صبر و خویشتن­داری زوجین در اختلافات

 صبر و خویشتن­داری

یکی از مباحث اخلاقی که بسیار حائز اهمیّت است ودر آیات و روایات بدان تاکیده شده ، فضیلت صبر است. زن و شوهر در زندگی مشترک نیاز به صبر و تحمّل در برابر مشکلات دارند. عدم بردباری در برابر ناملایمات، محیط خانه را دچار نابسامانی می­کند.اگر زن و شوهر صبوری نکنند، دیگر پیوند محکم و پایداری نخواهند داشت؛ امّا اگر چندین سال از زندگی مشترک آن دو بگذرد و با یک­دیگر انس بگیرند، خیلی از مشکلات خانوادگی رفع می­شود. امام باقر(علیه السلام) می­فرماید:

كَتَبَ اللهُ الْجِهادَ عَلَى الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ، فَجِهادُ الرَّجُلِ بَذْلُ‏ مالِهِ وَ نَفْسِهِ حَتّى‏ يُقْتَلَ فِي سَبِيلِ اللهِ وَ جِهَادُ الْمَرْأةِ أنْ‏ تَصْبِرَ عَلى‏ ما تَرى‏ مِنْ أذى‏ زَوْجِهَا وَ غَيْرَتِهِ؛[حسین بن محمدتقی نوری؛ مستدرک­الوسائل؛ ج ۱۴، ص ۲۴۲.] به­راستی که خداوند ـ عزّوجلّ ـ بر زنان و مردان جهاد را واجب کرده است. جهاد مردان آن است که (برای حفظ دین و مملکت) مال و خون خود را بذل کنند تا در راه خدا کشته شوند و جهاد زن آن است که در مقابل دشواری­های زندگی همسرش صبر کند.

در تاریخ نیز نمونه­های بسیاری از الگوها واسوه­های صبر داریم؛ صبر حضرت زینب۳، صبر آسیه همسر فرعون، صبر حضرت ایوب(علیه السلام)، صبر حضرت نوح(علیه السلام)، صبر حضرت یعقوب(علیه السلام)، صبر حضرت یوسف(علیه السلام) در جامعۀ امروزی نیز، نمونه­های بسیاری از صبر زنان و مردان را مشاهده می­کنیم که باید از آنان درس گرفت. صبر جانبازان عزیز سال­های دفاع مقدس که با وجود بیماری­هاو قطع عضوها، همچنان بار این مشکلات را بر دوش می­کشند و نه­تنها صبر می­کنند، بلکه شاکر هستند و اطرافیان را نیز به صبردعوت می­کنند؛ همچنین صبر مادران، همسران و فرزندان جانبازان، آزادگان و شهدا که جوانان ، می­توانند از این اسوه­ها برای الگوی سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی بهره گیرند. با صبر و بردباری، می­توان به عنایات خداوند رسید؛ زیرا قرآن کریم به صابران وعدۀ بشارت،[ بقره: ۱۵۵ (بَشِّرِ الصَّابِرِینَ).] محبت،[ آل­عمران: ۱۴۶ (وَ اللهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ).] نصرت،[ بقره: ۱۵۳ (إنَّ اللهَ مَعَ الصَّابِرِینَ).] بهشت[فرقان: ۷۵ (اولئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا).] و پاداش بی­حساب،[. زمر: ۱۰ (إنَّما یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسَابٍ).] داده است. همچنین می­فرماید:

«وَ لِمَن صَبَرَ وَ غَفَرَ إنَّ ذَلِکَ لَمِنْ عَزْمِ الاُمُورِ؛[شورا: ۴۳.] و کسانى که شکیبایى و عفو کنند، این از کارهاى پرارزش است.»

«وَ اصْبرْ فَإنَّ اللهَ لایُضیعُ أجْرَ الْمُحْسِنِین؛[ هود: ۱۱۵.] شکیبایى کن که خداوند، پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد.»

هچنین پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می­فرمایند:

«مَنْ صَبَرَ عَلى‏ سُوءِ خُلْقِ امْرَأتِهِ اَعْطاهُ اللهُ مِنَ الأجْرِ ما أعْطاهُ داوُدَ(علیه السلام) عَلى‏ بَلائِهِ وَ مَنْ صَبَرَتْ عَلى‏ سُوءِ خُلْقِ زَوْجِها أعْطاها مِثْلَ ثَوابِ آسِيَةَ بِنْتِ مُزاحِمٍ؛[ محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار؛ ج ۱۰۳، ص ۲۴۷. .] مردى که بر بداخلاقى زنش بردبارى کند، خداوند پاداشى را که به داود۷ به­خاطر تحمل بلا و سختى عطا کرد، به او مى‏دهد و زنى که بر بداخلاقى شوهرش شکیبایى به خرج دهد، خداوند همانند پاداش آسیه دختر مزاحم را به او خواهد داد.»

تعریف صبر
صبر یعنی چه؟ وقتی می گویند صبر کنید، یعنی چه کنید؟ مثلاً اگر در مواجهه با فوت پدر می گویند صبور باشید، آیا به این معناست که گریه نکنید؟ تشییع جنازه اش نروید؟ کمتر از او یاد کنید؟ یا فقدان او را فراموش کنید؟ قطعاً مراد هیچ یک از این ها نیست. معنای صبر، یعنی این که برخی کارها را انجام ندهیم. مثلا بی تابی نکنیم ، به زمین و زمان بد نگوییم و... .در حقیقت صبر در هر چیزی، معنای مربوط به خود را دارد. در جایی که قرآن می گوید: (یا ایها الذین امنوا استعینوا بالصبر و الصلوة)، صبر به معنای روزه است؛ در اینجا یعنی در مقابل گرسنگی و تشنگی صبر کن؛ و نخور و نیاشام.

صبر، در معنای کلی، یعنی ترک برخی از کارها؛ در صبر قرار نیست کاری انجام بدهیم؛ بلکه قرار است کارهایی را انجام ندهیم.

در روایات آمده است که هنگام صبر، باید سه کار انجام ندهی:

اول آنکه: تنبلی نکن؛ بلکه برای حل مشکلت تلاش کن. برخی از ما بر این تصوریم که صبر یعنی اینکه دست روی دست بگذاریم و به انتظار بنشینیم تا مشکلمان حل شود. در حالی که برعکس؛ صبر یعنی اینکه اگر دچار مشکلی شدیم، تنبلی نکنیم و دست از تلاش برنداریم و به گونه ای عمل کنیم که برنامه ی روزمره ی زندگی مان به دلیل مشکلات دچار آشفتگی نشود؛ مثلاً جایز نیست که از درس، شغل و وظایفمان فاصله بگیریم.

دوم آنکه: دلتنگی نکن. جایز نیست که به خاطر مشکلاتمان دلتنگی کنیم و عبوس و افسرده در گوشه ای بنشینیم. البته ایراد ندارد. اشک بریزیم؛ اما دستور این است که دلتنگی نکن و صبر داشته باش.

سوم آنکه: شکایت نکن؛ غر نزن؛ به خدا، و زمین و زمان اعتراض نکن. عباراتی از قبیل «این چه همسری بود که نصیب من شد»؛ «این چه شانسی بود که من داشتم»؛ «من چه خطایی انجام داده بودم که چنین سیاه بخت شدم» همه و همه بوی شکایت می دهند. این شکایت ها همگی مخالف صبر است و این چیزی است که از آن نهی شده ایم.

اگر دست از تلاش برنداشتیم، دلتنگی و شکوه هم نکردیم، آنگاه می بینیم که زمان مشکل را حل خواهد کرد، و از طرف دیگر خدا هم با ما خواهد بود.وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ و صبر کنید که خداوند با شکیبایان است . سوره انفال، آیه 46

صبر در روابط خانوادگی
یعنی به فکر انتقام نباش؛ تلافی نکن؛ به روی خودت نیاور؛ نگویید که با این کارها او جری می شود؛ اصلاً در ازدواج بحث از جری شدن نیست؛ بلکه باید گذشت کرد؛ به روی خود نیاورد و چشم پوشی کرد. البته به خاطر داشته باشید که نتیجه ی چنین رفتاری از سوی شما، الزاماً به نتیجه ی زود هنگام منجر نمی شود. نگویید که یکی دو بار امتحان کردم و همسرم جری تر شد؛ این نقد ماجراست؛ اما در دراز مدت، ثمره ی شیرین آن را خواهید دید. نهالی که می نشانید دیر به بار می نشیند اما پر و شیرین به بار خواهد نشست.

«در واقع اگر خانم می بیند شوهرش دچار یک انحراف می شود، فرضاً در یک جریان غلطی می افتد، اول کسی که باید او را حفظ کند زن است و یا متقابلاً اولین کسی که باید زن را حفظ کند شوهر اوست. البته حفظ کردن با محبت و زبان خوش و منطق و برخورد مدبرانه و حکیمانه حاصل می شود؛ نه با بداخلاقی و قهر و این چیزها.»البته باید مصادیقی که صبر بر آن ها جایز است را بشناسیم و بعد نسبت به آن ها صبور باشیم. اگر همسر فردی معتاد است، زمان مشکلش را حل نمی کند؛ بلکه زمان مسئله را حادتر می کند.

 صبر در مقابل همسری که اهل فحشاء است،به معنی سکوت نیست؛ و یا در مورد همسری که شراب می خورد، زمان درمان مناسبی نیست در این موارد باید به مشاوران مطمئن یا علماء با تجربه مراجعه کرد.در واقع حیطه ی بحث ما مربوط به عدم توافق های اخلاقی و نقطه ضعف های عرفی است که عموماً هر فردی ممکن است به آن دچار باشد؛ مانند فردی که کم حرف است؛ تنبل است؛ زیاد غر می زند؛ رازدار نیست یا به آراستگی ظاهر خود توجهی ندارد. البته تحمّل اینها نیز در زندگی زناشویی سنگین و سخت است؛ ولی این مشکلات در سطحی نیستند که عرف و اجتماع به حادّ بودن آن ها نظر دهند و یا جامعه آنها را به عنوان فسادهای بیّن و محکمه پسند تلقی کند.

صبوری را به یک توانایی تبدیل کنید

یکی از گل واژهایی که در ازدواج جایگاه ویژه دارد، «صبر» است. تجربه ثابت کرده است که بهترین درمان بسیاری از مشکلات به ظاهر حل نشدنی، گذر زمان است. البته در انتظار گذر زمان ماندن، امری طاقت فرساست و اینجاست که صبر و بردباری به عنوان یک انگیزه و پشتوانه ی قوی برای تحمل این امر دشوار به کار می آید.

تحقیقات نشان داده است که اغلب مشکلات زندگی مشترک مربوط به چند سال اول آن است. چنانچه در این ایام، این مشکلات را صبورانه تاب آورید و با ممارست و تمرین، این صبوری را به یک توانایی تبدیل کنید، قادر خواهید بود بنای خوشبختی خود را تا ثریا بالا برید؛ بی آنکه بیم از فرو ریختن آن داشته باشید.

لذت حلوا چه داند ناچشیده طعم صبر          ذوق وصل یار دارد هر که در هجران بود

آموزش صبر
لازم است بدانید که، صبوری کردن یک مهارت است که از دوران کودکی قابل آموزش است. خانواده باید به فرزندان خودش آموزش صبر بدهند، نه اینکه هر درخواستی که داشته را سریعا اجابت کنند و با همین روش غلط، یک فرزند عجولی تربیت می کنند. باید در همان ابتدای زندگی به فرزند خودتان آموزش دهید که زندگی دارای سختی های است که باید با صبر و شکیبائی آن را پشت سر بگذاریم.

دو گام مهم در زندگی مشترک
 آن دسته از افرادی که آینده زندگی‌شان برای آنها مهم است، در قدم اول: باید بکوشند تا مشکل و مانعی در سرِ مسیر زندگی شان ظاهر نشود. یعنی؛ از یکدیگر شناخت کاملی پیدا کنند، ضعف های هم را بدانند، نقاط حساس زندگی را بدانند و طبق آن، کارهای که بر خلاف میل آنهاست و زمینه ساز مشکلات است را انجام ندهند. در گام دوم: اگر مشکلات به سراغ آنها آمده و زندگی آنها را در محاصره خودش قرار داده و آنها از تصمیم گیری و راه چاره در ماندند، تنها یک عمل است که می‌تواند قفل گشا باشد و آن صبر است که با وجود آن می‌توان بر تمام ناملایمتی های زندگی پیروز شد. وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ و صبر کنید که خداوند با شکیبایان است .[1]

صبر زن و شوهر نسبت به هم
زن و شوهر، وظیفه دارند تا یکدیگر را در مقابل آفت های دنیا حفظ کنند و در قبال آن اگر رفتار نامتعارف از طرف مقابل شان دیدند صبر پیشه کنند و از کار خوب خودشان پشیمان نشوند. "در واقع اگر خانم می بیند شوهرش دچار یک انحراف می شود، فرضاً در یک جریان غلطی می افتد، اول کسی که باید او را حفظ کند زن است و یا متقابلاً اولین کسی که باید زن را حفظ کند، شوهر اوست. البته حفظ کردن با محبت و زبان خوش و منطق و برخورد مدبرانه و حکیمانه حاصل می شود؛ نه با بداخلاقی و قهر و این چیزها"[2] زن و شوهر باید به جایگاه صبر پی ببرند و آن را در زندگی شخصی خودشان پیاده کنند تا در زندگی مشترک شان، ثمره آن را ببیند. امام علی (علیه‌السلام) می فرماید: صبر در کارها همانند سر برای بدن انسان است؛ اگر سر در بدن نباشد، بدن فاسد گردد و اگر صبر هم از امور زندگی جدا شود، کارها به فساد کشیده می‌شوند. [3]

یادآوری: اگر صبر در زندگی نباشد، بسیاری از زندگی ها از هم گسسته می‌شود و از هم می پاشد. اما آنهای که دوست دارند تا بنای زندگی آنها تا ثریا برود و بیدی نباشد که از این بادها بلرزد، در زندگی خودشان صبر را سرلوحه کارشان قرار می‌دهند و به زندگی بهشتی دست پیدا خواهند کرد. زندگی مشترک یک شوخی نیست که چند هفته با هم باشید و آن را بر هم بزنید باید در برابر مشکلات مقاوم باشید و از دست هم ناله نکنید و با یک مشکل کوچک زندگی را خراب نکنید.

صبر زن در برابر بد اخلاقی شوهر
پیامبر اکرم فرمودند: زنی که در مقابل بداخلاقی شوهرش شکیبایی نماید، عذاب قبر از او برداشته می‌شود و با حضرت زهرا (سلام الله علیها) محشور می‌شود. [4]  پیامبر اکرم در حدیث دیگری فرمودند: کسی که بر بداخلاقی شوهرش صبر نماید، خدای متعال پاداش آسیه همسر فرعون را به او عنایت می‌فرماید. [5]  درست است که تحمل کردن رفتارهای نامناسب سخت است اما شما با صبر کردن می توانید تلخی های آن را به شیرینی تبدیل کنید.
اگر دوست دارید که خانه شما مملو از مهر و محبت باشد در مقابل رفتارهای بد هم صبور باشید. هر انسانی دارای ضعف و کاستی های در زندگی خودش است و اگر در مقابل این کاستی ها صبر نکنیم، رنگ خوشبختی را نخواهیم دید.

پاداش صبر مرد در مقابل بداخلاقی زن

بر اساس روایات، گروهی از زنان در روز قیامت با حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها محشور می‌شوند. این مطلب بر اساس روایتی است که از امام صادق علیه السلام در کتاب وسائل الشیعه نقل شده است. آن حضرت فرموده‌اند که: «سه گروه از زنان هستند که خداوند عذاب قبر را از آنان برداشته و در روز قیامت، با فاطمه دختر پیامبر صلوات الله علیه محشور خواهند شد: اول، زنی که بر غیرت ورزی شوهرش صبر پیشه کند. دوم، زنی که بداخلاقی شوهرش را تحمل کند. سوم، زنی که مهریه‌اش را به شوهرش ببخشد. خداوند به هر کدام از این زن‌ها ثواب هزار شهید را عنایت می‌فرماید و در نامه اعمال هر کدام از آنها عبادت یک سال نوشته خواهد شد.»

از طرف دیگر گاهی اتفاق می‌افتد که زنی در زندگی بداخلاقی می‌کند و بنای ناسازگاری می‌گذارد. در این شرایط اگر شوهر او صبور باشد و پرخاشگری نکند، از پاداش بزرگی بهره‌مند می‌شود.پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله به این مورد هم توجه داشته و طبق روایتی که در جلد دوم کتاب وسائل الشیعه نوشته شده، آن حضرت فرموده‌اند: «کسی که بر بداخلاقی زنش صبر کند خداوند متعال برای صبری که می‌کند ثوابی مانند صبر ایوب علیه السلام بر بلایی که به او رسید، اعطا می‌کند و گناهان آن زن در هر روز و شب مانند جمع شدن شن انباشته می‌شود و اگر قبل از اینکه با مرد همدلی کند و او را راضی کند بمیرد، در روز قیامت همواره با منافقین در حالی که واژگون است محشور شده و به پایین‌ترین درجه جهنم روانه می‌شود.»

رسول اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: هر مردی که برای خدا در برابر بداخلاقی همسرش صبر کند، خدای متعال برای هر روز و شبی که شکیبایی می ورزد، پاداش و ثوابی مانند ایوب به او می‌دهد. [6]

با احتساب صبر بیاموزیم

احتساب یعنی زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی و در برخورد با دیگران غیر از در نظر داشتن خود و طرف مقابل، خدا را هم دیدن و به حساب آوردن و کارها را به حساب پروردگار گذاردن؛ یعنی زندگی دنیا را در راستای آخرت دیدن و آن را مقدمه رسیدن به قرب خداوند قرار دادن.

اگر در زندگی برای رضای خدا و کسب خوشبختی آخرت، حساب باز شد، بسیاری از سختی ها را می توان به امید آینده روشن و برای جلب رضایت حق تعالی تحمل کرد و بسیاری از مسئولیت ها را بر دوش گرفت. با وارد شدن مؤلفه «احتساب»، تحمل سختی ها و ناملایمات و کارهای بر خلاف میل ها آسان بلکه شیرین خواهد شد. از طرف دیگر عنایت خداوند هم شامل حال آدمی خواهد گشت و عشق و علاقه از جایی که گمان نمی رود، پیدا خواهد گشت و تلخی ها به شیرینی بدل خواهد شد. به دو روایت در مورد پاداش عظیم احتساب توجه کنید. رسول خدا(ص) فرمود:

هر کس بر بدخُلقی های زنش صبر کند و آن را به حساب خدا بگذارد، خداوند به او ثواب شاکران را عطا خواهد کرد.

در روایت دیگری فرمود:

هر کس بر بداخلاقی های زنش صبر کند، خداوند مانند پاداش حضرت داوود را در تحمل بلایی که بر او وارد شده به او خواهد داد و هر زنی بر بداخلاقی های شوهرش صبر کند، مانند ثواب آسیه را از خداوند خواهد گرفت.

زنان و مردانی که در زندگی زناشویی و در ارتباط با همسر خود با سختی ها و ناملایماتی روبه رو هستند، باید برای رضای خدا صبر و تحمل ورزند و به اولیای بزرگ از جمله سید و سرور پیامبران، رسول اسلام اقتدا کنند. فرستاده خدا(ص) از همسران خود ناملایمات فراوان دید اما به خاطر خدا صبر کرد و تحمل نمود. ناملایمات به حدی بود که گاهی حضرت را به ترک و دوری گزیدن از همسران سوق می داد. بر خلاف رسم خانواده های امروزی که به هنگام روبه رو شدن با ناملایمات، زنان قهر می کنند و خانه زناشویی را ترک می نمایند، رسول خدا(ص) قهر می کرد و منزل را ترک می نمود. بعضی از همسران آن بزرگوار چنان ایشان را آزردند و در آزار ایشان همدست شدند که خداوند برای دفاع از پیامبرش وارد میدان شد و آنان را تهدید کرد. بعضی از آیاتی که در این زمینه است به شرح زیر می باشد:

«ای پیامبر، به همسرانت بگو: اگر زندگی دنیا و زینت های آن را خواهانید، بیایید تا شما را بهره مند ساخته و به نیکویی رها کنم ...».

این آیه بیانگر تقاضاهای دنیوی آنان از رسول خداست که خارج از شأن ایشان بوده ولی آنان بر تقاضای خود پافشاری داشته اند.

در مورد دیگری خطاب به دو نفر از همسران حضرت می فرماید:

اگر شما بر ضد رسول خدا متحد شوید، بدانید که خدا، جبرئیل و صالح مؤمنان ولیّ او هستند و ملائکه پشتیبان وی می باشند و امید است اگر او شما را طلاق دهد، پروردگارش به جای شما زنانی بهتر از شما به او عطا فرماید؛ زنانی مسلمان، مؤمن، مطیع، توبه کننده، عبادتگر و روزه گیر که باکره یا بیوه باشند.

بسیاری از اوقات همسران رسول خدا او را می آزردند و آن بزرگوار از آنان کناره می گرفت. پدران همسران وی (ابوبکر و عمر) که از جریان خبردار می شدند، از حضرت می خواستند آنان را تنبیه کند، ولی حضرت بر خلاف تقاضای آنان، صبر و تحمل می کرد. رفتار رسول خدا(ص) با همسرانش و شکیبایی و بردباری حضرت در مقابل ناگواری های زندگی بهترین الگو و اسوه مؤمنان می باشد.

حضرت یونس(ع) از پیامبرانی بود که در زندگی زناشویی با ناملایمات فراوان روبه رو بود. نقل شده عده ای به میهمانی حضرت رفتند و دیدند هر زمان حضرت به اندرون می رفت تا کاری انجام دهد، مورد آزار، اذیت و شماتت همسرش قرار می گرفت. ایشان معطل می شده و خواسته اش اجابت نمی گردید یا در برآوردن خواسته اش به عمد تأخیر می شد، ولی آن بزرگوار تحمل می نمود و تندی نمی کرد. میهمانان شگفت زده شدند، حضرت با مشاهده تعجب آنان فرمود:

تعجب نکنید، من از خداوند خواستم که آنچه از عذاب برایم قرار داده، به دنیا منتقل کند و خداوند فرمود: عقوبت تو دختر فلان شخص است، با او ازدواج کن. من هم او را به همسری اختیار کردم و بر ناملایماتی که از او می بینم، صبر می کنم و تحمل می نمایم.

در زندگینامه شیخ ابوالحسن خرقانی از عرفای بزرگ آورده اند که روزی ابوعلی سینا را گذر بر خرقان افتاد. برای دیدار شیخ به درِ منزل وی رفت. همسر شیخ به او گفت که شیخ برای جمع کردن هیزم به صحرا رفته و در ضمن شیخ را دشنام ها داد و ... . بوعلی متعجب از رفتار بی ادبانه همسر شیخ، به سوی صحرا رهسپار شد و دید شیخ پشته ای هیزم بر دوش شیری نهاده و خود هم بر آن سوار شده، به سوی شهر می آید. وقتی شیخ به نزدیکی بوعلی رسید، بدون مقدمه گفت:

اگر بار آن چنان گرگی نکشیدمی، این چنین شیری بارم نکشیدی.

اگر در زندگی برای رضای خدا و کسب خوشبختی آخرت، حساب باز شد، بسیاری از سختی ها را می توان به امید آینده روشن و برای جلب رضایت حق تعالی تحمل کرد و بسیاری از مسئولیت ها را بر دوش گرفت.

رسول خدا(ص) فرمود:

هر کس بر بدخُلقی های زنش صبر کند و آن را به حساب خدا بگذارد، خداوند به او ثواب شاکران را عطا خواهد کرد.

و هر زنی بر بداخلاقی های شوهرش صبر کند، مانند ثواب آسیه را از خداوند خواهد گرفت.

داستان زیر نیز نمونه زیبایی از احتساب در زندگی زناشویی است.

زنی بود در ملاحت بی نظیر و در لطافت دلپذیر و شوهری داشت برعکس خود؛ سیاه منظر، آن چنان که دیو از وی می گریخت و عفریت با وی نمی آمیخت. با این همه زن موافق او بود و فرمانش را به جان می پذیرفت. روزی مرد آیینه برداشت و صورت خود را در آیینه دید و از هیئت خود ترسید. نزد زن آمد و گفت: من از زشتی صورتم آگاه نبودم و امروز از وضع خود آگاه شدم. من لایق آن نیستم که چون تویی با من زندگی کند. سزاوار نیست که فرشته ای همنشین اهریمن گردد. اینک کابین [= مهریه] خود بگیر و از من جدایی اختیار کن. زن از شنیدن این سخنان به گریه افتاد. مرد گفت: چرا گریه می کنی؟ زن گفت: بر اینکه تا امروز امیدوار بودم و با خود می گفتم که من و تو در بهشت خواهیم بود، اگر تو از نعمت وصال من شاکر و من در محنت جمال تو صابر باشم، چرا که بهشت جایگاه صابران و شاکران است. حالا که تو در نعمت طاقت نیاوردی و مرا از فضیلت صبوری محروم کردی، بر این حرمان گریه می کنم.

کم صبری در جامعه زمینه افزایش طلاق

در آیات و روایات بسیار آورده شده است ملکه فضیلت هر انسانی صبر و شکیبایی او در برابر موانع و مشکلات زندگی است، صبر یکی از مهمترین خصلت‌های انسانی و نردبان اوج کمال یک انسان است.متاسفانه اگر به آمار طلاق در جامعه توجه کنیم بیشترین آمار طلاق بر اثر بی‌صبری زن وشوهر و تحمل نکردن یکدیگر و یا شکیبایی نداشتن در برابر فقر و نداری‌های زندگی  است، با بررسی‌های انجام گرفته برخی از کارشناسان معتقدند کم صبری در جامعه زمینه افزایش طلاق را فراهم کرده است.اگر مروری بر جامعه گذشته داشته باشیم، متوجه خواهیم شد هم آمار طلاق در کشور بسیار پایین بود و هم صبر و تحمل انسان‌ها در برابر مشکلات و رفتارها بسیار مطلوب بود.

 هدف‌های عالی و تکامل

صبر در اصطلاح علم اخلاق، حفظ نفس از اضطراب، اعتراض، شکایت و همچنین به آرامش و طمأنینه گفته می شود. قرآن کریم در موارد مختلف به شکل‌های گوناگون به صبر اشاره کرده است، گفت: خداوند در قرآن کریم به کسانی که صابر هستند، وعده یاری در مراحل سخت زندگی و نعمت‌های ویژه خود را داده است. صبر انسان را به هدف‌های عالی و تکامل می‌رساند و آدمی را از هر نوع سرخوردگی، شکست روحی، سرکشی و کج روی باز می‌دارد، صبر اراده آدمی را قوی می‌سازد.صبر دلالت بر تحمل مشکلات و رضا به قضای الهی و پذیرش رنج بر خویشتن در آزمون ظرفیت وجودی خویش است. یکی از صفات خانواده سالم و موفق، صبر اعضای خانواه است، خانواده بدون صبر به راحتی ویران و از هم گسیخته می‌شود،  مودت و محبت رمز استحکام خانواده است.

افزایش مودت و محبت هم جز با صبر و گذشت و فداکاری میسر نشده و گذشت، فداکاری و چشم پوشی از بدی‌ها و مشکلات بدون صبر محقق نمی‌شود. تمام اعضا خانواده باید در برابر مشکلات و موانع زندگی مهارت لازم را فرا گیرند تا در برابر ناملایمات، سختی‌ها و نواقص با نیکی و محبت برخورد کنند. در زندگی روزمره ممکن است هر یک از اعضاء خانواه مرتکب اشتباه و رفتاری ناخوشایند شوند که با صبر و شکیبایی می‌توان علاوه بر چشم پوشی به ابزار محبت و نیکی پرداخت پس با صبر است که می‌توان فضای زندگی مشترک و خانواده را لذت بخش و سرشار از مهر و محبت کرد.

بدون صبر و گذشت فضای گرم خانواده متشنج خواهد شد

اختلاف جزئی بین زوجین و حتی والدین با فرزندان بدون داشتن صبر، ایثار و فداکاری می‌تواند بسیار خطرناک باشد چرا که با اختلاف‌های جزئی فضای گرم خانواده به سوی بی‌نشاطی و حتی خشنونت مبدل می شود

صبر و گذشت نخستین قانونی است که باید در خانواده حاکم باشد افزود: صبر، عفو و گذشت سه مقوله مهمس است که باید در یک خانواده نهادینه شود تا نه تنها بدیهای همدیگر را بپوشانند و از یکدیگر دلگیر نشوند بلکه بدی‌ها را با رفتار و منش مطلوب خود به خوبی و نیکی تبدیل کنند.اگر پدر و مادر نسبت به هم گذشت داشته، محبت و عشق را بر خانه حاکم و تربیت صحیح را سرمشق خود قرار دهند اولاد صالح، صبور، بانشاط و پویایی را پرورش خواهند داد در غیر اینصورت نتیجه نا مطلوب به جا خواهد ماند.خانه‌ای که در آن قهر، پرخاشگری، اهانت، سخنان تند و زشت، خشونت، بی توجهی و نا آرامی حاکمیت دارد چگونه می‌تواند پناهگاه مناسب برای فرزندان جهت رشد و تربیت صحیح باشد. لذا بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و مفاسد اخلاقی ریشه در بی‌صبری و بی‌احترامی در خانواده‌ها دارد.  

برای گسترش خصایص خوب مثل صبر و گذشت چه در خانواده و چه در اجتماع طبق فرمایشات دینی بهترین شیوه «کونوا دعاه الناس بغیر السنتکم » می باشد یعنی عامل به گفتار خود بودن و باید این فرهنگ در جامعه گسترش یابد. دست یابی به مهارت‌های لازم زندگی مشترک بین والدین و برقراری ارتباط موثر بین خانواده نقش موثری در ارتقای تحکیم بنیان خانواده و اخلاق اجتماع دارد، دست یابی به این مهارت‌ها و ارتباطات نیز بر مبنای آموزش صحیح امکان پذیر است.

کم صبری بانوان

 با توجه به درآمدهای پایین و انتظارات بی‌رویه برخی از بانوان مشکلاتی را در خانواده‌ها ایجاد کرده است.همسران می‌بایست در برابر زرق و برق دنیا صبر داشته تا در مقاطع مختلف زندگی رشد یابند و بخاطر خرج بی‌رویه گرفتار بدهکاری‌های بسیار نشوند. متاسفانه آمار طلاق در جامعه رو به افزایش است و این افزایش به دلیل کم صبری بانوان در مسائل و موانع زندگی است.صبر در بداخلاقی همسران از دیگر مقوله‌های است که در زندگی زناشویی بایستی بدان توجه کرد.خداوند در قرآن می فرماید:«مردان لباس زنان و زنان نیز لباس مردان هستند» یعنی وقتی عیب یا نقضی در همسر خود دیدید بایستی صبر پیشه کرده و تحمل کنید و آن عیب و نقض را بپوشانید.زن و شوهر در زندگی بدون نردبان صبر به اوج کمال نخواهند رسید اظهار کرد: امام محمد باقر(علیه السلام) فرموده است:« اگر کسی در کمبودهای زندگی صبر کند به کمال خواهد رسید».

 آمار طلاق در کشور رو به افزایش است و طبق آمار در برابر هر شش ازدواج یک طلاق ثبت می‌شود که رشد چشم‌گیری در جامعه دارد،اگر مسئولان امر در این زمینه برنامه ریزی مدونی را تدوین و اجرایی نکنند جامعه با ناهنجاری‌ها و فساد اخلاقی و اجتماعی روبه رو خواهد بود، باید جهت افزایش آستانه تحمل و صبر در جامعه و کاهش طلاق جلسات آموزشی برگزار و آموزش در مقاطع ابتدایی در زمینه صبر و بخشش را در جوانان و نوجوان نهادینه  کرد.

پی نوشت :
[1] قرآن کریم، سوره مبارکه انفال، آیه 46.
[2] محمد جواد حاج علی اکبری، مطلع عشق، گزیده ای از رهنمودهای مقام معظم رهبری به زوج های جوان، تهران: دفتر نشر فرهنگ انقلاب اسلامی چاپ سی و یکم، 1391، صفحه 61.
[3] محمدبن یعقوب کلینی، اصول کافی، تهران: اسلامی، 1407 ق، جلد 2، صفحه 90.
[4] ارشاد القلوب، صفحه 284.
[5] طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق ، ترجمه میر باقری، ابراهیم ، تهران : ناشر فرهانی، 1365، جلد 1،صفحه 462.
[6] ثواب الاعمال، صفحه 339.

منابع:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/04/17/2534416

https://haram.razavi.ir/

https://www.balagh.ir/content/14414

https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/5184/53789

https://www.beytoote.com/wedlock/movafaghiat-raz/aloe3-common-roof.html

http://shabestan.ir/detail/news/517768

https://rasekhoon.net/lifestyle/show/1431860