به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، موسیقی سنتی ایرانی به وسیله هنر تعزیه حفظ شده است، هنری که جدا از وجوه نمایشی والا از نظر دینی و اعتقادی هم از اهمیت بسیاری برخوردار است.
با وجود همه این موارد چندی است که هنر تعزیه جایگاه اصیل و اصلی خود را از دست داده و از مرکز توجهات خارج شده است، موضوعی که شاید با برگزاری سوگواره‌ها و همایش‌های تخصصی در این موضوع مهم قابل احیا باشد.
به همین منظور سوگواره «شبیه حسین» در محل حوزه هنری انقلاب اسلامی برگزار شده است.
به همین دلیل به سراغ ابوالفضل صابری از تعزیه‌خوانان این سوگواره رفتیم تا در رابطه با شرایط تعزیه در زمان فعلی و چالش‌های مقابل این هنر گفت‌وگو کنیم.
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید.
شرایط فعلی تعزیه را در کشور چگونه می‌بینید؟ نکات مثبت آن چیست؟
شرایط که بحمدالله نسبت به گذشته از نظر کمی و کیفی بسیار خوب است. یکی از نکات مثبت تعزیه حال حاضر کشور این است که جوان‌ها، چه در بخش بانیان و چه در بخش خوانندگان تعزیه، نوازندگان تعزیه و دوستداران تعزیه استقبال خوبی از این هنر داشته‌اند، خیلی استقبال کردند، اقبال نشان دادند و به‌طورکلی گذشته از این‌یکی، دو سال که بحث کرونا پیش آمد، شرایط تعزیه خیلی خوب است و می‌بینیم که هم تعزیه‌های ارگانی، هم تعزیه‌های شخصی و خصوصی به میزان خیلی خوب در همه جای کشور در حال برگزاری است.
اهتمامی در رسانه ملی بر اجرای تعزیه نیست
سوگواره «شبیه حسین» را گام مؤثری برای ترویج و احیا تعزیه می‌دانید؟
این سوگواره یکی از پروژه‌های استثنایی است که من به خاطر دارم درباره تعزیه برگزار شده است، ویژگی‌های این سوگواره از جهات مختلف قابل بررسی است، اولاً سبک و سیاق و کلاس برگزاری تعزیه، ثانیا اینکه به‌وسیله این سوگواره است که در این دو سال تعزیه در رسانه‌های ملی یک حال و هوایی پیدا کرد و رنگ و بویی گرفت، در صورتی که ما قبل از این می‌دیدیم که متأسفانه رسانه‌های ملی اهتمامی برای اهمیت دادن به تعزیه نداشت، اگر هم تعزیه‌ای پخش می‌شد یک تعزیه درجه سه و چهار بود، ولی ما دیدیم که در این سوگواری شبیه حسین از بهترین خوانندگان حال حاضر کشور استفاده شد، استقبال هم بسیار خوب بود؛ هم استقبال مجازی، هم استقبال حضوری که عزیزان تشریف می‌آوردند. ان‌شاءالله امیدوارم که سال‌های آینده هم قوی‌تر و بهتر از این برگزار شود.
به اعتراف بزرگان هنر تعزیه قوی‌ترین هنر سمعی و بصری است
به نظر شما چه لزومی برای وجود و پرداختن به تعزیه در کشور وجود دارد؟
هرکسی در هر رشته‌ای و در هر رسته‌ای برای هدف والایی که داریم که همان برافراشته نگاه‌داشتن پرچم سرخ اربابمان امام حسین (ع) است، باید تلاش کند؛ حالا در بحث روضه، در بحث مداحی، در بحث کارهای دیگر، ولی ما می‌دانیم که تعزیه به اعتراف بزرگ‌ترین کارگردانان، نویسندگان و نمایشنامه‌نویسان دنیا، قوی‌ترین هنر سمعی و بصری است که در دنیا وجود دارد و قطعاً شما هم بهتر از بنده می‌دانید که وقتی یک هنر توأمان هم دیداری و هم شنیداری باشد، نفوذش و قدرت اثرش بسیار بیشتر از یک رسانه فقط شنیداری یا فقط دیداری است.
تأثیرپذیری مخاطب جوان از تعزیه بیشتر است
جامعه مخاطب تعزیه کدام است و اثرش بیشتر بر چه قشری انجام می‌شود؟
لزوم اجرای تعزیه این است که ما در قالب تعزیه می‌توانیم بر قشر نوجوان و جوان مؤثر باشیم. اگر در یک جا تعزیه برگزار می‌شود، ردیف‌های جلوی مستمعین را این جوان‌ها و نوجوان‌ها تشکیل می‌دهند و ما لذت می‌بریم که این کودک می‌آید و می‌نشیند و می‌بیند و تفکر می‌کند. من فکر می‌کنم تعزیه قوی‌ترین سندی است که می‌توان به‌وسیله آن فرهنگ سرخ عاشورای امام حسین (ع) را زنده نگاه داشت.
نظر شما در رابطه با نوآوری‌های ایجادشده در تعزیه و اجرای برخی متون غربی در قالب تعزیه چیست؟
من خودم ازجمله کسانی بودم که تا همین یکی، دو سال پیش هم شاید سبک‌ها و نوآوری‌هایی غیر از سبک‌های غربی را در تعزیه داشتم، الآن هم مخالفش نیستم، اما الآن حرفم این است که نوآوری و ایجاد تنوع چه ازنظر اشعاری، چه ازنظر موسیقیایی باید مطابق با اصل تعزیه باشد، یعنی اصل این هنر را، اصل این سنت را زیر سؤال نبرد و از دل خود تعزیه برآمده باشد؛ و قطعاً معتقدم که تعزیه نیاز به این دارد که در آن نوآوری مثبت ایجاد شود.
نیازمند تلاش برای دوری خرافه از تعزیه هستیم
جایگاه تعزیه میان هنرهای دینی چگونه است؟
به‌هرحال هر هنری، چه دینی و چه غیردینی، موافقین و مخالفینی دارد و منکر این نمی‌توان شد و تعزیه هم مستثنا نیست. به‌هرحال آن چیزی را که من در تحقیقات خودم و در شنیده‌های خودم از بزرگان دیدم و شنیدم، هیچ بزرگ دینی با اصل تعزیه مخالفت نکرده است؛ مراجع عزیزمان درگذشته، حال و حتی رهبر عزیزمان و حتی حضرت امام مخالفتی با اصل تعزیه نداشتند و مَخلص فرمایششان این بوده که تعزیه خوب، درست و حقیقی باشد. بنابراین باید سعی شود یکسری انحرافات و خرافه‌گویی‌ها از تعزیه حذف شود و ان‌شاءالله تعزیه‌ها هرچه مستندتر انجام شود.
محبوبیت تعزیه متمایز از دیگر هنرها است
تعزیه میان مخاطب عام هنر در چه جایگاهی قرار دارد؟
آن‌کسی که دوستدار تعزیه است، تعزیه در گوشت و پوست و خونش آمیخته‌شده، به‌هرحال می‌آید، شرکت می‌کند و باجان و دل می‌نشیند و استفاده می‌کند. هر هنری میان مخاطبان خودش محبوبیت دارد، تعزیه هم از این قانون مستثنا نیست، کما اینکه عرض کردم تعزیه گذشته از بحث هنری، چون بحث اعتقادی و بحث فرهنگ عاشورایی دارد، یک محبوبیت خاصی متمایز از دیگر هنرها دارد که امیدوارم همان‌طوری که در این چند قرنی که از شهادت امام حسین (ع) و از عاشورای اباعبدالله گذشته و هرروز و هرسال و هر قرن این پرچم سرخ امام حسین (ع) برافراشته‌تر بوده تا ظهور امام زمان (عج) هم ادامه داشته باشد.
مسیر مشترک شما و تعزیه از کجا شروع شد؟
تمام خانواده و اجداد من تعزیه‌خوان بودند. تعزیه را هم من از خدمت پدرم آغاز کردم و بعد در محضر اساتید بزرگوار بودم؛ استاد محمد، استاد فیاض، استاد صالحی و دوستان دیگر.
اکتساب علم تعزیه‌خوانی برای شروع اجرای آن کفایت می‌کند؟
تعزیه درواقع یک هنر اکتسابی کامل نیست، یعنی باید یک تعزیه‌خوان، آن جوهره و آن خمیرمایه را داشته باشد، بعد یکسری مسائلش اکتسابی است مثل موسیقی و بحث ادبیات که آن‌ها را می‌تواند برود و در محضر اساتید آموزش ببیند.
چه حس و حالی را هنگام اجرای تعزیه تجربه می‌کنید؟
واقع این است که من شخصیتم خارج از تعزیه و داخل تعزیه کاملا متفاوت است. زمانی که وارد لباس تعزیه می‌شوم، واقعاً غیر از تعزیه و تعزیه‌خوانی هیچ‌چیز در ذهن و در افکارم نیست و تمام حس و حال و وجودم این است که در آن نقشی که قرار گرفتم، خوب اجرا کنم. به‌هرحال علاقه‌ای که داشتم از کودکی و این علاقه ادامه‌دار بود و ان‌شاءالله امیدوارم این مدال افتخار تا دم مرگ بر گردن من باشد.
هنر تعزیه در کشور ما مظلوم است
برای بهبود شرایط تعزیه چه پیشنهادی دارید؟
الحمدالله شرایط الآن خوب است، ولی متأسفانه مسئولان ذی‌ربط یک مقداری کم‌لطفی و کم‌توجهی می‌کنند، ضمن اینکه در یکی دو سال اخیر مثل همین سوگواری شبیه حسین و یکسری کارهایی که حوزه هنری و شهرداری و بعضی ترجمان‌ها انجام دادند، یک مقدار از آن سکوت و از آن مظلومیت تعزیه کاسته است، واقعاً تعزیه مظلوم است. این هنر به این والایی که عرض کردم اعتراف همه نویسندگان، نمایشنامه‌نویسان، کارگردان‌های بزرگ دنیا قدرت تعزیه را بی‌نهایت توصیف کردند، چرا یک تعزیه‌خوان خوب باید هم ادبیات خوب داشته باشد، هم موسیقی خوب بلد باشد، هم از نظر بدنی در شرایط خوبی باشد، هم سوارکار خوبی باشد و...
من خواهشم این است که مسئولان بیشتر توجه کنند، بیشتر اهتمام بورزند، بیشتر حمایت کنند که تعزیه ان‌شاءالله به جایگاه واقعی خودش برسد، مخصوصاً در رسانه‌های ملی. شما ببینید امروزه ماهواره‌ها و سایت‌های خبری چه دارند می‌کنند ولی ما به تعزیه که می‌رسیم، یکسری ایرادهای غیرمنطقی و نابجا تعزیه را در رسانه‌های ملی بایکوت می‌کنند. امیدوارم که این مشکل هم برطرف شود و ان‌شاءالله تعزیه به جایگاه واقعی خودش برسد.
