علل گرایش به ازدواج سفید
تاریخ انتشار : 1399/3/29
بازدید : 303
گزینش این نوع الگوی زندگی از سوی جوانان امروزی، معلول علّت های بسیاری است كه در این بخش مهم ترین عوامل، زمینه ها و بسترهایی كه در گزینش این پدیدة خطرناك دخالت دارند، بیان می شود.
1. اومانیسم
فرهنگ مدرنیتة غرب، عقد نكاح را كه پیوندی مقدّس بین دو زوج است، متزلزل كرد. ریشة فرو ریختن خانواده و ازدواج در فرهنگ مدرنیته را باید در اومانیسم یعنی اصالت بشر و خودبنیادی او دانست كه عبارت است از اصالت دادن به نفس امّاره در مقابل اصالت به بندگی خدا.
حال پس از دقت در روح و فرهنگ اومانیسم كه بشر را به جای خدا، ملاك همة خوبی ها و بدی ها می داند، بخواهد یا نخواهد روشن می شود كه با وجود چنین نگرش و تفكری در فرد، حفظ خانواده آن هم خانواده ای كه شرط بقایش عدم حاكمیت نفسانیات است، ممكن نیست. در واقع با این تفسیر می توان گفت هم باشی و هم خانگی بدون عقد نكاح كه صرفاً برای ارضای نفسانیات فرد است ریشه در این تفكّر دارد.
2. آموزه های فمینیستی
پذیرش آموزه های فمینیستی از جمله بسترها و عوامل زمینه ساز گسترش ازدواج سفید در بین جوانان است. اندیشمندان فمینیست در دفاع از آزادی تا آن جا پیش می روند كه ازدواج و تشكیل خانواده را به بردگی تشبیه می كنند و آن را تنها برده داری قانونی برمی شمارند. به همین خاطر فمینیسم های رادیكال آسان ترین راه رهایی از این بردگی را در نظریة زوج آزاد می دانند. نظریة زوج آزاد نوعی همزیستی مشترك بین زن و مرد است كه بر مبنای آن هیچ مسؤلیت حقوقی برعهدة طرفین نمی آید، بلكه فقط پاسخی به نیازهای جنسی است و غالباً نیازهای عاطفی را برآورده نمی سازد.
با این بیان می توان گفت عرفی سازی و ایجاد فرهنگ زندگی بدون تعهّد اخلاقی و قانونی و نیز زندگی بدون ازدواج زن و مرد در كنار یكدیگر و همچنین روابط جنسی آزاد از جمله تحرّكات دهه های اخیر دنیای غرب و جنبش های فمینیسم در جهت مشروعیت بخشی به ازدواج سفید است.
3. گسترش روابط دختر و پسر و آزادی های جنسی
افزایش تحصیلات دختران و ورود آنان به عرصه های اجتماعی به تدریج، روابط دختر و پسر را آسان كرده است. رابطه ای كه امروزه به راحتی با تلفن همراه و شبكه های اجتماعی میسّر می شود و البته پنهان شدنی است. این خود یكی از عوامل زمینه ساز گسترش الگوی هم خانگی است. تحقیقات نشان می دهد افرادی كه تجربة طولانی ای دربارة ارتباط صمیمی با جنس مخالف داشته اند، تمایل بیشتری به این نوع الگوی ازدواج پیدا كرده اند.
همچنین می توان گفت عامل مهمّی كه در رواج الگوی هم خانگی دخالت دارد، آزادی بی سابقة روابط جنسی است كه در دهة 1960م به وقوع پیوست و تأثیر چشمگیر آن در گسترش هم خانگی در دهة 1980م به این سو آشكار گردید. در همین ارتباط باید كاهش كنترل والدین بر روابط آزاد و رفتارهای جنسی فرزندان را نیز مورد توجّه قرار داد. جوانان امروز در غرب فرزندان سلفی هستند كه در دهة 1960م جریان موسوم به انقلاب جنسی را به راه انداختند، یا در آن حضور داشتند و از این رو نسبت به نسل های پیشین، تمایل و نیز قدرت كمتری برای اعمال نظارت و كنترل فرزندان خود دارند.
4. آزمایش میزان همسانی و سازگاری
برخی از افرادی كه به هم خانگی روی می آورند آن را به عنوان مقدمه ای برای ازدواج و یك دورة آزمایشی تلقّی می كنند كه آن ها را در كسب شناخت كافی از نگرش ها، رفتارها و خلق و خوی یكدیگر پیش از ازدواج یاری می كند. آن ها به اصطلاح می خواهند از نزدیك همسر آیندة خود را تجربه كنند تا به صورت چشم و گوش بسته ازدواج نكنند.
این امر به دلیل نداشتن جنبة رسمی و قانونی، ازدواج سفید است. این الگو ضمن آنكه امكان ارضای غیر متعهّدانه را فراهم می آورد، برای بسیاری از جوانان در حكم یك ازدواج آزمایشی است كه در صورت بروز نشانه های ناسازگاری بین دو زوج یا حتی مشخص شدن تفاوت علقه های آنان، به آسانی می توان آن را به هم زد.
در ظاهر و ابتدا این گونه تصوّر می شود كه دورة زندگی مشترك پیش از ازدواج، به زوج ها بینش عمیقی نسبت به سازگاری شان به یكدیگر خواهد داد. بدین ترتیب به آن ها كمك می كند كه نسبت به موضوع ازدواج آگاهانه تصمیم گیری كنند؛ اما اكثر پژوهش هایی كه در استرالیا و سایر كشورهای غربی، دربارة این موضوع انجام شده نشانگر روندی كاملاً معكوس بود؛ یعنی ازدواج هایی كه با زندگی مشترك غیر رسمی همراه بوده، اغلب در مقایسه با ازدواج های رسمی و دائم عمر كوتاهی داشته است.
زیرا روابط و هم خانگی های قبل از ازدواج، راه عقل را مسدود و چشم واقع بین انسان را كور می كند و اجازه نمی دهد تا تصمیمی صحیح و پیراسته از اشتباه گرفته شود. در واقع این نوع انتخاب ها در فضایی آكنده از احساسات و عواطف انجام می گیرد و به دلیل نبود شناخت عمیق و غیرواقع بینانه، زندگی مشترك را تلخ و آینده را تیره و تار می سازد (افراسیابی، 1390، ص176). همچنان كه پیامبر اكرم(ص) می فرمایند: «حُبُّكَ لِشَّیءِ یُعمِیْ وَ یُصِمَّ»؛ دلبستگی به چیزی تو را از دیدن و شنیدن عیوب آن كور و كر می سازد» (ابن بابویه، 1413، ج4، ص380).
5. گسترش سكونت انفرادی
یكی از رویدادهایی كه به عنوان نتیجة ناخواستة زندگی مجرّدی به شمار می رود، پدیدة هم خانگی است. گسترش سكونت در منازل انفرادی به دلایل تحصیلی، شغلی و همچنین مدارای بیشتر مالكان خانه های استیجاری در خصوص اسكان زوج های هم خانه در مقایسه با دهه های گذشته، یكی از بسترهای جدّی گرایش افراد به ازدواج سفید به شمار می رود.
6. عدم تعهّد و مسئولیت پذیری
نهاد خانواده و ازدواج رسمی به خاطر اینكه توأم با مسئولیت پذیری است و تعهّد جدّی زوجین به یكدیگر را می طلبد و طبعاً آزادی آنان را محدود می كند، رفته رفته كمتر مورد استقبال جوانان امروزی قرار می گیرد و در عوض ازدواج سفید چون نه الزاماً در جایی ثبت می شود و نه تعهّد و مسئولیت مهمّی را ایجاد می كند و همیشه و بدون هیچ دلیلی قابل به هم زدن است و همچنین اگر زن و مرد از هم سیر شوند می توانند زنان و مردان جذّاب دیگری را تجربه كنند، محبوبیت بیشتری برای زنان و مردان به اصطلاح آزاد غربی پیدا كرده است.
7. مشكلات مالی و اقتصادی
یكی از عواملی كه به گزینش این نوع ازدواج ها دامن می زند مشكلات و شرایط بسیار دشوار اقتصادی است. بیكاری، تورّم، ناامنی شغلی و دشواری های فراوان تأمین و مدیریت زندگی مشترك، جوانان را از تشكیل خانواده ناامید می كند. زیرا لازمة ازدواج، داشتن استقلال اقتصادی و ثبات شغلی است؛ امری كه امروزه هیچ اطمینانی به آن نیست. به همین دلیل سنّ ازدواج هر روز در جامعه بالاتر می رود. این بدین معناست كه جوانانِ در سنّ ازدواج، شرایط ازدواج را نداشته و فاصلة بینِ بلوغ جنسی و اقتصادی آن ها زیاد می شود. در نتیجه زمینه های شكل گیری رفتارهای جنسی نامتعارف و پیدایشِ پدیدة هم خانگی فراهم می شود. همچنین ازدواج سفید، مراسم و آیین های ازدواج رسمی و هزینه های هنگفت جهیزیه و عقد و عروسی را ندارد و قرار نیست كه پسر مخارج دو نفر را به عهده بگیرد، آن هم در شرایطی كه فقط می تواند خرج خودش را تأمین كند. بنابراین دو نفری به اندازة استطاعت مالی كه دارند هر كدام به تنهایی خودشان را تأمین می كنند. در نتیجه ممكن است به این شیوه مشكلشان را حل كنند و با هم شروع به زندگی كنند.
8. الگوبرداری از رسانه های نوین ارتباطی
وسایل ارتباط جمعی از قبیل ماهواره، اینترنت، تلفن همراه، چت، اس ام اس و... در مقیاس جهانی در پیدایش تغییرات اجتماعی و فرهنگی تأثیر و نقش بسیار زیادی دارند. رسانه های ارتباطی با سست كردن ارزش های پیشین و درونی سازی ارزش های نوین در فرد، او را آمادة انجام رفتارهای جدید می كنند. وسایل ارتباطی نوین، آن چنان به آرامی روابط اجتماعی را تغییر داده اند كه بسیاری از افراد این تغییرات و منشأ رسانه ای آن را در نمی یابند و صرفاً آن را تغییراتی عادی در زندگی روزمرّه می دانند؛ اما باید دانست كه سبك زندگی در حال تغییر است؛ ماهواره با تنوّع و تعدّد شبكه هایش افراد را در دهكدة جهانی با فرهنگ واحدی كنترل می كند و آموزش پنهان می دهد؛ آموزشی كه نتیجة آن تغییر سبك زندگی و رفتاری در جهت یكسان سازی فرهنگی مطابق با ارزش های سرمایه داری است.
در این راستا باید گفت یكی از الگوهایی كه ماهواره برای مخاطبان خویش در نظر می گیرد، تبلیغ آزادی های نامحدود و زندگی مشترك بدون ازدواج یا وصلت آزاد است كه عملاً نوعی ازدواج بدون پیوندهای قانونی و شرعی است و این سبك را آسان ترین روش، بدون تحمّل تكالیف ازدواج و خانه داری به صورت رسمی تبلیغ می كند.
امام صادق (ع) در خصوص هشدار به افراد در این زمینه می فرمایند:
«أَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَی نَبِی مِنْ أَنْبِیائِهِ قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ لَا یلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِی وَ لَا یطْعَمُوا مَطَاعِمَ أَعْدَائِی وَ لَا یسلُكوا مسَالِك أَعْدَائِی فَیكونُوا أَعْدَائِی كمَا هُمْ أَعْدَائِی»؛ خداوند به یكی از انبیا وحی فرمود به مؤمنان بگو: جامة دشمنان من را نپوشند و غذاهای آن ها را نخورند و شیوة آنان را [در امور مختلف] به كار نگیرند كه در این صورت مانند آنان دشمن من می شوند.
با این بیان انتخاب این نوع الگوی ازدواج در واقع به كارگیری شیوة دشمنان اسلام است كه عامل آن هم دشمن انبیا واقع می شود. در بحث گرایش جوانان به ازدواج سفید، می توان به عوامل دیگری چون لیبرالیسم اخلاقی، افزایش طلاق، سست شدن اعتقادات مذهبی، شكاف نسلی بین والدین و فرزندان، گسست عاطفی و... اشاره كرد.
منبع: نشریه میراث طاها، پاییز و زمستان 1396 - شماره 1؛ برگرفته از مقاله ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات؛ رحمت آبادی، اعظم؛ كاریزی، الهام
کلمات کليدي:
