آشنایی با آدام و روسم قوم بختیاری، رقص بختیاری نمایش اتحاد و همبستگی عشایر
سفر و گردشگری
هم‌رده آشنایی با آدام و روسم قوم بختیاری، رقص بختیاری نمایش اتحاد و همبستگی عشایر : رقص قصه پر پیچ و تاب عشق است که آدمی را به رقصیدن وا میدرد تا شور و نشاط آفریند برای دل تنگ آدمی. رقص برای ایلیاتی سخت کوش و مبارز، نشاط آور و شادی آفرین است. در رقص است که می گوید هر آنچه را سال های سال از پدرانش آموخته؛ با رقصیدن و ساز و نوای سنتی خود از برابری زن و مرد می گوید و از غیوری مردانش. رقص یا حرکات موزون یکی از آداب و رسوم مهم و ارزشمند بختیاری ها می باشد که از اتحاد و همدلی و هماهنگی همه طایفه می گوید.
اگر در هنگام اجرای یکی از رقص های بختیاری نظاره گر حرکات آن ها باشی، یک دلی و یکرنگی آن ها را حس خواهی کرد که در ادای حرکات موزون سنتی قومشان چقدر مصمم و دقیق اند و دست در دست هم، متحد از ایل خود حفاظت می کنند.
در هنگام جشن یا مراسم سنتی خاص که وارد ایل بختیاری می شوی؛ صدای ساز و دهل توشمال ها با طبیعت آمیخته شده و گویی زمین و آسمان با تمام دارایی هایشان برایت می خواند. جنب و جوش مردان ایلیاتی و دستمال های رنگارنگ، لباس های خوش رنگ و درخشان بانوان و مردان چوقا پوش ایل فضایی متفاوت را ساخته اند که شاید در هیچ جای دیگری این همه زیبایی و یکدلی را ندیده باشی.
در بیشتر مواقع زن و مرد را در کنار هم خواهی دید وتنها در یک رقص است که مردان، آن را اجرا می کنند و زنان با افتخار همسران و پدران خود را نظاره می کنند. اینجاست که می فهمی بانوی ایلیاتی پا به پای مردش برای چرخاندن چرخه زندگی می کوشد و میسازد هرآنچه برای بقای طایفه اش مفید است.
رقصهای بختیاری
رقص های بختیاری که برگرفته از پیشینه ونوع زندگی عشایری آن هاست؛ به شیوه های مختلف اجرا می شود. در اکثر این حرکات موزون زنان و مردان در کنار هم قرار می گیرند و میرقصند و تنها یک شیوه از رقصیدن است که زنان در آن شرکت نمی کنند که به آن آن تَرکه بازی یا جنگنومه (چوب بازی) می گویند.
تَرکه بازی یا چوب بازی
چوب بازی رقصی مردانه است که دو به دو صورت می گیرد. رقصی برای نمایش دلیری و قدرت مردان ایل. در این نوع بازی یا رقص یکی از شرکت کنندگان دِرَک (چوب بزرگ) در دست و دیگری ترکه ای نازک دارد و باید با آن ترکه نازک به پای طرف مقابل بزند، دِرَک دار نیز باید سعی کند با دِرَک خود جلوی ضربه های هم بازی خود را بگیرد. دیگر مردهای ایل وقتی بازی کنندگان اولی چندبار چوب خود را عوض کردند وارد این رقص می شوندو جای نفرات قبلی را می گیرند. چوب بازی نمادی از دلاوری مردان است که با تمام قوا از قلمرو ایلشان محافظت می کنند و زنان و دیگر اهالی ایل با تماشای این حرکات احساس امنیت می کنند که مردانشان امکان تجاوز هیچ بدخواه و دشمنی را به قلمرو آن ها نمی دهند.
رقص های گروهی مردان و بانوان بختیاری
رقص های دیگر به صورت گروهی و با شرکت بانوان صورت می گیرد و می توان به رقص سه پا، چهار دستمالی، هِی دِتِه، جیران جیران، رقص مجسمه و رقص عربی اشاره کرد. توشمال ها در اجرای مراسم رقص نقشی اساسی دارند و با نوای آن هاست که ریتم و هماهنگی رقص اجرا می شود.
توشمال
توشمال ها نوازندگان و خوانندگان محلی هستند که فرهنگ موسیقیایی و اشعار محلی را سینه به سینه حفظ کرده اند و در اجرای آن می کوشند تا فرهنگ شفاهی ایل خود را پایدار و برقرار سازند. هر طایفه و تیره ای در بختیاری ، توشمال های خاص خود را دارند که در تمامی مراسم شادی و یا سوگواری آن ها را همراهی می کنند.
هفت لنگان به آن ها “توشمال” یا “میشکال” و چهارلنگان به آن ها “خطیر” می گویند. این مردمان شاعر مسلک و عاشق پیشه در ساختن لطیفه و ضرب المثل ها و متل ها بسیار مهارت دارند و در واقع پاسدار ادبیات فولکلور قوم خود هستند. در برخی از مجالس رقص زنان توشمال ترانه هایی را می خوانند و پس از آن مردان ایل با ادبیات شورانگیزی به آن ها پاسخ می دهند. توشمال ها تنها مردها نیستند بلکه بانوان نیز توشمال می شوند و این نشان دهنده آن است که ایل به زنان اجازه ابراز احساسات و عواطف را می دهد و او را در تمامی امور شریک می داند.
رقص سه پا
توشمال ها می نوازند و زنان و مردان در کنار هم رقص را آغاز می کنند. در رقص سه پا زنان و مردان یکی درمیان و دایره وار می ایستند و ابتدا سه گام به جلو بر میدارند و سپس دو گام به عقب برمی گردند، و دستی را بالا و دستی دیگر را بالا و پایین میبرند و این شیوه را هماهنگ با هم تا انتهای نوای توشمال ادامه می دهند. رقصی با ریتم آرام است که سالخوردگان نیز در آن شرکت می کنند.
چهار دستمالی
این شیوه نیز مانند رقص سه پا، سه گام به جلو می آیند اما دیگر به عقب برنمی گردند و دوگام را در جا بر می دارند و باقی آن شبیه به رقص سه پا اجرا می شود.
رقص هِی دِتِه
رقصی دیگر که ریتم آن کمی تندتر است و باید بدن انعطاف خوبی برای سرعت اجرای آن داشته باشد رقص هِی دِتِه است که پاها و دست ها را بسیار سریع حرکت می دهند و با آهنگی ریتمیک آن را اجرا می کند
رقص مجسمه
رقصی جال بو نشاط آور که در آن توشمال هرجا که بخواهد، نواختن را قطع می کند و بانوان و مردن ایل که درحال رقصند باید در هر حالتی که هستند ثابت بمانند و تا شروع دوباره ساز در همان حالت بماند؛ توشمال با گرفتن شیرینی یا انعامی نواختن را دوباره شروع می کند و رقص همینطور ادامه پیدا می کند.
رقص عربی
رقصی با ریتم تند که بیشتر مورد استقبال جوانترها در ایل است. در زمان نواختن ساز، رقصنده یک باسن خود را تکان داده و حرکت می کند که در گویش محلی بختیاری به آن یَلُمبِه (یک لُمبِه) می گویند.
جیران جیران
از رقص های دیگر این قوم است که به صورت گروهی و شبیه به بقیه رقص ها اجرا می شود.
رقص بانوان بختیاری
در برخی مراسم بانوان بختیاری در کنار هم دایره وار می ایستند و در رقص دستمال شرکت می کنند. به این صورت که در هر دو دست دستمالی گرفته و آن را تکان می دهند و پاها را عقب و جلو می برند. تماشای دستمال های رنگین در آسمان و در کنار لباس های زیبای محلی زنان ومردان و زیورآلات مخصوصی که بانوان برروی لباس می اندازند، آنقدر تماشایی است که تصویرش هیچگاه از ذهنت پاک نخواهد شد.
ایل بختیاری بسیار به اصول محرم و نامحرم پایبندند و در هنگام رقص فاصله لازم بین آن ها رعایت می شود. و محارم بیشتر در کنار هم می ایستند و دست هم را می گیرند.زیبایی رقص های بختیاری به چرخاندن دستمال های رنگینی است که در دستانشان دارند.
بختیاری ها با شیوه رقصیدنشان، اتحاد و همبستگی و احترام به بزرگان را به جوانترها و نسل های بعد از خود می آموزند. ایجاد صف های منظم و فشرده و هماهنگی حرکت پاها و دست ها به صورت منظم یک کوچ هماهنگ و یکرنگ را با مردمانی یکدل را نشان می دهد که باید از مسیرهای سخت و گاهی صعب العبور با هم گذر کنند را آن ها در رقص هایشان به هم خاطرنشان می کنند.
از آن جا که بانو و مرد ایلیاتی در همه امور با هم شریکند در رقص نیز با هم می ایستند تا این تعامل را نشان دهند؛ علاوه براین مردان بختیاری با احترام به بانوان نشان می دهند که نقش آن ها در زندگی عشایری و ایلی تا چه حد کلیدی و مهم است و حضور آنان در لحظه لحظه زندگی ارزشمند است.کارناوال.
