نگاهی به زندگی آیة الله صافی

 آیت الله شیخ لطف‌الله صافی گلپایگانی (۱۲۹۷ش - ۱۴۰۰ش) از مراجع تقلید شیعه و از اساتید درس خارج فقه و اصول و از شاگردان برجسته آیت‌الله بروجردی و عضو شورای استفتای وی بود و کتاب منتخب الاثر درباره امام دوازدهم شیعیان را به توصیه استاد خود نوشت. عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی، عضویت در شورای نگهبان و دبیری آن، از مناصب سیاسی آیت الله صافی گلپایگانی بوده است. از ایشان آثار فراوانی منتشر شده که به ۸۰ عنوان فارسی و عربی می‌رسد و برخی از این موارد، جایزه کتاب سال ولایت و کتاب سال مهدویت را به دست آورده‌اند.

تاریخ ولادت : 1337هجری قمری
کشور : ایران
لقب : آیت الله صافی گلپایگانی، شیخ لطف الله صافی گلپایگانی
محل اقامت : قم
نام پدر : آیت الله ملا محمدجواد صافی گلپایگانی
تاریخ وفات : 12 بهمن 1400
محل وفات : قم
آثار : منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر(ع)، امامت و مهدویت(2ج)، العقیدة للمهدویة، نوید امن و امامان، انتظار عامل مقاومت و حرکت و...

آیت اللّه شیخ لطف اللّه صافی، در 19 جمادی الاول 1337ق . در شهر گلپایگان، قدم به صحنه هستی نهاد. پدر او عالم عارف، و از اخیار و اوتاد زمان خود مرحوم آیت اللّه آخوند ملا محمّد جواد صافی،(متولد 1287 هـ.ق) بود که علاوه بر تخصّص، تحقیق، تألیف و تدریس در گرایش های مختلف علوم اسلامی مانند فقه، اصول، کلام، اخلاق، حدیث و...، در زمینه هنرهای ارزشمندی چون شعر و خوشنویسی نیز سرآمد بود. زهد، تقوی، عشق به ولایت و فضیلت های علمی اخلاقی آن بزرگ مرد، از یک سو و مواضع قدرتمندانه او در سنگر امر به معروف و نهی از منکر و جبهه گیری های صریحش در برابر افکار انحرافی، غیرمتدینان، ظالمان و جابران آن روزگار از سویی دیگر، هر قدر که مردم گلپایگان را شیفته و مطیع محض او می نمود، هیأت حاکمه، خوانین و زورگویان را در برابرش شکننده تر می کرد؛ چنان که آنها همیشه او را سدّ راه اعمال خلاف شرع و بدعت گذاری های خود دیده و تا زنده بود از غیرت دینی و خشم الهی او می ترسیدند.

آفتاب عمر آن عالم جلیل القدر در افق عصر 27 رجب سال 1378 هـ.ق، مصادف با شب شهادت حضرت امام موسی کاظم، علیه السلام، غروب کرد.

مادر او؛ بانوی فاضله، شاعره و عاشق اهل بیت عصمت و طهارت، علیهم السّلام، فاطمه خانم، دختر حضرت آیت اللّه آخوند ملا محمّد علی؛ بود.

از ویژگی های بزرگ معنوی، اخلاقی، که در وجود آن مرحومه، متبلور بود، می توان به تعبد، اخلاص، تقوی، معرفت به حضرت حق، شجاعت، صراحت لهجه، شوهر داری کم نظیر و اهتمام در تربیت کودکان، راز و نیاز خاشعانه و ذکر و دعا و نماز شب اشاره کرد.

آیت اللّه العظمی صافی، در نوجوانی قدم به وادی علم و معنویت، حوزه، نهاد و میهمان صفای حلقه های صمیمی درس و بحث و مَحرَم شور وصف ناپذیر مناجات نیمه شب پاکباختگان حوزه شد. ابتدا در گلپایگان، کتب پایه ادبیات عرب را نزد عالم جلیل القدر، مرحوم آخوند ملا ابوالقاسم مشهور به «قطب» آغاز کرد و ادامه مباحث ادبیات، کلام، تفسیر، حدیث، فقه و اصول را تا پایان سطح در همان جا پی گرفت و در این مدت حجم وسیع کتب مهم رشته های مذکور را نزد پدر بزرگوارش، حضرت آیت اللّه آخوند ملا محمّد جواد صافی آموخت. در سال 1360 هـ.ق، گلپایگان را با دنیایی از خاطره های شیرین دوران کودکی و نوجوانی و لذت حضور در کنار پدر و مادری مهربان و دلسوز، که اکنون از حسرت فراق او پریشان بودند، ترک کرد و رنج مشکلات هجرت به قم را پذیرا شد، تا با حضور در مجلس درس و بحث اساتید بزرگ حوزه علمیه قم به تکمیل تحصیلات و تحقیقات خود بپردازد.

ایشان چند سال بعد به نجف اشرف مشرف شد و در آن جا نیز از محضر مراجع عالی قدر آن حوزه، برای یک سال بهره مند گشت.

هوش و استعداد فوق العاده و تلاش و جدیت در امر تحصیل او را مورد علاقه خاص اساتید بزرگ قم و نجف قرار داد. حضرت آیت اللّه العظمی صافی پس از آن مجدداً به قم بازگشتند و بیش از پانزده سال حلقه نشین مجلس درس و بحث و اخلاق و عرفان مرجع پرافتخار شیعه، حضرت آیت اللّه العظمی بروجردی و نیز یکی از مشاورین ویژه و برجسته و از اصحاب خاص استفتاء آن بزرگوار گشت و آن مرحوم، نظر به توانایی والای علمی آیت اللّه العظمی صافی، پاسخ گویی به سوالات مهم و حساسی از فقه و کلام شیعی و نیز نگارش کتاب ارزشمندی درباره مهدویت را که منتخب الاثر نام گرفت، به ایشان واگذار کردند.

از اساتید مهم آن بزرگوار در قم، مراجع تقلید، آیات عظام: سید محمّد تقی خوانساری، حجّت، صدر، بروجردی و در نجف، آیات عظام: شیخ محمّد کاظم شیرازی، سید جمال الدین گلپایگانی و شیخ محمّد علی کاظمی قدس الله اسرارهم را می توان نام برد.

زهد، تقوی، اخلاص، قناعت، توکل، سعه صدر، صراحت لهجه و امر به معروف و نهی از منکر، از ویژگی های مهم روحی - اخلاقی این فقیه وارسته است.

وجودش، دریای بی کرانه عشق به انوار مقدس ائمه معصومین، علیهم السّلام، است و هر پگاه بعد از نماز، در دعای عهد، می توان ترنّم تمنّای دل شیداییش را در نغمه «العجل العجل یا مولای یا صاحب الزمان» شنید و او را عصرهای جمعه، میان خیل عاشقان مهدی عجل الله فرجه میهمان لحظه های پر معنویت مسجد جمکران، دید.

تدریس، تحقیق و تسلط در زمینه علوم متنوع اسلامی همچون فقه، اصول، کلام، حدیث، رجال و. ..، تألیف حدود هشتاد اثر ارزشمند و محققانه به زبان های فارسی و عربی که بعضی از آنها به چند زبان دیگر نیز ترجمه شده، از ویژگی های علمی ایشان است.

ایشان علاوه بر تالیفات فراوانی در زمینه فقه، اصول، کلام، تفسیر، اخلاق، حدیث، تاریخ اسلام و... دیوان اشعاری نیز از ایشان منتشر شده است. اما آنچه بیش از همه در میان آثار ایشان قابل توجه است کتاب ها و رساله های متعددی است که با هدف تبیین و تفسیر فرهنگ مهدویت و انتظار و پاسخ به شبهات در این زمینه نگاشته شده اند. در حقیقت این آثار ترجمان عشق و ارادت خالصانه این فقیه وارسته به امام و مقتدای خویش حضرت ولی عصر، ارواحناله الفداء، است.

مهم ترین آثاری که در زمینه مهدویت از ایشان منتشر شده عبارت است از:

منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر(ع)، امامت و مهدویت(2ج)، العقیدة للمهدویة، نوید امن و امامان، اصالت مهدویت، انتظار عامل مقاومت و حرکت، فروغ ولایت در دعای ندبه، وابستگی جهان به امام زمان، معرفت حجت خدا (شرح دعای اللهم عرفنی نفسک) و...

برخورداری از چنین موقعیت های والای علمی، ایشان را در حوزه علمیه قم، در ردیف ممتازین قرار داد و بزرگانی چون آیات عظام: سید جمال الدین گلپایگانی، بروجردی، امام خمینی و سید محمد رضا گلپایگانی و بعضی دیگر، مقام بلند علمی- معنوی او را ارج نهادند؛ و آیت اللّه العظمی سید جمال الدین گلپایگانی در حدود 60 سال پیش، اجتهاد متین و اوج مقام فقهی آیت اللّه العظمی صافی را طی مکتوبی مهم، اعلام کرد.

ایشان، سال ها از طرف مرحوم آیت اللّه العظمی بروجردی و پس از ارتحال آن بزرگوار، از معدود کسانی بود که مسوولیت امتحان فضلای حوزه در سطح عالی و درس خارج را داشته و شماری از مجتهدان کنونی و مدرسین حوزه علمیه قم، نزد معظم له امتحان داده اند.

این فقیه گرانقدر، علاوه بر موارد مذکور، مطالعات گسترده ای در زمینه ادبیات و تاریخ اسلام و ایران داشته و ضمن آشنایی با قالب های گوناگون شعری، در سرودن شعر نیز مهارت کامل دارند.

این مرجع فرزانه، حتی اکنون نیز با تمامی مشغله های موجود، اخبار و مسائل دنیا و بالخصوص جهان اسلام را هر روز با دقت تمام از طریق رسانه های گروهی دنبال کرده و بنا به اطلاعات وسیع تاریخی - سیاسی، از قدرت تحلیل بالایی در زمینه رویدادهای منطقه ای، جهانی و دنیای اسلام برخوردار است و مصداق واقعی «عالِم به زمان» می باشد.

قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، حضور در صحنه های مختلف مبارزه با رژیم ستم شاهی باعث حساسیت ساواک، نسبت به این فقیه آگاه گشت و بالاخره به توقیف یکی از کتب ایشان که حاوی مطالبی در نقد فساد رژیم شاه بود، منجر شد. در همین حال نشر بعضی کتب مهم حضرت آیت اللّه العظمی صافی که در دفاع از تشیع نگاشته بود نیز، در بعضی از کشورهای عربی ممنوع شد و بدین صورت دولت مردان این کشورها همسو با برخی مزدوران قلم بدست استعمار، نتوانستند خشم خود را از نوشته های آگاهی بخش و بیدار کننده اش، پنهان نمایند.

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ایشان در سال 1358 هـ.ش، به عنوان عضو مجلس خبرگان اوّل، انتخاب و در سال 1359 هـ.ش، از سوی حضرت امام خمینی قدس سره به عضویت شورای نگهبان منصوب شد و هشت سال به عنوان دبیر شورای نگهبان، منشأ خدمات ارزنده ای به نظام مقدس و مردم عزیز گشت، و در پاسداری از حریم اسلام و قرآن، لحظه ای تردید به خود راه نداد.

حضرت آیت اللّه العظمی صافی، که حداقل از دو دهه قبل، با وجود داشتن تمامی شرایط مرجعیت، کریمانه از آن گذشته بود، با ارتحال حضرت آیت اللّه العظمی گلپایگانی، قدس سره، در آذر ماه 1372 هـ.ش، بنا به تقاضاهای مکرّر و اصرار پی در پی علما و مردم، بالاخره تصدی مرجعیت را پذیرفت و به عنوان یکی از مراجع عمده، و ارکان اصلی حوزه علمیه قم، به شمار می رفت.

 آیت الله صافی گلپایگانی ساعت یک  و بیست دقیقه بامداد دوازدهم بهمن ماه  1400 شمسی، در پی ایست قلبی تنفسی و موفق نبودن عملیات احیا به ملکوت اعلی پیوست.