محمد توحیدی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در گفت و گو با خبرنگار بورس گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در پاسخ به اینکه آیا عملکرد و فعالیت‌هایی که در بازار سرمایه انجام می شوند، به عنوان مثال نوسان گیری؛ با موازین شرعی منطبق هستند؟ اظهار کرد: نوسانگیری به این معنی است که من به عنوان معامله گر یک سهم را خریداری می کنم، کوتاه مدت با انگیزه کسب سود می فروشم و به صورت مکرر نیز این معامله را تکرار می کنم. البته استراتژی‌های نوسان گیری می تواند متفاوت باشد. به این معنی که استراتژی‌های معاملاتی ما می تواند آنقدر کوتاه مدت باشد که به دقیقه و ثانیه برسد.

او ادامه داد: امروزه معاملات الگوریتمی باعث شده که معاملات در کسری از ثانیه انجام شوند. حالا سوال این است که این نوع معامله‌ها ایراد دارد یا خیر؟

توحیدی تصریح کرد: نکته اول این است که معاملات نوسان گیران خرید و فروش است. تفاوت نوسان گیر با سرمایه گذار در زمان است. نوسان گیر در کوتاه مدت و سرمایه گذار در بلند مدت خرید و فروش می کنند. در واقع این نوع معاملات همان بیع هستند.

او ادامه داد: در شریعت اسلام قرارداد‌هایی شرعی داریم از جمله قرارداد بیع (خرید و فروش). در این معاملات زمان اهمیتی ندارد و من می توانم در کوتاه مدت بیعی انجام دهم و کسی از فقها نیز نمی گوید که این بیع کوتاه مدت اشکالی دارد.

او بیان کرد: اما نکته مهم این است که شرایط بیع و ارکان معامله باید فراهم شود. اینکه طرفین معامله اهلیت داشته باشند و معامله صوری نباشد. در آن صورت چنین بیعی صحیح است ولو کوتاه مدت باشد. به بیان دیگر، معامله واقعا انجام شود و مالکیت سهم نیز واگذار شود.

او افزود: علیرغم مزیت‌هایی که نوسان گیری می تواند برای بازار‌های مالی داشته باشد ( از جمله افزایش نقدشوندگی بازار، کمک به کشف قیمت، افزایش کارایی بازار و ...)، شبهاتی نیز در مورد نوسان گیری وجود دارد. تجربه بازار‌های مالی نشان داده که این نوسان گیری در بازار‌های مالی می تواند سبب ایجاد تبعاتی منفی از جمله نوسانات شدید و بروز حباب در بازار‌های مالی شود.

این استاد دانشگاه در ادامه اظهار کرد: از منظر فقهی چه بسا بتوان این تبعات منفی نوسانگیری (دامن زدن به نوسانات شدید و حباب) را از منظر قاعده فقهی ممنوعیت ضرر و ضرار در اسلام بررسی کنیم. طبق این قاعده، طرفین معامله نباید به یکدیگر ضرری وارد کنند.

او بیان کرد: همچنین معامله نباید منجر به وارد شدن ضرر به اقتصاد کشور شود؛ بنابراین معاملاتی مانند نوسان گیری اگر به صورت گسترده در بازار‌های مالی انجام شود، می تواند منجر به ضرر در بازار‌های مالی شود. واقعیت این است که برخی از مسائل مانند این بحث نوسان گیری، معاملات الگوریتمی، بورس بازی و معاملات سوداگرانه باید مورد بررسی شرعی قرار بگیرند. اما تا کنون نیز در کمیته فقهی سازمان بورس مورد بررسی قرار نگرفته اند.