سایه سیاه کرونا بر آئین‌های سنتی محرم در لرستان
خرم‌آباد - ایرنا - "چهل منبر" و "گل مالی" آئین های سوگواری محرم در دیار لرستان هستند که هرساله عزاداران حسینی با سبک و آدابی ویژه این مراسم را برگزار می کردند اما اکنون همچون دیگر آداب و سنن، دستخوش رنگ و بوی کرونایی شده اند.
به گزارش ایرنا از روزی که ویروس کرونا مرزها را یکی پس از دیگری پشت سرگذاشته و در تمامی ابعاد زندگی بشر حضور ناخوانده داشته است کهن ترین آداب و آئین ها را نیز زیر چتر سیاه خود قرار داد و حتی فرصت برگزاری عزاداری های هرساله و مراسم مذهبی را آنگونه که باید از مردم گرفته است.
در سرزمین کهن لرستان نیز از گذشتگان دور تاکنون با برگزاری آئین های ویژه و منحصر به فرد، عزاداری ماه محرم به ویژه روزهای تاسوعا و عاشورا به نمایش در می آید و در این آئین ها مردم استان آنگونه که در عزای عزیزان خود ساز عزا می نوازند و خود را گل مالی می کنند در غم عزای حسینی حزن و اندوه خود را به سبکی خاص ابراز می کنند.
در ایام محرم، مردم لرستان با حضور در تکایا و دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی سوگواری می‌کنند، در این روزها هر کس به فراخور وضع مالی خود نذر و نیازی می‌کند از روشن کردن یک شمع، بستن یک بند دخیل تا برپایی سفره‌های نذری و شرکت در آیین‌هایی که به‌مناسبت همین ایام برگزار می‌شود.
اما امسال نیز همچون سال گذشته در روزهایی که روند ابتلا و بستری در این استان رو به افزایش می رود و هر روز رکوردی جدید به ثبت می رسد برگزاری آئین های سوگواری لرستان نیز دستخوش تغییراتی به سبک کرونا شده است و مردم این استان سعی در برگزاری این آئین ها با رعایت پروتکل های بهداشتی دارند.
به همین منظور مقرر شده است که هیات ها در فضاهای باز و بدون حرکت در مسیر خیابان ها به عزداری بپردازند و تمامی پروتکل های بهداشتی نیز رعایت شود.
آیین سنتی "چهل منبر" در خرم‌آباد
هرساله در روز نهم محرم مصادف با تاسوعای حسینی، مردم خرم‌آباد آیین سنتی "چهل منبر" را به یاد ۴۰ منزل طی شده حضرت زینب (س) از کربلا تا شام برپا کرده و حاجات خود را از خداوند طلب می‌کنند.
شاید تعداد منبرها در این مراسم، برگرفته از فرهنگ ایرانی باشد، که در آن عدد ۴۰، برای مردم، معتبر و مقدس بوده و در زوایای مختلف فرهنگی، اجتماعی و مذهبی جامعه، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
چهل منبر، آیینی است که در آن از صبح تاسوعا، زنان و دختران سیاهپوش و نقاب زده، در کوچه پس کوچه‌های قدیمی شهر (محله باغ دختران)، با پای برهنه و بدون آنکه با هم سخن بگویند به یاد اسارت و رنج‌های حضرت زینب (س)، با روشن کردن ۴۰ شمع در ۴۰ مجلس به عزاداری می‌پردازند و یا نذر خود را ادا می‌کنند.
این بانوان در سقاخانه‌ها و یا هر مجلسی که مراسم روضه خوانی در آن برپاست، مکث می‌کنند و شمعی روشن نموده و نقل و یا قندی نیز در آنجا می‌گذارند، سپس به مجلس و منبر بعدی می‌روند و این عمل را تا ۴۰ منزل انجام می‌دهند و حاجت خود را می‌خواهند، البته این مراسم توسط زنان برگزار می‌شد و امروزه مردان نیز به انجام آن تمایل دارند.
برای حاجتمندان و برگزارکنندگان، فرقی نمی‌کند که این مراسم در چه فصلی از سال برگزار می‌گردد، در تابستان‌های گرم و یا در سرمای زمستان، آنچه مهم است، نشان دادن عشق و علاقه به اهل بیت پیامبر بخصوص حضرت زینب (س) است، گاهی خستگی زیادی بر این عزاداران غالب می‌شود ولی باز همچنان این منازل را با اشتیاق و یکی پس از دیگری طی می‌کنند تا به منبر چهلم برسند که گاه این مراسم تا غروب تاسوعا طول می‌کشد.
در سال‌های نخست، این رسم منحصر به همان منبری بود که در دهه عاشورا روضه می‌خواندند، بعدها در هر مجلس منبری می‌گذاشتند تا مردم در آن مکان، شمع روشن کنند.
مراسم چهل منبر خرم آباد، به شماره ۳۲۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
آیین "گِل‌مالی" در لرستان
گِل مالی آیینی است که مردم لر در سوگواری‌های مختلف از جمله در مرگ افراد خانواده یا عزاداری‌های مذهبی انجام می‌دهند، گل‌مالی در زبان لری با عنوان "خَه‌رَّه گیری" تلفظ می‌شود، "خَرّه" به معنای گِل است و آیین گل‌مالی در روز عاشورا دهم ماه محرم برگزار می‌گردد.
با فرا رسیدن ایام محرم و صفر به ویژه روز عاشورا مردم لرستان غرق در عزا و ماتم می‌شوند و بر اساس رسم دیرینه خود که در عزای عزیزان، خود را سر تا پا گل مالی می‌کنند، بار دیگر خاک عزا بر سر می‌گیرند.
آیین خاص گل مالی در خرم‌آباد و مناطق اطراف آن دارای چند مرحله است که از روز هفتم محرم که به روز تراش عباس موسوم است شروع می‌شودو در روز هفتم محرم عزاداران حسینی به حمام رفته و پس از اصلاح سر و صورت و نظافت کامل، لباس‌های تمیز می‌پوشند که این روز را تراش عباس می‌نامند.
از این روز به بعد، عده‌ای برای افروختن آتش در صبح عاشورا به جمع کردن و گردآوری هیزم در سطح شهر می‌پردازند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و هوا سرد باشد، عزادارانی که در گِل می‌افتند (مراسم گِل افتادن) از سرما حفظ شوند.
در روز تاسوعا نیز عزاداران خاک نرم و مخصوصی به نام گِل (گل رس) را مهیا کرده و در میدان‌های بزرگ و کوچک که معمولاا با آجر چینی در جلوی خیمه‌ها و تکیه‌های شهر درست می‌شود می‌ریزند و در روز عاشورا این خاک را با گلاب مخلوط کرده و گِل روز عاشورا را مهیا می‌کنند.
روز عاشورا، عزاداران فراخوانده شده با حضور در تکیه‌های محله و گِل مالی کردن خود گرد آتش می‌ایستند تا از سرما محفوظ مانده و شروع به سینه زنی و عزاداری می‌کنند.
مردم لرستان از کودک و جوان، زن و مرد خود را همزمان با آغاز روز عاشورا در گِل و گلابی که از قبل آماده شده، گِل مالی می‌کنند.
زنان به یاد مصیبت و بی‌برادر شدن حضرت زینب (س) گِل را بر چادر سیاه و سر خود می‌مالند و دسته‌های عزاداری هر کدام سعی می‌کنند خود و دیگری را کمک کنند، تا سر تا پای خود را گِل یا همان خَ‌رَّه (به زبان لری) بگذارند. مردم در روز عاشورا لباس سیاه خود را به رنگ گِل در می‌آورند و نماز ظهر عاشورا را با همان لباس‌ها برپا می‌کنند، در حین گِل مالی نوحه‌های محلی نیز خوانده می‌شود.
این آیین سوگواری مردم لرستان نیز با شماره ثبت ۵۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
رعایت پروتکل‌های بهداشتی در هیات های عزاداری لرستان الزامی است
معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی لرستان گفت: رعایت پروتکل‌های بهداشتی در هیات های عزاداری ضروری است و توجه به این مهم باید بین مردم و برگزارکنندگان مراسم نهادینه شود.
حجت‌الاسلام" احمد غلامی" بیان کرد: در بازدیدهای به‌عمل آمده از هیات‌های عزاداری استان، درصد بسیار بالایی موازین و نکات بهداشتی را رعایت می‌کنند.
وی اظهار داشت: از معدود هیات هایی که کمتر به پروتکل‌های بهداشتی توجه می‌کنند درخواست می شود برای حفظ سلامت مردم در مراسم سوگواری سالار شهیدان، به دستورالعمل‌های بهداشتی توجه کنند تا این ایام با کمترین تعداد مبتلا سپری شود.
وی عنوان کرد: تمام برنامه‌های محرم در هیات‌های مذهبی، تکایا، حسینیه و روضه‌ها باید بر اساس ابلاغیه وزارت کشور و با رعایت مسائل و پروتکل‌های بهداشتی برگزار شود.
حجت الاسلام غلامی افزود: برنامه های محرم امسال در ۲ هزار و ۵۰۰ هیات مذهبی استان و فعالیت ۶۰۰ نفر از مبلغان در حال برگزاری است و هیچ هیاتی تعطیل نیست اما دسته‌روی ها محله‌ای است و هیچ هیاتی نباید از محله خود خارج شود.
اکنون شهرستان‌های ازنا، دورود، چگنی، خرم‌آباد، پلدختر، سلسله، دلفان، کوهدشت، الیگودرز و بروجرد در وضعیت قرمز و رومشگان در وضعیت نارنجی شیوع کرونا قرار دارند.
