. وجــــود سه قوم اصیل در چهارمحــال  و بختیـاری (بختیاری، فارس، ترک قشقایی) تنوعی از فرهنگ‌های مختلف را در این استان به وجود آورده است، زندگی کوچ‌نشینی و آیین و فرهنگ بختیاری و قشقایی همراه با لباس محلی اقوام مختلف، آیین‌های محلی (بازی های بومی- محلی، مراسمات عروسی و عزاداری، رسوم) در کنار زبان لری، فارسی و ترکی تنها گوشه‌ای از اصالت فرهنگی این دیار را به نمایش گذاشته است، بیش از 98 درصد مردم این استان مذهب شیعه دوازده امامی دارند.    
 در ادامه به معرفی تعدادی از آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری می پردازیم. با بیا تور همراه باشید.

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-آداب شكار در ایل بختیاری  

سالهاست كه در بین بختیاری ها رسم شكار وجود دارد و هنوز هم پس از گذر سالیان سال به اجرا در می آید. در ایل بختیاری رسم بر این است كه جوانان برومند بختیاریها كه به سن ازدواج رسیده اند قبل از عروسی، برای تهیه گوشت مورد نیاز جهت غذای مراسم شادی به شكار می روند. بر طبق این سنت قدیمی مادر جوان آماده شكار مشغول تهیه نان سنتی می شود، خواهران و دختركان بختیاری مشك می زنند تا جوان شكارچی دوغ تازه و كره محلی را همراه خود ببرد در این بین نامزد جوان شكارچی هم بیكار نمی ماند و مشغول دوختن لباس شكار می شود.

در بختیاریها روز شكار، به كمر جوان شكارچی شال شكار می بندند كه معمولاً توسط برادر بزرگتر، دایی یا پدر انجام می شود. جوان باید به كوه كلار برود و بزكل شكار كند بزكل، بز یكشاخی است كه بسیار چالاك و تیز می باشد و شكار آن بسیار سخت است، شكار بز كل افتخار بختیاری ها و دلیل بر شجاعت، رشادت و دلیری آنهاست. جوان توسط افراد فامیل و خویشان بدرقه می شود و راهی شكار می گردد.
 بعد از چند روز كه پیروزمندانه به ایل بازگشت مراسم عقد و ازدواج جوان صورت می گیرد و گوشت شكار جهت تهیه غذای عروسی استفاده می شود. رسم شكار سنتی قدیمی است كه ریشه در آداب اصیل بختیاری دارد و بسیار دیدنی است.

آشنایی با شهرستان کوهرنگ، نگین گردشگری استان چهارمحال و بختیاری

 
آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-آداب سوگواری بختیاری ها    

از آنجا كه مردم بختیاری ذاتاً مردمی مهربان و غمخوار هستند به محض از دست دادن عزیزی از اقوام، برای دلداری و تسلی خاطر بازماندگان به خانه آنها می روند و با تمام وجود به همدردی و عزاداری می پردازند- بر طبق سنتی قدیمی پیرزنان بختیاری در غم از دست دادن جوانان ترانه ای غم انگیز و سوزناك را به زبان شیرین لری بختیاری زمزمه می كنند و بقیه زنان هم او را همراهی می نمایند این آواز غم انگیز به نام «گاگریو» معروف كه نوای حزن انگیز آن به همراه ساز چپ (دهُل)خبر از روزی غم انگیز دارد.
 رسم است كه اقوام هم در پرداخت هزینه های مراسم سوم – هفته و چهلم به بازماندگان كمك مالی كرده و تا جائیكه در توان دارند به بازماندگان یاری می رسانند. اگر به سرزمین بختیاری سفر كرده باشید حتماً شیرهای سنگی را بر مزار آنها دیده اید كه بازهم بر طبق آدابی قدیمی بر سر خاك مردان دلیر بختیاری به نشانه دلاوری آنها شیر سنگی را نصب می كنند كه به نام «بردسنگی» معروف می باشد.

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-آداب مخصوص  پوشش    

سالهاست كه مردان بختیاری از چوقا كه گاهی هم چوخا نامیده می شود استفاده می كنند كه نوعی عبای دهقانی است و زنان بختیاری با سلیقه خاصی آنرا از پشم سفید طبیعی می بافند و در بافت آن از خطوط عمودی آبی تیره یا مشكی استفاده می كنند، یك قرن پیش یكی از خوانین بختیاری چوقا را به میان مردم بختیاری آورد كه پیرزنی از توابع لرستان به او هدیه داده بود و پس از آن پوشیدن چوقا در بین مردمان بختیاری متداول شد.
  بلندی چوقا حدوداً تا سر زانو می رسد و جلوی آن كاملاً باز است در حال حاضر بهترین نوع چوقا توسط زنان طایفة «كیارسی» بافته می شود. بافت یك چوقا حدود 20 تا30 روز طول می كشد.
 شلوار دبیت هم از دیگر اجزا لباسهای محلی مردان بختیاری است شلواری بسیار گشاد از جنس دبیت سیاه رنگ كه در دوخت آن5/2 متر پارچه استفاده می شود و خیاطان محلی آنرا به صورت كیسه ای دولنگه می دوزند كه در بالای آن سه راه كش دارد و 3متر كش را درآن می كنند.

 شال مردان بختیاری به اندازه 8متر از پارچه چلواری سفید است كه به صورت شال در آورده و دور كمر می پیچانند و گره های ریزی برای نمای آن از سر خود همان پارچه درست می كنند. كلاه نمدی هم یكی دیگر از اجزای لباس محلی مردان بختیاری است همینطور گیوه ملكی كه برای پوشش پاها مورد استفاده قرار می دهند.

و اما زنان پر تلاش بختیاری هم از لباسهای محلی زیبایی استفاده می كنند، كه از بهترین پارچه ها دوخته می شوند برای دوخت پیراهن زنان بختیاری 4متر پارچه استفاده می شود كه به صورت مدل چاك دار آنرا می دوزند كه از دو قسمت كمر چاك دارد و پایین آن به صورت كلوشی است. شلوار زنان بختیاری به قدری چین دارد گشاد است كه مثل دامنی به چشم می خورد در دوخت این شلوار 10 متر پارچه استفاده می شود از دیگر لباسهای محلی می توانیم به می نا و لچك و جلیقه و كلجه كه به صورت كت است و از بهترین و از بهترین مخملها درست می شود اشاره كنیم.

بیشتر بخوانید: سوگواری و عزاداری در ایل بختیاری

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-آداب عقد و ازدواج در بختیاری    

به طور كلی ازدواج در قوم بختیاری رسومی دارد یا به صورت ناف بران كه دختر و پسر را از همان كودكی برای هم نامبر می كنند و وقتی به سن ازدواج رسیدند رسم و رسوم نامزدی و عقد را به جا می آورند كه امروزه آداب ناف بران كم رنگ شده، امروزه بستگان داماد برای نامزدی به خانه عروس می روند و رسماً مراسم خواستگاری انجام می شود و مادر داماد روسری زیبایی روی سر عروس خانم می كند كه مانند همان انگشتری نامزدیست و نشانه نامزدی آنان است.
 خانواده عروس هم نبات و شیرینی را به معنی قبول پیشنهاد به اقوام داماد می دهند، یكی از رسوم قدیمی بختیاریها هنگام ازدواج این است كه دختران نامزد شده شروع به بافتن قالیچه می كنند تاهنگام عروسی همراه خود به خانه داماد ببرند، نوع قالیچه، كیفیت و زیبایی آن حكایت از هنرمندی عروس خانم دارد
 یكی دیگر از آداب كهن ازدواج در بختیاری مربوط به شب عروسی است كه اقوام و بستگان داماد پس از صرف شام به خانه عروس خانم می روند و عروس خانم را با شور و نشاط و هلهله راهی خانه داماد می كنند كه در بیشتر روستاهای بختیاری عروس را سوار بر اسب می كردند و بقیه پیاده به طرف خانه راه می افتادند.در مراسم ازدواج بختیاری ها صدای ساز و دهل- رقص محلی و تركه بازی- خواندن ترانه های شاد آهای گل و دوال آل هم از دیگر آداب اصیل این مراسم است.

 یكی دیگر از آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری بخصوص بختیاری ها كه هنوز هم در بعضی دهات بختیاری انجام می شود اینست كه وقتی عروس را به خانه داماد می برند اطرافیان به طور شوخی دستبردی به اثاثیه منزل عروس یا داماد می زنند كه دقت و هوش اقوام طرف مقابل را امتحان می كنند مثلاً وقتی اقوام داماد به دنبال عروس خانم می روند یكی از زنان بستگان داماد لیوان یا سینی و یا گلدانی را از خانه عروس خانم دستبرد می زند، اگر اقوام عروس خانم متوجه نشوند آن شی را با خود می برند و فردای آن روز به خانه عروس می فرستند وقتی عروس به درخانه داماد رسید – آتش بزرگی را فراهم می كنند و عروس خانم را چندبار به دور آتش می چرخانند و سپس خونریزی می كنند و سر میش یا بره ای را می برند.

در مورد عروسی بختیاری ها، بیشتر بخوانید

اما فردای شب عروسی مراسم پشت پرده یا پاتختی اجرا می شود به این صورت كه مادر عروس ظرفی از برشتوك و غذاهای تزئین شده و خلعتی را برای عروس و داماد به خانه داماد می فرستند كه همراه این هدایا چند نفر از بستگان عروس هم به خانه عروس و داماد می روند.    

 آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-کاکولی پزون

از دیگر آداب و رسوم مردم استان چهارمحال وبختیاری، پخت کاکولی است.«کاکولی پزون» یکی از سنت های قدیمی است که بویژه در شب ۲۷ ماه رمضان و شب های قدر، در سراسر این استان انجام می شود. در این شب، هر خانواده با توجه به بضاعت مالی، و با نیت برآورده شدن حاجت و استجابت دعا، به پخت و نذر کاکولی پرداخته و این نذر را هنگام افطار در بین مردم روزه دار و همچنین احیاء کنندگان شب قدر توزیع می کنند.

کاکولی نوعی نان است که خمیرش از شیر، آرد و خشک بار ( گردو، کشمش، بادام ) تهیه شده و برای پخت بر روی این نان، زرده تخم مرغ، گل رنگ، زعفران و زیره افزوده و آن را در تنور می پزند.در شهرکرد (مرکز استان) افرادی که کاکولی پخته اند آن ها را در صحن مطهر امام زادگان حلیمه و حکیمه خاتون (س) بین زایران، رهگذران و نمازگزاران روزه دار پخش می کنند.

 آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-پخت و توزیع نان «یوخا»

 آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری در استقبال از ماه رمضان زیاد است. مردم روستاهای شهرستان سامان در استان چهارمحال و بختیاری هم قبل از ورود به ماه مبارک رمضان و برای استقبال از این ماه، به پخت نذری به نام « نان یوخا » می پردازند. این نان محلی که از شیره انگور، گردو، بادام، روغن حیوانی و … تهیه می شود، توسط زنان روستایی در منازل طبخ و در بین تمامی اهالی روستا توزیع می شود.

غذاهای محلی استان چهارمحال و بختیاری

 آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-شال اندازی

یکی از آداب جشن نوروز ، شال اندازی بود .در این آیین، جوانان به بام همسایگان و خویشان می رفتند و از درون روزنه بالا یا تاق شال درازی را به درون اتاق می انداختند و صاحبخانه مکلف بود هدیه ای در شال بگذارد.
 

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری- فالگوش ایستادن

از قدیمی ترین آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری، فالگوش ایستادن بود و بیشتر مخصوص کسانی بود که آرزویی داشتند ، مانند دختران دم بخت یا زنان در آرزوی فرزند.
آنها سر چهار راهی که نماد گذار از مشکل بود می ایستادند و کلیدی را که نماد گشایش بود زیر پا می گذاشتند، نیت میکردند و به گوش می ایستادند و گفتگوی اولین رهگذران را پاسخ نیت خود می دانستند. آنها از فروهرها انتظار داشتند که گره کارشان را بگشایند.

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری -رسم نمک تازه کردن

یکی از کهن ترین و ریشه دار ترین آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری رسم نمک تازه کردن است . در ایام نوروز وقتی اقوام به دید و بازدید  هم می شتابند بعد از صرف چایی و شیرینی و آجیل صاحب خانه از مهمان ها می خواهد تا با صرف غذاهای خاص این ایام در کنار هم و بر سر سفره ها ی با برکت نان و نمکی تازه کنند و دوستی ها را محکم کنند

ببیشتر بخوانید: شهرستان های استان چهارمحال و بختیاری

روستای مارکده  -  رفتینگ آرام 

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری- قاشق زنی

دختران دم بخت کاسه و قاشقی به دست می گرفتند و همراه کودکان و نوجوانان چادر به سر میکردند و به در خانه همسایگان میرفتند و از آنان هدیه یا آجیل میگرفتند.

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری- حاجی فیروز

حاجی فیروزها گروهی بودند که از دوران ارباب و نوکری و حرمسراداری به وجود آمده بودند و به خاطر این که چون آزاد یا رانده شده و یا تشکیلات اربابانشان به هم ریخته بود، بی سرو سامان میشدند، به ناچار به خاطر بی مویی صورت و سیاهی چهره مورد تمسخر مردم قرار می گرفتند و امرار معاش آنها از اینراه بود. آنها با سیاه کردن چهره و پوشیدن لباس سرخ به خاطر نشاط بخشی و داشتن نام فیروز، که یکی از اسامی بعد از خریده شدنشان بود، مراسم خاص خود را اجرا می کردند.

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری- هی گل

یکی از شادترین و زیباترین آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری، هی گل است. یکی از نکات مهم در خصوص آوازهای شادمانی بختیاری ها، کاربرد گستره واژه “گل” می باشد. ترانه های بسیاری با این واژه و ترکیبات مشتق از آن وجود دارند که همگی حکایت از علاقه این مردم به گل می کند. در بسیاری موارد توصیف یار نیز با استفاده از واژه گل صورت می پذیرد. 

رسم هی گل، در حقیقت بخشی از مراسم عروسی است. و بیشتر اشعار در وصف عروس و داماد است. آوازها بداهه هستند و توسط زنانی که به بیت خوان معروفند خوانده می شوند  و نام عروس  وداماد و فامیل های آن ها در متن گنجانده می شود، جمعیت حاضر هم در پایان هر بند در پاسخ ، عبارت آهای گل را می خوانند.زنان بیت خوان در هر طایفه کم نیستند و معمولا در عروسی ها همه آن ها به نوبت آواز می خوانند.

 آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-براشکنادن

ازآشکارترین آداب و رسوم  مردم استان چهار محال و بختیاری رسم بر اشکنادن است در کار کشاورزی سخت ترین مرحله کار برداشت است که به یاری و همکاری چندین نفر نیازمند می باشد فصل کوچ که عشایر قصد دارند از قشلاق به ییلاق بروند برای این که گرفتار گرمای گرمسیر نشوند .

زیباترین و دیدنی ترین روستاهای استان چهارمحال و بختیاری

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری- و رسوم ماه رمضان 

مردم چهارمحال و بختیاری یکی دو روز پیش از حلول ماه مبارک رمضان برای استقبال از ماه بندگی خدا آماده می شوند. بیشتر خانواده ها در این استان در آستانه ماه مبارک رمضان اقدام به خرید ارزاق مورد نیاز خود از جمله برنج ،حبوبات، خرما و... می کنند.

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری- نوروز خوانی

از اصیل ترین آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری ، آداب مربوط به بهار و آمدن نوروزاست. نوروز برای بختیاری ها جشن بزرگی است. آن ها نیز مانند سایر ایرانی ها خانه و سیاه چادر خود را تزئین می کنند و پوشیدن لباس نو و پختن حلوا و شیرینی، نان تازه، غذاهای ویژه در این جشن باستانی شرکت می کنند.لباس های رنگارنگ می پوشند و کودکان با شادی اشعاری را برای رسیدن بهار می خوانند.
بهار اوی بهار اوی / کاسوزلی سوار اوی/سوار ترک مار اوی/بنگ اکنه فلی ناز/قیلونه بیار شیری ناز ....
کوچکترها با آغاز سال نو به دیدن بزرگترها ، اقوام و بستگان رفته و عیدی خود را دریافت می کنند/

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-مراسم چل کچلون

یکی از شیرین‌ترین آیین‌های ایرانی مراسمی است که به مراسم چل کچلون مشهور است و در میان بختیاری‌ها رواج داشته است. این آیین جذاب و شیرین بختیاری‌ها زمانی برگزار می‌شود که باران بسیار ببارد و باعث پریشانی مردم شود. بارش بیش از اندازه، احتمال خسارت و جاری شدن سیل را افزایش می‌دهد. در این هنگام جوانان محل جمع می شوند و نخ بلندی را هم همراه می آوردند. سپس نام چهل نفر از اهالی  که کچل هم باشند را می برند و برای هر نفر یک گره به نخ می زنند سپس آن چهل گره را در باران به درختی می آویزند و معتقدند که باران بند خواهد آمد.

برای آشنایی با آداب و رسوم نوروز در استان چهارمحال و بختیاری، کلیک کنید.

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری- مراسم خیمه سوزان

یکی از سنن دیرین و آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری مراسم خیمه سوزان است. مردم شهر طاقانک که به گویش ترکی تکلم می کنند، بر اساس یک سنت دیرین، با برپایی خیمه های سبز و سفید رنگ در حاشیه کوه در طول دهه محرم، به عزاداری می پردازند و روز عاشورا آیین سنتی خیمه سوزان را برگزار می کنند. 

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری- مراسم طلب‌ باران 

یکی از جالبترین آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری مراسم طلب‌ باران (كل‌ علي كوسه) است.در مواقع خشکسالى که بارندگى دير مى‌شود يک نفر آدم کوسه (بى‌ريش و سبيل) را انتخاب مى‌کنند و برايش ريش و سبيل مى‌گذارند. يک کيسه چرمى بزرگ را نيز روى سرش قرار مى‌دهند؛ لباس‌هاى گشادى به تنش مى‌کنند و کيسه‌اى را هم روى دوشش مى‌گذارند. سپس تعداد زیادی دور او جمع شده و با هم به در خانه ها می روند و شعر زیر را می خوانند.عدهٔ زيادى دور او را گرفته و با هم دسته‌جمعى به در خانه‌ها مى‌روند و شروع مى‌کنند به خواندن اين شعر:
هـار هـار هارونـک   خدا بزن بارونک
سى او عيال دارون   خدا بزن بارونک
گندما که زير خاکن   ز تشنئى هلاکـن
هـار هـار هارونـک   خدا بزن بارونک
آنگاه شخصى که به در خانه يا چادرش رفته‌اند، کمی آب  روی سر آن ها می ریزدو سپس مقدارى آرد يا گندم به آن‌ها مى‌دهد
 اين کار تا شب ادامه پيدا مى‌کند. بعد با آردهايى که بدست آورده‌اند نان مى‌پزند و در ميان آن‌ها چوب کوچکى نيز پنهان مى‌کنند، ‌آنگاه نان‌ها را تقسيم مى‌کنند که در حضور جمع خورده شود. کسى که چوب از نانش در بيايد او را مى‌گيرند و آنقدر مى‌زنند تا يک نفر بيايد و ضمانت کند و بگويد که مثلاً تا فلان روز باران مى‌بارد. اگر تا روز تعيين شده باران نبارد ضامن او را کتک مى‌زنند تا يک نفر ديگر بيايد و ضامن او شود. اين کار تا آمدن باران ادامه دارد.

بیشتر بخوانید: موسیقی استان چهارمحال و بختیاری

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-دیدن ماه نو

دیدن هلال ماه، در فرهنگ ایرانی همراه با دعا و فال نیکو بوده است. بختیاری ها برای جستن ماه نو، روی بلندی یا تپه ای میروند و با دیدن هلال ماه با ذکر صلوات بر پیامبر(ص) اشعار دعا گونه زیر را می خوانند:

مــه نه دیدم به شــادی/ بــه ری گو و ماهی/ به ری ورزای خیشــی/ به ری گله ی میشی/ شادی و یدی / شادی بری     

 (مــاه را بــه شــادی دیــدم/ بــه روی گاو و ماهی/ به روی گاو نر خیشــی/ به روی گله میش/ شاد آمدی / شاد بروی)

پس از آن حاجات و مراد خویش را از خدا خواسته و برای آینده خویش راز و نیاز و در دل نیت خیر می کنن، کسانی که روی بدن خود زگیل داشته باشند، هنگام دیدن ماه نو، ذفع آن را طلب می کنند.

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-مهر کردن خرمن

وقتــی خرمن کوبیده وگندمها آماده پاک کردن میشد، هر روز غروب، مباشــر ارباب بــا همراه داشتن مهــری به نام «مهــر خرمن» بر سر تک تک خرمن ها حاضر می شده و گندم های روی هم انباشته شده را مهر میکرد به این طریق که مهر مذکــور را با کلماتی تزیین میکردند و دهها نقظه خرمن گندم را با آن مهمور نموده که شب کسی به آنها دست نزند و فردای آن روز مجددا فرد مذکور سر خرمن حاضر می شد، مهر را می شکست و رعیتها به کار مشغول می شدند کلماتی که روی مهرهای مخصوص خرمن حک شده بود شامل:یا رب العالمیــن، نصر من الله، یا رب الار باب، یــا علی مــدد بــود و گاهی هم نــام ارباب ده روی مهر حک شده بود

آداب و رسوم مردم استان چهارمحال و بختیاری-بهاره خوانی

چوپانان، به عنوان کسانی که بیشتر وقت خود را با حیوانات می گذرانند با گوسفندان حرف می زنند و برای آنها بهاره خوانی می کنند. بهار در ییلاق با فراوانی علوفه و چاق شدن حیوانات همراه است. در قشلاق به علت کمبود علوفه و زرد شدن مراتع وکوچ کردن، بخش قابل توجهی از ذخیره پروتئینی حیوانات تحلیل میرود. با چرای بهاره حیوانات رنگ دیگری به خود میگیرند. چوپانان برای گوسفندان آواز میخوانند و گاهی نیز با موسیقی و اصواتی همراه با نی لبک اشعاری را برای بره های خود می خوانند:
هی بربره هی بربره هی بربره بهاره/ هی بربره هی بربره دمب هت شل کن / هی بربره هی بربره هی بربره نمیر بهاره / هی بربره هی بربره هی بربره خار کنگر بسیاره
(آهای بره بهاره/ دنب هات را شل کن / آهای بره نمیر بهار آمده است/ خار کنگر بسیار است)
این اشعار در مناطقی چون لالی و خوشاب در گرمسیر و ییلاق عشایر خوانده میشوند. خواندن اشعار كه اشاره به کنگر و جوانه زدن شاخه ها دارند تلاشی برای برقراری پیوند بین انسان، طبیعت و حیوانات است. آرزوها و امیال ساده زندگی  در این اشعار کاملا به چشم می آید.