آسیبهای اجتماعی از منظر جامعه‌شناسی به تمامی عوامل خطرزایی اطلاق میشود که در گستره جامعه رخ میدهد به عبارت واضح‌تر آسیب‌هایی که ریشه در کنش و واکنش‌های انسان در پیوند با اجتماع دارد و طی چند دهه اخیر و با تغییر الگوی زندگی و پیچیدگی اجتماعات و مهمتر از همه «گسترش زندگی آپارتمانی و سلولی»، «رفاه ناشی از زندگی ماشینی» و «تنهایی انسان در جامعه مدرن»، این آسیبها که اختصاص به جامعه ما ندارد نیز افزایش یافته است.
آسیب‌هایی چون اعتیاد، طلاق،انواع انحرافات اخلاقی،سقط جنین‌های غیرقانونی، خودکشی و سرقت‌های ساده بخش‌هایی از همین آسیبها هستند که در جامعه ما نرخ رشد بالایی در میان زنان و دختران جوان دارند ضمن اینکه در یک دهه اخیر آسیبهای فضای مجازی را نیز باید به آن افزود.
بیشترین جذابیتی که در فضای مجازی برای افراد وجود دارد، چت میان جنس‌های مختلف است، تا جایی که حتی حضور در گروه‌های فضای مجازی در بیشتر موارد به چت خصوصی منتهی میشود.
هویت زنان ایرانی در جامعه دچار یک سری گیر و بندهای جنسیتی شده و فضای مجازی یک فرصت برای شکست این قالب را به وجود آورده است.البته در این بین به چالش کشیدن ارزشها و برخی از فرهنگ‌های جامعه در فضای مجازی درست نیست و تاثیرات جبران‌ناپذیری در آینده خواهد داشت.
عدم اعتماد به نفس برخی از بانوان از دیگر دلایل حضور آنها در فضای مجازی است، میانگین میزان اعتماد به نفس بانوان در جهان متاسفانه از آقایان پایین‌تر است، زنان به دلیل اینکه کمتر وارد چرخه مشارکت اجتماعی می‌شوند اعتماد به نفس پایینی دارند و شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی از دید آنها فعلا یکی از بهترین فرصت‌های است که می‌توانند خود را در آن نشان دهند.
برخی از جامعه‌شناسان معتقدند تجربه و کنجکاوی در فضاهای ممنوع از دیگر دلایل حضور افراد در شبکه‌های اجتماعی است هر چند نباید آسیبهای اینگونه حضور در فضاهای ممنوع را نادیده گرفت اما فعالیت بانوان در اینگونه شبکه‌ها آسیبهای جدی‌تری نسبت به آقایان به همراه خواهد داشت.
گرایش به رفتار پر خطر، گذاشتن تصاویر خاص و تبادل آنها در فضای مجازی موجب بروز بسیاری از آسیبهای اجتماعی میشود و نهاد خانواده را متزلزل میکند زیرا بسیاری از اشخاص در فضای مجازی با هویت جعلی حضور دارند و از تصاویر و اطلاعات دیگران سوء استفاده میکنند.
حضور افراطی زنان در فضای مجازی و آسیب های آن
ین روزهها ، کمتر کسی را می‌توانی پیدا کنی که تلفن همراهش دستش نباشد و سر و کله و تمام حواسش در آن نباشد! در مهمانی‌ها، در کوچه و خیابان، موقع شام و ناهار و خلاصه همه جا، این مهمان ناخوانده حضور دارد.
نظرات زنان را در مورد استفاده از محیط مجازی بخصوص واتساپ ،تلگرام و… را جویا شویم به نظر می رسد که زنان باید از آسیب های استفاده از اینترنت، آگاه باشند؛ تا با ناآگاهی، گرفتار مصائب نشوند.
صحبت عده‌ای از بانوان رفسنجانی در فضای
“اعظم ،۲۴ ساله خانه دار” در خصوص استفاده از محیط مجازی می گوید :به نظر من استفاده از واتساپ و تلگرام یا در کل اینترنت خیلی جذاب و سرگرم کننده است من بیشتر اوقات فراغت را در واتساپ و تلگرام سپری می کنم با تشکیل گروه دوستانه از پیامک های جالب و جک های خنده دار و عکسهای زیبا که دوستانم برام می فرستند لذت می برم اگر به درستی و در صورت نیاز از آن استفاده شود به نظرم واتساپ ، تلگرام و کل محیط مجازی فضای خوبی می باشد .
“رقیه –ن ۲۷ ساله معلم” می گوید :بستگی به استفاده ای که از این جور برنامه ها می کنیم داره ،بعضی ها میرن تو گروه آشپزی ،خب واقعا خیلی خوبه !اطلاعات آشپزی و نکات آموزنده ای در خصوص آشپزی یاد می گیرند .
«زینب – ن ۲۲ساله دانشجو» تجارب متفاونی در فضای مجازی داشته است.اومی‌گوید: من از جمله دخترهایی هستم که تحت چارچوب‌ها و خط قرمزهای خانواده‌ام و نظارت مادرم وارد فضای مجازی شدم. مادرم در عین اینکه به فعالیت من نظارت می کند، نحوه رفتار درست، برخورد مناسب و استقلال در این فضا را بهم آموزش داده بنابراین من، به عنوان یک دختر، تحت شرایط کنترل شده وارد فضای مجازی شدم و رفتار یا عکس نامناسبی در این فضا نداشتم.
یکی از تلخ‌ترین تجربیاتم در فضای مجازی هنگامی بود که فردی که بر اساس عکس پروفایلش مردی ۴۰ساله می‌آمد بی هیچ مقدمه‌ای شروع به ارسال عکسهای مستهجن کرد.
به اعتقاد وی نحوه استفاده از این فضا به فهم افراد برمی گردد البته با افراد مزاحم، قانونی هم می توان برخورد کرد البته نکته اینجاست که رسیدگی به این موارد چه قدر برای مراجع قانونی اهمیت دارد.
با استفاده از فضای مجازی هم می‌توان آموزه‌های دینی و ارزش‌های انسانی را منتشرنمود و هم محتوای ضد اخلاقی و انسانی را منتقل نمود، شبکه‌های اجتماعی در کنار این اثرات منفی و مخرب فواید بی‌نظیری برای پیشرفت و ترقی جوامع، سازمان‌ها و افراد نیز داشته است و انتخاب بعد مثبت یا منفی هر فناوری بر عهده خود کاربر است.
عصر هزاره سوم عصر انتقال اطلاعات و تبادل اطلاعات است و این وسایل هم از قبیل واتساپ ،تلگرام و… یک نوع ابزار انتقال اطلاعات به حساب به شمار می آیند ولی زنان به لحاظ داشتن احساسات تاثیر پذیری این ابزارها بر روی آنها بیشتر هست.
این ابزارها فاصله های زمانی و مکانی را از بین برده است و در انتقال مطالب آموزشی بسیار مفید هستند .
معمولاً افرادی که بیش از ۵ ساعت برای شبکه‌های اجتماعی وقت خود را صرف میکنند به نوعی این عمل آنها منجر به معتاد شدن آنها به این شبکه‌های اجتماعی میشود.
ضعف نهاد خانواده وصله ارحام، جرأت وجسارت ارتکاب جرم به خاطر ناشناخته بودن درمحیط ،را از دیگر معایب این ابزارها دانست فضای مجازی فضایی است که اهالی آن درعین ارتباط همدیگر را نمی شناسند. هرروز می شود بایک هویت خاص وارد این فضا شد لذا این فضا خودبخود جرم زا وآسیب آفرین است. و همچنین کسانی که در استفاده از اینترنت افراط می کنند به جای اینکه به دنبال ارتباط برقرارکردن با نزدیکان وفامیل ها باشند به دنبال چت کردن ودوست یابی درخارج از خانه هستند.
وجود شبکه های اجتماعی گفتگو در میان خانواده ها را کمتر کرده است بصورتی که فضای مجازی پیوندها و روابط سنتی را تضعیف می کند اکثر روابطی از طریق شبکه های اجتماعی ایجاد می شود، پایه و اساسی ندارد زیرا مبنای واقعی ندارد. در این گونه روابط معمولاً افراد ناشناس هنگام توصیف خود در این شبکه ها، تصویر غیر واقعی از خود ارائه می کنند و به‌طور خودآگاه یا ناخودآگاه موجب فریب افکار دیگران می‌شوند.
ز آنجایی‌که خانم‌ها به طور کلی در جامعه در مقایسه به مردان در برابر اتفاقات آسیب‌پذیرتر هستند بر همین اساس آثار شبکه‌های اجتماعی بیشتر متوجه خانم‌ها میشود و سوءاستفاده‌ها ممکن است این فضا را برای خانم‌ها آسیب‌پذیرتر کنند. حضور افراطی زنان در شبکه های اجتماعی باعث دور شدن اعضای خانواده از همدیگر می شود، شبکه های اجتماعی به نوعی نقش مادر بودن و همسر بودن زن را مختل می سازند شاید یکی از معضلات شبکه‌های اجتماعی، ورود بی‌اجازه به حریم‌خصوصی اشخاص مختلف است. این مسأله را می‌توان اصلی‌ترین عامل نارضایتی زوجین از حضور همسرشان در شبکه‌های اجتماعی دانست.
شبکه‌های اجتمای آسیبهای جدی به خانواده‌ها میزند و حضور بیش از اندازه اعضای خانواده در شبکه‌های اجتماعی طلاق عاطفی را در میان خانواده ایرانی گسترش داده است.
فقدان همدلی و فقدان مهارت گفتگو میان زوجین موجب پناه بردن آنان به شبکه‌هایی مانند وایبر، واتس‌آپ و لاین میشود تا از این طریق نیازهای عاطفی خود را برآورده کنند. ورود به این شبکه‌ها ممکن است با آسیب‌هایی همراه باشد، چرا که روز به روز از ارتباط مثبت زوجین با یکدیگر کاسته میشود.در چنین حالتی و عدم وجود گفتگوی صمیمانه بین زوجین موجب سکوت و انزوای آنان می شود و سکوت زوجین، زیر ساخت آسیب های زندگی مشترک است.
وی نقص حریم خصوصی و شکستن حریم مخصوصا در زنان ،انزوا و دور ماندن از محیط های واقعی ،مصنوعی و غیر حقیقی بودن ارتباطات در این فضاها،بی‌هویتی ، بحران هویت و اختلال شخصیت، فریب و بهره کشی جنسی، انتقال اطلاعات غیر صحیح ، سواستفاده از اطلاعات شخصی و پروفایل ، دوستی‌های بدون مرز و ضابطه، گسست فکری و عاطفی در بین اعضای خانواده ، گریز از واقعیت را از جمله معایب این ابزارها دانست .
آموزش صحیح استفاده از فضای مجازی باید از طریق نهادهای آموزشی مانند آموزش و پرورش و خانواده اغاز شود، آموزش و پرورش باید در برنامه های درسی خود برای دانش آموزان نحوه صحیح استفاده از این ابزارها ،و آسیب ها و عوارض ناشی از عدم استفاده صحیح از ان را آموزش دهد .
همچنین در خانواده والدین با آموزش استفاده صحیح ودرست به فرزندان مخصوصا به دختران می توانند در کاهش آسیب های مجازی موثر باشند.
با ایجاد محیط های مجازی خانوادگی سالم ضمن کنترل فرزند خود و ایجاد امنیت و با دعوت افراد شناخته شده بخشی از نیازهای فرزندان خود را برآورده کرده و فرصت حضور زنان ،فرزندان ،افراد در محیط های ناسالم را از بین می بریم .
گذراندن اوقات فراغت با اعضای خانواده وایجاد فضای صمیمانه در خانواده خصوصا گفتگوی صمیمانه ، فرهنگ سازی در زمینه استفاده از این ابزارها را از دیگر راهکارهای کاهش آسیبهای فضای مجازی عنوان کرد .
آسیب های اجتماعی؛ دیریاب و دیرپا
آسیبهای اجتماعی، «دیریاب» و «دیرپا» هستند به این معنا که هم دیر تشخیص داده می‌شوند و هم فرایند درمانی پیچیده و زمان‌بَری دارند. از دیگر سو وجود انواع آسیبهای اجتماعی در حوزه زنان در مازندران به اندازه‌ای محرَز شد که برخی مدیران دستگاههای مسئول سخن از زنانه‌شدن برخی جرایم به زبان می‌آورند. در چنین شرایطی هیچ کس نباید خود و اعضای خانواده خود را ایمن بداند و همه مشفقانه در کنار دستگاههای مسئول باشند و تلاش کنند گام‌های موثر برای رفع این آسیبها به‌ویژه در حوزه مجازی که به فرهنگ‌سازی، آگاهی‌رسانی و هوشیاری نیاز دارد، برداریم.
حجت الاسلام محمد فروهر مدیر رسانه‌ای معاونت تبلیغ حوزه علمیه قم در همایش دبیران و شورای امر به معروف و نهی از منکردستگاه‌های دولتی و غیر دولتی در مازندران با اشاره به آسیبهای اجتماعی و راهکارهای مقابله با آن اعلام کرد که طبق آمار بیش از 60 میلیون نفر معادل 70 درصد به سیستم اینترنت مجهز هستند و بیش از 53 درصد کاربران عضو اینستاگرام هستند و روزانه بین 5 تا 9 ساعت از فضای مجازی استفاده میکنند.
این در حالیست که در کشورچین اگردرهفته بیش از 9 ساعت از فضای مجازی استفاده شود به عنوان معتاد فضای مجازی مورد پیگیرد قرار می‌گیرد ودرکمپ‌هایی برای ترک اعتیاد فضای مجازی نگهداری می‌شوند.
بدیهی است فضای سایبری نسل جدیدی از روابط اجتماعی است با اینکه عمر زیادی ندارد، به خوبی توانسته در زندگی مردم در سنین مختلف جا باز کند و مردم از گروه‌های اجتماعی مختلف می‌توانند با هر نقطه‌ای از جهان که بخواهند ارتباط برقرار کنند .این امر به مرور زمان خانواده را متاثر ساخته و دچار تزلزل کرده است از اینرو لازمه تعامل در محیط‌های مجازی برخورداری از یکسری مهارت‌های فنی و فناوری است البته اینترنت علاوه بر آموزش و کسب اطلاعت می‌تواند مخرب نیز باشد بنابراین می‌طلبد مسئولان فرهنگی و اجتماعی و خانوده ها مسائل مربوط به این شبکه‌ها را بخوبی بررسی کرده و از تاثیرات زیانبار آن جلوگیری کنند.در عصرما پیشگیری مهمتر از درمان است، بسیاری از آسیب شناسان اجتماعی برآنندکه برای مبارزه با کژ رفتاری‌ها باید زمینه اجتماعی آنها را از میان برداشت.
نتایج تحقیقات رصدی از مراکز نهادها و سازمان های شناسایی و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی
۱- آسیب‌هاو معضلات اجتماعی همچون فقر، اعتیاد، بد حجابی و سرقت به سمت زنانه شدن پبش می رود و اهمیت جنبه زنانه این گونه آسیبها غالبا در برنامه ریزی و سیاست گذاری نهادها مغفول مانده است.
۲- به جهت رشد تبادلات و ارتباطات مجازی، سنخ و گونه آسیبها و عناوین آن بسط و گسترش قابل توجهی یافته که از جمله آنها اعتیاد به فضای مجازی و روابط فرا زناشویی است.
۳-آسیبهای اجتماعی همچون طلاق و خشونت به شدت در هم تنیده گردیده و وضعیت «چند لایگی» یافته و طبعاً برنامه‌ریزی برای کاهش آن نیز مستلزم عزم ویژه ملی و روش‌های خاص است. موازی کاری و عدم وجود برنامه ای جامع در خصوص آسیبهای اجتماعی باعث ناهمگونی در تشخیص آسیبها ی اجتماعی و انجام اقدامات نیمه کاره و حتی بدون نتیجه شده است. انسجام دستگاه های دولتی با وجود تاکیدات مقام معظم رهبری در این موارد ضروری به نظر می رسد. سازمان بهزیستی کشور و معاونت پیشگیری از جرم قوه قضاییه در این خصوص اقدامات موثری را بخصوص در زمینه آموزش زوجین قبل از ازدواج انجام داده اند اما هنوز در مساله پیشگیری از آسیبهای اجتماعی نیاز به عزم و همکاری بیشتر ارگانها از جمله دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و حوزوی می باشد.
با توجه به فراخور مذهبی زیارتی استان قم و معضل کاهش عفاف و حجاب در این استان، لازم است که فعالیت های مناسب فرهنگی و غیر کلیشه ای و راهبردهای عملیاتی در کاهش این معضل بررسی و آغاز گردد. مهاجر پذیری و بافت ناهمگون فرهنگی،اجتماعی و اقتصادی جمعیت استان قم یکی از عوامل کاهش نرخ ازدواج ، بالا بودن نرخ خام طلاق و بالا بودن نسبت طلاق به ازدواج، در این استان می باشد.
معضل ازدیاد طلاق در جامعه مذهبی قم روند رو به رشدی داشته که این امر باید از طریق برنامه های زیر ساختی و رو بنایی مورد نظر و مداقه قرار گیرد و حوزه خواهران نسبت به این موضوع طرح هایی را ارائه داده است.
با توجه به مهاجر پذیر بودن استان قم از جمله معضلات فعلی این استان وجود قومیت های مختلف و عدم تناسبات فرهنگی در این زمینه می باشد لذا لازم است که نسبت به آن توجه لازم مبذول گردد.
همچنین مسائلی مانند فقر زنانه ، اعتیاد زنانه و دیگر آسیب های اجتماعی جهت کاهش روند زنانه شدن باید در دستور کار جدی قرار گیرد که در این مورد حوزه های علمیه خواهران می تواند فعالیت های مناسبی را ارائه نماید.
مشکلات اقتصادی، فقدان آگاهی و افسردگی عوامل خطر زا برای زنان
دستگاههای متولی رسیدگی به امور هر کدام از زنان و دختران آسیب دیده در این بخش‌ها، برابر قانون دستگاه‌هایی چون اداره‌کل بهزیستی و چند نهاد دیگر هستند اما اداره کل امور بانوان و خانواده استانداری مازندران نیز در این بخش رسالتی عظیم برای خود قائل است و تلاش دارد با رصد اوضاع، عوامل ریشه‌ای این آسیبها را شناسایی و در نهایت با این عوامل و نه صرفاً با معلول، برخورد کند.
اداره کل امور بانوان و خانواده در این بخش با انجام کارهای تحقیقی - پژوهشی و مطالعات میدانی ازجمله حضور در زندان‌ها، بازدید میدانی از کانون‌های آسیب و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی، بازدید از کانون اصلاح و تربیت و حتی حضور درمراکز بازپروری و اجرای طرح توان‌افزایی وتاب‌آوری مصاحبه چهره‌به‌چهره با «کیس»های آسیب‌دیده، به این نتیجه رسید که مشکلات اقتصادی، فقدان آگاهی و افسردگی‌های دوره‌ای، سه عامل از عوامل اصلی گرایش زنان و دختران جوان به «ریسک‌فاکتورها» یا عوامل خطرزا است.
پنجره‌های فضای مجازی
فناوری‌های نوین ارتباطی گرچه برای گروه‌های مختلف انسان‌ها، فرصت‌های تازه‌ای را خلق کرده‌اند اما شاید بتوان گفت ارمغانی که این فناوری‌ها و در رأس آنها اینترنت برای زنان داشته است، بسیار ارزشمند بوده. زنان به‌ویژه آنانی‌که در کشورهای در حال توسعه زندگی میکنند، به دلیل شرایط حاکم بر جامعه و سنت‌های مرسوم اغلب پنجره‌های محدودی برای برقراری ارتباط با دیگران را دارند. اینترنت و فضای مجازی پنجره‌های فراوانی برای زنان به ارمغان آورده است. پنجره‌هایی رو به منظره‌های گوناگون.
اکنون زن ایرانی در آشپزخانه خود می‌تواند یکی از پنجره‌های فضای مجازی را به یک سایت آموزش پخت نوعی کیک باز کند، یا می‌تواند پنجره دیگرش را به روی یک سایت گروهی باز کند و در تجربیات دوران بارداری و بچه‌داری زنان دیگر سهیم شود. و یا بی آنکه از خانه خارج شود، پنجره‌ای به روی دوستی ساکن کشوری دوردست باز کند و دغدغه‌ها و علاقه‌هایش را با او به اشتراک بگذارد.
پیدایی ارتباطات مبتنی بر کامپیوتر نیز همانند ظهور و فراگیری رسانه‌های ارتباطی گذشته بحث‌ها و تحقیقات متعددی را بر سر آثار فردی و اجتماعی، آثار کوتاه‌مدت و بلندمدت، عمقی یا سطحی برای نشان‌دادن آثار مثبت و منفی آن به راه انداخته است.
گسترش اینترنت خود به خلق محیط‌های جدیدی منجر گردیده که نیازمند ایجاد نظریه‌های روانشناسی، شناختی و ارتباطی جدید است.
اینترنت به‌عنوان یک محیط جدید و فراگیر شکل‌گیری ارتباطات به سرعت در حال رشد و گسترش است، به‌طوری که هیچ پدیده دیگری در طول سالهای اخیر در ایران به اندازه اینترنت رشد نداشته است. تعداد سایت‌ها و وبلاگ‌ها بر روی این شبکه جهانی هرلحظه بیشتر میشود و کاربران زن ایرانی پا به پای دیگر کاربران به استفاده از آنها علاقه نشان میدهند، این موارد از مهمترین دلایل احساس نیاز برای بررسی جامعه‌شناسانه پدیده اینترنت می‌باشد.
رشد فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات از یک سو موجب تسهیل ارتباطات، از میان برداشتن موانع جغرافیایی و دسترسی به اطلاعات شده و از دیگر سو زمینه‌های بروز آسیبها و مسائلی را در این زمینه فراهم کرده است.
آموزش و فرهنگ‌سازی
آسیب‌هایی که عدم اطلاعات کافی در رابطه با آن وجود دارد. با وجود این مسائل به نظر می‌رسد که زنان باید از آسیب‌هایی که استفاده از اینترنت، آنها را در معرض مخاطره قرار میدهد آگاه باشند تا با ناآگاهی گرفتار مصائب نشوند. نیاز به آموزش و فرهنگ‌سازی چه برای زنان، چه برای سایر افراد جامعه در مورد نحوه‌ی صحیح استفاده از اینترنت لازم است.
زنان با آگاهی از مسائل جانبی، ناامنی‌ها، جرائم اینترنتی و با در اختیار داشتن اطلاعات مکفی راجع به فناوری اطلاعات و ارتباطات، می‌توانند بیشتر خود را منعطف به ظرفیت‌های مثبت آن نمایند، استفاده‌ی کاملا مطلوب و مناسبی از اینترنت داشته باشند و آسیبهای آن را به حداقل ممکن برسانند.
دغدغه ها و نگرانی ها روابط افراد در فضای مجازی
1- القای فرهنگ لیبرال دمکراسی: مهمترین آسیب وارده از ناحیه فضای مجازی به جوامع بشری، هضم فرهنگ های اصیل بومی در فرهنگ «لیبرال دمکراسی» غرب است و این آسیب رسانی در تمام جوامع، موضوعیت داشته و محدود به جامعه و یا اقلیتی خاص نمی شود.
2- ایجاد آشفتگی در خانواده ها: شکستن حرمت ها و قبح شکنی از گناهان همراه با ایجاد آشفتگی در اصلی ترین عنصر سازنده ی جامعه یعنی “نهاد خانواده” که این کار با هدف از بین بردن نقش سازنده خانواده در تربیت فرزندان صورت می‌گیرد.
3- افزایش هنجار شکنی در جامعه: ویژگی های فضای مجازی موجب بالا رفتن آمار جرم و اعمال مجرمانه و تشدید آسیب های اجتماعی شده و ارزش های انسانی مانند اخلاق خانوادگی، حیا، حریم خصوصی، آموزهای سنتی و آداب و رسوم فرهنگی را مورد تاخت و تاز قرار داده است که نتیجه ی این تهاجم، درگیر نمودن نهاد خانواده با چالش های و تهدیدات جدی و کم رنگ شدن بسیاری از «ارزش های اجتماعی» برای افراد است.
4- جهانی سازی از طریق تبلیغ و القاتی فرهنگ غربی: درگذشته، افرادی که در یک محدوده‌ی جغرافیایی زندگی میکردند، دارای فرهنگ مخصوص همان محدوده بوده و از آن پیروی میکردند اما با گسترش فضای مجازی، این مرزهای فرهنگی از میان رفته و در نتیجه فرهنگ کاربران فضای مجازی تا حدود زیادی به هم شبیه‌تر شده است تا جایی که بسیاری از صاحب‌نظران حوزه‌ی ارتباطات، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را بخشی از پروژه‌ی «امریکایی شدن» می دانند که وظیفه دارند فرهنگ تمام مردم دنیا را به فرهنگ غرب نزدیک کند.
5- کمرنگ شدن نقش نظارتی خانواده ها: بسیاری از والدین به دلیل ویژگیهای خاص فضای مجازی و نو بودن این پدیده، فرصت و یا توان کافی برای شناخت دقیق این فضا و کاربردهای آن را به دست نیاورده اند که این عدم آشنایی با فضای سایبری در کنار استفاده روزمره نوجوانان و جوانان و حتی کودکان از این فضا باعث شده است که یک فضای محرمانه و خصوصی بدون احساس وجود ناظر برای فرزندان ایجاد شود و آنها بدون دغدغه به سایت ها و احیانا شبکه های مختلف مجازی دسترسی یافته و به دلیل ویژگی های سنی و کنجکاوی های خود، از فضاهای ناسالم موجود در اینترنت متأثر شوند که این مساله در بلند مدت باعث تغییر رفتار فرد و به تبع آن جامعه می شود که معمولا در مغایرت با عرف و ارزش های سنتی خانواده ها است.
6- تعارض ارزشها و باورهای اجتماعی: ورود اینترنت همراه با ارزش های غربی، چالش های جدیدی را در جوامع مختلف به وجود آورده است. قدرت های غربی و صاحبان بزرگ کارتل های اقتصادی از ظرفیت های فضای مجازی برای نیل به اهداف خود سوء استفاده کرده و در تلاش هستند که با حاکمیت ایدئولوژی «سرمایه داری» تمامی حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی سایر جوامع را پذیرای عقاید خود سازند.
7- اختلال در شکل گیری شخصیت: عناصر سه گانه هویت، یعنی خود شخص، فرهنگ و جامعه، در تکوین شخصیت هرفرد نقش مهمى را ایفا مىکنند. از آن جا که فضای سایبری، صحنه ای فرهنگى و اجتماعى است که کاربر را در موقعیت هاى متنوع، نقش ها و سبک هاى زندگى قرار مى دهد، زمینه ای است برای آسیب پذیری شخصیت کاربر و در بسیاری از مواقع، چند شخصیتی شدن فرد میشود.
8- به خطر افتادن حریم شخصی: گردانندگان شبکه های اجتماعی با تجاوز به حریم خصوصی کاربران تجاوز کرده و اطلاعات شخصی افراد را در اختیار مراکز اطلاعاتی و امنیتی، شرکت های تجاری و سایر مراکز متقاضی قرار میدهند. در هنگام نصب برنامه شبکه های اجتماعی، کاربر به سایت مربوطه اجازه میدهند تا اطلاعات شخصی او را با منابع خارجی به اشتراک بگذارد؛ بدون اینکه تنظیماتی بری غیر فعال کردن این موضوع وجود داشته باشد.
9- شکاف نسلها: استفاده از اینترنت شکاف میان نسل ها را بیشتر کرده و با ورود وسایل و تکنولوژی‌های جدید به عرصه خانواده‌ها، شاهد هستیم که اعضای خانواده ساعت های متمادی در کنار یکدیگر می‌نشینند، بدون آنکه حرفی برای گفتن داشته باشند. امروزه نشست های خانوادگی که در آن والدین و فرزندان درباره موضوعات مختلف خانوادگی و کاری با هم گفتگو کنند، رو به کاهش است. روابط موجود میان والدین و فرزندان رو به سردی گرائیده و دو نسل به دلیل داشتن تفاوت‌های اجتماعی، زندگی را از دیدگاه خود تفسیر میکنند.
10- اعتیاد به اینترنت: یکی از آسیب های اینترنت، اعتیاد به آن است که افراد معتاد به این ابزاز، بعلت استفاده افراطی از اینترنت، با معضلات زیادی گریبان گیر هستند و این نوع اعتیاد مدرن، در جامعه ما نیز با گسترش روزافزون استفاده از اینترنت، رشد فزاینده ای پیدا کرده است که خود آغاز یک آسیب بزرگ برای نیروی انسانی کشور می باشد. قابل ذکر است که ترک این نوع اعتیاد، سخت تر و پرهزینه تر از سایر اعتیادها است.
11- گسترش ارتباطات نامتعارف و سوء استفاده های جنسی: اینترنت به دلیل تسهیل ایجاد روابط دوستانه و عاشقانه، زمینه رفتارهای غیر اخلاقی را فراهم ساخته و موجب سهولت خیانت در روابط زناشویی و ایجاد روابط نامشروع و همچنین سوء استفاده جنسی شده است.
12- تضعیف اعتقادات و گسترش شبهات فکری: طرح و نشر انواع شبهات در فضای مجازی، موجب تزلزل در باور کاربران سست عقیده، کم‌اطلاع و زودباور میشود. اتاق های فکر متعدد در مراکز امنیتی و فرهنگی نظام سلطه تشکیل گردید و بطور دائم در حال تولید و ایجاد بدعت، تحریف و شبهه در حوزه های دینی، فرهنگی، تاریخی و … می باشند که این موارد با توجه به انفعال و کم کاری دستگاههای ذیربط و در مواردی باور نداشتن شبیخون فرهنگی و جنگ نرم دشمنان از سوی مسئولین مربوطه، خسارت و صدمات جبران ناپذیری بر فرهنگ و بینش مخاطبان و بخصوص جوانان وارد کرده است.
لازم به یادآوری است علاوه بر موارد ذکر شده، آسیب های متعدد دیگری نیز از ناحیه ورود ابزارهای مدرن رسانه ای، به جوامع بشری تحمیل شده است که از آن جمله می توان به؛
رواج «تفرّد» و کاهش روحیه‌ی مسئولیت‌پذیری، در معرض خطر قرار گرفتن روابط چهره به چهره، کمرنگ شدن ارزش‌های مترقی، جعل هویت و کلاه برداری، رواج سطحی‌نگری فکری، مزاحمت ها و جرایم سایبری، ترویج روحیه ثروت اندوزی زندگی اشرافی، اتلاف زمان، ترویج تبرج و تن آرایی، کاهش کارآمدی افراد، گسترش اباحه‌گری، به خطر افتادن حقوق مادی و معنوی مولفین از جمله کپی رایت، افسردگی و انزواو … اشاره کرد.
خلاصه اینکه تکنولوژی‌های جدید ارتباطی و به خصوص فضای مجازی، در عین اینکه کاربرد های مثبت داشته و مخاطب را از رخدادها و وقایع مطلع نمایند، محدودیت‌ها و امکاناتی را در خود دارند که کاربر را به خود وابسته کرده و امکان تحلیل را از وی سلب می نمایند به این معنی که مخاطب این رسانه‌ها، دانستن را مقدم بر تحلیل کردن می‌داند و این نخستین قدم برای از بین رفتن تفکر انتقادی و نقاد در جامعه است.
“چالش‌های موجود در فضای مجازی برای زنان ایرانی”
صد نفر از زنان فعال در فضای مجازی که در جشنواره وبلاگ‌نویسان زن پرشین‌بلاگ بیشترین تعداد رأی را از یک تا صد آورده بودند انتخاب شدند و سپس مورد مصاحبه قرار گرفتند. نظرات این گروه گرچه نمی‌تواند به تمام زنانی که در این فضا به فعالیت مشغولند تعمیم داده شود اما در جای خود قابل تأمل است.
از بین سؤالاتی که از این گروه پرسیده شد، چهار سوال زیر را انتخاب کردیم:
- آیا برای زنان در فضای مجازی امنیت اجتماعی کافی وجود دارد؟
- آیا خطر تهدید حریم خصوصی زنان در ارتباط‌های مجازی وجود دارد؟
- آیا در فضای مجازی نگرش جنسیتی به زنان وجود ندارد؟
- آیا ممکن است ارتباط‌های مجازی، روابط خانوادگی زنان را در معرض آسیب قرار دهند؟
حالا به تحلیل پاسخ‌های داده شده نگاه کنید، البته محاسبات آماری و جدول‌هایی که مستندات این نتایج هستند به خاطر اینکه شمای خواننده خسته نشوی و قید خواندن یادداشت را نزنی در اینجا قید نشده‌اند:
از یافته‌های پژوهش چنین بر می‌آید که اکثریت پاسخگویان با این عبارت که “در فضای مجازی امنیت اجتماعی کافی برای زنان وجود ندارد” موافق هستند همچنین رابطه‌ی معناداری بین وضعیت تأهل زنان و نظر آنها نسبت به احساس امنیت در اینترنت یافت نشد .یعنی متأهل‌های این پژوهش همان‌قدر فضای مجازی را فاقد امنیت می‌دانند که مجردهایش!
پاسخگویان همچنین عقیده دارند در فضای مجازی نیز مانند زندگی اجتماعی نگاه جنسیتی به زنان وجود دارد و زنانی که با هویت واقعی و مشخص کردن جنسیت خود در تعاملات مجازی وارد می‌شوند از طریق مردان در معرض مزاحمت بیشتری قرار می‌گیرند. آنها با این گزینه که ”در فضای مجازی نگاه جنسیتی به زنان وجود ندارد” اعلام مخالفت کرده‌اند.
“زنان چه در دنیای واقعی چه در فضای مجازی نیاز به امنیت دارند؛ اما متاسفانه گاهی این نیاز امنیتی در فضای سایبر نادیده گرفته میشود. از مصادیق ناامنی، خشونت‌های کلامی و نوشتاری‌ست که از طریق چت و اینترنت به صورت حملات نوشتاری و به کارگیری کلمات رکیک و آزار دهنده علیه زنان و یا حتی تخریب و حمله به سایت زنان جهت اعمال خشونت و ابراز قدرت علیه آنان صورت می‌گیرد.
وجود تصاویر مستهجن و پورنوگرافیک در اینترنت به مردان می‌آموزد که زنان موجوداتی آسیب‌پذیرند و باید مورد سوء استفاده و پرخاشگری، تجاوز جنسی و آزار باشند.
در فضای مجازی به علت نامشخص بودن هویت‌ها و نیز امکان دسترسی به اطلاعات شخصی افراد ممکن است به حریم خصوصی افراد تعدی شود.
اکثریت پاسخگویان این پژوهش نیز معتقدند در این فضا تهدیدهایی برای حریم خصوصی زنان وجود دارد و در صورتی‌که آنان اطلاعات کافی در مورد مسائل امنیتی اینترنت نداشته باشند و در تعامل‌های خود دقت نکنند ممکن است از این منظر مورد آسیب قرار بگیرند.
مخاطره‌ها و تهدیدهایی برای حریم خصوصی
آشکارترین تهدیدها برای حریم خصوصی، قابلیت سوء‌استفاده از اطلاعات شخصی هستند اما وقتی فضای مکانی و فیزیکی زندگی شخصی گشوده میشود و رابطه مجازی به سمت واقعی‌شدن پیش میرود، حریم خصوصی جسمی هم به خطر می‌افتد. خطر تعقیب‌پذیری همه کنش‌های کاربران شبکه‌های عمومی چیزی است که بیشترین ترس را در میان مردم ایجاد کرده است. سیر رشد چنین سرویس‌هایی در تاریخ نشان میدهد که این خطر واقعی میشود.
از دیگر نتایج پژوهش مذکور این است که اکثر پاسخگویان اعلام نموده‌اند بخش زیادی از حضورشان در فضای مجازی به ارتباط با دوستان مجازی اختصاص دارد و نیز برای هریک از آنان تجربه‌ی ترجیح رابطه‌های مجازی به ارتباط با خانواده و دوستان رخ داده است.
این می‌تواند زنگ خطری باشد که مسائلی همچون افراط در پرداختن به ارتباطات مجازی، افسردگی و انزوای حاصل از آن و یا تضعیف نهاد خانواده را به دنبال داشته باشد و مشکلاتی برای افراد از این لحاظ به وجود آید، همچنان که اکثر پاسخگویان با گزینه‌ی “تعامل اجتماعی در فضای مجازی ممکن است ارتباط خانوادگی زنان را تضعیف کند”موافق بوده‌اند.
در کنار این، اغلب پاسخگویان از بین محیط‌های متنوع موجود در فضای مجازی،” وبلاگ” را محیطی مناسب‌تر و امن‌تر برای تعامل اجتماعی زنان دانسته‌اند.
همچنین از نتایج پژوهش چنین بر می‌آید که از دیدگاه زنان فعال در فضای مجازی، دسترسی مطلوب به اینترنت برای زنان ایرانی وجود ندارد و همچنین همه اقشار زنان به علت عواملی مانند نبود آموزش همگانی در این خصوص و نیز نبود امکانات سخت افزاری ارزان و در دسترس، امکان حضور در فضای مجازی را ندارند
خلاصه اینکه:
اینترنت و فضای مجازی پنجره‌های فراوانی برای زنان به ارمغان آورده است؛ اما در کنار این فرصت‌ها، از تهدیدها و آسیبهای تعامل در فضای مجازی برای زنان نیز نباید غافل بود. با توجه به نتایج به دست آمده از پژوهش، جهت توسعه‌ی تعامل اجتماعی زنان در فضای مجازی و بهره گرفتن از فرصت‌های حاصل از این امر با کمترین آسیبها و تهدیدها موارد ذیل پیشنهاد می‌گردد:
- فراهم نمودن امکان حضور اقشار مختلف زنان در فضای مجازی از طریق آموزش همگانی
- فراهم نمودن امکان دسترسی مطلوب زنان به اینترنت
- تولید محتوای مفید فارسی در مورد مسائل مرتبط با زنان در فضای مجازی
- تشکیل کلوپ‌ها و شبکه‌های اجتماعی مجازی خانواده محور، به طوری‌که اعضاء یک خانواده (والدین و فرزندان) به صورت گروهی امکان حضور و فعالیت مشترک داشته باشند.
- دادن آموزش‌های لازم جهت حفظ و مراقبت از حریم خصوصی در اینترنت
- آگاه نمودن زنان و دادن آموزش های لازم برای حضور در اینترنت و دچار نشدن به آسیبهای جانبی مانند اعتیاد اینترنتی، انزوا، افسردگی و….
- گسترش تحقیقات علمی در خصوص روانشناسی اینترنت در کشور
گسست فکری و عاطفی
با ورود ایـنترنت و رایانه به درون خانواده‌ها بین والدین و فرزندان جدایی فکری – عاطفی و فیزیکی رخ میدهد و پیشرفت خیره کننده فناوری تأثیرات محسوس و نامحسوس زیادی را بر زندگی دختران گذاشته است.بطوریکه همین دختران و زنان دچار دلبستگی غیر عادی به این شبکه‌ها می‌شوند و زمان طولانی رابه شبکه‌های اجتماعی اختصاص میدهند و از محیط گرم خانواده فاصله گرفته و با مخاطرات زیادی مواجه می‌شوند.
ممکن است در بعضی از گروهها ندانیم مخاطب ما کیست و یا چه شخصیتی دارد که با او ارتباط برقرار کرده ایم ، آیا همانی هستند که ما فکر می کنیم؟ با تصور اینکه همانانی باشند که در ذهن ما تداعی میشود اما همچنان این اهمیت از تعامل با خانواده‌ها کمتر است.
برنامه‌های فرهنگی و تفریحی مناسب تا حد زیادی می‌تواند وابستگی حاصل از فضای مجازی را در افراد جامعه بویژه زنان بکاهد ونشاط وسلامت خانواده به دور از برخی از مشکلات فضای مجازی وارد زندگی روزانه کند سازمان‌ها و نهادهایی که می‌توانند نقش بسزایی در کاهش این آسیب نقش ایفا کنند کم نیستند، اما از میان آنها ما به بررسی نقش اداره کل امور بانوان و خانواده استانداری مازندران می‌پردازیم.
سمیه قاسمی طوسی مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری مازندران در این باره گفت:مقوله آسیبهای اجتماعی و همچنین آسیبهای فضای مجازی صرف نظر ازاینکه چه نوعی باشد و چه خاستگاهی داشته باشد برای جامعه زنان و دختران، تهدیدی جدی محسوب میشود و خطراتی مضاعف دارد دلیل آن نیز به جایگاه «دختر و زن» در افکار عمومی جامعه مربوط است ضمن اینکه مادرانی که در دام این آسیبها گرفتار شوند، ناخواسته فرزندان خود را نیز در معرض خطر و آسیب قرار میدهند.
نقاط قوت استفاده از فضای مجازی
1 – عمومی بودن فضای مجازی که به هر فردی در هر نقطه از جهان امکان میدهد از طریق این فناوری به آسان ترین وجه، جدیدترین اطلاعات مورد علاقه خود را بدست آورد و مرزهای جغرافیایی یا سیاسی تاکنون نتوانسته جلوی استفاده از فضای مجازی و گسترش روزافزون آن را بگیرد.
2 – کاهش هزینه‌های اقتصادی، اجتماعی و …با استفاده از امکانات موجود در فضای مجازی، که در بسیاری از روابط اقتصادی و اجتماعی دیگر نیازی به مراجعه‌ی حضوری برای خرید کالا یا خدمات نیست و طبیعی است که این امر باعث کاهش قابل توجهی از هزینه‌های اقتصادی میشود. کاهش رفت و آمدهای غیر ضروری درون شهری و در نتیجه کاهش مصرف انرژی و کاهش آلودگی هوا. همچنین کاهش مصرف کاغذ و هزینه‌های چاپ و نشر و سایر هزینه ها با استفاده از امکانات موجود در فضای مجازی
3 – دستیابی آسان به آخرین اطلاعات تخصصی در زمینه های مختلف اعتقادی، اجتماعی، اقتصادی، هنری و … که در سطح جهان بصورت مقاله، کتاب، نرم افزار و … در سطح جهان منتشر شده و میشود.
4 – تبادل اطلاعات و تاملی بودن روابط و ارتباطات در فضای مجازی بدون محدویت‌های حاکم بر دیگر رسانه‌ها که معمولا در آن ها عده ای گوینده و نویسنده هستند و جمع دیگری صرفا شنونده و خواننده
5 – جذابیت و تنوع در فضای مجازی و مخاطب محور بودن اغلب داده ها در آن، بطوریکه امکان نظر‌سنجی و ارزیابی در این فضا برقرار و به روزتر است و این توانایی را به داده‌پردازان میدهد که از آخرین خواسته‌های مخاطبان خود مطلع گردند که این امر در کنار تنوع و جذابیت فضای سایبری تأثیر بسزایی در جذب مخاطب دارد.
6 – گسترش عدالت رسانه‌ای: در گذشته فقط افراد خاصی آنهم در شهرهای بزرگ می‌توانستند به مطبوعات و نشریات دسترسی داشته و از اخبار روز و رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و … مطلع شوند و حال آنکه با وجود فضای مجازی و فناوری‌های گوناگون اطلاعاتی و ارتباطاتی، تمام افراد حتی در دورترین نقاط نیز می‌توانند به شکل برابر، از این اطلاعات مطلع و از آن بهره برداری کنند.
7 – گسترش تعاملات و تبادل نظرها با سرعت بسیار بالا در فضای مجازی و بخصوص در «شبکه‌های اجتماعی» که این امکان را فراهم می سازد که افراد به تبادل آراء و افکار بپردازند و…
این موارد و مزایای احتمالی دیگر فضای سایبری، باعث گرایش هرچه بیشتر افراد به حضور در فضای مجازی شده و فراگیری آن را بشدت افزایش داده است.
در عین حال ذکر این نکته ضروری است که نگاه تک بعدی به هر وسیله و دستاورد بشری، چه مثبت باشد و چه منفی، باعث دوری انسان از حقیقت آن موضوع می شود و موضوع اینترنت و فضای مجازی از این امر مستثنی نیست.
زمانی که اینترنت و دیگر ابزارهای نوین ارتباطی، تولید و مورد استفاده قرار گرفتند بسیاری از افراد بر این باور بودند که سهولت در برقراری ارتباطات بزرگترین دستاورد برای بشر می باشد اما حقیقت آن است که فناوری های نوین ارتباطی در کنار خدماتی که برای سهولت ارتباطات انسانی داشته اند، آسیب های بسیاری را نیز به جامعه بشری تحمیل نموده اند.
راهکارهای جلوگیری از آسیب اجتماعی «بی‌وفایی»
عواملی که زمینه اغوا شدن زنان توسط مردان را فراهم میکند، اشاعه فرهنگ مراجعه به مشاور و روان‌شناس، آموزش عمومی خانواده‌ها، یادگیری شیوه تعامل سازنده با جنس مخالف و آموزش افراد مخصوصا زنان در زمینه حفظ حریم خصوصی خود در فضای مجازی و واقعی برخی از راهکارهای جلوگیری از آسیب اجتماعی «بی‌وفایی» هستند.
عوامل تاثیرگذار متعددی وجود دارد و به بخش مهمی از موضوع که توجه نشده است، تاکید بیشتری داریم.
بی‌وفایی زناشویی اگرچه در نگاه اول یک پدیده فردی به نظر می‌رسد، اما با توجه به عواقب ناگوار و پیامدهای سوء آن، نهاد خانواده، تربیت فرزندان و نیز سللامت و امنیت جامعه را دچار اختلال و آشفتگی میکند، اقتضاء میکند این معضل را در رده آسیبهای اجتماعی پنهان و بسیار جدی به شمار آوریم.
درج جملات زیاد در جراید و مطبوعات، افزایش آمار مراحعه درگیری بی‌وفایی زناشویی در دادگاه‌های خانواده و مراکز مشاوره، افزایش تعداد فیلم‌ها و سریال‌هایی با موضوع و محتوای زناشویی و طرح بی‌وفایی یکی از دلایل اصلی طلاق‌ها و قتل‌های خانوادگی و ناموسی مبین این واقعیت است که این معضل اجتماعی به صورت پنهان در جامعه رواج دارد.
اگرچه هیچ آماری در ارتباط با افزایش بی‌وفایی زناشویی در کشور نداریم اما برخی از این پژوهش‌ها اشاره‌هایی به این مسائل کرده‌اند. به عنوان مثال بیشترین قتل‌های خانوادگی با حدود 30 درصد به زنانی اختصاص دارد که به دلیل رابطه نامشروع و سوءظن توسط همسران خود به قتل رسیده‌اند. نتایج پژوهش دیگری با موضوع پدیده «همسرکشی» نشان میدهد که از 15 استان کشور حدود 67 درصد مربوط به قتل زنان است که به دلیل خیانت و سوءظن توسط همسران خود به قتل رسیده‌اند.
به دلیل حساسیت زیاد این موضوع و عدم دسترسی آسان به افراد درگیر، واکنش شدید جامعه و قوانین نسبت به عاملان، پژوهش‌های انجام شده در این زمینه بسیار کم است.
زنان درگیر در زندگی زناشویی دارای چه شرایط و زمینه‌هایی برای این رابطه هستند و نقش اغواگری مردان در این زمینه چقدر است. روش پدیدارشناسی است. روش نمونه‌گیری، هدفمند و تا اشباع نظری 32 نفر از زنان بی‌وفا مصاحبه صورت گرفته است.
یک طیف وسیعی از فکرِ بی‌وفایی زناشویی شروع میشود و تا رابطه جنسی ختم میشود. در این پژوهش رابطه‌هایی است که حداقل یکبار تجربه رابطه جنسی در دوران متاهلی با فردی غیر از همسر خود داشته‌اند، برای گردآوری اطلاعات از روش مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته و تحلیل داده به شیوه «تماتیک» استفاده شده است.
دامنه سنی پژوهش بین 26 تا 45 سال است و کمترین طول مدت ازدواج یکسال و بیشترین 27 سال است و اغلب ازدواج‌ها غیرفامیلی و ازدواج به شکل سنتی و خواستگاری بوده است. نکته جالب در میان افراد تحت مصاحبه این است که حدود یک سوم از این افراد نسبت به ازدواج رضایت نداشتند و حالت اجباری داشته است. تقریبا همه مشارکت‌کنندگان قبل از درگیری رابطه، به فکر طلاق و جدایی بوده‌اند اما به دلایل مختلف از جمله دشواری طلاق، بحث فرزندان، وابستگی مالی و اثرات و پیامدهای طلاق اقدام نکرده بودند.
حتی نیمی از این افراد قبل از ازدواج، دوست پسر داشته‌اند و بیش از نیمی از این افراد در دامنه سنی 26 تا 35 سال قرار داشته و بیشترین مورد بی‌وفایی در 10 سال اول ازدواج اتفاق صورت گرفته است.
اغلب افراد در فضای مجازی با شریک جنسی خود آشنا شده‌اند و حداقل نیمی از افراد با شریک جنسی خود آشنایی داشته‌اند. در اغلب این رابطه‌ها، پیشنهاد از طرف مرد بوده است.
نحوه آشنایی با شریک جنسی
نحوه آشنایی هرچند مشکلات قبل و بعد از ازدواج زمینه‌های آن را فراهم کرده بود اما به دلیل اغواگری و اصرار مردان اتفاق افتاده است. و چنین نیست که این افراد با نیت و قصد قبلی وارد این رابطه شده‌اند بلکه اکثراً تصادفی و اتفاقی صورت گرفته است.رابطه جنسی با همکار خیلی به مشکلات زناشویی ربطی ندارد
رابطه جنسی با همکار خیلی به مشکلات زناشویی ربطی ندارد. یعنی کسانی درگیر این رابطه شده اند که از زندگی زناشویی رضایت داشته‌اند. به عبارت دیگر نارضایتی صرف علت این رابطه نیست و فرصت تعامل، عدم رعایت حریم شخصی می‌تواند این رابطه را ایجاد کند.
عواملی که زنان را در برابر اغواگری مردان ضعیف میکند، مشکلات عاطفی و رفتاری است و اکثراً در این مورد از همسران خود گله‌مند بودند، نارضایتی جنسی عامل دیگر است. ویژگیهای فردی مثل تنوع‌طلبی، هیجان‌خواهی، عزت نفس پایین و غیره بیشتر در معرض رابطه خارج از ازدواج هستند، عوامل اجتماعی مانند شبکه‌های اجتماعی، تاثیر دوستان و نظایر آن، زمینه‌های آن را مستعد میکند.
جامعه ما این رابطه را تایید نمی‌کند اما در دهه‌های اخیر ایده‌های جدیدی در حال گسترش است، بحث لذت فردی، تاثیر وسایل ارتباط جمعی، شبکه‌های اجتماعی، فیلم‌های ماهواره‌ای، ذهن انسان را مستعد این کار میکند و در کلان شهرها که گمنامی در آن زیاد است، این کار بیشتر صورت می‌گیرد.
مشکلات فردی، نارضایتی عاطفی و جنسی در روابط زناشویی، مشکلات خانوادگی و برخی عوامل اجتماعی زمینه آسیب پذیری زنان متاهل را برای اغوال گری مردان فراهم میکنند.
الزام زوجین به مشاوره‌های قبل از ازدواج، آموزش خانواده‌ها در زمینه ازدواج اجباری، آموزش و آشنایی افراد نسبت به نیازهای جنسی مخالف در سنین جوانی، یادگیری شیوه تعامل سازنده با جنس مخالف، اشاعه فرهنگ استفاده از خدمات مشاوره و مددکاری اجتماعی، آموزش افراد مخصوصا زنان در زمینه حفظ حریم خصوصی خود در فضای مجازی و واقعی را راهکارهای جلوگیری از آسیب اجتماعی «بی‌وفایی» دانست.
راهکارهای افزایش کیفیت و کمیت گفتگو در میان اعضای خانواده
-حفظ استقلال و تمایز اعضای خانواده از هم، با مدیریت انعطاف پذیرانه تمایزها و در عین حال اجتناب از پیامدهای نامطلوب آن، مانند انزوا و تنهایی کامل
- مدیریت نیازها و توجه به نیازهای عاطفی و احساسی اعضای خانواده در هنگام گفتگوها
والدین در این زمینه باید مطالعه لازم را داشته و با نیازهای روانی یکدیگر و نیز فرزندان آشنا باشند و با گفت وگو و حرف زدن به دنیای آنها نزدیک شوند.
-مدیریت زمان استفاده از وسایل ارتباطی الکترونیکی از طریق آموزش فرهنگ صحیح استفاده از امکانات جدید به فرزندان و ایجاد تفاهم در زمان استفاده از این ابزارها در خانواده و اختصاص دادن زمانی برای گفتگوهای دورهمی در باره مسائل مختلف در ساعات مشخصی از روز
-استفاده از فرصت حضور در فضاهای تفریحی در خارج از خانه برای برقراری گفتگوهای صمیمانه و چهره به چهره با یکدیگر
- استفاده از فضای مجازی برای تعامل با شبکه خویشاوندان و تشکیل گروه های خانوادگی ایمن و تشویق فرزندان برای حضور در این گروهها به عنوان مقدمه ای برای گسترش ارتباطات صمیمانه با سایر بستگان در فضای واقعی
-استفاده از فرصت بازی و تفریحات سالم در خانواده برای تعامل بیشتر و گفتگوهای صمیمانه در خلال بازی ها
-برای برقراری یک گفتگوی بادوام شرط نخست آموزش شنیدن و گوش دادن مشفقانه و توجه به صحبت های طرف مقابل است.
-استفاده از شیوه داستان گویی و بکارگیری لطایف و ضربالمثل ها برای انتقال پیام در گفتگوهای دوستانه
- کرامت بخشی و حرمت دادن به اعضای خانواده و پرهیز از سخنان ملامتگر و تحکم آمیز و آمرانه که طرف مقابل را به واکنش های منفی و ترک گفتگو می کشاند.
- استفاده از فرصت گفتگو ی صمیمانه در زمان غذا خوردن و دورهمی سر سفره.
-توجه و اهمیت دادن به احساسات طرف مقابل و ایجاد شوق و امید به برقراری ارتباط در اعضای خانواده.
- فرزندان و سایر اعضای خانواده را طرف مشورت قرار دادن و از آنها در موضوعات مهم نظر و راهکار خواستن.
بحث و نتیجه گیری
این روزها با گسترش ارتباطات در فضای مجازی، روابط بین اعضای خانواده به سردی می گراید. سردی روابط خانوادگی را می توان به سبب داشتن تجربیات زیستی متفاوت بین اعضای خانواده دانست. دیگر والدین و فرزندان کمتر در فضاهای مشترک فیزیکی و عاطفی و اطلاعاتی و تفریحی واقعی، خاطرات مشترکی را با هم تجربه می کنند. این کاهش اشتراکات عاطفی و فکری و اطلاعاتی به تفاوت در منظر و دیدگاه آنها دامن میزند و در نتیجه هر کدام از این دو، زندگی را از دید خود تفسیر و چه بسا مسیری متفاوت طی میکند. ایجاد سوء تفاهم و سرد شدن روابط زوجین، طلاق و افزایش آن نیز از نتایج و تبعات منفی شبکه‌های مجازی است.
نیاز به ارتباط، گفتگو، تعامل و تبادل اطلاعات یکی از نیازهای اساسی نوع بشر است. گفت وگو مهم ترین مهارت در تحکیم بنیان و ایجاد فضای گرم درخانواده ها و فرصتی است تا افراد علایق، صمیمیت و کدورت های خود را ابراز و فاصله بین یکدیگر را کاهش دهند. خانوادهای مستحکم است که اعضای آن گفت وگو با هم را دوست داشته باشند و از همنشینی با هم لذت ببرند. در چنین خانواده هایی اعضا کمترین تنش را در فضای خانه با هم داشته و در نهایت فرزندان موفقی تربیت می کنند.
اما در سایه تحولات اجتماعی در جامعه در حال گذار ما به دلایل متعدد از جمله اشتغال والدین به امور خارج از منزل، حضور کمتر افراد خانواده در کنار یکدیگر، و این که وقت کمتری می توانند برای تعامل رو در رو با یکدیگر بگذارند، مسیرهای جبران این نیاز به سمت مجازی شدن پیش میرود. سیستم‌های جدید ارتباطی (شبکه‌های مجازی) آسانتر، ارزان‌تر و در دسترس‌تر است و به همین دلیل، استفاده از این فناوری‌های نوین برای کاربران جذاب‌تر است و کمبود ارتباطات میان فردی در جامعه به راحتی از طریق این سیستم جبران میشود.
خانواده ها باید ضرورت گفت وگوی با کیفیت را در خانه بیش از پیش جدی بگیرند. پدر و مادرها باید الگوی مناسبی در گفت وگو باشند و خود را مقید به زمان و برنامه مشخصی برای گفت وگو در منزل دانسته و با فرزندان درباره مسائل مختلف روز و غیره صحبت کنند.
گفتگوهای صمیمانه یکی از مهم ترین و موثرترین شیوه های افزایش صمیمیت بین اعضای خانواده است. اما این کار نیازمند تقویت مهارت های گفتگو و توجه به کیفیت گفتگو دارد.
ارتباط از طریق فضای مجازی در سال های اخیر جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده اسـت. شـبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف افراد (فردی و اجتماعی) تأثیر گذارند. در شکل دهی به هویت نقش دارند و حتی روی ابعاد اقتصادی و اجتماعی وسیاسی جوامع هم تأثیر گذارند. امروزه با توجه به نـقشی کـه تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته اند، نمی توان آن ها را نادیده گرفت. در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه ی افکار و اندیشه های بشری مـحسوب مـی شود، به شرط آن که در راه صـحیح اسـتفاده شود. افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند، تا دچار مشکلات مالی و اجتماعی نشوند. ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جـوانان و خـانواده ها نسبت به تـهدیدات فـضای سایبری در درجه ی نخست اولویت قرار دارد. پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می باشد و برای جلوگیری ازهم پاشیدگی خانواده ها، والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنـیا مـسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آن هاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آن ها به صورت نا صحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حـریم خـصوصی افراد و مـحیط امن خانواده باز میشود. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شـناخت کافی ولازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جـلوگیری بـه عـمل می آید. از همین روست که رهبر فرزانه ی انقلاب می فرمایند: مسئولان وظایف متعدد و مهمی دارند، از جمله افزایش آگـاهی هـای عمومی، تقویت آموزش و پرورش و جدی تر پرداختن به فعالیت های مرکز ملی فضای مـجازی، در ایـن صـورت می توان ازفضای مجازی به عنوان یک فرصت بهره گرفت، بی آنکه تهدیدهای آن برایمان دردسـرساز شود.
منابع
https://moi.ir/
https://moi.ir
https://www.ilna.news
http://beiraqh.blogfa.com/post/366
https://www.atnanews.ir/fa/news
https://www.khanehkheshti.com/103299
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/07/05/1196921
https://www.iribnews.ir/fa/news/1187881
