فاطمه زهرا(س) ریشه کمالات معصومین است
در عظمت حضرت زهرا (س) همین بس که امام عسکری (ع) فرمودند: «نَحنُ حُجَۀُ اللهِ عَلَی الخَلق وَ الفاطِمَۀُ حُجَۀُ اللهِ عَلَینا؛ ما حجت خدا بر مردم هستیم امّا فاطمه حجت خدا بر ماست». یعنی امامت و پیامبری پایینتر از مقام حضرت زهرا (س) است و این مقام بسیار بزرگی است. او ام الأئمه است. اُم در لغت یعنی اصل و ریشه و این مقام مادر بودن صرفاً جنبه بدنی ندارد. فاطمه زهرا (س) اصل و ریشه کمالات همه معصومین (ع) است. فاطمه زهرا مادر حقیقی همه انسان‌هاست و حتی نزدیکتر از مادر طبیعی به ما؛ چون در زیارت معصومین (ع) به فرزندان فاطمه خطاب می‌کنیم در حالی که خود فاطمه از اینها هم بالاتر است. به آنها عرض می‌کنیم: «بأبی أنت و أمی بأبی أنتم و أمی؛ پدر و مادرم به فدای شما باد». بنابراین انسان زمانی می‌تواند پدر و مادرش را فدای کسی کند که آن کس نزدیکتر از پدر و مادر به انسان باشد و حقش از پدر و مادر عظیمتر باشد.
حضرت زهرا (س)؛ بزرگ ترین نعمت الهی
یکی از عظیم‌ترین نعمت‌های الهی برای انسان که هم مسئولیت آور است و هم باید به خاطرش به ذوق و شوق و گریه درآمد، نعمت وجود فاطمه زهرا (س) است که خداوند تبارک و تعالی این خانم را مادر همه ما قرار داده و انسان باید خیلی شاکر باشد. ما نمی‌توانیم این مسئله را درک کنیم چون معرفتمان نسبت به ایشان کم است. اگر کسی قیمت خودش را شناخت و دریافت فرزند فاطمه زهراست، به هیچ وجه با کسی یا جنس مخالفی التماس محبت نمی‌کند و گدای عاطفه زمینی دیگران نمی شود. حتی اگر پدر و مادر زمینی هم از او عشق و محبت را دریغ کردند.بنابراین انسانی که به خودشناسی نائل آمده، درمی یابد فاطمه زهرا (س) چقدر عظمت دارد. یکی از حسرت‌های روز قیامت این است که ما با مادرمان حضرت زهرا (س) چقدر غریبانه زندگی کردیم و او چقدر می توانست با ما و در کنار ما باشد و در زندگی ما نقش داشته باشد.
فاطمه زهرا (س) زنی نیست که خداوند به عنوان مادر ائمه و زن امیرالمؤمنین (ع) و دختر پیغمبر به ما معرفی کرده باشد. نه این گونه نیست. فاطمه زهرا نزدیکترین کَس به من در زندگی است. همین الان با من زندگی می‌کند. پشتیبان من هم در دنیا هم در آخرت است. بسیاری از ما این روزها در مجالس سوگواری حضرت زهرا بر مظلومیت آن حضرت گریه می کنیم و مدعی هستیم که ایشان را الگوی خود می دانیم، اما این یک ژست دینی بیشتر نیست.
اگر بخواهیم زوایای گوناگون زندگی آن حضرت را در مقابل زندگی امروز خود مقایسه کنیم نقاط خلاء و انحراف بسیاری در زندگی هایمان پیدا می شود. حضرت زهرا در اطعام و صدقه به فقرا دریغ نمی کردند، جهاز ساده و مهریه گمشده های ازدواج های امروزی ما هستند. یک داستان زیبا و آموزنده برای ما از زندگی حضرت، داستان حجاب ایشان در مقابل یک مستمند نابینا است اما معلوم نیست این الگو کجای خیابان ها در پوشش زنان و رفتارشان با نامحرم پیداست؟ شما چند نمونه دیگر می توانید از تناقض های زندگی ما در تکریم ساده زیستی فاطمی و سبک زندگی امروزمان بیان کنید؟
رمز تقرب به خدا، سبقت در خیرات و خوبی هاست
تنها کسی که می‌تواند ما را راهنمائی کند، خود حضرت زهرا است. در همه زمینه ها اعم از عبادت، نحوه همسرداری، تربیت فرزند، فعالیت های اجتماعی، سیاسی و ... ایشان می‌تواند برای ما الگو باشد. از این رو تبعیت از آن بانو، موجب شباهت و سنخیت با ایشان میشود. بعد از سنخیت هم ارتباط و الحاق به ایشان صورت می‌گیرد.بنابراین، رمز وجود حضرات معصومین این است که با هدف خلقت ما ارتباط مستقیم دارد. چون باطن انسانی و جاودانی ما آن مقام را لازم دارد و ما باید به آن جایگاه برسیم. برای رسیدن به این جایگاه باید حرکتی صورت بگیرد که توقف و عقب گرد در آن ممنوع است.
سوال اساسی که ما باید از خودمان بپرسیم، این است که آیا من تصمیم دارم مثل و شبیه مادرم فاطمه زهرا باشم یا خیر! اگر تصمیم دارم مثل او باشم، چگونه امکان‌پذیر است و چه کسی می‌تواند ما را به این باطن راهنمائی کند؟اسخ این است که ما برای رسیدن به مقام صدیقه طاهره باید از خودشان کمک بگیریم. در قرآن کریم می‌خوانیم: «لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ، مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود.»
علت این که کسی حضرت فاطمه زهرا را الگو قرار نمیدهد، این است که تصمیم ندارد شبیه او شود. او فقط دنیا را می‌بیند و از آدمهائی تبعیت می‌کند و الگو می‌گیرد که شبیه آنهاست: مثل هنرپیشه ها، ورزشکاران، بازیگران... اصلاً حسرتی در دلش نیست که چرا از معصوم دور است. چون دوست ندارد به سبک آنها زندگی کند، اما کسی که همراه اهل بیت است، یقین دارد که حرکت درستی می‌کند. در این صورت، سنخیت متصل میشود و به حضرت محلق میشود که این ملحق شدن ممکن است یا در دنیا باشد یا در قیامت.
بنابراین، تنها کسی که می‌تواند ما را راهنمائی کند، خود حضرت زهراست. در همه زمینه‌ها اعم از عبادت، نحوه همسرداری، تربیت فرزند، فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و ...می‌تواند برای ما الگو باشد. پس تبعیت از آن بانو، موجب شباهت و سنخیت ما با او میشود. بعد از سنخیت هم ارتباط و الحاق صورت می‌گیرد. حالا بعضیها زرنگ هستند در همین دنیا ملحق می‌شوند و بعضیها هم در آخرت. حضرت زهرا (س) یک حقیقت مبسوط عرشی است که تا زمین آمده و همچون کانالی است که با جلوه‌های مختلف به نام علی، حسن، حسین، سجاد و ... تجلی کرده است. بعضی افراد با جلوه زهرائی می‌توانند ارتباط بگیرند، ولی با جلوه‌ی علوی‌اش نمی‌توانند. بعضی دیگر با جلوه مجتبایی‌اش می‌توانند ارتباط بگیرند، ولی با جلوه سجادی‌اش نمی‌توانند.
نبی اکرم (ص) فرمودند: نور فاطمه(س) پیش از خلقت زمین و آسمان آفریده شده است. بعضی از حاضران پرسیدند: مگر او بشر نیست؟ حضرت فرمودند: فاطمه حوریه‌ای بشرگونه است.به این کلمات خوب دقت کنید که خیلی مهم است. چون خلقت ما از نور معصوم است. پس هر چیز را به مقام آنها اتصال می‌دهند، در واقع حقیقت باطن ماست. فاطمه زهرا یک حقیقت بهشتی دارند که در قالب یک زن ظهور دارد و یک جنبه مادی مثل سایر انسان‌ها جنبه طبیعی و زمینی دارند که به خاطر این جنبه زمینی ازدواج می‌کنند و غذا می‌خورند.
حالا حضرت زهرا(س) که قبل از خلقت آسمان و زمین وجود داشته اند پس کجا بوده و مکانشان کجا بوده است. در ادامه روایت، حضرت می‌فرمایند: حضرت زهرا(س) در یک جایگاهی در ساق عرش بوده‌اند. عرش خدا مرکز حاکمیت، مدیریت و تدبیر الهی است که حضرت آنجا بوده‌اند و علاوه بر جنبه بهشتی بودن، جنبه عرشی هم دارند که جنبه عرشی حضرت از جنبه بهشتی بالاتر است.
پس ما روی زمین با شخصیت‌هایی روبرو هستیم که در عین اتصال‌شان به مقام عرشی، یک ظهور مادی هم دارند و آن هم خدا در حق ما لطف کرده که آن را در متن زندگی ما آورده و آن را به ما نشان می‌دهد. پس حضرت وقتی پایین می‌آید و به صورت انسان ظهور می‌کند، مقام اصلی اش را دارد و اتصالش باقی است. همیشه در قوس نزول، خیرات و ریزش وجود دارد و مانعی نیست، اما مسئله در قوس صعود است که شخص با تجلیات الهی مثل حضرت زهرا(س) یا پیامبر (ص) یا امام زمان (عج) روبرو میشود و درک می‌کند؛ اما نمی‌تواند با آنها بالا برود و به پشت صحنه نمی‌رسد. چون قصدش «شدن» نیست. حضرت زهرا(س) و اهل‌بیت (ع) ما را به مقام خودشان دعوت می‌کنند، اما به شرطی که ما معرفت و بصیرت داشته باشیم و بخواهیم که برویم. از طرف آنها منعی نیست، ولی مشکل از طرف ماست که آیا تصمیم داریم، آیا آن جایگاه و مقام شان را می‌شناسیم یا نه!
جایگاه حضرت زهرا (س) در نظام هستی
شناخت حضرت زهرا نیاز ضروری و واجب ماست که غفلت از این نور مقدس، جدای از این که به ایشان جفا کرده‌ایم از فیوضاتی که می‌بایستی از ایشان دریافت کنیم نیز، محروم می‌شویم.آنچه که در روایت و آیات الهی درباره حضرت زهرا و ائمه تذکر داده شده، این است که ما باید بدانیم مقامات آنان چیست و همچنین شناخت حقیقت و جایگاه خودمان کجاست. چون اصل و ریشه ما به آنها برمی‌گردد.
در واقع هر چیزی که از مقامات حضرت زهرا می‌شنویم، یعنی این بانو ما را به جایگاه خودش دعوت می‌کند. این طور نیست که بگوییم آنها چنین جایگاهی دارند و ما نمی‌توانیم به آنها برسیم. ما در زیارت عاشورا می‌خوانیم: «اَسَئلهُ اَن یُبَلغَنیَ المَقامَ الَمحمودَ لَکُمُ عِنْدَ اللهِ از خداوند می‌خواهم مرا هم به مقام محمود برسان». کمتر از مقام امام حسین(ع) را از خداوند نمی‌خواهیم. این بسیار مهم است. اقتضای بخش انسانی و فوق عقلانی انسان این است که به کمتر از آن مقام راضی نمی‌شود و نرسیدن به چنین مقامی مایه حسرت و خسران او میشود.
بنابراین، وقتی راجع به جایگاه معصوم سخن می‌گوییم در واقع سخن از جایگاه خودمان است. به ویژه سخن از حضرت زهرا که در حقیقت بحث از مباحث انسان شناسی است که با شناخت این بانو، قیمت‌مان را بهتر می‌شناسیم و این که چه جایگاهی داریم و نباید خود را کمتر از او بفروشیم. درک این مطلب، موجب دور شدن از غصه‌های دنیایی، حقارت و خودکم بینی در مسائل دنیایی است. اگر این مقام را درک کنیم، بر کمبودهای دنیائی گریه نمی‌کنیم و برعکس، شادی، امید، آرامش و آینده روشنی داریم. اما حواسمان باشد مشغول کمالات دنیایی نشویم تا این نعمت عظیم آخرتی را از دست ندهیم. پس وقتی سخن از حضرت زهرا به میان می‌آید، یعنی ایشان ما را به آن مقام دعوت می‌کند
.
مقام آفرینش حضرت زهرا (س)
اهل‌بیت(ع) از جمله حضرت زهرا از شخصیت‌های نورانی و از اولین مخلوقات خداوند هستند. چنانکه امام رضا (ع) فرمودند: «إِنَّ أَوَّلَ ما خَلَقَ اللَّهُ عزوجل ارواحنا، نخستین چیزی که خدای متعال خلق فرمود، ارواح ما است.» منظور از ارواح ما همان روحی است که خداوند تبارک و تعالی فرمود: «وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی، از روح خود در آن دمیدم». این روح، همان روح محمد و آل محمد (ص) است که در انسان دمیده شده است.
فاطمه، حوریه انسان نماست
هر موجودی که قبل از تو آفریده میشود، سعه وجودی‌اش، بالاتر است. چون از جنس عرش است. یعنی شدت و سعه وجودی‌شان از کرسی بالاتر است. رسول الله (ص) در باب خلقت حضرت زهرا (س) می‌فرمایند خُلِقَ نُورُ فَاطِمَةَ قَبْلَ أَنْ تُخْلَقَ الْأَرْضُ وَ السَّمَاءُ فَقَالَ بَعْضُ النَّاسِ یَا نَبِیَّ اللَّهِ فَلَیْسَتْ هِیَ إِنْسِیَّةً فَقَالَ فَاطِمَةُ حَوْرَاءُ إِنْسِیَّةٌ قَالُوا یَا نَبِیَّ اللَّهِ وَ کَیْفَ هِیَ حَوْرَاءُ إِنْسِیَّةٌ قَالَ خَلَقَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ نُورِهِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ إِذْ کَانَتِ الْأَرْوَاحُ فَلَمَّا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ عُرِضَتْ عَلَی آدَمَ قِیلَ یَا نَبِیَّ اللَّهِ وَ أَیْنَ کَانَتْ فَاطِمَةُ قَالَ کَانَتْ فِی حُقَّةٍ تَحْتَ سَاقِ الْعَرْشِ قَالُوا یَا نَبِیَّ اللَّهِ فَمَا کَانَ طَعَامُهَا قَالَ التَّسْبِیحُ وَ التَّقْدِیسُ وَ التَّهْلِیلُ وَ التَّحْمِید، نور فاطمه سلام الله علیها پیش از خلقت زمین و آسمان آفریده شده است. بعضی از حاضران پرسیدند: مگر او بشر نیست؟ حضرت فرمودند: فاطمه (س) حوریه‌ای بشرگونه است. حاضران سؤال کردند: چگونه؟ حضرت فرمودند: خداوند -عزّ و جلّ- پیش از آنکه آدم را بیافریند، او را از نور خود آفرید، آن هنگام که ارواح بودند. سؤال کردند: فاطمه در آن هنگام کجا بود؟ فرمودند: در حُقّه و جایگاهی در زیر ساقة عرش و در جواب اینکه سؤال کردند: غذای او چه بود؟ فرمودند: غذای او «تسبیح» و «تقدیس» و «تهلیل، یعنی لااله‌الاالله» و «حمد و ثنای الهی» بود.»
فاطمه یک حوراء انسان نماست و غذای ایشان در عرش الهی تسبیح و تقدیس و تحمید خداوند بوده. پس انسانیت هر آدمی تسبیح، تحمید و تقدیس و ذکر الهی است. این روایت حکایت از بخش انسانی دارد و کسی به حضرت زهرا شبیه‌تر است که در وجودش غذاهای معنوی بخورد و بتواند با این غذا ارتباط بگیرد. گاهی ما ۵۰ یا ۶۰ سال عبادت می‌کنیم و نماز می‌خوانیم ولی نمی‌توانیم درک درستی از تسبیح و حمد خداوند داشته باشیم.
الله تبارک و تعالی اولین ظهورش نور محمد و آل محمد (ص) است که کاملترین ظهور و عالیترین نمونه اوست که در قرآن به مثل اعلی تعبیر شده است. وقتی زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم، باید بدانیم «معدن الرحمه» یعنی چه؟ باید بدانیم هر فیضی که نصیب ما می شود تماماً به برکت اهل بیت (ع) است. حضرت زهرا (س) مقامی داشتند که فرشته ها خدمت ایشان می رسیدند و مقام انسان هم از ملائکه بالاتر است و علت سجده ملائکه بر انسان، به خاطر این است که انسان همه اسماء الهی را دارد و چون فرشته ها ندارند، باید بر او سجده کنند. «وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا= و تمامی اسما را به آدم آموخت.»
خلق حضرت زهرا (س) قبل از خلقت آسمان و زمین است
امام صادق (ع) در توصیف مقام حضرت زهرا (س) فرمودند که نور فاطمه (س) قبل از خلقت آسمان و زمین بوده است و عالم فرشته ها بعد از این مرحله خلق شده است. پس ما هم می توانیم به مقامی بالاتر از فرشتگان برسیم و جایگاه و جنس ما از فرشتگان بالاتر است و فرشتگان خدمتگزار حضرت زهرا (س) بوده اند. پس این امکان برای ما نیز وجود دارد که از طریق مادرمان حضرت زهرا (س) به آن مقام برسیم.
چرا به فاطمه زهرا(س) محدثه می گویند؟
وی ادامه داد: امام صادق (ع) می‌فرمایند: «کانت محدثه و لم تکن نبیه إِنَّمَا سُمِّیَتْ فَاطِمَةُ مُحَدَّثَةً لِأَنَّ الْمَلَائِکَةَ کَانَتْ تَهْبِطُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُنَادِیهَا کَمَا تُنَادِی مَرْیَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ= فاطمه دختر رسول خدا محدثه بود. ولی پیامبر نبود. او را از این جهت محدثه نامیده اند که فرشتگان از آسمان بر او نازل می‌شدند و با او همان گونه که با مریم دختر عمران گفتگو داشتند.»
محدث کسی است که به او الهام میشود؛ آن کسی که از عالم اخبار را دریافت می کند و دائما با غیب با او در ارتباط بوده و بدون آنکه به مقام نبوت رسیده باشد ملائکه با او سخن گویند. در زیارت نامه حضرت زهرا (س) می‌خوانیم: «السَّلامُ عَلَیْکِ أَیَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِیمَةُ، سلام بر تو ای هم سخن با ملائکه و بسیار دانا». این حکایت از آن دارد که حضرت زهرا همیشه مورد خطاب ملائکه بوده اند.اگر ما بتوانیم با حضرت زهرا انس بگیریم، راه عالم فرشتگان به قلب ما باز می شود؛ حمله های شیطان را درک می کنیم و می فهمیم که چگونه باید به آنها پاسخ بدهیم؛ می‌فهمیم که شیطان چه افکاری را به ما تحمیل می کند. اما هر چه از این مادر دور هستیم و انس کمتری می گیریم، به احساس پوچی و منفی نگری بیشتری می افتیم.
جایگاه حضرت صدیقه کبری(س)
درباره فضائل حضرت زهرای مرضیه(س) مرور روایات نبوی(ص) و نیز ائمه(ع) راهگشا است؛ چنان که رسول خدا(ص) می‌فرمایند: وقتی قرار شد من با مسیحیان نجران مباهله کنم، خداوند به من فرمود: علی(ع)، فاطمه(ع) و حسن(ع) و حسین(ع) را با خود ببر! همچنین پیامبر(ص) فرمودند: غضب فاطمه(س) غضب من و رضای او رضای من است. ائمه(ع) نیز تاکید دارند: مادر ما صدّیقه است. صفت صدّیقه درباره حضرت مریم(س) در قرآن آمده و این صفت بر صیغه مبالغه است یعنی انسانی که اهل راستی و درستی است و بر مدار حق موضع‌گیری می‌کند.ائمه اطهار(ع) به عنوان کسانی که الگوی عالم و امام معصوم هستند همگی حضرت زهرا(س) را به عنوان محور و الگو و سبب افتخار خود معرفی کرده‌اند، چنان که امیرالمومنین(ع) در نامه ۲۸ نهج البلاغه به معاویه می‌نویسند: زهرا(س) از ما است و در جای دیگر می‌فرمایند: من به زهرا(س) و پدرش افتخار می‌کنم. همچنین، امام سجاد(س) در شام و هنگام معرفی خود می‌فرمایند: حضرت زهرا(س) از ما است؛ علاوه بر این، ائمه(ع) در بسیاری از موارد و برای بیان نظرات خود می‌گفتند: در مصحف مادرمان حضرت زهرا(س) چنین است!
لقب مبارکه حضرت زهرا(س)
از برکات وجودی حضرت زهرا(س) آن است که ائمه(ع) از نسل ایشان هستند، همچنین است سادات جهان که از ذریه زهرای مرضیه(س) هستند؛ اینکه ایشان را مبارکه می‌خوانیم یعنی عامل برکت و خیرات بسیارند؛ از برکت زمانی سخن می‌گوییم که چیزی کم باشد اما آثار بسیار داشته باشد، هر چه در ظاهر کم اما آثارش بسیار باشد برکت دارد؛ حضرت زهرا(س) مبارکه است چون پیامبر(ص) همین یک دختر را داشتند اما ۲۵۰ سال حیات ائمه(س) به برکت وجودی ایشان بوده و پس از آن نیز امام عصر(عج) از نسل آن یگانه بانوی عالم بشریت(س) هستند.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: دخترم! امت اسلام چند افتخار دارد ... یک افتخار آنکه برترین انبیاء و خاتم آنها، رسول آنها است و او پدر تو است (پیامبر(ص) تمام‌قد مقابل حضرت زهرا(س) می‌ایستادند!)؛ دومین افتخار این امت آن است که بهترین وصی الهی، یعنی علی‌بن ابیطالب(ع) به آنها تعلق دارد و او شوهر تو است و سوم آنکه دو سید و بزرگ جوانان اهل بهشت از آنها است و آن دو آقا فرزندان تو هستند و نهایتا آنکه منجی عالم بشریت(عج) فرزند تو است ... این یعنی ریشه همه خیرات دنیا به حضرت زهرا(س) باز می‌گردد؛ ایشان حلقه وصل امامت و نبوت و حلقه وصل خاندان نبوت به سادات هستند، باطن سوره کوثر و باطن سوره قدر فاطمه زهرا(س) است!
معنویت صدیقه کبری(س)
از نکات قابل توجه در سیره عبودی و معنوی حضرت زهرا(س) خشوع است؛ خشوع یعنی توجه قلبی که غالب ما در این باره دچار مشکل هستیم، مرحوم علامه طباطبایی(ره) می‌فرماید: خشوع یعنی انسان، مقهور در مقابل قاهر و عبد در مقابل معبود بود باشد. باید توجه داشت چند چیز در زندگی خشوع می‌آورد؛ ازجمله آنها توجه به اینکه خدا ناظر ما است، یاد قیامت و مناجات به یاد خدا.
مرحوم علامه مجلسی(ره) در جلد ۸۷ بحارالانوار دعاهای حضرت زهرا(س) را آورده که ایشان برای هر روز هفته دعایی خاص داشته‌اند، این دعاها جدای از ادعیه روزهای هفته در مفاتیح الجنان است؛ فاطمه‌ای که امام سجاد(ع) فرمودند: پدرم روز عاشورا من را در آغوش گرفت و فرمود: پسرم! دعایی را به تو یاد می‌دهم که مادرم فاطمه(ع) به من آموخته است و آن دعا را پیامبر(ص) به مادرم و خدای متعال به پیامبر(ص) یاد داده است ... این یعنی کربلا هم با دعای حضرت زهرا(س) نورانیت گرفته است!نماز و عبادت و خشوع حضرت فاطمه(س) و مناجات‌هایشان با خدا بی‌نظیر است، خشوع یعنی حساسیت، تاثیرپذیری و عکس العمل مناسب در برابر خدا و توجه داشتن به حضرت حق، خشوع باید قلبی باشد پیامبر(ص) فرمودند برخی خشوع منافقانه دارند، یعنی ظاهرشان با خدا است و قلب‌شان نه!، قرآن می‌فرماید: «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ* الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ». امام حسن(ع) می‌فرمایند: گاهی مادرم از شب تا اذان صبح به عبادت مشغول بود ... این در حالی است که ایشان چهار فرزند و مشغله‌های بسیار داشتند و به دفاع از ولایت هم برخاستند، اما هیچ یک از آنها حضرت صدیقه کبری(س) را از عبادت بازنمی‌داشت.
ملاک‌های شیعه واقعی بودن،
خانمی محضر حضرت زهرا(س) رسید و عرضه کرد: همسرم دغدغه‌مند است و می‌خواهد بداند آیا جزء شیعیان شما است یا نه؟ ملاک شیعه بودن چیست؟ حضرت صدیقه کبری(س) در پاسخ فرمودند: به همسرت بگو اگر هر چه را ما امر می‌کنیم، اطاعت می‌کنی و از آنچه شما را نهی می‌کنیم، پرهیز می‌کنی، شیعه راستین هستی وگرنه جزء آنها نیستی!وقتی آن زن، سخن حضرت فاطمه(س) را برای همسرش بازگو کرد، مرد دردمند شد و همسرش را مجدد به محضر ایشان فرستاد؛ حضرت زهرا(س) این بار فرمودند: به همسرت بگو شیعیان ما از برگزیدگان اهل بهشت هستند، ما همه شیعیان را به خاطر حب خودمان جمع می‌کنیم و نزد خود می‌آوریم.
تعصب‌شکنی‌های حضرت زهرا(س) در جامعه
یکی از نقش‌های مهم حضرت زهرا(س) تعصب‌شکنی‌ها است که کمتر مورد بحث قرار گرفته، ایشان در جامعه‌ای متولد شدند و رشد کردند که تعصبات در اوج قرار داشت اما ولادت، ازدواج، دفاع از ولایت امیرالمومنین(ع)، خطبه‌ها، حضور در صحنه‌های اجتماعی، احترامی که رسول خدا(ص) و امیرالمومنین(ع) نسبت به ایشان قائل بودند، عنایتی که فرزندان نسبت به مادرشان داشتند، بسیاری از تعصبات را در جامعه عرب آن روزگار شکست.یکی از تعصب شکنی‌های حضرت زهرا(س) حضور در جامعه بود آنها در جامعه‌ای که می‌گفتند فقط پسر فرزند و اولاد ما است و دختر را فرزند خود نمی‌دانستند! ایشان این تعصب را که زن نمی‌تواند مدافع حریم ولایت باشد، شکست! حضرت زهرا(س) خطبه خواند و برای دفاع از امیرالمومنین(ع) احتجاج کرد، به اُحد و بقیع و دیگر جاها رفت، خطبه ایشان در مسجدالنبی(ص) در پوشش کامل و در حین عفاف و حجاب ایراد شده است.باید توجه داشت برای آنکه تعصبات و سنت‌های جاهلی شکسته شود، الگویی عملی نیاز بود الگویی که حضرت فاطمه(س) عینیت آن بودند، از این رو، آیات و روایات و تعابیری که درباره جایگاه و مقام زنان بیان شده است در زندگی حضرت زهرا(س) عینیت یافته است.
آموزه‌ای از زندگی حضرت زهرا(س)
حضرت امیرالمومنین(ع) در روز پایانی عمر حضرت زهرا(س) در کنار بستر ایشان نشستند، حضرت فاطمه(س) خطاب به ایشان گفتند: پسرعمو! (معمولا مولای متقیان(ع) را پسرعمو خطاب می‌کردند) سه چیز در زندگی من با تو نبود ... اولین آنها خیانت(من در زندگی تو امانتدار بودم)، دوم به تو دروغ نگفتم و سوم آنکه از روزی که همسرت شدم، با تو مخالفت نکردم!اگر همین سه اصل در زندگی امروزی ما پیاده شود، بسیاری از مشکلات ما ریشه‌کَن میشود؛ خیانت ها و دروغ‌ها ما را دردمند کرده است؛ در حدیث است برای شناخت افراد به طول رکوع و سجده‌هایشان نگاه نکنید بلکه صداقت و امانتداری آنها را بررسی کنید.
حضرت زهرا(سلام الله علیها)، برجسته‌ترین مصداق کوثر
وقتی که پسران نبیّ‌اکرم در مکه یکی پس از دیگری از دنیا رفتند، دشمنان شماتتگر اسلام و پیامبر - که ارزشهایشان منحصر در مال و ثروت و فرزند و جاه و جلال دنیایی بود - پیامبر را شماتت کردند و گفتند تو ابتر هستی - یعنی بی‌دنباله - و با مرگ تو، همه چیز از آثار و نشانه‌های وجود تو تمام خواهد شد! خداوند متعال این سوره را بر پیامبر نازل کرد، تا هم قلب پیامبر را تسلّی دهد، هم حقیقتی را برای آن بزرگوار و برای مسلمانان روشن کند؛ لذا فرمود: «انّا اعطیناک الکوثر»(۱)؛ ما به تو کوثر بخشیدیم؛ آن حقیقت عظیم و کثیر و فزاینده.
مصداق کوثر برای نبیّ‌اکرم، چیزهای گوناگون است. یکی از برجسته‌ترین مصادیق کوثر، وجود مقدّس فاطمه‌ی زهراست که خداوند متعال در این وجود مبارک، دنباله‌ی معنوی و مادّی پیامبر را قرار داد. برخلاف تصوّر دشمنان ملامتگر، این دختر بابرکت و این وجود ذی‌جود، آنچنان مایه‌ی بقای نام و یاد و مکتب و معارف پیامبر شد که از هیچ فرزند برجسته و باعظمتی، چنین چیزی مشاهده نشده است. اوّلاً از نسل او یازده امام و یازده خورشید فروزان، معارف اسلامی را بر دلهای آحاد بشر تابانیدند؛ اسلام را زنده کردند، قرآن را تبیین کردند، معارف را گسترانیدند، تحریفها را از دامن اسلام زدودند و راه سوء استفاده‌ها را بستند. یکی از این یازده امام، حسین‌بن‌علی علیه‌السّلام است که پیامبر طبق روایت فرمود: «انا من حسین(۲) و حسین سفینة النّجاة و مصباح الهدی».« فقال النبی - صلى الله عليه وآله - يا أبی بن كعب والذی بعثنی بالحق نبيا ، إن الحسين بن علی فی السماوات ، أعظم مما هو فی الأرض واسمه مكتوب عن يمين العرش : إن الحسين مصباح الهدى وسفينة النجاة . »ترجمه:پیامبر (ص) فرمود: ای ابی بن كعب قسم به كسی كه مرا به حق به پیامبری مبعوث ساخت، براستى كه حسين بن على در آسمان بزرگتر از در زمين است و اسم او در جانب راست عرش نوشته شده است :حسین چراغ هدايت و كشتى نجات است.(۳) با آن همه آثار و برکاتی که در آن شخصیت، در آن شهادت و بر آن قیام در تاریخ اسلام مترتّب شده است، او یکی از ذراره‌های فاطمه‌ی زهراست. یکی از این خورشیدهای فروزان، امام باقر، و یکی دیگر امام صادق علیهماالسّلام است که معارف اسلامی، مرهون زحمات آنهاست. نه فقط معارف شیعی که ائمّه‌ی معروفِ اهل سنّت، یا بی‌واسطه، یا باواسطه، بهره‌مندان از فیض دانش آنها هستند. این کوثر فزاینده‌ی روزبه‌روز درخشنده‌تر، نسل عظیم پیامبر را در تمام اقطار اسلامی پراکند و امروز هزاران، بلکه هزاران هزار خاندانهای مشخّصِ شناخته شده در همه‌ی دنیای اسلام، نمودار بقای نسل جسمانی آن بزرگوارند؛ همچنان که هزاران مشعل هدایت در دنیا نمودار بقای معنوی آن مکتب و آن وجود مقدّسند. این کوثر، فاطمه‌ی زهراست. سلام خدا بر او، درود همه‌ی انبیا و اولیا و فرشتگان و آفریدگان پروردگار بر او تا روز قیامت
حسنات و برکات حضرت فاطمه زهرا(س)
محور و مظهر تمام خوبی ها، حسنات و برکات حضرت فاطمه زهرا(س) است.
استاد انصاریان: محور و مظهر تمام خوبی ها، حسنات و برکات حضرت فاطمه زهرا(س) است.
پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: اگر قرار بود [تمام خوبیها و] زیبائی های عالم به صورت انسانی درآید، آن [شخص حتما] فاطمه خواهد بود، بلکه او برتر [از آن] است.(4)
ام ابیها بودن حضرت زهرا(س)
در ر قرآن کریم علاوه بر «والده» برای مادر تعبیر «امّ» هم به کار رفته است،والده به معنای مادری است که انسان را به دنیا می آورد اما امّ به کسی گفته می شود که انسان را پرورش داده و تربیت می کند برای همین است که پیامبر اکرم(ص) حضرت زهرا(س) را «امّ ابیها» می خوانند. نوع رفتار حضرت زهرای مرضیه(س) به صورتی بود که بعد از وفات مادرشان حضرت خدیجه کبری(س)، نسبت به پیامبر(ص) توجهی ویژه داشتند و به اعتراف مجموعه عقلای دین چه از میان اهل سنت و چه در میان تشیع، همه امور مربوط به رسول خدا(ص) را انجام و حتی ایشان را در مواجهه با بدرفتاری و آزار و اذیت مکیان دلداری می دادند طوری که انگار مادری، فرزندش را آرام می کند، برای همین بود که حضرت رسول(ص) فرمودند: تو مانند مادر با من برخورد می کنی. تعبیر «امّ الائمه» نیز برای حضرت فاطمه(س) به کار می رود، تصریح کرد: مهم آنکه گفته نشده مادر همه ائمه(ع) جز امیرالمومنین(ع) یعنی ایشان حتی از نظر معنوی برای حضرت امیر(ع) هم نقش «امّ» را داشته اند و در مواجهه با سختی های زندگی به ویژه دوران نبرد با مولای متقیان(ع) به نرمی و محبت برخورد می کردند.
لقب «امّ النجباء» حضرت زهرا(س)،
نجبا یعنی کسانی که از طریق نسبی به حضرت زهرا(س) متصل می شوند یا همان سادات فاطمی؛ ابن عباس و انس بن مالک از (اعازم اهل سنت) نقل کرده اند که از امام صادق(ع) پرسیده شد: آیا می شود مادر شما را امّ المومنین خواند؟، حضرت(ع) فرمودند: ایشان نه تنها امّ المومنین است بلکه همه دوستداران و محبان می توانند ایشان را مادر خطاب کنند. این تعبیر اشاره به فرازی از وصیت حضرت زهرا(س) دارد که در لحظات آخر عمر خطاب به امیرمومنان(ع) بیان کرد: علی! من را بعد از این نخواهی دید، اما مرا فراموشم نکن و مرا زیارت کن و سلام من را به اولادم و نیز همه علاقمندان و دوستانم تا روز قیامت برسان. ابلاغ این سلام، جنبه معنوی و تربیتی دارد برای همه آزادی خواهان و نشانگر محبت درونی حضرت زهرا(س) است. لذا در حدیث است روز قیامت وقتی حضرت ابراهیم(س) به خداوند عرضه می دارد: آیا اجازه می دهی جمال دخترم فاطمه(س) را ببینم؟ ندا می رسد: هر که در دنیا فاطمه(س) را دوست و به فرزندان او محبت داشته است، می تواند جمال فاطمه(س) را ببیند.
امام باقر(ع) می فرمایند: مادر ما فاطمه تمامی دوستداران و شیعیعان و محبان خود را از صفحه محشر انتخاب و جمع می کند و به سوی بهشت رهنمون می شود. این فرازها در روایات ثابت می کند باید برای این مادر عزاداری کرد چراکه در روایات آمده وقتی کسی صدا می زند: «حسین!» نخستین کسی که پاسخ می دهد حضرت زهرا(س) است و می گوید اگر فرزندت را صدا می زنی خدا حفظش کند اما اگر فرزندم حسین(ع) را خطاب می کنی او در کربلا به شهادت رسید و سپس برای پدر و مادری که نام فرزندشان را حسین نامیده اند دعا می کند.
منصوره آسمان
وجه نامگذاری حضرت در آسمان به منصوره و در روی زمین به فاطمه این گونه بیان شده است: این بانو در زمین فاطمه (س) نام دارد زیرا آدمیان قادر به شناخت حقیقی او نیستند و در آسمان، منصوره است زیرا آنچنان در صحرای محشر و عرصه های قیامت از جانب خدا و فرشتگانش یاری خواهد شد که همه شیعیان و دوستدارانش را به بهشت وارد می کند. این روایت ثابت می کند بانویی که قرار است نمونه برتر زن، مادر و همسر باشد شخصیت منحصر به فردی که الگو و اسوه تمام زنان قبل و بعد از خود هستند.
حضرت زهرا(س) محور همه برکات عالم
حضرت زهرا(س) قطب پرگار ولایت هستند، افتخار فرشتگان الهی آن است که بر حضرت زهرا(س) درود و سلام بفرستند. اولیاء الهی هم وقتی به نام حضرت زهرا(س) می‌رسیدند تکریم و حرمت ویژه ای نسبت به ایشان قائل می شدند. روز ولادت حضرت زهرا(س) به عنوان روز مادر و روز زن بسیار ارزشمند و از برکات انقلاب اسلامی است، خداوند برای دلداری حضرت زهرا(س) جبرئیل را بر ایشان نازل کرده و فرمایشات جبرئیل را امیرمومنان امام علی(ع) در کتابی به نام «مصحف فاطمه(س)» به تقریر درآوردند.درباره جایگاه زن دچار افراط و تفریط هستیم، یک نگاه بر اساس مردسالاری و نگاه دیگر بر مبنای زن سالاری یا فمینیستی است، دولت لیبرال به فیمینیست بها می‌دهد. در حالی که نگاه اسلام و قرآن به زن چنین نیست. بر اساس آیات قرآن کریم، هر کس از میان انسان‌ها اعم از زن و مرد عمل صالح انجام دهد، به حیات طیبه می‌رسد.
زندگی حضرت زهرا (س) سراسر خیر و برکت
برطبق آیات و روایاتی که در دست داریم، آنچه خدای متعال به انسان می دهد، یکی از این دو حالت است یا دارای خیر و برکت است و یا خیر و برکتی در آن نیست. در دعا آمده است، خدایا در بین آنهایی که هدایت می کنی، من را هم هدایت کن و اگر به بقیه سلامتی دادی به من هم سلامتی بده. در بین آنهایی که دوستشان داری، من را هم دوست بدار. خدایا در آنچه که به من می دهی برکت قرار بده. انسان گاهی چیزهایی در زندگی دارد، ولی برکت ندارد. فرزند دارد، ولی خیری ندارد. مال دارد، ولی خیری ندارد. نود سال عمر دارد، ولی برکت ندارد. بعضی ها هم پنجاه سال عمر دارند ولی عمری با برکت دارند. مثلا علامه مرحوم مجلسی هفتاد و سه سال عمرکردند، اما فقط بحار الانوار ایشان یکصد و ده جلد است. این همه تألیف از کجاست؟ از خیر و برکت است. بعضی هم هشتاد سال عمر می کنند، نمی فهمند چه شد.
زندگی حضرت زهرا (س) سراسر خیر و برکت است. همه عمر با برکت ایشان هجده سال بود. از ولادت شروع می کنیم. خداوند هر چه به پیامبر پسر می داد، از بین می رفت. در دوران جاهلیت عقیده داشتند، کسانی ماندگار هستند که پسر دارند؛ لذا با خود فکر می کردند، پیامبرکه از دنیا برود، آئین و دینش هم از بین می رود. آنها به پیامبر(ص)، ابتر می گفتند، یعنی نسلی از تو نمی ماند. برخی گفتند: خداوند سوره مبارکه کوثر را برای مرهم دل پیامبر فرستاد. خداوند به پیامبرفرمود: پیامبر! ما به تو خیر فراوان دادیم. به شکرانه اش نماز بخوان و شتر قربانی کن. دشمنانت خودشان ابتر هستند و دنباله ندارند. الان هزار و چهارصد سال از آن تاریخ می گذرد، اگر بگویند قبر معاویه کجاست، چند جا را به شما نشان می دهند، ولی به هر کسی بگویی قبر حضرت رقیه(س) کجاست با اطمینان نشان شما می دهند.
در حدیثی آمده است، یک دسته از دزدان عالم کسانی هستند که مهریه زنانشان را نمی دهند. مهریه در اسلام به این صورتی که الان رایج است، نمی باشد. مهریه باید روزی که خطبه عقد خوانده می شود، داده شود. اگر به این صورت رایج بشود از چشم و هم چشمی در می آید. وقتی حضرت علی(ع) به خواستگاری دختر پیامبر(ص) آمدند، فاطمه(س) جواب مثبت دادند. حضرت، یک زره و یک شمشیر بیشتر نداشتند، زره را فروختند و پول آن را به پیامبر(ص) دادند با پول زره یک اساس مختصر تهیه شد، رسول خدا فرمودند: خدا این اثاث را برای اهل خانه اش مبارک کند. هنگام عروسی یک قسمت ولیمه را پیامبر و یک قسم دیگر را حضرت علی(ع) عهده دار شدند. موقع رفتن به خانه حضرت علی(ع) فقیری به حضرت می رسد، حضرت زهرا(س) لباس جدیدی که برای عروسی گرفته بودند را درآوردند و لباس قبلی خود ر ا به تن کردند. فردای آن روز پیامبر(ص) به خانه حضرت آمدند و پرسیدند: لباست کجاست؟ عرض کردند یا رسول الله هرگز به خیر نمی رسید، مگر آنچه که دوست دارید را بدهید. دراین حال جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و گفت: خداوند بر تو و فاطمه(س) سلام می رساند و پیامی برای فاطمه(س) دارد به حضرت بگو: به خاطر این کاری که کردی، خداوند هر چه بخواهی به تو می دهد.زندگی حضرت نه سال طول کشید. خانه حضرت کوچک بود، ولی از این خانه کوچک چه فرزندانی بیرون می آیند. یکی حضرت سید الشهداء(ع)، یکی حضرت زینب(س)، یکی حضرت امام حسن مجتبی(ع) و یکی ام کلثوم(س) که هر کدام ستاره های عالم هستی هستند. برکت بعدی حضرت این که، کارهای خانه سنگین بود به پیامبر(ص) عرض کردند اگر امکان دارد، خادمه ای به من بدهید. حضرت فرمودند: دخترم چیزی به تو می دهم که از آنچه که در دنیاست برای تو بهتر باشد. حضرت به جای خادمه، تسبیحی به ایشان دادند. امام باقر(ع) در این مورد فرمودند: اگر چیزی بالاتر از این وجود داشت، پیامبر(ص) به حضرت زهرا می دادند.مرحوم علامه مقرّم می فرماید: نمازی که تسبیح فاطمه زهرا(س) در آن نباشد به صاحبش برگردانده می شود.
پی نوشت:
۱ ) سوره مبارکه الكوثر آیه ۱
۲ )الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد ،شیخ مفید ج۲ ص ۱۲۷ ؛ كاملالزيارات،محمد بن قولویه ص۵۳ح۱۱ ؛
۳ )مدينة المعاجز ، السيد هاشم البحرانی ج ۴ ص ۵۲ ؛ كمال الدین و تمام النعمة ، شیخ صدوق ج ۱ ص ۲۶۴ ؛
(4) مناقب أمير المؤمنين و الأئمه علیهم السلام(ابن شاذان)
منابع:
http://sokhanrani.iranseda.ir/DetailsAlbum/?VALID=TRUE&g=177777
http://shabestan.ir/detail/News/894306
https://www.mashreghnews.ir/news/1041690
http://www.shabestan.ir/detail/News/763828
https://www.mehrnews.com/news/4231183
https://www.erfan.ir/farsi/89313.html
https://www.qudsonline.ir/news/782920
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2974
