تنگی پیلور در کودکان : علائم ، تشخیص و درمان

تنگی پیلور در کودکان : علائم ، تشخیص و درمان

تنگی پیلور در کودکان یک بیماری کمیاب است

تنگی پیلور چیست و چه علائمی دارد؟ 

تنگی پیلور در کودکان نوعی بیماری نادر است که با ضخامت دریچه ی پیلور در مجرای معده و روده ی کوچک شکل می گیرد. این عارضه در اکثر مواقع نوزادان 3 الی 5 هفته را درگیر می سازد که با تجمع شیر در معده، منجر به بروز استفراغ و عدم جذب مواد معدنی در بدن می گردد. 

تنگی پیلور در کودکان چیست؟

عضله ای در قسمت خروجی معده قرار دارد که پیلور نام دارد. در شرایطی که عضله ی پیلور ضخامت پیدا کند و مجرای عبور مواد غذایی از معده به روده ی کوچک را باریک و  مسدود سازد، عارضه ی تنگی پیلور شکل گرفته است. 

دریچه ی پیلور در خصوص نگهداری از غذا در معده بسته می شود سپس برای انتقال غذا به روده ی کوچک باز می گردد. در طی شکل گیری تنگی پیلور، بافت عضلانی پیلور ضخیم می شود. این ضخامت روند انتقال شیر را به داخل روده ی کوچک کند می سازد. در طی این فرایند با تجمع شیر در معده، استفراغ شکل می گیرد.

شکل گیری تنگی پیلور در اکثر مواقع به سابقه ی خانوادگی و تغییرات ژنتیکی  نوزاد باز می گردد. استفراغ ناشی از تنگی پیلور معمولا چند هفته پس از بدو تولد در 3 الی 5 هفتگی به صورت تف گونه آغاز می شود.

بهتر است بدانید که رده ی سنی مبتلا به تنگی پیلور نوزادان هستند که به ندرت در کودکان بزرگ تر از شش ماه نیز مشاهده شده است. 

همچنین، تحقیقات حاکی از آن دارند که نوزادان پسر به مراتب بیشتر از نوزادان دختر درگیر عارضه ی تنگی پیلور می شوند. 

در علم پزشکی عارضه ی تنگی پیلور با عناوین تنگی پیلوریک کودکان و نوزادان، پیلوروستنوز و تنگی پیلوریک هیپرتروفیک نوزادان شناخته شده است. 

نوزادان پسر معمولا بیشتر مبتلا به تنگی پیلور می شوند

نشانه های تنگی پیلور در کودکان

1. استفراغ جهنده

اکثر نوزادان و کودکان در ماه های ابتدایی تولد به صورت خفیف و اندک رویه ی استفراغ را تجربه می کنند که همانند آروغ به شکل گاز دار خارج می گردد. 

نوع دیگری از استفراغ نیز وجود دارد که حاکی از تنگی پیلور کودک دارد. در واقع زمانی که استفراغ های نوزاد به شکل مکرر صورت گیرد و به صورت پرتابی و با فشار بسیار بالایی شیر را تا چند فوت دورتر پرتاب کند، نوعی استفراغ جهنده به وجود می آید که نماد بارز تنگی پیلور است. 

علاوه بر این استفراغ ناشی از تنگی پیلور به موجب بازگشت از معده و ترکیب با اسید معده، بوی ترشی می دهد و رنگ آن نیز مایع مایل به رنگ سبز است. در مواردی نیز محتوای استفراغ آمیخته ای از شیر و خون است.  

در تنگی پیلور کودکان، استفراغ به صورت جهنده و پرتابی است

2. حرکت دودی شکل شکم نوزاد

کودکی که از تنگی پیلور رنج می برد، با شور و اشتیاق خواستار تغذیه از شیر مادر می شود اما پس از تغذیه به موجب انقباضات شکمی ناراحت به نظر می رسد و به صورت مکرر عمل استفراغ را انجام می دهد. 

زمانی که کودک تغذیه می شود، عضلات معده ی او در خصوص انتقال مواد غذایی از معده به روده ی کوچک در تلاش هستند. به موجب ناکامی روند انتقال شیر، در قسمت فوقانی شکم نوزاد نوعی انقباضات موج مانند شکل می گیرد که حاکی از تنگی دریچه ی پیلور دارد.

علاوه بر این، در سمت راست شکم نوزاد مبتلا به تنگی پیلور، یک توده ی کوچک مشابه زیتون قابل لمس است. 

3. گرسنگی بیش از حد

تنگی دریچه ی پیلور در کاهش اشتهای نوزاد بی تأثیر است. لذا نوزاد بلافاصله پس از استفراغ پرتابی مجددا احساس گرسنگی می کند و با ولع به تغذیه می پردازد. 

در طی استفراغ های مکرر و گرسنگی های بیش از اندازه، زمینه ی گریه های مداوم نوزاد به وجود می آید. 

4. دهیدراسیون

واژه ی دهیدراسیون به عارضه ی کم آبی در بدن اشاره دارد. مسلما در طی استفراغ های مکرر، آب مورد نیاز بدن از طریق مواد غذایی تأمین نمی شود. به عبارتی دیگر به موجب کمبود رژیم غذایی و آلکالور متابولیکی میزان سطح PH خون افزایش پیدا می کند که در نهایت منجر به کم آبی بدن نوزاد می گردد. 

عارضه ی دهیدراسیون با نشانه های کاهش ادرار (در بازه ی زمانی بیش از شش ساعت)، بی حالی، خشکی دهان، گریه های بدون اشک، فرو رفتگی ملاج در سر و چشم و کج خلقی بروز پیدا می کند. 

یبوست نیز یکی از نشانه ها و مشخصه های بارز تنگی پیلور است. مدفوع یبوست گونه ی نوزادان مبتلا به تنگی پیلور به شکل مخاطی و صفراوی است که از اختلال در کارکرد روده ها نشأت می گیرد. 

از سری نشانه های دیگر تنگی پیلور در کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش وزن مزمن

• نفخ و ورم شکم

• کاهش تعداد دفعات مدفوع 

• خونریزی خفیف

• سوزش معده

• زردی نوزاد ناشی از ترشح و تجمع بیلی روبین به واسطه ی کبد در بدن

• تغییر رنگ پوست کودک از معمولی به زرد

گرسنگی بیش از حد نوزادان ناشی از تنگی پیلور در کودکان است

علل شکل گیری تنگی پیلور در کودکان

علت اصلی به وجود آمدن عارضه ی تنگی پیلور در کودکان مشخص نشده است. اما همواره عوامل متعددی وجود دارند که ریسک بروز این عارضه را تشدید می کنند.

عمده ترین عامل فراهم کننده ی زمینه ی تنگی پیلور، مصرف دارو های آنتی بیوتیک خاص اعم از آریترومایسین توسط کودک در ماه های ابتدایی تولد است.

علاوه بر این تحقیقات بیانگر آن هستند که تغذیه ی نوزاد با شیشه شیر احتمال ابتلا به تنگی پیلور را در کودکان دو برابر می سازد. 

استعمال سیگار و مصرف آنتی بیوتیک توسط مادر

تغذیه ی مادر در دوران بارداری و شیردهی به طور مستقیم در سلامت نوزاد نقش دارد. بدین جهت ریسک ابتلا به تنگی پیلور در کودکانی که مادر آن ها در طول بارداری و شیردهی از سیگار و آنتی بیوتیک های ویژه ای استفاده می کند، نسبت به سایر کودکان هم سن و سال بیشتر است.  

زایمان زودرس

یکی دیگر از علت های حجیم شدن دریچه ی پیلور، به زایمان زودرس ارتباط دارد. در واقع نوزادی که قبل از هفته ی سی و هفتم بارداری متولد می شود روند رشد را به صورت کامل طی نکرده است، لذا با ریسک بیشتری در معرض تنگی پیلور قرار دارد.

نژاد

عارضه ی تنگی دریچه ی پیلور در نژاد سفید پوستان اروپایی به وفور قابل مشاهده است. این در حالی است که تنگی پیلور در اجداد آسیایی و در بین اجداد آمریکایی- آفریقایی به ندرت شکل می گیرد.

سابقه ی خانوادگی

همان طور که بیان کردیم تغییرات ژنتیکی و سابقه ی خانوادگی ریسک ابتلای کودک به تنگی پیلور را افزایش می دهند. به عبارتی دیگر کودک پسری که یکی از والدین او سابقه ی تنگی دهانه ی معده داشته باشند، 20 درصد از سایر نوزادان در معرض ابتلای تنگی پیلور قرار دارد. این میزان احتمال در دختران نیز حدود 10 درصد است.

سابقه ی خانوادگی ریسک ابتلا به تنگی پیلور در کودکان را افزایش می دهد

راه های تشخیص تنگی پیلور در کودکان

معاینه ی فیزیکی

نخستین اقدام پزشک متخصص در خصوص آگاهی و تشخیص به حجیم شدن دریچه ی پیلور معاینه ی فیزیکی و دریافت شرح حال کامل نوزاد است. 

پزشک معالج به صورت بالینی تمام قسمت های شکمی نوزاد را مورد وارسی قرار می دهد. در سمت راست شکم کودکان مبتلا به تنگی پیلور توده ای قابل لمس است که شکل و شمایل آن مشابه زیتون خوراکی است. 

سونوگرافی

پزشک معالج برای بررسی مجرای میان معده و مری نوزاد، تصویربرداری سونوگرافی را تجویز می کند. در عکس برداری سونوگرافی میزان تنگی هیپرتروفیک پیلور نمایش داده می شود. 

توجه داشته باشید، در مواقع اضطراری که عکس برداری های سونوگرافی کارایی لازم را نداشته باشند، پرتونگاری یا رادیوگرافی تجویز می شود. 

آزمایش خون

بدن نوزاد به موجب استفراغ همواره در معرض کمبود مواد معدنی، پتاسیم و سدیم خون قرار دارد. لذا پزشک مربوطه توصیه می کند به منظور آگاهی و بررسی سطح الکترولیت بدن و مواد معدنی موجود در بدن نوزاد آزمایش خون صورت بگیرد. 

تصویربرداری با باریم

نوعی تصویربرداری وجود دارد که با عنوان باریم شناخته می شود. در این نوع تصویر برداری یک مایع و نوشیدنی مخصوص را که حاوی عنصر شیمیایی باریم است به نوزاد داده می شود. 

پس از راه یابی باریم در معده، روده و مجرای پیلور یک عکس برداری با اشعه ی ایکس از ناحیه ی شکمی نوزاد گرفته می شود.

باریم نوعی محلول سفید با طعم گچ است که در شفاف سازی اجزای درونی بدن نقش دارد. 

لازم به ذکر است که تنگی پیلور عارضه ای است که به درمان فوری نیاز دارد. لذا در صورت تشخیص پزشک به ضخامت دریچه ی پیلور در اسرع وقت در راستای درمان کودک اقدام نمایید. 

آزمایش خون یکی از راه های تشخیص تنگی پیلور در کودکان است

درمان تنگی پیلور در کودکان

همان طور که بیان کردیم آزمایش خون اطلاعاتی در خصوص میزان مواد معدنی، سدیم و پتاسیم موجود در بدن نوزاد را در اختیار پزشک قرار می دهد. پزشک مربوطه با هدف جبران مواد معدنی و تعدیل و جبران کم آبی در بدن نوزاد، سرم و آمپول های تقویتی را از طریق وریدی به بدن کودک منتقل می کند.

درمان قطعی تنگی دریچه ی پیلور ملزم به جراحی با عنوان پیلورومیوتومی است. جراحی پیلورومیوتومی به دو صورت برش باز و لاپاراسکوپی قابل اجرا است. 

در جراحی باز پیلورومیوتومی یک برش کوچک در لایه ی بیرونی عضله ی پیلور صورت می گیرد تا فرصت نمایان سازی  لایه ی داخلی پیلور فراهم شود. 

سپس با بازسازی عضله ی حجیم و ضخیم پیلور مجرای ورود غذا به روده ی کوچک از حالت انسداد خارج می شود.  

در جراحی لاپاراسکوپی نیز یک سوراخ یا شکاف کوچک در قسمت بالایی ناف کودک ایجاد می گردد. سپس میله ی باریک لاپاراسکوپی در خصوص مشاهده ی اندام های داخلی شکم از طریق شکاف نزدیک به بند ناف وارد بدن می شود. سپس به وسیله ی لیزر لاپاراسکوپی روند درمان تنگی پیلور کودک تکمیل می شود. 

لازم به ذکر است که جراحی لاپاراسکوپی در بازه ی زمانی 15 الی 60 دقیقه طول می کشد و به موجب برش کوچک و سطحی پوست، در کنار عوارض کمتر، دوره ی نقاهت محدود تری دارد. 

نکات حائز اهمیت در خصوص جراحی کودک مبتلا به تنگی پیلور

مؤثرترین و قطعی ترین روش رفع تنگی پیلور جراحی است. بدین جهت در خصوص کسب سلامت جسمانی کودک به همکاری با پزشک بپردازید. 

پس از اتمام مراحل جراحی، تغذیه ی کودک به واسطه ی سرم ها و داروهای تزریقی تأمین می شود که در اکثر مواقع حدود 12 الی 24 ساعت پس از جراحی، فرصت تغذیه ی کودک به وسیله ی شیر مادر فراهم می شود. 

دردهای شکمی، استفراغ و گرسنگی کودک حدود یک الی دو روز پس از جراحی تداوم دارد. توجه داشته باشید در شرایطی که استفراغ های پرتابی کودک پس از گذشته یک هفته از عمل جراحی تداوم داشت، مراجعه به پزشک مربوطه ضرورت دارد. 

استفراغ های ناشی از تنگی پیلور در کودکان مانع جذب مواد مغذی در بدن نوزاد می شود

عوارض عدم درمان تنگی پیلور

استفراغ های پی در پی نوزاد مبتلا به تنگی پیلور مانع جذب مواد مغذی در بدن کودک می شود. بدین جهت رشد کودک از رویه ی معمولی خارج می شود.

تغذیه ی ضعیف علاوه بر کاهش وزن کودک، موجب اختلال در روند رشد جسمانی و شناختی نوزاد می گردد. 

به عبارتی دیگر تنگی پیلور به مرور زمان موجب عدم تعادل در مواد معدنی و الکترولیت ها می شود. این مواد در تنظیم گردش مایعات در بدن نقش دارند و به طور مستقیم موظف به تنظیم ضربان قلب هستند. 

علاوه بر این، استفراغ های مداوم نوزاد با تحریک پذیری معده، نوعی احساس سوزش را به وجود می آورد که در بازه ی زمانی طولانی، منجر به شکل گیری زخم و خونریزی خفیف در معده ی نوزاد می شود. 

 گرداوری : بخش کودکان بیتوته