حدود چهار دهه پیش بود، نخستین‌بار که همه را در روزگار جنگ، در انتهای بزرگراه چمران تهران گرد هم آورد؛ نمایشگاه کتاب تهران امسال در حالی دومین حضورش در بستر فضای مجازی را تجربه کرد که پس از چالش‌های بسیار، هنوز حتی خانه ثابتی ندارد.
به گزارش ایسنا، برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران سال‌هاست که به دغدغه‌ای برای فعالان این عرصه و البته چالشی برای مسئولان برگزارکننده تبدیل شده است؛ رویدادی که سال‌ها خانه و زمان ثابتی نداشته است، حالا دو سالی است که شیوع ویروس کرونا حتی برگزاری آن را هم به چالشی بدل کرده است.
تولد «بزرگ‌ترین رویداد بین‌المللی فرهنگی ایران» در زمان جنگ
گفته می‌شود که در سال‌های پیش از انقلاب، رویدادهای حوزه کتاب عمدتا فردی ـ صنفی بود. مثلا عبدالرحیم جعفری، بنیانگذار نشر امیرکبیر در سال‌های دهه ۳۰ نمایشگاهی از آثار چاپ‌شده خود را در دانشگاه تهران برگزار کرد. یا عده‌ای از ناشران به همراه مردم نمایشگاه‌های کتابی را در پارک شهر تهران برگزار می‌کردند. ناشران تهرانی نیز در مقابل دانشگاه تهران (در بازارچه کتاب) گاهی نمایشگاه‌هایی را از آثارشان به نمایش می‌گذاشتند.
اما تولد رویداد بین‌المللی کتاب تهران به چهار دهه قبل و در زمان جنگ هشت‌ساله برمی‌گردد، سال ۱۳۶۶ بود که با تصویب پیشنهاد وزرای کابینه وقت، نخستین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، پس از پیروزی انقلاب، در آبان‌ماه سال ۱۳۶۶ در محل نمایشگاه بین‌المللی تهران (جایی در انتهای بزرگراه چمران که ساخت آن از سال ۱۳۳۸ آغاز شده بود) برگزار شد.
اولین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با حضور رئیس‌جمهور وقت ایران، آیت‌الله خامنه‌ای با مشارکت ۳۲ کشور جهان افتتاح شد.
این رویداد با عنوان «فرهنگ و تمدن اسلامی» که ریاست آن بر عهده صباح زنگنه گذاشته شد و گفته می‌شود که بزرگ‌ترین رویداد بین‌المللی فرهنگی ایران تا آن زمان محسوب می‌شد، ۲۰۰ ناشر داخلی را با ۸ هزار عنوان کتاب و ۱۹۶ ناشر خارجی را با ۲۶ هزار عنوان کتاب گرد هم آورد. حدود ۵۰۰ هزار نفر در آن سال از نمایشگاه بازدید کردند.
بسیاری عرضه ۳۴هزار عنوان کتاب آن هم در شرایط جنگ را نشان‌دهنده توجه به فرهنگ کتاب‌خوانی حتی در شرایط جنگی می‌دانستند.
نخستین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
یکی از کاربران فضای مجازی با به اشتراک‌گذاری تصویری از نخستین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران این رویداد را در آن سال‌ها چنین توصیف می‌کند: «در روزهای نخستین نمایشگاه کتاب، جامعه کتابخوان به دو گروه عمده تقسیم شده بود؛ مذهبی‌ها با پوشش اورکت کره‌ای و روشنفکرهای چپ با پوشش اورکت امریکایی!»
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از همان سال به عنوان یک رویداد سالانه جای خود را در جامعه ایران و حتی در جهان پیدا کرد. و تا پیش از دهه ۸۰، سال ۱۳۶۷ تنها سالی بود که این رویداد برگزار نشد. با این حال نمایشگاه کتاب تهران ۱۸ سال در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برپا شد.
نخستین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
نمایشگاه کتاب تهران در تحولات نشر ایران
این در حالی بود که دومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز از ۱۸ تا ۲۹ اردیبهشت‌ماه ۱۳۶۸، درست چند ماه پس از از پایان جنگ برگزار شد.
احتمال تحریم این رویداد از سوی ناشران خارجی از حاشیه‌های آن سال نمایشگاه کتاب بود؛ ماجرا از این قرار بود که در زمستان سال ۱۳۶۷ امام خمینی(ره) سلمان رشدی، نویسنده کتاب «آیات شیطانی» را مرتد اعلام کرد و از این رو عده‌ای این گمانه‌زنی را داشتند که نمایشگاه کتاب تهران ممکن است با تحریم ناشران خارجی روبه‌رو شود اما گفته می‌شود که ۳۳۰ ناشر خارجی با ۲۸ هزار عنوان کتاب در این دوره از نمایشگاه حاضر شدند.
ماحصل دومین دوره این رویداد که با حضور ۲۵۰ ناشر داخلی با ۱۰ هزار عنوان کتاب برپا شد، چاپ فهرست موضوعی کتاب‌های ناشران خارجی شرکت‌کننده در این نمایشگاه در ۴ جلد بود.
سال ۱۳۶۹ رسید. نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حالا به جایی رسیده بود که صباح زنگنه، ریاست وقت این رویداد، آن را حرکتی در راستای سوادآموزی می‌دانست. بدین ترتیب، سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برای دومین سال پی‌درپی در اردیبهشت‌ماه برپا شد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان استقبال ناشران داخلی و خارجی از این رویداد که توسط رئیس‌جمهور وقت، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی افتتاح شد، به نسبت دو دوره گذشته بیشتر شده بود؛ ۳۰۵ ناشر خارجی و ۳۴۱ ناشر داخلی در آن حضور پیدا کردند و بیش از ۴۰ هزار کتاب فارسی و خارجی به این نمایشگاه رسید.
در سال‌های پایانی دهه ۶۰، آیین‌نامه نظارت بر چاپ و نشر در شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین شد که به تبع آن، ضوابط فعالیت‌های نمایشگاهی هم در مجموعه وزارت ارشاد سر و شکل جدیدی گرفت. از این رو، آغاز دهه ۷۰ برای صنعت نشر ایران، با بازنگری در برخی قوانین و تدوین ضوابط مشخص‌تر برای فعالیت‌های نشر و همچنین حضور ناشران در نمایشگاه و عرضه کتاب همراه بود.
همین موجب حضور پررنگ‌تر ناشران کشورهای اسلامی و افزایش کیفیت فعالیت ناشران داخلی در دوره‌های چهارم و پنجم نمایشگاه شد.
چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سومین اردیبهشت پی‌درپی با افتتاح توسط معاون اول رییس‌جمهوری وقت، حسن حبیبی آغاز شد و با حضور ۱۶۰ ناشر خارجی از کشورهای مسلمان و عرب، ۱۷۰ ناشر از کشورهای اروپا و امریکا و ۳۲۰ ناشر داخلی به سرانجام رسید. ناشران داخلی با ۱۲ هزار عنوان کتاب و ناشران خارجی با ۴۲ هزار عنوان به این رویداد آمدند. و البته این آخرین ریاست صباح زنگنه بر رویداد نمایشگاه کتاب تهران بود.
اما پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۷۱ و با افتتاح رییس‌جمهوری وقت، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی افتتاح شد، با سال‌های گذشته تفاوتی داشت. آن هم این‌که مقرر شد تنها کتاب‌های چاپ‌شده از سال ۱۳۶۵ به بعد توسط ناشران داخلی اجازه عرضه داشته باشند و عرضه کتاب‌های قبل از آن ممنوع شد. ناشران خارجی هم اجازه عرضه کتاب‌های قبل از سال ۱۹۸۷ میلادی را نداشتند. علاوه‌بر این، فروش مستقیم کتاب خارجی جانشین سیستم ثبت سفارش شد.
۴۳۰ ناشر داخلی با ۱۷ هزار و ۶۰۰ هزار عنوان کتاب و همچنین ۵۶۵ ناشر خارجی با ۴۵ هزار عنوان کتاب، شرکت‌کنندگان پنجمین دوره این رویداد بودند.
نخستین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
گرانی در دوران دلار ۷۰۰ ریالی!
اردیبهشت‌ماهی دیگر؛ حضور پررنگ‌تر ناشران کودک و نوجوان نسبت به دوره‌های قبلی از ویژگی‌های متمایز ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که با ریاست احمد مسجدجامعی و افتتاح آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و همچنین با حضور ۴۳۰ ناشر داخلی با ۱۷ هزار و ۶۰۰ عنوان کتاب و همچنین ۵۶۵ ناشر خارجی با ۴۵ هزار عنوان کتاب برگزار شد، برشمرده می‌شود.
هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در اردیبهشت ۱۳۷۳ با ریاست قبلی خود، با شکلی متفاوت در فعالیت تبلیغی و اطلاع‌رسانی برپا شد. همان سال بود که برای نخستین‌بار، نشریه نمایشگاه در هشت صفحه عرضه شد. علاوه‌بر این برای نخستین‌بار، ناشران کودک و نوجوان در سالنی جداگانه استقرار داشتند. مطبوعات در آن سال، از «فروش مستقیم کتاب‌های خارجی» به عنوان یکی از ویژگی‌های جدید این رویداد یاد کردند. آن سال با توزیع برگه خرید کتاب قبل از برگزاری نمایشگاه و در حین برگزاری آن انجام می‌گرفت. ستاد نمایشگاه از ۲۹ فروردین‌ماه برگه خرید کتاب را توزیع کرده بود که در آن سهمیه دارندگان مدرک دیپلم ۱۵۰ هزار ریال، لیسانس ۲۰۰ هزار ریال و فوق لیسانس به بالا ۳۰۰ هزار ریال تعیین شده بود و مبنای محاسبه قیمت کتاب نیز بر حسب هر دلار ۷۰۰ ریال محاسبه می‌شد.
در آن سال، ۵۲۰ ناشر خارجی و همچنین ۷۳۰ ناشر داخلی به این رویداد که «زبان فارسی میراث مشترک ما» موضوع آن بود، آمدند.
آن سال مطبوعات از کمبود فضا و تخصیص غرفه‌های کوچک به ناشران داخلی نوشتند.
هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در روزهای پایانی اردیبهشت ۱۳۷۴ و روزهای آغازین خرداد همان سال با ریاست دو دوره قبلی خود، احمد مسجدجامعی برگزار شد و ۷۸۰ ناشر داخلی با ۳۵ هزار عنوان کتاب و ۴۷۰ ناشر خارجی با ۳۵ هزار عنوان کتاب خود را به آن رساندند.
گفته می‌شود که در آن سال ۲ میلیون و ۵۰ هزار نفر از این رویداد بازدید کردند و در عین حال رسانه‌ها از این‌که علی‌رغم افزایش استقبال بازدیدکنندگان، میزان تیراژ کتاب‌ها افزایشی نداشته است، گفتند.
سمینار بررسی وضع کاغذ در ایران، از برنامه‌های ویژه این دوره از نمایشگاه بود. رویدادی که در آن نیز فروش کتاب‌های خارجی به صورت مستقیم انجام گرفت، اما خرید کتاب از بخش ناشران خارجی با قیمت حمایتی ۱۲۰۰ ریال برای هر دلار محاسبه شده بود ولی گفته می‌شد که عملا در بیشتر موارد قیمت دلار بر مبنای ۱۷۵۰ و ۲۲۰۰ ریال محاسبه می‌شد. مسئله مشکلات حمل کتاب از خارج و در نهایت عرضه تعداد نسخه‌های کم کتاب‌ها نیز که در همان روزهای نخست به پایان می‌رسید، از دیگر دغدغه‌های این بخش بود.
«نمایشگاهی که سال گذشته ۴۰ هزار مترمربع بود، در نمایشگاه نهم به ۷۵هزار مترمربع گسترش یافت اما باز دیدیم که غرفه‌ها کوچک، راهروها تنگ و سالن‌ها گنجایش انبوه جمعیت را نداشت.»؛ این بخشی از توصیفی است که در یکی از نشریات حوزه کتاب درخصوص رویداد نهم منتشر شد. نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بار دیگر با تغییر مدیریت همراه بود. این رویداد در اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۵ با ریاست علیرضا برازش و با حضور ۱۳۴۰ ناشر داخلی با ۳۰ هزار عنوان کتاب و ۳۴۵ ناشر خارجی با ۴۰ هزار عنوان کتاب برپا شد.
تولد سرای اهل قلم (برگزاری نشست‌ها، میزگردها و جلسات نقد کتاب و صدور کارت اهل قلم در نمایشگاه) و برگزاری تولد سالن کارنامه نشر برای نخستین‌بار (سالن ویژه نمایشگاه تحت عنوان نمایشگاه موضوعی کتاب) از ویژگی‌های متمایز این رویداد نسبت به دوره‌های پیشین بود.
گرانی کتاب از همان سال‌ها نیز دغدغه بود؛ یکی از نشریه‌ها با انتقاد از این مسئله نوشته بود: «حدیث گرانی کتاب و افزایش نرخ آن در سال‌های اخیر حکایت کهنه‌ای است اما همه‌ساله در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران - به رغم تخفیف‌هایی که برای عرضه کتاب در نظر گرفته می‌شود - این مساله صورت تازه‌ای به خود می‌گیرد. وقتی ناشران و کتابفروشان غرفه را در مدت زمان نمایشگاه، متری چهارهزار تومان اجاره می‌کنند و با هزینه شخصی خویش کتاب‌ها را به آن‌جا حمل کرده و سپس از افرادی حقوق‌بگیر برای فروش کتاب‌ها استفاده می‌کنند و علاوه‌بر آن با تخفیفی که مجبور به رعایت آن هستند، این‌ها همه هزینه‌های گزافی را می‌برد که برای جبران آن ناشران قیمت کتاب‌ها را اضافه می‌کنند. تورم اقتصادی نیز طبیعتا باعث افزایش قیمت کتاب‌ها می‌گردد. به عنوان مثال کتابی که سال گذشته با قیمت ۴۵۰ تومان در نمایشگاه عرضه گردیده امسال ۷۵۰ تومان گردیده است. این اختلاف قیمت در یک سال برای چیست؟»
نخستین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
دولت اصلاحات، رشد عرضه کتاب و افزایش برخی مشکلات
دهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران آخرین رویداد بین‌المللی کتاب تهران در دولت هاشمی رفسنجانی بود که در آن زمان با ریاست قبلی میزبان ۲۸ کشور دنیا شد. ۷۴۰ ناشر داخلی با ۳۴ هزار عنوان و ۳۶۰ ناشر خارجی با ۴۰ هزار عنوان کتاب به این نمایشگاه رسیدند و حدود ۱۰ میلیون دلار کتاب خارجی عرضه شد.
همچنین گفته می‌شود که میزان فروش بخش خارجی در آن سال نزدیک به ۲۰ میلیارد ریال بوده که حدود ۸۰ درصد نسبت به نمایشگاه سال گذشته افزایش داشت.
بازه‌ای حدودا ۲۰ روزه در اردیبهشت و خرداد ۱۳۷۷ (۱۹ اردیبهشت تا ۶ خرداد) زمان برگزاری یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در نخستین سال دولت اصلاحات شد که این دوران با رشد ۳۲ درصدی کتاب‌های عرضه‌شده ناشران داخلی حاضر در نمایشگاه همراه بود. برگزاری نخستین جشنواره صنعت چاپ به صورت همزمان از ویژگی‌های متمایز این رویداد در آن سال بود.
در این دوره با حضور ۲۳ کشور جهان، ۱۲۰۰ ناشر داخلی شرکت داشتند و ۴۳ هزار عنوان کتاب فارسی عرضه شد و ۳۴۴ ناشر خارجی با ۳۶ هزار عنوان کتاب نیز حضور داشتند.
اردیبهشت ۱۳۷۸ شاید زمانی بود که در آن استقبال بیشتر از نمایشگاه کتاب بیش از پیش مشکل‌ساز شد. با این حال، دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بار دیگر با ریاست احمد مسجدجامعی برگزار شد. در این دوره هزار ناشر داخلی و ۳۱۲ ناشر خارجی از ۲۱ کشور دنیا حضور پیدا کردند و در مجموع، ۵۱ هزار عنوان کتاب در نمایشگاه عرضه شد.
سال بعد، ۱۴ تا ۲۴ اردیبهشت به زمان سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اختصاص یافت. در آن سال به دلیل نامگذاری سال ۲۰۰۱ به‌نام «سال گفت‌وگوی تمدن‌ها» به پیشنهاد سیدمحمد خاتمی، رییس‌جمهوری وقت سالن ویژه‌ای با عنوان «گفت‌وگوی تمدن‌ها و ادیان» راه‌اندازی شد.
این در حالی بود که در این دوره باز هم با ریاست احمد مسجد جامعی، و با حضور ۳۵ کشور جهان ۱۱۸۵ ناشر داخلی با ۴۹ هزار عنوان کتاب و ۴۳۰ ناشر خارجی با ۵۰ هزار عنوان کتاب حضور داشتند. در آن سال، سومین جشنواره صنعت چاپ و هفتمین نمایشگاه مطبوعات هم همزمان با نمایشگاه کتاب برپا شد.
خداحافظی با خانه‌ای که در آن متولد شد
آن‌قدر به وسعت فضای نمایشگاهی اضافه شد تا این‌که چهاردهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران(از ۱۸ تا ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۰) در مساحتی ۳۸ هزار و ۳۰۰ مترمربعی برگزار شد. در این رویداد ۱۴۶۰ ناشر داخلی و ۴۸۰ ناشر خارجی حضور داشتند و بیش از ۱۲۵ هزار عنوان کتاب در بخش‌های داخلی و خارجی به مخاطبان عرضه شد.
در آن سال، در بخش ناشران خارجی برای دسترسی آسان‌تر، سیستم فروش کتاب قبل از برگزاری نمایشگاه آزمایش شد.
همچنین، این دوره که ۲۴ کشور جهان در آن حضور پیدا کردند، با آغاز ریاست علی‌اصغر رمضانپور بر نمایشگاه کتاب تهران تا شانزدهمین دوره همراه بود.
در ادامه این دهه، پانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران(از ۱۱ تا ۲۰ اردیبهشت ۱۳۸۱) با حضور رییس مجلس شورای اسلامی افتتاح شد و ۱۸۵۲ ناشر داخلی با ۷۶ هزار عنوان کتاب و ۶۰۰ ناشر خارجی با ۶۵ هزار عنوان کتاب خود را به آن رساندند.
شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران(از ۱۴ تا ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۲) در همان خانه قبلی اما این‌بار با حضور ۵۵ کشور و به دست رییس‌جمهوری وقت، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد خاتمی کلید خورد.
۱۹۰۰ ناشر داخلی با ۸۰ هزار عنوان کتاب و ۹۰۰ ناشر خارجی با ۷۵ هزار عنوان کتاب در این رویداد که با شعار «کتاب، کودک، خانواده» در چهار بخش اصلی ناشران داخلی، ناشران خارجی، کودک و نوجوان و برنامه‌های جنبی برگزار شد، حضور داشتند. در آن سال، دهمین نمایشگاه مطبوعات نیز همزمان با نمایشگاه کتاب و نخستین دوره بازار جهانی کتاب هم برپا شدند.
هفدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران(از۱۴ تا ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۳)، همزمان با آغاز ریاست محمدعلی شعاعی که سه دوره بر آن ریاست کرد، بود. در آن سال، با حضور ۴۵ کشور، ۱۱۲۳ ناشر داخلی با ۱۳۱۳۶۶ عنوان کتاب و ۱۲۰۰ ناشر خارجی با ۴۳۷۵۳ عنوان کتاب با شعار «بخوان» گرد هم آمدند.
هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «درخت ایران ریشه در آب‌های خلیج فارس دارد»، با بخش تازه‌ای همراه بود؛ ۱۳۸ ناشر در فضایی به مساحت ۱۴۰۰ مترمربع هزار عنوان کتاب الکترونیکی را عرضه کردند.
در عین حال، در بخش بین‌المللی این نمایشگاه که ۵۱ کشور در آن شرکت کردند نیز ۷۵۶ ناشر با ۱۲۶هزار عنوان کتاب از کشورهای خارجی و در بخش داخلی، ۱۸۱۸ ناشر داخلی با ۹۴ هزار عنوان کتاب در نمایشگاه حضور داشتند.
افتتاح هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
ایستگاه آخر بود برای خداحافظی با خانه‌ای که در آن متولد شد؛ نوزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران(از ۱۳ تا ۲۳ اردیبهشت ۱۳۸۵) که نخستین دوره از این رویداد در دولت محمود احمدی‌نژاد بود، آخرین باری بود که این نمایشگاه در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار می‌شد که با شرکت ۶۶ کشور، ۹۲۵ ناشر خارجی با ۱۵۰ هزار عنوان کتاب و ۱۸۰۹ ناشر داخلی با ۱۲۳ هزار عنوان کتاب حضور داشتند.
گفته می‌شود ترافیک، نامناسب بودن مکان برای برگزاری نمایشگاه کتاب و دلایل سیاسی کار خودش را کرد، تا مسئولان از این مکان خداحافظی کنند.
افتتاح نوزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
نقل مکان، سانسور و ماجراهای دیگر
سال ۱۳۸۶ رسید و نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به خانه جدید خود، مصلای تهران آمد. البته این جابه‌جایی با انتقاد عده‌ای از ناشران مواجه شد. آن‌ها معتقد بودند که مصلی برای برگزاری نمایشگاه کتاب طراحی نشده، با این حال محمود احمدی‌نژاد بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را در اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۶ افتتاح کرد.
با شرکت ۶۶ کشور جهان، ۹۲۵ ناشر خارجی با ۱۵۰ هزار عنوان کتاب و ۱۸۳۶ ناشر داخلی با ۱۲۳۷۶۸ عنوان کتاب به این رویداد آمدند اما برخی هم به این نمایشگاه نرسیدند؛ در این دوره عرضه کتاب‌هایی که در دوره اصلاحات چاپ شده بودند، با محدودیت‌هایی روبه‌رو شد؛ این همان زمانی بود که اداره کتاب وزارت ارشاد محمدحسین صفارهرندی در صدور مجوز کتاب‌های چاپ‌شده در سال‌های پیشین تجدیدنظر کرد.
بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
بیست‌ویکمین تا بیست‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با عرضه کتاب‌ها در نمایشگاه با ضوابط و قوانین خاص، جمع‌آوری برخی از کتاب‌ها در طول نمایشگاه و همچنین منع برخی ناشران از حضور در نمایشگاه به دلایل مختلف همراه بود که البته برخی در دوره‌های قبل نیز مشاهده می‌شد.
در دوره بیست‌ویکم تا بیست‌وسوم ریاست این رویداد بر عهده محسن پرویز بود. این در حالی بود که ریاست این نمایشگاه در دوره بعد بر عهده بهمن دری گذاشته شد.
بیست‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
در بیست‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران(از۱۳ تا ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۱) باز هم با ریاست بهمن دری، بخش ویژه‌ای برای ربع قرن برگزاری نمایشگاه کتاب، با عنوان جهاد فرهنگی شکل گرفت. در آن سال ۱۳۹۶ ناشر داخلی با ۲۰۷ هزار و ۱۷۰ عنوان کتاب و ۱۶۰۰ ناشر خارجی با ۱۳۶۶۰۰ عنوان کتاب به این رویداد رسیدند. و برای دانشجویان ۳۰ میلیارد ریال بن کارت دانشجویی در نظر گرفته شد.
بیست‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۲ با کمک موسسه توسعه فرهنگ و هنر میزبان ۲۴۸۰ ناشر داخلی با ۲۷۰ هزار عنوان کتاب و ۱۶۰۰ ناشر خارجی با ۱۵۰ هزار عنوان کتاب و ۱۰۲ ناشر الکترونیک شد. در این دوره، بخش بین‌الملل نمایشگاه به مکان دیگری خارج از محدوده مصلی منتقل شد، بخش ناشران الکترونیک پس از چند سال دوباره به نمایشگاه اضافه شد و یارانه ارزی برای خرید کتاب‌های خارجی پس از ۲۵ سال از نمایشگاه حذف شد.
بیست‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
غرق در آب، روانه خانه قبلی
اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۳؛ حدود یک سال پس از این‌که حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران شد بیست‌وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با ریاست سیدعباس صالحی کلید خورد.
رویداد بین‌المللی کتاب تهران، با تغییر اوضاع سیاسی کشور با تفاوت‌هایی نسبت به گذشته همراه شد تا این‌که در دوره بیست‌ونهم(از ۱۵ تا ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۵) بار دیگر به خانه‌ای دیگر کوچ کرد؛ این‌بار مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب.
اما به نظر شهر آفتاب هم خانه مناسبی برای این نمایشگاه نبود؛ در هر دو سال برگزاری این رویداد در این مکان غرفه‌هایی که در سازه‌های موقت و چادری استقرار داده شده بودند، با مشکل آب‌گرفتگی مواجه شدند.
سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ برپا شد، به خانه سابق خود، مصلای تهران برگشت و در دوره سی‌ودوم نیز در آن‌جا ماند، این آخرین‌باری بود که این رویداد از نزدیک میزبان مخاطبان خود شد.
پس از شیوع ویروس کرونا، این نمایشگاه که بنا بود دوره سی‌وسوم آن در ابتدای سال ۱۳۹۸ برگزار شود، هنوز برگزار نشده است. در زمستان سال گذشته، پس از گمانه‌زنی‌های بسیار و بعد از اعلام برگزار نشدن این نمایشگاه بنا شد تا نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران در بستری متفاوت برپا شود. پس از اجرای این طرح، در بهمن‌ماه امسال نیز دومین دوره این رویداد برگزار شد.
حالا در مدت اخیر سخنانی درخصوص برگزاری دوره بعد نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ذیل عنوان «نمایشگاه کتاب سی‌وسوم» به صورت حضوری در سال ۱۴۰۱ در مصلای تهران مطرح شده است.
هر چند سرنوشت سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هنوز هم پس از حدود دو سال تعلیق نامعین به نظر می‌رسد و به اما و اگرهای گوناگون وابسته شده است. اگر شرایط کرونایی اجازه برگزاری نمایشگاه را بدهد، نمایشگاه با چه حاشیه‌هایی همراه خواهد بود؟
منابع:
سایت موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی
تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه‌های عمومی (پیام کتابخانه سابق) بهار و تابستان ۱۳۷۳ شماره ۱۲ و ۱۳
تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه‌های عمومی (پیام کتابخانه سابق) بهار و تابستان ۱۳۷۴ شماره ۱۶ و ۱۷
تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی (پیام کتابخانه سابق) بهار ۱۳۷۵ شماره ۲۰
انتهای پیام
