به گزارش خبرنگار محیط زیست باشگاه خبرنگاران پویا؛ استفاده از منابع آب تجدیدپذیر در همه نقاط جهان رایج است و این منابع خدادادی به منظور توسعه شهرنشینی, صنعت و کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. سازمان جهانی غذا و کشاورزی(FAO) که یکی از ارگان‌های تحت نظر سازمان ملل متحد است, میزان استفاده از منابع آب تجدیدپذیر را بین 20 تا 40 درصد اعلام و  متذکر شده است که اگر استفاده از این منابع در این اندازه بماند, تعادل بین محیط زیست و توسعه حفظ خواهد شد.

استفاده بیش از 40 درصد از منابع آب تجدیدپذیر, کشورها را با کمبود فیزیکی آب مواجه می‌کند و اگر این مقدار مصرف به بیش از 75 درصد برسد، کشور با ورشکستگی آبی مواجه خواهد شد؛ آمارهای سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل نشان می‌دهد که در حال حاضر تنها 2 کشور مصر و ایران، حد مصرف منابع آب تجدیدپذیر را رد کرده‌اند؛ کشور مصر 46 درصد و ایران 85 درصد از منابع آبی تجدیدپذیر خود را مصرف می‌کنند که آمار ثبت شده برای کشور ما بیش از 2 برابر استاندارد جهانی است.

مجموع مصرف آبی کشور ما در سال، 96 میلیارد مترمکعب است که از این 96 میلیارد مترمکعب مصرف سالانه آب در کشور, 90 درصد (86.4 میلیارد متر مکعب) در کشاورزی استفاده می‌شود در حالی که این مقدار در کشورهای توسعه یافته 30 درصد است؛ کارشناسان معتقدند که علیرغم تمام مشکلاتی که در رابطه با مدیریت منابع آبی در ایران وجود دارد, اگر مقدار مصرف از 96 میلیارد مترمکعب به 72 میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کند، بخش زیادی از مشکلات حل خواهد شد و کشور از شرایط ورشکستگی آبی خارج می‌شود.

کاهش مصرف از  96 میلیارد متر مکعب به 72 میلیارد متر مکعب تنها با صرفه‌جویی 10 درصدی در منابع آب کشاورزی امکان‌پذیر است که این امر نیازمند جایگزینی روش‌های سنتی کشاورزی با روش‌های جدید, اصلاح الگوی کشت و تبیین الگوی کشت جامع توسط وزارت جهاد و کشاورزی و مدیریت آب در اختیار گرفته توسط کشاورزان توسط سازمان‌های مسئول است.

 کشاورزی سنتی، سال‌هاست که در کشور ما رواج دارد و حتی در شرایط بحران آبی و خشکسالی نیز تغییری در روش‌های کشت کشاورزان ایرانی حاصل نشده است؛ به نظر می‌رسد دلیل اصلی کشاورزی سنتی در ایران عدم آگاهی‌رسانی صحیح به کشاورزان درباره بازدهی بیشتر روش‌های کشت نوین و صرفه‌جویی آب در این روش‌ها، عدم تامین اعتبار لازم و ارائه آموزش‌های تخصصی در این حوزه است.

از جمله ایرادات کشاورزی سنتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.  تهدید منابع آبی کشور با کشاورزی سنتی

در آبیاری سنتی حجم زیادی آب به گیاهان داده می‌شود؛ در این روش، حجم زیاد آب می‌تواند سبب فرسایش خاک و نابودی منابع آبی موجود شود همچنین در فصولی که خشکسالی است نمی‌توان از این شیوه برای آبیاری زمین‌های کشاورزی استفاده کرد.

2.کشاورزی سنتی مواد مغذی خاک را از بین می‌برد

کاشت محصولات و همچنین کشاورزی بدون تحقیقات گسترده، سبب کاهش مواد مغذی خاک می‌شود؛ این اتفاق باعث می‌شود تا کشاورزان، دیگر نتوانند گیاهان را در مزارع خود بکارند و مجبور می‌شوند تا برای کشت محصول به مکان‌های دیگری بروند؛ به علاوه کشاورزان در این روش مجبور خواهند بود تا به شکل گسترده از کودهایی استفاده کنند که سبب آلودگی خاک، آب و محیط زیست می‌شود.

این آلودگی‌ها می‌تواند اثرات جبران‌ناپذیری داشته باشد؛ به طور مثال خاک دارای باکتری‌ها، قارچ‌ها و اکتینو باکترهای مفیدی است که می‌تواند برای سلامت خاک نقش بسیار مهمی را داشته باشند؛ استفاده از سموم شیمیایی در حجم گسترده برای از بین بردن آفات تا حدود زیادی این باکتری‌ها را از بین می‌برد و سبب می‌شود تا هر بار کشاورزی و کشت محصول نیاز به مواد مغذی و کودهای بیشتری داشته باشد.

چنین اتفاقی می‌تواند ضربات سنگین مالی به کشاورز وارد کند و به نوعی اصلاً مقرون به صرفه نخواهد بود؛ به علاوه محصولاتی که با این شیوه تولید می‌شوند کیفیت بالایی نخواهند داشت چرا که هم از آفت‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها و هم از کودهای شیمایی در مقیاس بالا برای رشد آن‌ها استفاده شده است.

3. بازدهی پایین کشاورزی سنتی

در کشاورزی سنتی با توجه به ابزارهای سنتی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، بازدهی کشاورزی نیز کاهش پیدا می‌کند؛ به همین منظور برخی از کارشناسان بر این باورند که کمترین بازدهی در زمین‌های زراعی مربوط به کشاورزی سنتی است؛ به طور مثال در کشاورزی سنتی برای شخم زمین از گاو آهن استفاده می‌شود اما در کشاورزی مدرن این کار با استفاده از تراکتور‌های چند کاره انجام می‌گیرد.

با توجه به حجم بالای مصرف آب در کشاورزی باید هرچه سریعتر اقدامات در جهت اصلاح الگوی کشت و روش‌های آبیاری در کشور اجرا شود؛ در ادامه تعدادی از روش‌های موثر در کاهش مصرف آب در کشاورزی را مرور می‌کنیم که به شرح زیر است:

1. استفاده از  آبیاری قطره‌ای

سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، آب را دقیقا به پای ریشه گیاه می‌رسانند؛ کاهش تبخیر در سیستم آبیاری قطره‌ای برتری این روش در مقایسه با روش‌های سیستم‌های آبیاری پاششی است؛ برای زمان‌های خنک‌تر هوا در طول روز می‌توانید از تایمر برای زمان‌بندی آبیاری استفاده کنید؛ نصب و استفاده صحیح از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای در مقایسه با روش‌های سنتی آبیاری می‌تواند تا 80 درصد سبب صرفه‌جویی در مصرف آب شود و حتی می‌تواند نقش موثری در افزایش عملکرد محصول داشته باشد.

2. جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب

عمده‌ آب‌های کشاورزی از منابع آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود و این در حالی است که جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب‌های سطحی حاصل از بارش‌ها منبع تامین آب بسیار مناسبی برای مزارع در طول سال خواهد بود؛ حوضچه، تالاب یا استخرهای آبی که به خوبی مدیریت شوند حتی می‌توانند زیستگاهی مناسب برای گیاهان و جانوان منطقه فراهم کنند.

3. زمانبندی درست آبیاری

مدیریت هوشمندانه منابع آب تنها به معنی مدیریت چگونگی رساندن آب به محصول نیست بلکه مدیریت زمان آبیاری، دفعات آبیاری و مقدار آب نیز اهمیت به سزایی دارد؛ برای اجتناب از آبیاری بیش از حد یا تنش کم‌آبی برای محصولات، کشاورزان باید به طور دائمی پیگیر پیش‌بینی‌های آب و هوا و نیز رطوبت خاک و گیاهان و انطباق برنامه زمانبندی آبیاری با شرایط موجود باشند؛ کشاورزان می‌توانند آبیاری را در طول شب انجام دهند تا میزان تبخیر آب کاهش یابد، کاهش تبخیر آب سبب می‌شود تا آب به خوبی در خاک نفوذ کند، در نتیجه از دفعات نیاز به آبیاری مزرعه کاسته خواهد شد.

4.  کشت محصولات مقاوم در برابر خشکی

پرورش محصولاتی که سازگار با منطقه‌ آب و هوایی خودشان هستند رویکرد دیگری است که کشاورزان را به تولید محصول بیشتر در ازای مصرف هر قطره آب قادر می‌سازد؛ گونه‌های گیاهی محصولات کشاورزی که بومی مناطق آب و هوایی خشک هستند به طور طبیعی سازگاری خوبی با کم‌آبی دارند.

5. کشت دیم

کشاورزان دیم‌کار آبیاری انجام نمی‌دهند و برای تولید محصولاتشان در فصل خشکی به رطوبت خاک وابسته هستند؛ در این نوع کشت، اجرای عملیات‌های خاک‌ورزی ویژه و پیگیری با دقت شرایط آب و هوایی ناحیه‌ای در مزرعه ضروری است. محصولات حاصل از کشت دیم، طعم بهتری دارند اما میزان بازدهی آن‌ها در مقایسه با کشت آبی کمتر خواهد بود؛ در ایران حدود 12.6 میلیون هکتار اراضی دیم وجود دارد که 7 تا 8 میلیون هکتار آن مناسب زراعت دیم است و 4 تا 5 میلیون هکتار باقیمانده یا به دلیل توان تولید کم یا به دلیل بالا بودن شیب بیش از حد مجاز یعنی حداکثر 15 درصد مناسب برای کشت علوفه دیم مناسب هستند.

6.  چرای تناوبی

چرای تناوبی روشی است که در آن دام اهلی نظیر گوسفند و بز را از زمین‌ها عبور می‌دهند تا سبب بهبود احیای دوباره چراگاه شود؛ مدیریت خوب چرای تناوبی سبب نفوذ بهتر آب در زمین می‌شود، میزان روان‌آب‌های سطحی پس از بارندگی‌های تند را کاهش می‌دهد و مقاومت چراگاه‌ها را در برابر خشکسالی بالا می‎‌‌برد؛ افزایش محتوای مواد آلی خاک و تولید علوفه بیشتر در مراتع و چراگاه‌ها از مزایای دیگر روش چرای تناوبی در حفظ آب است.

7. استفاده از کمپوست و مالچ طبیعی

کمپوست یا مواد آلی تجزیه‌شونده که به عنوان کود استفاده می‌شوند، به بهبود ساختمان خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک کمک می‌کنند؛ مالچ طبیعی ماده‌ای است که برای حفظ رطوبت خاک روی سطح خاک پخش می‌شود و مانع از تبخیر سریع آب می‌شود؛ مالچ‌های آلی مانند کاه و خرده‌های چوب در طول زمان تجزیه می‌شوند و در آینده نه چندان دوری با افزایش محتوای مواد آلی خاک، ظرفیت نگهداری آب در خاک را بالا می‌برند همچنین کشاورزان می‌توانند از پلاستیک مشکی رنگ برای پوشش‌دهی روی خاک به منظور مبارزه با علف‌های هرز و کاهش تبخیر آب استفاده کنند.

8. کاشت گیاهان پوششی

احیای گیاهان برای حفاظت از خاک ضروری است؛ گیاهان پوششی سبب کاهش علف‌های هرز و افزایش حاصل‌خیزی خاک و مواد آلی خاک می‌شود همچنین به پیشگیری از فرسایش و فشردگی خاک کمک می‌کنند؛ وجود گیاهان پوششی میزان نفوذپذیری خاک به آب را بالا می‌برد و ظرفیت نگهداری آب را بهبود می‌بخشد؛ کشت گیاهان پوششی در مزرعه در مقایسه با عدم کاشت این گیاهان می‌تواند حاصلخیزی زمین را به میزان 11 تا 14 درصد در شرایط خشکسالی بهبود بخشد.

9. خاک‌ورزی حفاظتی

"خاک‌ورزی حفاظتی"روشی است برای جلوگیری از بهم خوردن خاک؛ در این روش به کشاورزان پیشنهاد می‌شود دست کم 30 درصد سطح خاک از بقایای کشت قبلی پوشیده شده باشد؛ خاک‌ورزی حفاظتی روشی برای مدیریت خشکسالی در راستای نگهداری آب در زمین و همچنین کاهش هزینه‌های تولید در کشاورزی و افزایش مواد آلی خاک است؛ این روش سبب می‌شود که بقایای گیاهان پیشین درون خاک، به شکل یک کود گیاهی خوب برای زمین درآید و زمین را به شکل یک اسفنج ظرفشویی درآورد.

در نتیجه آب باران و شبنم راحت‌تر در زمین فرو می‌رود و کمک بسیار بزرگی برای مقابله با خشکسالی و کم‌آبی است؛ این بقایا از تبخیر آب به‌وسیله تابش آفتاب جلوگیری می‌کند و از سوی دیگر فرورفتن سریع آب در زمین از بروز سیلاب‌ها جلوگیری می‌کند؛ این حالت اسفنجی باعث می‌شود که هوا (اکسیژن، نیتروژن و…) نیز راحت‌تر در زمین نفوذ کند و شاید مهم‌ترین سود آن تقویت خاک و خوراک‌رسانی به میکروارگانیسم‌ها و جانداران ریز خاک‌زی است.

10.  سم‌پاشی با مصرف آب کمتر و کیفیت بالاتر

سمپاشی با قطرات کنترل شده، روشی بسیار موثر برای مبارزه با آفات، بیماری‌های گیاهی و علف‌های هرز است که ضمن ایجاد ذرات یکنواخت، منجر به مصرف حداقل محلول سم در هکتار و  کاهش مصرف آب و سموم شیمیایی در عملیات سم‌پاشی خواهد شد؛ یک روش مهم برای کنترل اندازه قطرات در محدوده کاملاً مشخص، استفاده از هدهای سمپاش میکرونر یا نازل‌های چرخشی است؛ در این روش مایع سم در وسط دیسک می‌ریزد و روی یک سطح دوار به صورت یک لایه نازک گسترش می‌یابد و به صورت قطرات کاملاً مجزا در می‌آید.

به دلیل ایجاد ذرات ریز و یکنواخت، حجم محلول سم پاشیده شده می‌تواند تا 10 برابر کمتر از مقدار مورد استفاده در سمپاش‌های مرسوم باشد؛ کاهش حجم محلول سم مستقیما میزان مصرف آب را در عملیات سمپاشی کاهش می‌دهد و گامی موثر در جهت کاهش مصرف سموم شیمیایی و پیشبرد اهداف کشاورزی ارگانیک است.

11. رویکرد کشاورزی ارگانیک

مطالعه سیستم‌های پرورش گیاهان نشان داده است که در زمان خشکسالی عملکرد محصول در مزارع ارگانیک تا 30 درصد بیشتر از مزارع مرسوم است؛ علاوه بر آن در مزارع ارگانیک آفت‌کش‌های حاوی سموم توکسین به منابع آب‌ وارد می‌شوند اما روش‌های کشاورزی ارگانیک به حفظ رطوبت خاک کمک می‌کنند؛ خاک سالمی که غنی از مواد آلی است مانند یک اسفنج آب را در خود ذخیره می‌کند و در زمان لزوم در اختیار گیاه قرار می‌دهد؛ تحقیقات همچنین نشان داده‌اند که رویکرد کشاورزی ارگانیک قادر است تا 20 درصد منابع آب‌های زیر زمینی را احیا کند.

به گزارش خبرنگار محیط زیست باشگاه خبرنگاران پویا؛ خشکسالی و بحران آب یکی از چالش‌ها و معضلات سال‌های اخیر در بسیاری از شهرهای کشورمان است؛ چالش نگران‌کننده‌ای که تاکنون نسخه شفابخشی برای آن ارائه نشده است اما برخی کارشناسان، راهکارهایی ارائه می‌دهند که با به‌کارگیری آنها می‌توان در کاهش این پدیده گام برداشت.

متاسفانه تقریباً در تمام فضاهای شهری در استان‌های مختلف کشورمان، از پوشش "چمن" برای توسعه فضاهای سبز شهری استفاده می‌شود و این چمن‌ها در فضاهای شهری به‌صورت روزانه، نیازمند آبیاری گسترده و مصرف بسیار بالای آب برای کاشت، حفظ و نگهداشت آنهاست! این امر عملاً در شرایط وخیم بی‌آبی امروز که حتی در برخی از استان‌ها به "تنش و بحران آبی" رسیده است، وضعیت بسیار فاجعه‌باری را در اتلاف منابع آبی کشورمان رقم زده است.

مهم‌ترین علت اشتباه بودن استفاده از پوشش چمن در فضاهای عمومی شهری، استفاده از آب زیاد برای آبیاری چمن است؛ آبیاری چمن به ویژه در ساعات میانی روز موجب هدر رفت آب و مصرف بیش از حد مابع آبی می‌شود؛ این مصرف بالا به ویژه در زمانی که کشور و اکثر استان‌ها با کمبود آب و خالی شدن سفره‌های آب‌های زیرزمینی مواجه‌اند، ابعاد وخیم‌تری را به خود گرفته است؛ این اتلاف منابع آبی کشور برای کاشت و نگهداشت چمن در حالیست که نباید از شیوه‌های سنتی آبیاری چمن‌ها که بیشتر به صورت غرق‌آبی و آبیاری بارانی است هم غافل شد!

اشکال دیگری که به چمن‌کاری وارد است، هزینه بالای نگهداری و کاشت آن است؛ بذر این چمن‌ها، قیمت بالایی دارند و گاهی از انواع وارداتی آن‌ها نیز استفاده می‌شود که ارزبری بالایی دارند و کاشت آن‌ها نیز نیاز به نفرات زیادی دارد؛ چمن علاوه بر مصرف آبی بسیار زیاد, هزینه‌های نگهداری بسیار بالایی دارد همچنین نیروهای زیادی از آب دادن تا هرس کردن و کوتاه کردن آن‌ها نیاز است؛ چمن د‌ر تمام طول سال و د‌ر هر 4 فصل، ‌نیازمند‌ روزانه 2 تا 4 ساعت آبیاری است!

"تولید گازهای سمی" از دیگر معایب پوشش چمن است؛ به طوری که اگر آب مورد نیاز در زمان مقرر تامین نشود، خراب می‌شوند و با تولید گازهای سمی سبب آلودگی هوایی و تخریب خاک می‌شود حتی اگر آبیاری در زمان مقرر نیز تامین شود، چمن نقشی در تولید اکسیژن و تلطیف هوا ندارد و صرفا جنبه زیبایی دارد.

پوشش گیاهی "چمن" 41 درصد از کل فضای 14 هزار هکتاری سبز شهر تهران را تشکیل داده است یعنی 5740 هتکار چمن در تهران کاشته شده است که 50 درصد از کل آب مورد استفاده برای نگهداری فضای سبز تهران, صرف آبیاری چمن می‌شود!

مقدار آب مورد نیاز برای آبیاری چمن در تهران 73.5 میلیون مترمکعب در هر سال است! مصرف آب در چمن طبیعی 7 تا 10 برابر آبِ استفاده شده در آبیاری گیاهان کم‌آب‌بر است و حدوداً  20 هزار مترمکعب در هکتار مصرف آب دارد!

برای اینکه بهتر بتوانیم بزرگی عدد 75 میلیون مترمکعب آب مصرفی برای چمن تهران را در ذهن خود تصور کنیم، باید بدانیم که کل حجم آب دریاچه بزرگ چیتگر در تهران، 35 میلیون مترمکعب است! یعنی صرفاً برای آبیاری چمن‌های تهران در یک سال، معادل بیش از 2 برابر حجم آب دریاچه چیتگر، آب مصرف می‌کنیم! 

چه باید کرد؟!

 برآوردهای کارشناسان نشان می‌دهد اگر 100 مترمربع چمن را از محیط‌های شهری حذف کنیم، به‌جای آن می‌توان 1000 مترمربع جنگل‌کاری کرد؛ جنگل‌کاری و توسعه فضای سبز به جای چمن به وسیله گونه‌های بومی و کم‌آب بهترین روش جایگزینی چمن است؛ گیاهان  جارو، ارس خزند‌‌ه, ریش بز و درختان زبان گنجشگ و درخت زیتون از جمله گونه‌هایی هستند که کارشناسان به‌عنوان گونه‌های جایگزین چمن نام برد‌‌ه و آن‌ها را مناسب اقلیم تهران می‌د‌‌انند‌‌.

تجدیدنظر در روش‌های آبیاری فضای سبز نیز باید با هدف کاهش مصرف آب مورد توجه قرار گیرد؛ در حال حاضر در بسیاری از نقاط شهر برای آبیاری فضای سبز از روش‌های سنتی آبیاری استفاده می‌شود که هم هزینه بالایی دارد و هم موجب اتلاف وقت و نیروی انسانی و از همه مهم‌تر منابع آب می‌شود.

آبیاری‌ها در اکثر شهرهای کشورمان از جمله تهران بیشتر با روش غرق‌آبی است که آب زیادی را هدر می‌دهد؛ روش‌های آبیاری قطره‌ای به واسطه آب مصرفی بسیار پایین و آبیاری در زمان تاریکی هوا به واسطه پایین بودن میزان تبخیر، یکی از روش‌های جایگزینی آبیاری غرق‌آبی محسوب می‌شوند.

با وجود اینکه چمن‌کاری در تهران ممنوع شده است اما همچنان آب و هزینه زیادی صرف نگهداری چند صد هکتار چمن‌هایی که از قبل کاشته شده، می‌شود و علاوه بر چمن حد‌‌ود‌‌ 90 د‌‌رصد‌‌ گونه‌های گیاهی کاشته شده در فضای سبز استان تهران غیربومی و خارجی هستند که همگی آن‌ها مصرف آبی بسیار بالایی دارند.

وی با تاکید بر اینکه در مقابله با بحران آب باید به دنبال راهکارهای پایدار باشیم, ادامه داد: راهکارهایی مانند پرداخت خسارت به کشاورزان و مدیریت پساب‌ها مطرح شده‌اند که در کوتاه مدت می‌توانند تا حدودی شرایط را بهبود بخشند، اما در بلندمدت باید به دنبال راهکارهای پایدار باشیم. پرداخت خسارت به کشاورزان اصفهانی که مطرح شده است نمی‌تواند دوام داشته باشد، چرا که نمی‌توان هر سال به کشاورز خسارت پرداخت کرد و این قشر از جامعه را به اصطلاح حقوق‌بگیر دولت کرد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای نیز که مطرح شده‌اند، به شکلی که تاکنون اجرا شده‌ا‌ند، نتیجه خوبی نداشته‌اند و باعث ایجاد تنش‌های فراوان بین حوضه‌های مبدا و مقصد انتقال آب شده‌اند که نمونه‌های آن را در استان‌های اصفهان، یزد، خوزستان و کرمان مشاهده می‌کنیم.

وی با اشاره به نمونه‌ای از مدیریت نامناسب آب در حوضه زاینده‌رود گفت: در همین شرایطی که کاربران مختلف آب در استان اصفهان با کمبود آب مواجه‌اند، شاهد این هستیم که مسئولین استان با خوشحالی از صدور مجوز 1750 هکتار جنگل‌کاری برای زراعت چوب و توسعه آن در آینده با استفاده از پساب خبر می‌دهند. در حالی که انتظار می‌رود این پساب جایگزین آب مصرفی در صنعت شود و هم زمان به صنعت کمک شود تا بهره‌وری آب مصرفی خود را افزایش دهد.

این استاد دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه برای مقابله با مشکلات حوزه آب کشور باید نگاه چندبعدی به قضیه داشته باشیم، گفت: مسئله آب تنها یک مسئله زیست محیطی نیست و ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بسیاری موارد دیگر هم‌زمان بر آن تاثیر گذارند.

وی افزود: جمعیت کشور در حال افزایش است و در کنار آن صنعت نیز باید توسعه یابد. همچنین انتظار می‌رود که بخش کشاورزی بتواند بخش قابل توجهی از نیاز کشور را به‌ویژه در محصولات اساسی مانند گندم, جو و ذرت تامین کند. از طرفی محیط زیست کشور به شدت آسیب دیده است؛ بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب‌های کشور خشک شده است و تخلیه آبخوان‌ها سرعت گرفته است.

هاشمی توضیح داد: در همه موارد ذکر شده، برای دستیابی به وضعیت مطلوب نیازمند آب هستیم. این نیاز روزافزون به آب در حالی است که هم‌زمان دوره‌های خشک طولانی و کاهش بارش‌ها را در کشور شاهد هستیم و تغییر اقلیم نیز مطرح است و با وجود اینکه درباره آن و اثراتش عدم قطعیت وجود دارد، عاقلانه‌تر آن است که بدترین سناریوهای تغییر اقلیم را در نظر بگیریم.

وی در رابطه با ارائه راهکارهای مواجهه با مسئله آب تصریح کرد: راهکارهایی که ارائه می‌شوند باید پایدار باشند و به‌گونه‌ای باشد که اثرات جانبی آن‌ها کم‌ترین آسیب را به سایر بخش‌ها بزند. بدین ترتیب، با توجه به تحولات کشور و دنیا در سال‌های گذشته و روند آن‌ها در آینده، اولین اقدامی که باید انجام شود بازنگری در رویکرد و سیاست توسعه کشور است.

هاشمی ادامه داد: برای این‌ که در بخش آب ایمن شویم باید برنامه‌ها طوری تنظیم شوند که ضمن کاهش قابل توجه مصرف آب، بهره‌وری آب بالا برود. وی ادامه داد، برآوردهای اولیه نشان می‌دهد که مصارف آب باید حدود 40 درصد کاهش یابد که دستیابی به این هدف نیازمند این است که با وضع قوانین جدید، دستگاه‌های مسئول و جامعه علمی و فنی کشور تحت فشار و قیود محکم قرار گیرند تا با تکیه بر فناوری‌های نوین و ارائه راه حل‌های ابتکاری و خلاقانه بتوانند دستیابی به این هدف را ممکن کنند.

این پژوهشگر با تاکید بر لزوم نظارت بر و بازخواست دستگاه‌های مسئول در رابطه با منابع آب کشور خاطر نشان کرد: لازم است وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی و حتی مجلس شورای اسلامی در زمینه عملکرد خود در زمینه آب مسئولیت‌پذیر باشند و در قبال تصمیمات خود و اثرات آن‌ها بازخواست شوند. برای مثال، وزارت جهاد سال‌ها است نتوانسته است یک الگوی کشاورزی مناسب در کشور پیاده کند یا بسیاری از قوانین و مقررات و تصمیم‌های سازمان محیط زیست، مانند الزام به ایجاد فضای سبز در همه شهرها و صنایع، فاقد پشتوانه علمی و فنی مناسب هستند و آسیب جبران‌ناپذیری بر منابع آب و محیط زیست کشور می‌زنند.

هاشمی ادامه داد: وزارت نیرو نیز که به دلیل آن که هم‌زمان نقش تصمیم‌گیر و مجری را در در بخش آب ایفا می‌کند، دچار مشکل تضاد منافع درونی است و در نتیجه در بسیاری از موارد قادر به تصمیم‌گیری صحیح نیست و مکانیسم مناسبی برای تشخیص اقدام مناسب ندارد. در سوی دیگر به نظر می‌رسد که مجلس شورای اسلامی مسئولیت خود را محدود به تصویب قانون می‌داند و پس از آن مکانیسمی برای بازخواست یا جبران خسارت ناشی از برخی مصوبات نامناسب آن وجود ندارد و خود را پاسخگو نمی‌داند و حتی گزارشی از عملکرد و میزان دستیابی به اهداف قوانینی که تصویب می‌کند، منتشر نمی‌شود. از جمله این مصوبات می‌توان به صدور مجوز کف‌شکنی چاه‌ها یا مجوز برای چاه‌های غیرمجاز، یا حذف محدودیت کشت برنج اشاره کرد.

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ پیروز حناچی، شهردار تهران در مراسم امضای تفاهمنامه جامع مدیریت نیاز آب فضای سبز شهر تهران از پساب و منافع آبی ضمن تسلیت ایام عزاداری سیدالشهدا گفت: موضوع این تفاهمنامه یکی از مسائل مهم شهر تهران است. تهران و به صورت کلی ایران همواره از پدیده خشکسالی در رنج بوده و کتیبه‌های به جامانده از 2500 سال پیش نشان می‌دهد که داریوش، پادشاه ایران از خدا خواسته است که کشور از دروغ و خشکسالی در امان باشد. بنابراین کمبود آب در سرزمین ما همواره یکی از مشکلات و معضلات بوده است و این نشان می‌دهد باید استفاده از آب را مدیریت کنیم.

شهردار تهران ادامه داد: در حال حاضر 90 درصد آب مورد استفاده در فضای سبز شهر تهران از آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی تأمین می‌شود که با اجرای این تفاهمنامه این رقم به 60 درصد خواهد رسید و 40 درصد از پسآب شهری تامین خواهد شد و این اتفاق بزرگی است و این بر اساس سیاست زیست محیطی مدیریت شهری در دوره فعلی و شورای شهر است.

وی افزود:  مدیریت شهری حتی به استفاده چند باره از پساب شهری هم می‌اندیشد و این که فاضلاب بعد از استفاده دوباره به چرخه مصرف در حوزه‌های دیگر مصرف شود، با این نگاه شاید بتوان کمبود آب در تهران را مدیریت کرد. اگر تهران به این موفقیت برسد سایر کلانشهرها هم که از مشکل کمبود آب رنج می‌برند این برنامه را اجرا خواهند کرد.

در ادامه این مراسم رضا اردکانیان ، وزیر نیرو گفت: امضای این تفاهمنامه کار ارزشمندی است هر چند به باور من این اتفاق باید زودتر می‌افتاد. با این حال با توجه به ظرفیتی که در مدیریت شهری فعلی و وزارت نیرو وجود دارد باید این کار با سرعت بیشتری ادامه یابد.

وی با تأکید بر تمرکز در مدیریت شهری افزود: از نظر ما وضعیت مطلوب این است که مثل همه مناطق توسعه یافته دنیا مدیریت آب و برق بر عهده مدیریت شهری باشد اما به دلیل برخی ساختارها نمی‌توان با یک تصمیم به این مهم رسید بلکه باید به این سو حرکت کرد. توسعه یافتگی در کشور ما بخشی نگری است و هر چه از این خصلت فاصله بگیریم بیشتر به سمت توسعه یافتگی حرکت می‌کنیم.

اردکانیان به تفاهمنامه اشاره کرد و گفت: اتفاق خوبی که در استفاده از پساب شهری برای فضای سبز رخ می‌دهد این است که گویی یک سد مجازی در تهران که امکان ساخت هیچ سدی نیست، ساخته‌ایم و آب آن را وارد چرخه مصرف در شهر کرده‌ایم.

همچنین در این مراسم ، محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران با اشاره به امضای تفاهمنامه گفت: اگر در ایران به صورت واقعی از آب استفاده بهینه شود مشکل زیادی در تأمین آب وجود نخواهد داشت ضمن این که اجرای این تفاهمنامه می‌تواند ایران را در زمره کشورهای پیشرو در استفاده بهینه از آب به شمار آورد.

وی افزود: این تفاهمنامه یک گام مثبت است اما نگرانی شورای شهر تهران این است که تصفیه خانه‌های این پساب‌ها به موقع ساخته نشوند. شورای شهر خواهان سرعت بخشیدن به ساخت تصفیه خانه‌های تهران است ضمن این که با توجه به این که بیشتر تصفیه خانه‌ها در بخش‌های جنوبی تهران است این نگرانی هست که بخش‌های شمالی شهر نتوانند از آب‌های تصفیه شده فاضلاب برای فضای سبز استفاده کنند.

هاشمی در پایان گفت: اگر لازم است برای تسریع در ساخت تصفیه خانه‌ها، شورای شهر مصوبه‌ای وجود داشته باشد، شورای شهر تهران آمادگی لازم برای همکاری در این زمینه را دارد.

در این مراسم ، قاسم تقی زاده خامسی ، معاون آبفای وزارت نیرو  ، محمدرضا بختیاری، مدیر آبفای تهران  و مجبتی یزدانی،  معاون خدمات شهری شهرداری تهران  طی سخنان کوتاهی به ارائه گزارشی از روند اجرای این تفاهنمامه پرداختند.