آسیه زن فرعون
در مقابل آنچه گذشت، می بینیم که زن مجاهد صابر شهید، آسیه دختر مزاحم ایستاده است. در توضیح این مطلب چند نکته را بیان می کنیم:
1- آسیه در مقابل مردی به نام فرعون قرار دارد.
2- فرعون شوهر قوی و حاکم آسیه است و از موقعیت همسری با این زن صالح برخورد می کند.
3- فرعون مرد و شوهر، چیزی از ارزشهای انسانی و مکتبی را خود ندارد و هیچ رادع و مانعی او را از ارتکاب هر کاری در هیچ یک از مراحل زندگی اش بازنمی دارد. او با شهوات، خواسته ها و مصالح و منافعش، بدون قید و بند و بدون رادع و مانع حرکت می کند.
اما آسیه برعکس فرعون، خویشتن را تابع ضوابط دین و اصول و ارزشهای آن می داند و همین ارزشها و ضوابط است که بر سراسر وجودش حکمفرماست. لذا نمی تواند خودسرانه حرکت کند و به هر چه می خواهد، توسل جوید.
4- فرعون نماینده شدیدترین حالات استکبار در عمق وجود و ذات خویش است. او حتی مدعی مقام ربوبیت است و به مردم می گوید: (انا ربکم الاعلی). بنابراین عقیده ندارد که احدی قادر است او را به تسلیم وادار یا دیدگاه و اراده خود را به او تحمیل کند بلکه خود را قادر می بیند که در داخل خویش انگیزه های قوی برای سرکوبی افراد مزاحم در راه رسیدن به هواها و آرزوهایش، نهفته دارد. این
فرعون همسرش را در اندرون پایگاه کبریایی و آرمان استکباری و اوج استبداد خویش، و در ژرفنای آرزوها و خواسته هایش، در ادعای ربوبیت و در میان همه زشتیها و انحرافات به مبارزه می خواند.
5- فرعون پادشاه است و برخوردار از جاه و مقام و غرور و تکبر سلطنت و جاذبیت و عنفوان آن. چقدر این مظاهر فریبنده نزد زن دوست داشتنی است. وقتی که زن به زرق و برق زندگی گرایش دارد، قطعاً به زرق و برق عریض و طویل پادشاهی گرایش بیشتری خواهد داشت و اگر جاه و مقام او را تحریک می کند، پس چگونه خواهد بود اگر این مقام و جاه، مقام پادشاهی باشد که مدّعی ربوبیت هم هست؟!
6- همه مظاهر فریبنده در بالاترین درجات فریب نزد فرعون موجود است: کاخها و قصرها، باغها و بوستانهای دلاویز، خوشیها و اموال، خدم و حشم، طلاهای ناب، زیورآلات گرانبها و دیگر زینتهای زندگی همه و همه پیش او است. آیا برای زن چیزی دوست داشتنی تر از کاخ بلند، و اثاثیه فاخر و گرانبها و دیگر چیزهای بهجت آور و شادی آفرین، هست؟!
7- فرعون سپاهیان و سلاحهای جنگی، و همه قوای قهریه و سلطه و جبروت و حاکمیت را در اختیار دارد. می دانیم که در ایجاد رعب و وحشت در دل مخالفان و سرکشان چه تأثیری دارد.
8- چاپلوسان متملّق، طمع ورزان دنیاخواه و منفعت طلبان بلندپرواز، دور فرعون جمع شده اند. اینها ابزارها و ادوات فرعون برای تحقق خواسته ها و تمایلات اویند، در هر جا که باشد و در هر جهت که حرکت کند.
9- جامعه منحرف هم هست که مفاهیم جاهلی و جهل عمیق و دلباختگی به زندگی دنیا بر او حاکم است. از این جامعه بوهای بد شهوات حیوانی برمی خیزد وهواها و خواسته های شیطانی سرچشمه می گیرد و جنایتها در آن انجام می شود.
10- در این محیط فرعونی، زن فرعون می خواهد از لذّات محسوس و حاضر و آماده برای لذّات پنهان چشم پوشی کند در حالی که انسان غالباً با آنچه حس می کند، ارتباط برقرار می نماید تا با آنچه که در خیال می آورد یا از دیگران می شنود و بلکه انتقال از لذّات محسوس به لذّت دیگری همانند آن مشکل است. پس چگونه است انتقال از لذّت محسوس به لذّت پنهان که با آن فقط در تصور و آرزوی رسیدن به آن در آینده، زندگی می کند. چه به وعده ی الهی اطمینان دارد و می داند که وعده خدا تخلّف ناپذیر است. آسیه می خواهد لذّت، سعادت و نعمت حاضر را به درد و رنج و بلا و بلکه به مرگ حتمی برای رسیدن به لذّت موعود تبدیل کند.
11- این زن به رویارویی با مردی همچون سایر مردان نمی رود. بلکه به مواجهه مردی می رود که به سیاست، زیرکی و زکاوت مشهور است. بنابراین همانگونه که می بایست با استکبار، سلطنت، سرکشی و تروریسم و خشونت فرعون مقابله کند، می بایست با مکر، حیله، تزویر و شیوه های نیرنگ بازی هوشمندانه فرعون رویارویی کند. فرعون بر اساس همین شیوه ها قوم خود را خوار شمرد و آنان از او پیروی کردند. برخی از فصول این نیرنگ و فریب فرعون در محاوره ای که خداوند سبحان بین او و موسی و ساحران در قرآن ثبت کرده، نمایان است.
خلاصه:
گوشه هایی بود از وضع جامعه ای که زن فرعون، کسی از جنس بشر، و از گوشت و خون، با همه تمایلات و گرایشها، و غرایز و احساسات و عواطف و خواسته های انسانی به رویارویی آن رفت. آسیه (ره) با صبر و ثبات با این جامعه خشن مقابله کرد. او هیچ چیز نداشت، خودش بود با اراده ای قوی و شعوری آگاهانه، همین شعور آگاهانه به او فهماند که آنچه در اطرافش انجام می شود، اشتباه، جنایت، انحراف، و ذلت و خواری است. لذا آن را با بصیرت و ایمان رد کرد و به مقابله ی با تمامی ابزارهای قهر و غلبه، و نیرنگ و فریب رفت و به سپاهیان، و دار و دسته فرعون، و اموال و جاه و مقام عریش و طویل او، و زیور و زینتهای فریبنده اش، و به مکر و حیله و هوشیاری اش، هیچ اهمیتی نداد. او از خداوند سبحان مسئلت کرد که راه نجات از فرعون، و اعمال فرعونی، و محیط قوم ظالم را برایش مهیا کند.
هیچ چیز نتوانست اعتماد آسیه به دین و پروردگارش را سست نماید یا اراده اش را سلب کند یا سلامت و صحت انتخاب و اختیارش را برهم زند، نه محیط، نه سرزمین و نه هیچ چیز دیگر.
دعای او این بود: (رب ابن لی عندک بیتاً فی الجنّه و نجّنی من فرعون و عمله و نجّنی من القوم الظالمین).
آسیه دوری از فرعون و کارهای فرعونی و نیز دوری از پلیدی انحراف و خروج از محیط ستمگر را نجات و رستگاری می داند.
او از خداوند نه قصر و زیور می خواهد و نه جاه و مقام بلکه خواهان آن است که به نعمت قرب الهی (عندک) و مقام خشنودی بر پایه ی همان قاعده که اهل بیت می گفتند: «خشنودی خدا، خشنودی ما اهل بیت است»، نایل آید.
مریم علیهاالسلام دختر عمران
قضیه ی رویارویی مریم علیهاالسلام یک رویارویی تلخ و خشن دیگر است. چه شخصیت و کیان او را مورد هجوم قرار گرفته است و برای مریم به عنوان یک زن که خود را در مقابل قومش سمبل طهارت و فضیلت می داند و آنان را به واسطه ی پلیدی و انحرافشان سرزنش می کند، از حساس ترین مسائل بشمار می رود. او که هم اکنون در خصوص عفت و پاکدامنی اش مورد سؤال قرار گرفته است، به گونه ای در مقابلشان ظاهر شده که هرگونه وسیله ی دفاع از خویشتن را از دست داده است. چگونه یک زن می تواند نوزادی به دنیا آورد و سپس مدعی شود که نه مرتکب کار زشت شده و نه رابطه ای با مردی داشته است؟!
او می پندارد که نوزادی از او متولد شده بدون اینکه مردی به او دست زده باشد و اصرار دارد که عفت و پاکدامنی خود را به معنای دقیق کلمه حفظ کرده است. بالاتر اینکه هیچگونه تأویلی را در این باره نمی پذیرد. از قبیل تجاوز به عنف که زن در چنین مواردی معذور است.
زن شوهردار نیز هرگاه زایمان می کند در روزهای نخست خصوصاً در برابر آشنایان و اقوام تا حد زیادی احساس شرمندگی و خجالت می کند. حال چگونه است که دختری بدون ازدواج، بچه ای به دنیا آورد و آنگاه او را در بغل گرفته به میان قومش بیاید و اصرار داشته باشد که مردی به او دست نزده است؟! آیا از آنان نمی پذیرد که اعتقاد یا توهّم دیگری داشته باشند؟
ایمان مریم لرزان و سست نشد، او عقب نشینی نکرد و نه نوزاد را مخفی نمود و نه او را از خود دور کرد و نه از او دوری جست بلکه در راه رضای خداوند سبحان او را پذیرفت و صبر و تحمل پیش گرفت. او به حق و با شایستگی تمام سرور زنان زمان خود بود. زیرا کلمات خداوند را تصدیق کرد و از پرهیزگاران بود.
اما رسول اکرم صلی اللَّه علیه و آله خبر داده که فاطمه زهرا علیهاالسلام از همه زنان جهان از اولین و آخرین از جمله مریم و آسیه و دیگران به رغم سختیها و مشکلاتی که تحمل کردند، برتر است. همین نشان می دهد که زهرا علیهاالسلام از جایگاه و منزلت عظیمی برخوردار است و مصائب و مشکلاتی که از دشمنان دیده تا چه اندازه سخت و سنگین بوده است. چه معصوم علیهاالسلام می فرماید:
«ان اشدّ الناس بلاءً هم الانبیا ثم الذین یلونهم ثم الامثل فالامثل». (ر. ک: بحارالانوار، ج 64، ص 200.) .
از آنچه که گذشت نتایج فراوان می گیریم. در اینجا به چند مورد اشاره می کنیم:
1- این محیط نیست که شخصیت انسان را می سازد. اگر چه ممکن است گاهی اوقات که انسان نظارت آگاهانه را از دست می دهد و تسلیم شرایط می شود، محیط در شخصیت او تأثیر می گذارد.
بنابراین جایی برای این سخن نیست که شخصیت زهرا علیهاالسلام دستاورد محیط و خانواده ای است که در آن زندگی کرد. ما نمی پذیریم که گفته شود: اگر زهرا علیهاالسلام در یک محیط دیگر مثلاً محیط فاسدی، زندگی می کرد تابع عینیت همان محیط می شد.
2- رویارویی مریم با فشارهای محیط منحرف و فاسد در حساس ترین و مهمترین مسائل او به عنوان یک زن، در حالی که هیچ گونه وسیله پذیرفته شده ای برای دفاع از خود ندارد مگر ایمان بی آلایش و اطمینان فوق العاده به خداوند متعال، سپس جنبش آسیه بنت مزاحم در عمق لانه شرک و انحراف و در قلب محیط فاسد برای رویارویی با سرکش ترین قدرتها که برخوردار از بیشترین ابزارهای قهر، گمراهی و خشونت و طغیان و ظلم و استکبار هستند دلالت دارد که جایی برای توجیه انحرافات بواسطه ی فشارهای محیط و مکان یا سلطه یا پیروی از خواست شوهر و... نیست.
3- زن همانند مرد از یک قدرت حقیقی برخوردار است و می تواند در هر مسأله ای که به او مربوط می شود، تصمیم نهائی را بگیرد. او در حدی است که می تواند مخاطب خداوند قرار گیرد و به بالاترین درجات و مراتب برای رسیدن به رفیع ترین مقام در زمینه کرامت و عنایت الهی نایل آید.
4- بدون تردید، حرکت به سوی احقاق حق و اقامه ی شرایع خدا و عمل به احکام الهی و گام برداشتن در مسیر هدایت و خیر مطابق فطرت و عقل است و انحراف از آن سرپیچی از مقتضیات فطرت و سبک شمردن احکام عقل و نابودی معانی انسانیت و حکمت.
ص65
منبع:
عاملی جعفرمرتضی -(1944 )-مترجم محمد سپهری -: قم نشر ایام دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی 1378.
