نمایش تاریخچه
قاسم سلیمانی (۱۳۳۵-۱۳۹۸ش) فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ایران که به همراه ابومهدی المهندس، معاون حشد الشعبی عراق در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش به‌دست نیروهای آمریکایی در بغداد به شهادت رسید.
وی در جنگ ایران و عراق فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله کرمان و از فرماندهان عملیات‌های والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود. سلیمانی در سال ۱۳۷۶ش از سوی آیت‌الله خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی نیروی قدس سپاه منصوب شد که بخش برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ایران است. پس از ظهور داعش در عراق و سوریه، سلیمانی با حضور در این مناطق و سازماندهی نیروهای مردمی، به مبارزه با داعش پرداخت.
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۹۸ش و پس از شهادتش به درجه نظامی سپهبدی رسید.
زندگی‌نامه
قاسم سلیمانی در ۲۰ اسفند ۱۳۳۵ش در روستای قنات ملک از توابع شهرستان رابُر کرمان در ایل عشایر سلیمانی به دنیا آمد. وی در ۱۸ سالگی به استخدام اداره آب کرمان درآمد.[۱] به گفته برادرش، او یکی از گردانندگان اصلی راهپیمایی‌ها و اعتصابات کرمان در زمان انقلاب اسلامی بود.[۲] قاسم سلیمانی در دوران جنگ ایران و عراق ازدواج کرد.[۳] وی شش فرزند داشت که یکی از آنان پیش از شهادت وی از دنیا رفت. فرزندانی که از او باقی ماندند سه دختر به نامهای نرجس، فاطمه و زینب و دو پسر به نامهای حسین و رضا هستند.[۴]
قاسم سلیمانی پس از پایان جنگ ایران و عراق، تحصیلات خود را ادامه داد و در سال ۱۳۸۴، مدرک کارشناسی ارشد خود را گرفت.[۵] قاسم سلیمانی اهل کتاب بود. تصویری از وی در سال ۱۳۹۵ منتشر شد که وی در حال مطالعه یکی از آثار گابریل گارسیا مارکز است. وی بر چندین کتاب از جمله کتاب «رادیو»(خاطرات محمدرضا حسنی سعدی)، «گردان ۴۰۹»، «وقتی مهتاب گم شد»، «سربلند»(داستان زندگی محسن حججی)، «آن بیست و سه نفر» و «من زنده‌ام» تقریظ و یادداشت نوشته است.[۶]
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۹۸ش و با حکم سید ابراهیم رئیسی تولیت وقت آستان قدس رضوی، خادم حرم امام رضا شد.[۷]
دوران جنگ ایران و عراق
قاسم سلیمانی پس از انقلاب اسلامی ایران، در سال ۱۳۵۸ش عضو سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد و خیلی زود عضو واحد آموزش و مربی پادگان آموزشی قدس سپاه کرمان شد.[۸] با شروع جنگ ایران و عراق چند گردان را در کرمان آموزش داد و به جبهه‌ها فرستاد. وی در دوره‌ای فرماندهی سپاه آذربایجان غربی را بر عهده داشت.[۹] سلیمانی در سال ۱۳۶۰ش با حکم محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران، فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله در کرمان شد.[۱۰] وی در جنگ عراق علیه ایران، از فرماندهان عملیات‌های والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود.[۱۱] سلیمانی در دوران جنگ عراق و ایران، دو بار مجروح شد که یک بار آن، جراحاتش شدید بود.[۱۲]
سلیمانی پس از پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ش مدتی فرمانده سپاه ۷ صاحب الزمان شد [۱۳] و سپس مجددا فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله گردید و با توجه به این که مأموریت این لشکر در استان سیستان و بلوچستان ایران نیز بود، به مقابله با اشراری پرداخت که از مرزهای شرقی ایران هدایت می‌شدند.[۱۴] سلیمانی تا قبل از انتصاب به فرماندهی سپاه قدس، با باندهای قاچاق مواد مخدر در مرزهای ایران و افغانستان می‌جنگید.[۱۴]
فرماندهی سپاه قدس
نوشتار اصلی: نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۷۶ش از سوی رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی سپاه قدس منصوب شد. [۱۵]سپاه قدس شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۹ش به ساختار سپاه افزوده شد. نخستین فرمانده این سپاه، احمد وحیدی بود. پس از وی قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران شد و پس از شهادت وی، اسماعیل قاآنی فرماندهی این نیرو را بر عهده دارد.[۱۶]
مبارزه با طالبان و القاعده در افغانستان
انتصاب قاسم سلیمانی به فرماندهی نیروی قدس هم‌زمان با اوج‌گیری فعالیت طالبان در افغانستان بود.[۱۷] او با مجاهدین افغانستان از جمله احمد شاه مسعود همکاری می‌کرد[۱۸] طبق گفته برخی از مجاهدین، او بارها برای نبرد با طالبان و القاعده در افغانستان حضور پیدا کرده بود.[۱۹] فیلمی از حضور وی در دره پنج شیر و ملاقاتش با احمد شاه مسعود در نبرد مجاهدین افغانستان با طالبان منتشر شده است.[۲۰] همچنین وی برای بازسازی افغانستان در دوران پس از جنگ‌های داخلی آن کشور اقدامات زیادی انجام داده بود.[۲۱]
طبق نظر نظامیان افغان حضور حاج قاسم در افغانستان موفقیت‌آمیز بوده است چون وی شخصیتی صمیمی داشت که به‌راحتی می‌توانست اعتماد طرف مقابل را جلب کند. او با متحدان افغانش با احترام برخورد می‌کرد و به‌راحتی سر سفره آنها می‌نشست و در زمینه‌سازی برای آتش‌بس و همکاری میان نیروها خیلی توانایی داشت.[۲۲] او تجربه جنگ داخلی کردستان و جنگ ایران و عراق و نیز مبارزه با باندهای مواد مخدر در مناطق مرزی ایران و افغانستان را داشت.[۲۳]
قاسم سلیمانی در جریان تهاجم اسرائیل به لبنان در طی جنگ ۳۳ روزه در منطقه ضاحیه جنوبی در بیروت و در اتاق مرکزی فرماندهی عملیات حزب الله لبنان حضور داشت.[۲۵]
مبارزه با داعش در عراق
قاسم سلیمانی از فرماندهان مبارزه علیه داعش در عراق[۲۶] و سوریه بود.[۲۷] داعش گروهی تکفیری بود که پس از سقوط صدام در عراق و خلأ قدرت در این منطقه پدید آمد.[۲۸] در سال ۲۰۱۴ شهر موصل به تصرف داعش درآمد و بغداد، پایتخت عراق نیز تا مرز سقوط پیش رفت. در این حال قاسم سلیمانی با حضور در بیت آیت الله سیستانی و توضیح جزئیاتی کامل از شرایط حاکم، کمک کرد تا فتوای جهاد کفایی برای مقابله با داعش صادر شود.[۲۹] وی با سازماندهی بخشی از نیروهای حشد الشعبی نقش مؤثری در اخراج داعش از عراق داشت. حیدر العبادی نخست‌وزیر وقت عراق، از قاسم سلیمانی به عنوان یکی از اصلی‌ترین متحدان عراق در مبارزه با داعش نام برده است.[۳۰][۳۱]
برخی نبردهایی که قاسم سلیمانی به نیروهای حشد الشعبی، ارتش عراق و نیروهای دولت اقلیم کردستان عراق برای مقابله با داعش مشاوره می‌داد عبارتند از:
آزاد سازی شهر آمرلی در استان صلاح الدین شمال شرق بغداد و جرف الصخر جنوب بغداد.[۳۲]
نبرد بازپس گیری تکریت[۳۳] و فلوجه در استان الانبار در غرب بغداد.[۳۴]
جلوگیری از نفوذ داعش به شهر اربیل در شمال عراق.[۳۵]
آزادسازی شهر جلولاء والسعدیه در استان دیالی در شمال عراق[۳۶]
آزادسازی جرف الصخر (جرف النصر) و دورساختن تهدید داعش از نجف و کربلا[۳۷]
نبرد با داعش در سامرا.[۳۸]
مبارزه با گروه‌های تکفیری در سوریه
در سال ۲۰۱۱م نیروهای تحت فرمان سلیمانی معروف به مدافعان حرم، از جمله لشکر فاطمیون و تیپ زینبیون، جهت مبارزه با داعش و نیروهای شورشی راهی سوریه شدند.[۳۹][۴۰]
اعلام پایان داعش
قاسم سلیمانی در نامهای خطاب به آیت‌الله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران که ۳۰ آبان ۱۳۹۶ش در رسانه‌های ایران منتشر شد، پایان سیطره داعش را اعلام کرد و از برافراشته شدن پرچم سوریه دربوکمال از شهرهای سوریه در نزدیکی مرز عراق خبر داد.[۴۱]
همکاری در برپایی مراسم راهپیمایی اربعین در عراق
بر اساس گفته حسن پُلارَک، رئیس وقت ستاد بازسازی عتبات عالیات، قاسم سلیمانی در زمینه تأمین امنیت زائران پیاده‌روی اربعین و همچنین فراهم کردن امکانات پشتیبانی و لجستیکی و امکانات رفاهی برای زائران اربعین نقش داشت.[۴۲]
کمک به سیل‌زدگان خوزستان
به دنبال جاری شدن سیل در استان خوزستان ایران در سال ۱۳۹۸، بخش‌هایی از این استان درگیر سیل شد. قاسم سلیمانی با حضور در منطقه، از موکب‌های اربعین خواست تا برای یاری رسانی به مردم به خوزستان بیایند. وی همچنین با کمک ابومهدی المهندس، نیروهای حشد الشعبی را به یاری مردم خوزستان آورد. [۴۳]
مدارج نظامی
پرونده:Qasem Soleimani.jpg
اعطای نشان ذوالفقار توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران به قاسم سلیمانی در ۱۳۹۷ش
حاج قاسم سلیمانی در بهمن ۱۳۸۹ش از سوی آیت‌الله خامنهای، فرمانده کل قوای نظامی ایران، درجه سرلشکری را دریافت کرد.[۴۴]
همچنین آیت‌الله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در ۱۹ اسفند ۱۳۹۷ش نشان ذوالفقار را به وی اهدا کرد.[۴۵] طبق آئین‌نامه اهدای نشان‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران، این نشان به آن دسته از فرماندهان عالی‌رتبه و رؤسای ستادهای عالی‌رتبه در نیروهای مسلح اهدا می‌شود که تدابیر آنها در طرح‌ریزی و هدایت عملیات‌های رزمی موجب حصول نتایج مطلوب شده باشد.[۴۶] پس از انقلاب ایران در ۱۳۵۷ش، سلیمانی نخستین کسی است که نشان ذوالفقار را دریافت کرد.[۴۷]
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۹۸ش و پس از شهادتش به درجه نظامی سپهبدی رسید.
در سال ۲۰۱۹م، در ویژه‌نامه‌ای که هر سال نشریه آمریکایی فارین پالیسی برای معرفی صد اندیشمند برتر دنیا منتشر می‌کند، قاسم سلیمانی در فهرست ده متفکر برتر حوزه دفاعی-امنیتی قرار گرفت.[۴۸]
ترورهای نافرجام
قاسم سلیمانی چندین بار هدف ترور قرار گرفته است. نخستین بار در سال ۱۳۶۰ ش، توسط یک پزشک وابسته به سازمان مجاهدین خلق هدف ترور قرار گرفت.[۴۹] اوایل مهر سال ۱۳۹۸ش، حسین طائب، رئیس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، از دستگیری افرادی خبر داد که قصد داشتند در کرمان، قاسم سلیمانی را ترور کنند.[۵۰]
شهادت
قاسم سلیمانی در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش در حمله تروریستی پهپاد آمریکایی به خودروی حامل وی در نزدیکی فرودگاه بغداد به همراه چند تن دیگر از جمله ابومهدی المهندس معاون حشد الشعبی (بسیج مردمی عراق) به شهادت رسید.[۵۱] ساعاتی بعد از این حمله، وزارت دفاع آمریکا با صدور بیانیه‌ای، اعلام کرد که حمله به خودروی حامل قاسم سلیمانی به دستور دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، انجام شده است.[۵۲]
واکنش‌ها
شهادت سلیمانی، اعتراضاتی را در کشورهای مختلف جهان در پی داشت و مراسم‌هایی در بزرگداشت او در شهرهای مختلف ایران و دیگر کشورهای جهان برگزار شد. همچنین شخصیت‌های سیاسی و مذهبی ایران و دیگر کشورها به شهادت وی واکنش نشان دادند. آیت‌الله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در پیامی او را چهره بین‌المللی مقاومت خواند و به مناسبت شهادتش سه روز در ایران عزای عمومی اعلام کرد.[۵۳] دیگر شخصیت‌های سیاسی و مذهبی از جمله رؤسای قوای سه‌گانه ایران و مراجع تقلید ایران و عراق در پیام‌های جداگانه شجاعت، اخلاص و فداکاری او را ستودند.[۵۴]
پیامدها
برخی از پیامدهای شهادت قاسم سلیمانی عبارتند از:
تصویب طرح اخراج آمریکایی‌ها از عراق: پس از شهادت قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، برخی از گروه‌های سیاسی عراق و شماری از مردم این کشور خواستار اخراج نیروهای امریکایی از عراق شدند. پارلمان عراق در جلسه‌ای اضطراری که در ۱۵ دی ۱۳۹۸ش برگزار شد طرحی را در رابطه با خروج نیروهای امریکایی از عراق تصویب کرد.[۵۹] هر چند موضوع اخراج نیروهای امریکایی از عراق، پیشتر در پی حملات آمریکا به مواضع حشد الشعبی مطرح شده بود و سید کاظم حائری از مراجع تقلید نیز ماندن نیروهای آمریکایی را در عراق حرام اعلام کرده بود.[۶۰]
حمله موشکی ایران به پایگاه هوایی عین‌الاسد: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۱۸ دی ۱۳۹۸ش در پاسخ به ترور قاسم سلیمانی، پایگاه هوایی عین الاسد را که پایگاه نظامیان آمریکایی در عراق بود، مورد حمله موشکی قرار داد.[۶۱]
نامگذاری روز ۱۳ دی به عنوان روز جهانی مقاومت در تقویم جمهوری اسلامی ایران[۶۲]
تشییع و تدفین
آیت‌الله خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران ۱۶ دی ۱۳۹۸ در تهران بر پیکر قاسم سلیمانی و دیگر همراهانش از جمله ابومهدی المهندس نماز گزارد.[۶۶] در مراسم تشییع جنازه وی در تهران، اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس طی سخنانی از تلاش‌های قاسم سلیمانی برای رهایی فلسطین یاد کرد و وی را شهید القدس نامید.[۶۷] پایگاه خبری روسی روسیا الیوم، تشییع جنازه وی را پس از تشییع جنازه امام خمینی بزرگترین تشییع جنازه تاریخ برشمرد.[۶۸] به گفته سخنگوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حدود ۲۵ میلیون نفر در تشییع سلیمانی شرکت کردند.[۶۹]
پیکر قاسم سلیمانی ۱۷ دی در کرمان تشییع و در ۱۸ دی ۱۳۹۸ در این شهر دفن شد.[۷۰] پیکر حاج قاسم طبق وصیت وی، توسط دوست قدیمی‌اش محمود خالقی و با کمک محمد باقر قالیباف به خاک سپرده شد. [۷۱]
مراسم چهلمین روز شهادت سلیمانی در شهرهای مختلف ایران و برخی دیگر از کشورها برگزار شد. در تهران این مراسم در ۲۴ بهمن ۱۳۹۸ در مصلای امام خمینی برگزار شد. اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس در این مراسم وصیت‌نامه قاسم سلیمانی را قرائت کرد.[۷۲] پیروی از آیت الله خامنهای و حمایت از ولی فقیه، توجه به فرزندان شهیدان و احترام به نیروهای مسلح ایران از جمله وصیت‌های وی است. وی در بخشی از وصیت‌نامه خود اهمیت جمهوری اسلامی را متذکر شده و آن را قرارگاه حسین بن علی و حرم توصیف کرده است و هشدار داده است که اگر دشمن، این حرم را از بین برد، حرمی باقی نمی‌ماند، نه حرم ابراهیمی و نه حرم محمّدی(ص)[۷۳]
تک‌نگاری‌ها
کتاب «از چیزی نمی ترسیدم؛ زندگی‌نامه خودنوشت قاسم سلیمانی»، کتابی ۱۳۶ صفحه‌ای ک در سال ۱۳۹۹ش به چاپ رسید. این کتاب نخستین اثر چاپ شده توسط انتشارات «مکتب حاج قاسم» محسوب می شود و شامل دست نوشته‌های شخصی قاسم سلیمانی از دوران کودکی و زندگی در روستای قنات مَلِک کرمان تا مبارزه علیه حکومت پهلوی در سال ۱۳۵۷ش است.[۷۴]
کتاب «حاج قاسم: جستاری در خاطرات حاج قاسم سلیمانی»، کتابی ۱۶۷ صفحه‌ای که در آن برخی از خاطرات و سخنرانی‌های قاسم سلیمانی در دوران جنگ ایران و عراق گردآوری شده است. این کتاب توسط انتشارات «یا زهرا(س)» در سال ۱۳۹۴ش منتشر شده است.[۷۵] کتاب مذکور به زبان عربی ترجمه و توسط جمعیت المعارف در لبنان منتشر شده است.[۷۶]
کتاب ذوالفقار: خاطراتی شفاهی از قاسم سلیمانی درباره همرزمانش از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۳ش است. این کتاب خاطراتی از دوران جنگ عراق علیه ایران و نیز مبارزه با داعش در سوریه و عراق را دربردارد.
کتاب «سربازان سردار» تألیف «مرتضی کرامتی» نیز به قاسم سلیمانی و شهدای مدافع حرم می‌پردازد. این کتاب را «آیکوت پازار باشی» ترجمه و انتشارات فِتا (feta) ترکیه به زبان ترکی استانبولی منتشر کرده است. در پشت جلد این کتاب ۲۰۸ صفحه ای آمده است: شهید سرباز حاج قاسم سلیمانی کسی بود که تمام عمر باعزت خود را به عنوان یک سرباز وقف انسانیت کرد و در برابر آن به پاداش شهادت رسید.[۷۷]
کتاب سلوک در مکتب سلیمانی، نوشته محمدجواد رودگر از سوی مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ٢٦٤ صفحه با قطع رقعی برای اولین بار در سال ١٣٩٩ش منتشر شد. در این اثر، اصول و روش عرفان اجتماعی قاسم سلیمانی تبیین شده است. [۷۸]
کتاب «عقل سرخ»: این کتاب، در برگیرنده مجموعه مقالات و یادداشت‌های اصحاب علوم انسانی و اجتماعی در باب شخصیت و جهان‌بینی قاسم سلیمانی است.[۷۹]
مراسم سالگرد
اولین مراسم سالگرد شهادت قاسم سلیمانی و ابو مهدی المهندس و همراهانشان، در سال ۱۳۹۹ش، به علت ویروس کرونا در ایران به صورت مجازی و یا با حضور افراد محدودی برگزار گردید[۸۰] در عراق، جمعیت زیادی در محل ترور حضور پیدا کردند. در میدان التحریر بغداد نیز اجتماع بزرگی برگزار شد. در این مراسم، فالح الفیاض رئیس حشد الشعبی عراق، خواستار اجرایی شدن سریع‌تر مصوبه پارلمان عراق مبنی بر اخراج آمریکایی‌ها از عراق شد.[۸۱]
آثار هنری و رسانه‌ای
پس از شهادت قاسم سلیمانی، رویدادی هنری با نام نقش نگین سلیمانی ۲۳ دی ۱۳۹۸ در قم برگزار گردید. در این کارگاه هنری اساتید و هنرجویان رشته‌های خوشنویسی، خطاطی، نقاشی، تصویرسازی و معرق به آفرینش و تولید آثار هنری با موضوع "مقاومت و شهدای جنایت اخیر رژیم تروریستی آمریکا" پرداختند.[۸۲]
همچنین کارگاه خلق آثار هنری تحت عنوان «سرو بلند انقلاب اسلامی» پیرامون ابعاد زندگی قاسم سلیمانی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد (ویژه) هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان با حضور هنرمندان در روزهای ۱۷ و ۱۸ بهمن‌ماه ۱۳۹۸ برگزار شد.[۸۳]
یادواره تولیدات رسانه‌ای مکتب حاج قاسم سلیمانی نیز در دی ماه ۱۳۹۹ در اهواز برگزار گردید. به دبیرخانه این یادواره، آثار مختلفی در بخش‌های خبر، سیما، صدا، شعر، موسیقی، پژوهش و فضای مجازی ارسال شده بود که در مراسم اختتامیه آن، از آثار برتر تقدیر شد.[۸۴]
جستارهای وابسته
ما ملت امام حسینیم
حزب‌الله لبنان
جنبش انصارالله یمن
مدافعان حرم
محور مقاومت
پانویس
«روایت زندگی و کارنامه سردار قاسم سلیمانی»، سایت خبری عصر ایران.
«سردار سلیمانی چگونه زندگی می‌کند؟»، سایت نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه آزاد.
روایت ازدواج سردار سلیمانی در دوران جنگ، سایت خبرآنلاین.
حاج قاسم چند فرزند دارد؟، سایت مشرق‌نیوز.
تصویری از مدرک تحصیلی حاج قاسم سلیمانی، باشگاه خبرنگاران جوان.
کتاب‌هایی که سردار سلیمانی برای خواندن توصیه کرد، سایت دنیای اقتصاد.
سردار حاج قاسم سلیمانی خادم حرم امام رضا(ع) شد، خبرگزاری حوزه.
میرزایی، عباس، نبرد کرخه کور، ۱۳۹۰، ص ۸۲
«قاسم سلیمانی مورد احترام دوستان و دشمنانش است»، خبرگزاری دانشجو.
«روایت زندگی و کارنامه سردار قاسم سلیمانی»، سایت خبری عصر ایران.
«سردار سلیمانی و کسانی که لقب "مردی در سایه" را به او می‌دهند»، باشگاه خبرنگاران جوان.
میرزایی، عباس، نبرد کرخه کور، ۱۳۹۰، ص ۸۲
میرزایی، عباس، نبرد کرخه کور، ۱۳۹۰، ص ۸۲
«سردار سلیمانی و کسانی که لقب "مردی در سایه" را به او می‌دهند»، باشگاه خبرنگاران جوان.
حکم انتصاب سرتیپ قاسم سلیمانی به فرماندهی سپاه قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای.
نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟، سایت قدس آنلاین.
قاسم سلیمانی و افغانستان، سایت هشت صبح.
قاسم سلیمانی و افغانستان، روزنامه هشت صبح.
حضور جدی سردار سلیمانی در کنار مقاومت‌گران افغانستان، روزنامه هشت صبح.
فیلمی دیده نشده از حضور سردار سلیمانی در دره پنج شیر افغانستان، خبرگزاری برنا.
خدمات سردار شهید حاج قاسم سلیمانی در افغانستان، سایت پارس تودی.
سایت اینترنشنال: قاسم سلیمانی از زبان میزبان‌های افغانش
قاسم سلیمانی و افغانستان، سایت هشت صبح.
«پاسخ رهبر انقلاب به نامه سرلشکر قاسم سلیمانی درباره پایان سیطره داعش»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای.
نقش حاج قاسم سلیمانی در جنگ تموز لبنان، خبرگزاری رسا.
«حقایقی ناشنیده از حضور سردار قاسم سلیمانی در عراق»، خبرگزاری فارس.
«تصاویری از سردار سلیمانی در نبرد با داعش»، سایت آفتاب‌نیوز.
نباتیان، زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش، ۱۳۹۳ش، ص۸۷.
شهید سلیمانی مشاور آیت‌الله سیستانی در صدور فتوای جهادکفایی بود
«اعترافات مامور سابق FBI درباره سردار سلیمانی»، خبرگزاری ایسنا.
Soufan, «Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy», 2018.
الإعلام الإیرانی یؤکد أن الجنرال الإیرانی قاد متطوعی الحشد الشعبی فی معارک مهمة
حقائق عن عملیات تحریر تکریت
بالصوَر- سلیمانی عند أطراف الفلوجة
قائد بالحرس الثوری: سلیمانی استطاع مع ۷۰ شخصا صد هجوم داعش علی اربیل، خبرگزاری فارس.
بالصور.. قاسم سلیمانی فی جلولاء، شبکه العالم.
دراسة إمکانیة تهدید داعش الإرهابی ضد کربلاء والنجف؟، سایت الوقت.
العبادی :لم التقِ سلیمانی فی سامراء وواشنطن لیست قلقة من الدعم الإیرانی
«اعترافات مامور سابق FBI درباره سردار سلیمانی.»
Soufan, «Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy», 2018.
«نامه سرلشکر قاسم سلیمانی به رهبر انقلاب درباره پایان سیطره داعش»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای.
ناگفته‌هایی از نقش حاج قاسم در احیای مراسم اربعین، خبرگزاری ایسنا.
نقش سردار سلیمانی در بازسازی حرم‌ها و سیل خوزستان، خبرگزاری ایسنا.
«همه سرلشکرهای نیروهای مسلح ایران/ قاسم سلیمانی، رشید، ایزدی، شمخانی و...»، سایت خبرآنلاین.
«سردار سلیمانی نشان ذوالفقار را از رهبر انقلاب دریافت کرد+ تصویر نشان»، باشگاه خبرنگاران جوان.
««نشان عالی ذوالفقار» به چه کسانی داده می‌شود؟»، خبرگزاری فارس.
«سردار سلیمانی نشان ذوالفقار را از رهبر انقلاب دریافت کرد+ تصویر نشان»، باشگاه خبرنگاران جوان.
«سردار سلیمانی جزو ۱۰ متفکر برتر حوزه دفاعی نشریه فارن پالیسی شد»، خبرگزاری فارس.
ماجرای ترور نافرجام حاج قاسم در مشهد، باشگاه خبرنگاران جوان.
شکست طرح ترور سردار سلیمانی در کرمان، سایت تابناک.
«اخبار لحظه به لحظه از شهادت حاج "قاسم سلیمانی" و "ابومهدی المهندس" و واکنش‌ها به آن»، خبرگزاری ابنا.
جزئیات و جنبه‌هایی از چگونگی و چرایی کشته شدن قاسم سلیمانی، دویچه وله فارسی.
«پیام تسلیت رهبر انقلاب در پی شهادت سردار شهید سپهبد قاسم سلیمانی و شهدای همراه او»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای.
پیام‌های تسلیت مراجع تقلید، علما و شخصیت‌های حوزوی به شهادت سردار سلیمانی، خبرگزاری حوزه.
«بیانات رهبر انقلاب در دیدار مردم قم، ۱۸ دی ۱۳۹۸ش، ، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای.»
«سازمان ملل: ترور سلیمانی غیرقانونی و نقض حقوق بین‌الملل بود»، خبرگزاری مهر.
«آبراهامیان: هدف قرار دادن سلیمانی تروریسم بود»، سایت تابناک.
«واکنش دوباره مایکل مور: معذرت می‌خواهیم این دیوانگی است»، خبرگزاری ایسنا.
«مفاد تصمیم پارلمان عراق درباره اخراج نیروهای آمریکایی»، سایت تابناک.
«فتوای آیت الله حائری درباره حضور آمریکایی‌ها در عراق»، سایت خبرآنلاین.
«انتقام سخت با شلیک دهها موشک به پایگاه آمریکایی عین‌الاسد»، خبرگزاری ایرنا.
«۱۳ دی روز جهانی مقاومت شد»، خبرگزاری تسنیم.
«پیکرهای پاک سردار سلیمانی و المهندس وارد نجف شدند»، خبرگزاری فارس.
نماز میت به امامت احمد صافی بر پیکر سردار سلیمانی، سایت شهرآرا نیوز.
گریه آیت الله بشیر النجفی هنگام اقامه نماز بر پیکر شهید حاج قاسم سلیمانی و یارانش، سایت شبکه الکوثر.
«اقامه نماز بر پیکر شهید سپهبد قاسم سلیمانی و یاران مجاهد او»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای.
إسماعيل هنية: قاسم سليماني "شهيد القدس"، شبکه الجزیزه.
«طهران تودع سلیمانی بأکبر جنازة منذ تشییع الخمینی»
«سردار شریف: ۲۵ میلیون نفر در مراسم تشییع «حاج قاسم» شرکت کردند»، خبرگزاری فارس.
« پیکر سردار سلیمانی به خاک سپرده شد»، سایت شبکه خبر.
بدون تعارف با رفیق و وصی حاج قاسم، شبکه الکوثر.
«متن وصیت‌نامه سردار سلیمانی منتشر شد»، سایت تابناک.
«وصیت‌نامه سردار حاج قاسم سلیمانی منتشر شد+ متن کامل»، خبرگزاری حوزه.
کتاب «از چیزی نمی ترسیدم»، وبگاه ایران‌کتاب.
«بخش‌های خواندنی کتاب حاج قاسم»، خبرگزاری مهر.
«انتشار ترجمه عربی کتاب «حاج قاسم» در لبنان»، سایت مشرق‌نیوز.
انتشار کتاب سربازان سردار، خبرگزاری ایسنا.
سلوک در مکتب سلیمانی منتشر شد، خبرگزاری مهر.
عقل سرخ؛ یادنامه علوم اجتماعی ایران برای حاج قاسم سلیمانی و جهان پس از شهادتش منتشر شد، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
تشریح نحوه برگزاری مراسم سالگرد شهادت سردار سلیمانی، خبرگزاری برنا.
مراسم و راهپیمایی باشکوه مردم عراق در سالروز شهادت فرماندهان مقاومت، سایت خبری تابناک.
کارگاه هنری نقش نگین سلیمانی در قم برپا شد، پایگاه اطلاع‌رسانی خبر قم.
اثر هنری «سردار آسمانی» حاوی نمادهای مقاومت، شهادت و آسمانی شدن سردار سلیمانی است، خبرگزاری آنا.
نخستین یادواره تولیدات رسانه‌ای مکتب شهید سلیمانی، سایت شبکه خبر.
منابع
Soufan، Ali، «Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy»، The Combating Terrorism Center، NOVEMBER 2018، VOLUME 11، ISSUE 10، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷.
«سردار سلیمانی جزو ۱۰ متفکر برتر حوزه دفاعی نشریه فارن پالیسی شد»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۷ بهمن ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۳۹۹ش.
کتاب «از چیزی نمی ترسیدم»، وبگاه ایران‌کتاب، تاریخ بازدید: ۹ تیر ۱۴۰۰ش.
«Who Is Qasem Soleimani, the Head of Iran's Quds Force That Attacked Israel»، در سایت روزنامه هائارتز، تاریخ درج مطلب: ۱۳ می۲۰۱۸، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷.
«اعترافات مامور سابق FBI درباره سردار سلیمانی»، در خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۸ آبان ۱۳۹۷، ۱۱ بهمن ۱۳۹۷.
«انتشار «سربازان سردار» به زبان ترکی استانبولی»، در خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ فروردین ۱۳۹۹، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹۹.
«انتشار ترجمه عربی کتاب «حاج قاسم» در لبنان»، در سایت خبری مشرق، تاریخ درج مطلب: ۰۷ اسفند ۱۳۹۶، تاریخ بازدید: ۱۴ بهمن ۱۳۹۷.خدمت خودمان هستیم
حالتون خوبه؟
خوش میگذره؟
کار و بار چطوره؟
مشغول چه کاری هستین؟
اوضاع چطوره؟
خوش احوالید؟
خوبید؟ چه خبرا؟
اوضاع و احوال چطوره؟
سلام... حالتون چطوره؟. خوب هستین؟ خانواده خوبن؟
خیلی دلم می‌خواست ببینمتون...
خوشحالم که میبینمتون...
چه خبر؟ همه چی مرتبه؟
