آنچه در امر تربيت مهم و اساسى است ارائه شيوههاى اطمينان بخش تربيتى است كهضمن در برداشتن همه ابعاد زندگى انسان او را به سعادت حقيقى كه همان مقام قربالهى است نائل گرداند و بىشك چنين شيوههاى تربيتى جز از سيره قولى و عملىاسوههاى راستين دين يعنى معصومين(عليهم السلام) ميسر نيست. بدين جهت ضرورىمىنمايد كه زندگانى معصومين(عليهم السلام) را بطور كامل و دقيق از منظرتربيت نگريست و از خلال سيره رفتارى و گفتارى آنها تربيت صحيح را عرضه نمود. دراين مقاله تلاش بر آن است كه گوشههايى از سيره امام كاظم(علیه السلام) در تربيت فرزندانرا هر چند ناقص به تصوير بكشانيم.
گام نخست در تربيت
از ويژگيهاى انحصارى اسلام نگاه عميق و ريشهاى به امر تربيتاست، از ديدگاه اسلام زمينههاى تربيت را نه از لحظه تولد كه از مدتها قبل بايدفراهم نمود، از بزرگترين اهداف ازدواج تربيت فرزندان صالح و شايسته است،ازدواج تنها يافتن شريك در زندگى مشترك و پيوند ساده ميان زن و مرد نيستبلكهمرد بايد مادرى شايسته و زن پدرى لايق براى فرزندان آينده خود برگزيند امامكاظم(علیه السلام) فرموده است: ... واختاروا لنطفكم ... براى نطفههاى خود انتخاب كنيد[مادران شايستهاى براى فرزندان آيندهتان برگزينيد] و نيز آن حضرت ويژگيهايىرا براى انتخاب همسر فرمود كه رعايت آنها شرط موفقيت در زندگى آينده است، برخىاز اين معيارها عبارتند از:
صالح بودن
آن حضرت از پيامبر اكرم(ص) نقل مىكند كه رسول خدا(ص) فرمود: خداوندفايدهاى بهتر از همسر صالحه به انسان نداده تا وقتى او را مىبيند خوشحال گرددو هر گاه شوهر خارج از منزل استخود و مال شوهر را حفظ نمايد.
همچنين آن حضرت دعايى را به اصحاب تعليم دادند كه از خداوند طلب همسر صالح و مهربان كنند«اللهم ارزقنى زوجه صالحه ودودا ...» و سفارش كردند كه اين دعا را بعد ازنماز و قرائتسوره فاتحه و يس بخوانند.
كفو بودن
همشان بودن والدين، در تربيت اولاد نقش بسزايى دارد، چنانچه والدين از نظر سطح سواد و فرهنگ و مسائلاخلاقى و اعتقادى به هم نزديك نباشند دچار تضاد و ناهماهنگى در تربيتخواهند شدو تربيت مطلوب حاصل نخواهد گشت. امام كاظم(علیه السلام) در حديثى مىفرمايد: وانكحواالاكفاء ... با همسرانى كه همسطح و كفو شما باشند ازدواج كنيد ...
عاطفه همسر
فرزند بيش از هر چيز بويژه در دوران كودكى نياز به محبت دارد، با محبتبودنهمسر از دو جهت اهميت دارد از طرفى كانون خانواده را صفاى بيشتر مىبخشد و باعثنيرو و توان بيشتر مدير خانواده يعنى شوهر مىگردد و از طرف ديگر فرزندان تشنهمحبت، خود را از چشمه زلال محبتسيراب و روان آنها را طراوت مىبخشد. امامكاظم(علیه السلام) در دعايى كه به اصحاب تعليم دادند طلب همسر ودود و باعاطفه زياد را ازخداوند، سفارش نمودند.
عفاف و پاكدامنى همسر
عفاف و پاكدامنى از معيارهاىضرورى انتخاب همسر است; زيرا فرزندان طيب و پاكيزه از دامان مادران پاكدامن وبا عفت پرورش خواهند يافت.
امام كاظم(علیه السلام) از رسول خدا(ص) نقل مىكند كه فرمود: با زنان فلان طايفه ازدواجكنيد زيرا آنها با عفت هستند و زنان آنان نيز با عفتند و با زنان فلان طايفهازدواج نكنيد زيرا آنان با عفت نيستند و زنانشان نيز با عفت نخواهند بود ونيز على بن جعفر مىگويد از برادرم سؤال كردم آيا استفاده از شير زنى كه از راهزنا بچه زاييده صلاح هست؟
فرمود: استفاده از شير او و شير دختر او كه از زنا متولد شده صلاح نيست.
