بخشش و گذشت زوجین هنگام اختلاف

مقدمه :

وقتی اختلاف بین زوجین به وجود می­آید و آن دو در آستانۀ طلاق قرار می­گیرند، بیش‏ترین سفارش اسلام گذشت هریک از زن و شوهر در لغزشها، کج‏خلقی‌ها و اشتباهات دیگری است؛ زیرا زن و شوهر، روحیات و طرز تفکر متفاوتی دارند. آن‏هایی ­که مدعی‌اند ما در همۀ موارد یک طرز تفکر داریم و در همۀ مسائل موافق و هماهنگ هستیم، شاید هنوز زمینه و موقعیت برای‏شان پیش نیامده است که خصلت‏های واقعی هم‏دیگر را بشناسند؛ ضمن این‏که اگر زن و شوهری با روحیۀ مشترک پیدا شوند، باز هم هیچ‏کدام از خطا و عصبانیت مصونیت ندارند. این‏جاست که اهمیت گذشت و تأثیر آن درتداوم روابط سالم آشکار می‌شود.[احمد حسین­نیا، بهداشت روانی ازدواج و همسرداری، ص ۲۰۱.] ازآن­جا انسان­ها دچار لغزش می‌شوند، بهترین­شان کسانی هستند که از اشتباه­های دیگران چشم بپوشند و عیب­های اطرافیان را بزرگ جلوه ندهند که این خود، به خوشی­ها و زیبایی زندگی می­افزاید. این صفت نیکو، در زندگی زناشویی اهمیت ویژه­ای می­یابد؛ زیرا زن و شوهر کنار هم زندگی می­کنند و در صورت چشم­نپوشیدن از لغزش­های طرف مقابل، وجودشان برای هم­دیگر تحمل­ناپذیر خواهد شد.زن و شوهر باید رضایت هم را جلب کنند و از انجام کارهایی که کدورت و ناراحتی به دنبال دارد، بپرهیزند، زیبخشش و گذشترا چنانچه در این باره سخت­گیری کنند و از اشتباه هم چشم نپوشند، زندگی یا به کام آنان تلخ می­شود یا آن را از دست می­دهند. کسی که خطاهای دیگران را نادیده بگیرد، خدای متعال نیز از گناهانش می‌گذرد و او را مشمول رحمت و آمرزش قرار می‌دهد. خداوند در قرآن کریم سفارش می­کند: «... وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا ألاتُحِبُّونَ أنْ يَغْفِرَ اللهُ لَکُمْ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحيمٌ؛[نور: ۲۱.] ... و باید عفو کنند و گذشت نمایند. مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید؟ و خدا آمرزندۀ مهربان است.» بنا بر این آیه و دیگر آیات، فرونشاندن خشم در برابر بدی‌ها و خطاهای دیگران، به­ویژه نزدیکانی که همه­روزه ساعت‌های زیادی را کنار آن‌ها سپری می­کنیم، آمرزش حضرت حق را به دنبال دارد. خوب است که مردان به سیرۀ عملی معصومین: دربارۀ لغزش­های همسر خود، عمل کنند؛ زیرا گذشت، عشق و محبت را افزایش می­دهد و اختلاف و مشاجره را پایان می‌بخشد. «اسحاق بن عمار» می‌گوید که به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: «حق زن بر مرد چیست که با انجام آن، انسان نیکوکار محسوب شود؟» امام فرمود: «خوراک و پوشاک او را فراهم نماید و اگر خطایی از وی سر زد، از او بگذرد.» سپس فرمود: «پدرم امام باقر(علیه السلام)، همسری داشت که به او آزار می‌رساند و پدرم او را مورد عفو و بخشش قرار می‌داد.»[محمد بن یعقوب کلینی؛ الکافی؛ ج ۶، ص ۵۱۰] از سوی دیگر زن هم باید لغزش­های شوهر را ببخشد؛ زیرا در این صورت، شوهر در شکنجۀ وجدان قرار می‌گیرد و یقیناً از کردار خویش پشیمان خواهد شد؛ آن­گاه همسرش را زنی ‌باگذشت، فهمیده، فداکار و عاقل می‌داند، می‌فهمد که به زندگی، خانواده و شوهرش علاقه‌مند است و قدر او را می‌داند؛ پس محبتش به او چندبرابر خواهد شد. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می­فرمایند: «زن بد، عذر شوهرش را نمی‌پذیرد و خطاهایش را نمی‌بخشد.»[محمدباقر مجلسی؛ بحارالأنوار؛ ج ۱۰۳، ص ۲۳۵]

زنی دربارۀ علّت درخواست طلاقش، به رئیس دادگاه حمایت از خانواده گفت: «شوهرم پیش از ازدواج به من نگفت که خدمت سربازی را انجام نداده و این موضوع را از من مخفی کرده بود. چند روز پیش متوجه شدم که به همین زودی باید به خدمت سربازی برود و من نمی‌توانم با مردی که به من دروغ گفته، زندگی کنم.»[ ابراهیم امینی؛ آیین همسرداری؛ ص ۳۰] از سوی دیگر اگر کسی بدی­های اعضای خانواده را با بدی پاسخ گوید و انتقام‌جویی کند، کینه و دشمنی آن­ها را برمی­انگیزد؛ ولی اگر بدی را با نیکی و نرمی پاسخ گوید، فرد خطاکار را شرمسار کرده، آگاهانه با خود همراه می­سازد و کینه و دشمنی او را به دوستی بدل می­کند. خداوند در قرآن می­فرماید: «وَ لاتَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتي‏ هِیَ أحْسَنُ فَإذَا الَّذي بَيْنَکَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ کَأنَّهُ وَلِیٌّ حَميمٌ؛[فصلت: ۳۴] و نیکی با بدی یک­سان نیست. (بدی را) با آن­چه بهتر است دفع کن؛ آن­گاه کسی که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی یک­دل می­گردد.»

گذشت و اغماض هر یک از زن و شوهر از لغزشها و کارهای ناپسند دیگری در محیط خانواده از اهمیت فراوانی برخوردار است و بی توجهی به آن، جوّ صمیمیت و آسایش حاکم بر خانواده را به محیط اضطراب، بدبینی، عصبانیت و عیبجویی مستمر هر یک از اعضا نسبت به یکدیگر تبدیل خواهد کرد.

بهترین راه به دست آوردن آرامش و سلامت روان و رهایی از اضطراب و ناراحتی و دوری از بدبینی و بی اعتمادی، گذشت از بدیها، ظلمها و اشتباهات همسر است.

خداوند تعالی کسانی را که از لغزشهای دیگران می گذرند با تعبیر «محسنین» ستوده و در وصف آنها می فرماید:

«... وَالْکاظِمینَ الْغَیظَ وَالْعافینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یحِبُّ الُمحْسِنینَ»[1]

[آنان ] خشم خود را فرو می خورند و از خطای مردم در می گذرند. خدا نیکوکاران را دوست دارد.

رسول خدا صلی الله علیه و آله از این صفت پسندیده به عنوان بهترین اخلاق دنیا و آخرت یاد کرده، می فرماید:

«الا اخْبِرُکمْ بِخَیرِ خَلائِقِ الدُّنْیا وَالْاخِرَةِ؟ الْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَک، وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَک، وَالْاحْسانُ الی مَنْ اساءَ الَیک، وَ اعْطاءُ مَنْ حَرَمَک»[2]

می خواهید شما را به بهترین اخلاق دنیا و آخرت خبر دهم؟ آن اخلاق این است: از کسی که به تو ستم کرده، درگذری، با خویشاوندی که از تو بریده، پیوند برقرار کنی، به کسی که نسبت به تو بدی کرده، نیکی کنی و به کسی که تو را محروم کرده، بخشش کنی.

امیر مؤمنان صلوات الله علیه می فرماید:

«الْعَفْوُ تاجُ الْمَکارِمِ»[3]

عفو تاج مکرمتها (ی اخلاقی) است.

کسی که در محیط خانه از خوی نیکوی گذشت بهره ای ندارد و با وقوع کوچکترین خطا و لغزشی از طرف همسر، درصدد انتقام برمی آید، خوشبختی خود را تباه کرده و زندگی اش را تیره و تار می سازد. امام علی علیه السلام می فرماید:

«قِلَّةُ الْعَفْوِ اقْبَحُ الْعُیوبِ وَالتَّسَرُّعُ الَی الْانْتِقامِ اعْظَمُ الذُّنُوبِ»[4]

کمی عفو و گذشت، زشت ترین عیبها و شتاب در انتقام، از بزرگترین گناهان است.

همان حضرت از کسانی که در زندگی گذشت ندارند، به عنوان بدترین مردم یاد کرده، می فرماید:

«شَرُّ النَّاسِ مَنْ لا یعْفُو عَنِ الزَّلَّةِ وَ لا یسْتُرُ الْعَوْرَةَ»[5]

بدترین مردم کسی است که از لغزش دیگران نمی گذرد و عیبهای آنان را نمی پوشاند.

آثار گذشت

عفو و گذشت در محیط خانواده آثار ارزنده ای دارد که برخی از آنها عبارتند از:

1- ایجاد آرامش روحی

زندگی توأم با گذشت و اغماض، مایه ایجاد آرامش و آسایش روحی زن و شوهر و اهل خانه است. کسی که در زندگی گذشت ندارد، همواره منتظر فرصتی است تا انتقام گیرد، از این رو، پیوسته دغدغه روحی او در انتقام گیری از دیگران، آرامش روحی را از او سلب می کند، ولی کسی که از روحیه عفو و گذشت برخوردار است، از این دغدغه روحی ایمن است و بدون هیچ نگرانی و کینه ای نسبت به همسر خویش با آرامش خاطر در کنارش زندگی می کند و از بهانه جوییهای بیهوده و زیانبار دوری می جوید.

2- زدودن کینه

اشتباهات و لغزشهایی که گاهی در محیط خانواده از ناحیه زن یا شوهر صورت می گیرد، مایه ایجاد کدورت و تیرگی روابط آنها می شود. چنانچه این تیرگی با عفو و گذشت جبران نشود، زمینه ایجاد اختلافات و درگیریهای خانوادگی و فروپاشی کانون گرم خانواده می گردد، ولی با گذشت و اغماض زن و شوهر نسبت به یکدیگر کینه ها زدوده شده، تیرگیها از بین می رود و در نتیجه خانواده از خطر چنین آفت بزرگی مصون می ماند. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:«تَعافَوْا تَسْقُطِ الضَّغائِنُ بَینَکمْ»[6]

نسبت به یکدیگر گذشت کنید، تا کینه هایتان برطرف شود.

3- فزونی عزّت

کسانی که از رفتار همسر خویش خُرده می گیرند، نه تنها به اصلاح رفتار او موفّق نمی شوند، بلکه امکان دارد موجب لجبازی و واکنش منفی او شوند، در حالی که با گذشت و چشم پوشی از خطا، در نظر او عزیز و محترم جلوه کرده، از نفوذ کلام بیشتری برخوردار خواهد شد و با فزونی عزّت او پیوند خانوادگی تحکیم می یابد. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:

«الْعَفْوُ لا یزیدُ الْعَبْدَ الَّا عِزّاً فَاعْفُوا یعِزَّکمُ اللَّهُ»[7]

عفو و گذشت موجب عزّت بنده است. بنابراین، گذشت کنید تا خدا به شما عزّت دهد.

4- طول عمر

آرامش روحی و روانی که از ناحیه عفو و گذشت نصیب انسان می شود، در سلامت جسمی او تأثیر گذاشته و مایه فزونی عمر او می گردد. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:

«مَنْ کثُرَ عَفْوُهُ مُدَّ فی عُمْرِهِ»[8]

کسی که بسیار گذشت می کند، به عمرش افزوده می شود.

5- سپر عذاب الهی

از جمله آثار ارزنده عفو و بخشش از لغزشهای دیگران- بویژه همسر- ایمنی از عذاب الهی است. چنان که امام علی علیه السلام می فرماید:

«الْعَفْوُ مَعَ الْقُدْرَةِ جُنَّةٌ مِنْ عَذابِ اللَّهِ سُبْحانَهُ»[9]

عفو و گذشت در حال توانایی [بر انتقام گیری ] سپر عذاب خدای سبحان است.

زیباترین گذشت

نسبت به بدیهای دیگران به صورتهای گوناگونی می توان گذشت کرد؛ بعضی از افراد حتی بعد از مجازات افراد خطاکار نیز آنها را نمی بخشند و رفتار خصمانه ای با آنان دارند.

بعضی دیگر، افراد خطاکار را مجازات می کنند، اما بعد از آن، کینه ای از آنان در دل نگه نمی دارند. بهتر از این دو دسته، کسانی هستند که علاوه بر پرهیز از انتقامجویی، از بدی و ستم افراد خطاکار می گذرند و بزرگوارانه آنها را می بخشند. قرآن کریم به چنین گذشتی سفارش کرده، می فرماید: «... فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمیلَ»[10]

از آنها به طرز شایسته ای صرف نظر کن (و آنها را بر نادانیهایشان ملامت ننما)!

امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه فرمود:

«الصَّفْحُ الْجَمیلُ انْ لا تُعاقِبَ عَلَی الذَّنْبِ»[11]

گذشت زیبا این است که کسی را به خاطر گناهش مجازات نکنی.

امام رضا علیه السلام نیز در این باره فرمود:

«الْعَفْوُ مِنْ غَیرِ عِتابٍ»[12]

[گذشت زیبا] بخشش بدون سرزنش است.

نتیجه مداومت بر چنین گذشتی در زندگی خانوادگی، ایجاد روابط سالم، انسانی و قابل ستایش است که زن و شوهر در پرتو آن از سعادت خانوادگی بیشتری برخوردار می شوند.

عوامل پیدایش گذشت

هر صفتی که در انسان وجود دارد، نشانگر عواملی است که در رشد و تثبیت آن صفت تأثیر داشته اند. پیدایش روحیه گذشت و بخشش همسر نیز، معلول عواملی است که به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:

1- یادآوری آثار گذشت

مهمترین عاملی که در پیدایش روحیه گذشت در محیط خانواده مؤثر است، توجه به تأثیر گذشت در سعادت زندگی خانوادگی می باشد. یادآوری اینکه عدم گذشت از همسر، جز به تیره شدن روابط سالم خانوادگی و ناخوشایند بودن آن و تشدید درگیریهای خانوادگی نمی انجامد، تأثیر بسیاری در پیدایش روحیه گذشت درانسان دارد.

باید همواره به یاد داشت، کسی که نسبت به همسر خود گذشت ندارد و همواره درصدد اثبات نادرست جلوه دادن رفتار او و بر حق شمردن رفتار خویش است، جز به موضع گیری خصمانه همسر خویش کمک نمی کند، زیرا در این صورت، او درصدد دفاع از خود برآمده و برای حفظ شخصیت خود در برابر دیگری به توجیه رفتار خویش پرداخته و یک درگیری مستمر و فزاینده در زندگی آنها به وجود می آید و در نتیجه، هیچ یک به اصلاح رفتار نادرست همسر خویش موفق نخواهد شد، در حالی که با گذشت و اغماض نسبت به بدیهای همسر، می تواند با ملایمت او را متوجه اشتباهات خود کند و او را در اصلاح رفتار خود یاری دهد.

2- یادآوری عیوب خود

یادآوری عیوب خود، تأثیر بسزایی در گذشتِ از خطاهای همسر دارد. هر یک از زن و شوهر همان گونه که دارای عیوبی هستند، خوبیهایی نیز دارند و طبیعی است که هر یک، از همسر خود انتظار داشته باشد که از بدیهای او گذشت کرده و بدیها را در مقایسه با خوبیها در نظر بگیرد. چنین انتظاری در هر دو طرف وجود دارد و در مورد زن نیز باید رعایت شود.

کسی که به اشتباهات خود توجه ندارد و در محیط خانواده، تنها به عیوب همسر می پردازد، با بی انصافی تمام، ناهمواریهای زندگی خانوادگی را معلول رفتار نادرست همسر می پندارد و بدین گونه با توجه افراطی به خطاهای همسر، به جای اصلاح او به تیره تر شدن اوضاع کمک می کند.

بنابراین، لازم است ما به عیوب خود نیز توجه کنیم. زیرا چه بسا رفتارهای نادرست همسر از رفتار غلط ما ناشی شده باشد. با توجه به این نکته و اینکه انسان عاری از اشتباه نیست، می توانیم صفت پسندیده گذشت را دستورالعمل زندگی خویش قرار دهیم.

3- بزرگواری اخلاقی

گذشت یکی از صفات والای انسانی است که ارزش اخلاقی فراوانی دارد. افرادی در زندگی از خود گذشت نشان می دهند که دارای صفات عالی اخلاقی باشند. اینان نه تنها

از بدیهای همسر خود گذشت می کنند، بلکه در مقابل بدی او خوبی می کنند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

«ثَلاثٌ مِنْ مَکارِمِ الدُّنْیا وَالْاخِرَةِ، تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَک وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَک وَ تَحْلُمُ اذا جَهِلَ عَلَیک»[13]

سه چیز از بزرگواریهای دنیا و آخرت است: از کسی که به تو ظلم کرده، درگذری و با کسی که از تو بریده، بپیوندی و نسبت به کسی که با تو جاهلانه رفتار کرده، خویشتنداری کنی.

وجود صفات نیک اخلاقی در انسان موجب می شود که او از اشتباهات و بدیهای دیگران، بویژه همسر و اعضای خانواده خود، چشم پوشی کند و همواره نسبت به آنان گذشت داشته باشد. بر عکس، افراد پست که از ویژگیهای اخلاقی بی بهره هستند، با کوچکترین بهانه ای به حیثیت دیگران تاخته و کمترین گذشتی از خود نشان نمی دهند.

بخشش در آموزه‎های دینی

در آموزه های دینی، مدارا در ارتباط با دیگران بخصوص اعضای خانواده مورد توصیه واقع شده و همسران را به ایجاد فضایی آرام و به دور از تنش دعوت می کند. در واقع، زن و یا شوهر با اغماض و گذشت به نوعی شخصیت خویش را تکریم می‎کنند و رشد می‎دهند .
در این راستا قرآن کریم می‎فرماید: «و عاشروهن بالمعروف» که بيانگر اين استكه هر گونه برخورد و رفتار شوهر بايد به گونه اي باشد كه عرف و اخلاق با آن موافق باشد. پس اعمالي چون اذيت يا بدخلقي و مانند آنها، مخالف با معاشرت به معروفي است كه قرآن كريم بدان سفارش نموده است.
بعلاوه زن و مرد بايد عيوب يكديگر را بپوشانند و يكديگر را از گناه و خطا و اشتباه حفظ نمايند. چنانكه قرآن كريم در اين رابطه مي فرمايد: “هّن لباس لكم و انتم لباس لهّن…” یعنی زن و مرد بايد همانند لباس هم باشند، هم يكديگر را از خطا و اشتباه حفظ كنند و هر يك زينت ديگري به حساب آيد و به او افتخار كند.
از آنجا كه لباس انسان را مي‎پوشاند و حفظ مي‎كند، زن و مرد به لباس تشبيه شده اند، که در آن نكات جالبي وجود دارد. به عنوان مثال، لباس متناسب با فصل و زمان تغيير پيدا مي‎كند، پس هر يك از دو همسر بايد اخلاق و رفتار خود را متناسب با نياز روحي و رواني همسر خود تنظيم نمايد و يا اين كه لباس بايد در رنگ، دوخت و جنس مناسب شأن انسان باشد، و يا اين كه لباس هم موجب حفظ بدن است و هم زينت تلقی می‎شود.
از سوی دیگر، در روابط بين زوجين كه مظهر كامل عشق و علاقه هستند، اظهار محبت جايگاه ويژه اي دارد تا آنجا كه پيامبر اكرم (ص) فرموده اند: “قول الرجل للمراه اني احبك لايذهب من قلبها ابدا.” یعنی گفتار مرد به همسرش: همانا من تو را دوست دارم، هرگز از قلب همسرش محو نمي‎گردد.
همچنین از امام صادق(ع) پرسيده شد: “ما حق المراه علي زوجها الذي اذا فعله كان محسنا قال … و ان جهلت عفو لها”حق زن بر شوهرش چيست كه اگر مرد آن را انجام دهد نيكو‎كار است فرمودند… اگر زن نا آگاهانه خطايي كرد، مرد او را ببخشد.

پاداش عفو کننده با خداست

عفو و گذشت به اندازه ای مهمّ است که قرآن مجید اجر عفو کننده را بر خدا می داند: «فَمَن عَفا واصلَحَ فَاجرُهُ عَلَی اللَّهِ»؛[شورى/ 40] و هر کس عفو و اصلاح کند اجر و پاداش او با خدا است.»

امام صادق علیه السلام فرمود: «ثَلاثٌ مِنْ مَکارِمِ الدُّنْیا وَ الآخِرَةِ: تَعْفُوا عَمَّنْ ظَلَمَک، وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَک، وَ تَحْلُمُ اذا جُهِلَ عَلَیک»[الکافى، ج 2، ص 107]؛ سه چیز از رفتارهای کریمانه دنیا و آخرت است: گذشت از کسی که بر تو ستم کرده، صله رحم با رحمی که با تو بریده، بردباری نسبت به آنکه در حقّ تو به نادانی رفتار کرده.»براساس آیات قرآن و روایات: عفوِ محبوب خدا، اجرِ عفو کننده بر خدا، از مکارم دنیا و آخرت، موجب نجات از جهنّم، و هم رنگی با اهل بیت است، و کم گذشتی نشان بیماری و عیب باطن، و شرارت نفس انسان است.

چرا زن و مرد در زندگی خود، به هنگام پیش آمدن خطا از یکدیگر گذشت نکنند، تا محبوب خدا شده، از اجر الهی بهره مند گشته، و منبع مکارم دنیا و آخرت شناخته شوند، و با امامان معصوم همرنگی نشان داده و جزء آنان محسوب گردند. این همه محصول یک تجارت الهی و معنوی است که از دست دادنش عاقلانه نیست، و آراسته شدن به آن کاری سهل و آسان و عملی ساده و بی زحمت است.

مرد و زن اگر به وقت خطا، عفو و گذشت را شیوه خود کنند، و این حقیقت عرشی را مدّتی کوتاه به تمرین بگذارند، در آنان قوّت می گیرد، و پس از اندک زمانی به این صفت ملکوتی آراسته می شوند.[انوار العرفان فى تفسیر القرآن، ج 7، ص 430؛ تفسیر نمونه، ج 2، ص 159؛ تفسیر نور، ج 2، 399؛ تفسیر هدایت، ج 16، ص 38] در صورتی که مشکل حل نشد و اختلاف ادامه یافت می توانید به شخصی که دارای صفات برجسته ای چون: ایمان، دانش کافی، تجربه لازم، دلسوزی، بی طرفی و. .. باشد مشورت کنند تا با راهنمایی او، حلاوت و شیرینی به زندگی آنان بازگردد و اگر باز هم مشکل ادامه داشت می توانند هر کدام از زن و مرد، یک نفر انتخاب کنند تا آن دو نفر امین، درباره مشکل پیش آمده اظهار نظر کرده و راه حل ارایه کنند چنانکه در آیه 35 سوره نساء به این راه حل اشاره شده است.

روانشناسی گذشت

 گذشت در زندگی، پیوند زناشویی را مستحکم می‌کند و اختلافات را از میان می‌برد. هرچند برخی از عوامل زندگی را از هم گسیخته می‌کند اما بی‌توجهی به گذشت و چشم‌پوشی نکردن از اشتباهات یکدیگر، نقش مهم‌تری در جدایی زوجین دارد. نداشتن روحیه گذشت، به انسان روحیه غضب، خشم و بی‌مهری می‌بخشد تا جایی که از کوچکترین خطا نیز چشم‌پوشی نمی‌کنند و زندگی را تا آستانه جدایی و از هم پاشیدن پیش می‌برد. حوصله و بردباری در زندگی زناشویی موجب تقویت روحیه گذشت و ایثار می‌شود اما افرادی که از چنین صبری برخوردار نیستند با کوچکترین موضوعی عکس‌العمل نادرستی نشان می‌دهند و زندگی را با ناسازگاری خود تلخ می‌کنند.اگرچه ازدواج موفق برگرفته از توجه به مولفه‌های مهمی در زندگی است، اما گذشت و چشم‌پوشی نیز نقش مهمی در دوام زندگی زناشویی دارد، از این رو باید در زندگی مهارت گذشت، حوصله و بردباری را بیاموزیم. مهم‌ترین دستاورد گذشت در زندگی، افزایش محبت و مهر در میان زوجین، صمیمت و حتی افزایش صداقت است، زیرا علاوه بر ایجاد محبت به واسطه گذشت، زوجین بدون نگرانی به صداقت روی می‌آورند.

 بی‌توجهی به گذشت، زمینه ساز لجاجت، کینه، غضب، و بزرگ‌بینی خطای یکدیگر می‌شود که هیچ یک به صلاح زندگی نیست پس می‌توان گاهی با نادیده گرفتن اشتباهات، پیوندها را محکم کرد، به شرط این‌که گذشت و فراموش کردن اشتباهات را یاد بگیریم و آن را به فرزندان‌مان نیز بیاموزیم. بانوان سهم مهم‌تری در گذشت در زندگی دارند، گفت: با توجه به روحیه و شخصیت بانوان و صبری که آنها به خرج می‌دهند قطعا انتظار گذشت از طرف بانوان بیشتر است، هرچند درس گذشت در زندگی را باید زوجین در کنار یکدیگر فرا بگیرند.البته باید توجه داشت گذشت تنها در قبال خطاها و اشتباهات تعبیر نمی‌شود و گاهی می‌توان با گذشت از خواسته‌های مالی و یا مطالبه‌ای بزرگ که در توان همسر نیست این گذشت را به اثبات رساند و فرصت داد تا در شرایطی بهتر این خواسته تحقق پیدا کند.

 در روابط زناشویی، اختلاف سلیقه‌هایی وجود دارد که ممکن است زوجین هنگام بحث کردن درمورد این اختلاف سلیقه ها، به راحتی قانع نشوند و درصدد آن باشند که به طور مداوم به یکدیگر نشان دهند مقاصد و اهدافشان صحیح است تا جایی که هر دو تلاش می‌کنند در این بحث و جدل برنده باشند (بمیرند، امّا بازنده نشوند).

این در حالی است که در زندگی زناشویی، رعایت احترام به طرف مقابل و قدردانی ازوی مهم است، چون می‌توانند از این طریق احساس رضایت و سازگاری بیشتری با یکدیگر داشته باشند.

در مورد مشکلات عمیقی مانند خیانت و دروغ و امثال آن ممکن است که گذشت‌های پی در پی منجر به اضطراب دائم شود. وضعیتی که اگر زوجین دارای فرزند با آن روبرو شوند, نمی‌توانند به نفع فرزندانشان عمل کنند و خود نیز زیر بار فشار خودبینی محو و نابود می‌شوند و غرور نفس موقتی آن‌ها به عذاب وجدان و دل نگرانی منتهی می‌شود. بنابراین در این شرایط توصیه می‌شود برای کمک گرفتن، به روان شناس مراجعه کنند.

بیشتر زوجین فکر می‌کنند که خطا‌های آن‌ها غیرقابل بخشش است و نمی‌توان از آن‌ها گذشت که به این خطا‌ها, خطاهای شناختی گفته می‌شود.

خطا‌های شناختی عبارتند از: ذهن خوانی؛ یعنی زوجین بدون شواهد کافی می‌دانند که همسرشان به چه چیزی فکر می‌کند. مثل ” جواب سلامم را نداد، پس از دست من ناراحت است. “, دیگری, فاجعه سازی است. زوجین معتقدند هرآن چه اتفاق افتاده یا خواهد افتاد به شدت افتضاح، ناخوشایند و غیر قابل تحمل است. مثل؛ ” افتضاح می‌شود اگر مهمانی خوب برگزار نشود. ”

 نادیده گرفتن جنبه‌های مثبت را یکی دیگر از خطا‌های شناختی عنوان کرد؛ به طوری که کار‌های مثبت همسرشان را پیش پا افتاده و ناچیز می‌بینند. به طور مثال؛ ” این کار از عهده همه بر می‌آید. ”

 شخصی سازی, از دیگر خطا‌های شناختی است که در این مورد، یکی از زوجین علت بروز حوادث منفی را به خودش نسبت می‌دهد و سهم همسرش را در بروز مشکل نادیده می‌گیرد. مثلا؛ “ازدواجم بهم خورد چون من مقصر بودم. ”

یکی دیگر از خطا‌های شناختی رایج در میان زوجین، مقایسه‌های ناعادلانه است. در این مورد، زوجین، حوادث را طبق معیار‌های ناعادلانه تفسیر می‌کنند و همسر خود را با افرادی که شاید  نسبت به او برتری داشته باشند مقایسه می‌کنند و در نهایت به این نتیجه می‌رسند که دیگری از او موفق تر است.

 برخی از زوجین، به جای فکر کردن به کاری که قصد انجام آن و توانایی این کار در شرایط فعلی را دارند بیشتر به این موضوع فکر می‌کنند که‌ ای کاش در گذشته بهتر عمل می‌کردم. به طور مثال؛ ” اگر تلاش کرده بودم، همسر بهتری پیدا می‌کردم. ” یا “‌ای کاش این حرف را نمی‌زدم. ”

 که اگر آن‌ها مواظب باشند تا این خطاها، معیار تصمیم گیری‌های نادرست و هیجانات منفی مثل پرخاشگری نشوند، تا حد زیادی, از مشاجرات خانوادگی کاسته می‌شود به شرط آن که این زوجین، خطا‌های کوچک را با شکیبایی و گذشت مدیریت کنند.

 اگر زوجین، رویداد‌های زندگی خود را به شیوه خوشبینانه تعبیر کرده و تفاسیر منفی و مایوسانه را از زندگی خود حذف کنند و گذشت و بخشش بیشتری را در زندگی خود جای دهند تا حد زیادی می‌توانند از آسیب به کانون گرم خانواده خود جلوگیری کنند.

خلاصه

یکی از عوامل سعادت بخش در زندگی خانوادگی، گذشت و اغماض نسبت به خطاهای همسر است که در حسن روابط خانوادگی تأثیر بسیار دارد.

لازمه زندگی سعادتمندانه، گذشت از ظلمها، اشتباهات و بدیهای همسر است و بدون آن نمی توان از آرامش و سلامت روحی برخوردار بود.

عدم گذشت در زندگی یکی از آفات بزرگ محسوب می شود و موجب تیره شدن روابط خانوادگی و زمینه ساز در گیریهای گوناگون در محیط خانواده می گردد.

گذشت از همسر، موجب افزوده شدن عزت و احترام انسان نزد او می شود و تأثیر فراوانی در اصلاح رفتار وی دارد. زدودن کینه ها از دل آدمی و ایجاد آرامش روحی و سلامت روان از آثار دیگر گذشت است.

زیباترین گذشت آن است که هیچ گونه مجازات و سرزنشی در آن نباشد و به خطای دیگران با دیده اغماض نگریسته شود.

یادآوری آثار مثبت گذشت و سیره معصومین علیهم السلام در این مورد و نیز یادآوری عیوب و خطاهای خویش، از عوامل مؤثر در پیدایش روحیه گذشت نسبت به همسر است.

پی نوشت ها

[1] - آل عمران( 3)، آيه 134

[2] - بحارالانوار، ج 69، ص 397

[3] - شرح غررالحكم و درالكلم، آمدى، ج 1، ص 140، انتشارات دانشگاه تهران

[4] - شرح غررالحكم، ج 4، ص 505

[5] - همان، ص 175

[6] - كنز العمّال، ج 3، ص 373

[7] - كنز العمال، ج 3، ص 110

[8] - بحارالانوار، ج 75، ص 359

[9] - شرح غررالحكم، ج 1، ص 398

[10] - حجر( 15)، آيه 85

[11] - بحارالانوار، ج 78، ص 253

[12] - همان، ج 71، ص 421

[13] - بحارالانوار، ج 71، ص 400

منابع:

https://www.balagh.ir/content/14414

https://hawzah.net/fa/LifeStyle/View/47780

https://www.isna.ir/news/93031808607

http://avayejamee.ir/11817

https://hoghooghvazendegi.ir/

rasekhoon.net/article/show/1442202