خبرگزاری «حوزه» - سمنان/ «آدینه‌های مهدوی»، یک پرونده خبری در خبرگزاری حوزه است که برای یادآوری عزیزترینی که در این دل مشغولی های زندگی شده است غریب ترین، طرح ریزی شده تا شاید با عنایت حضرت صاحب الزمان (عج) باعث چشاندن نمکی از طعم زندگی مهدوی به جامعه گردد.
خانم آمنه نوبخت، استاد حوزه علمیه خواهران سمنان، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در سمنان، درباره وظیفه شیعیان در عصر غیبت و فلسفه غیبت سخن گفته است.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می خوانید:
منظور از انتظار فرج چیست؟
انتظار فرج به معنای چشم به‌راه بودن ظهور آخرین ذخیرۀ الهی و تنها مصلح حقیقی و نجات‌بخش الهی و آماده شدن برای یاری او برای برپایی حکومت عدل و قسط در سراسر گیتی است.
انتظار فرج یعنی چشم به راه بودن آینده ای که که حقیقت مطلق، عدالت مطلق و معنویت مطلق در سراسر هستی حاکم شود.
اصل «انتظار فرج» از یک اصل کلی اسلامی و قرآنی استنتاج می شود و آن اصل «حرمت یأس از رَوح اللَّه» است.
حضرت علی(ع) می‌فرماید: «انتظروا الفرج ولاتیأسوا من روح الله، فان احب الاعمال الی الله عزوجل انتظار الفرج ... والمنتظر للفرج کالمتشحط بدمه فی سبیل الله» (بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۳)
انتظار فرج بکشید و از رحمت خدا ناامید نگردید، زیرا محبوب‌ترین اعمال نزد خدای عزوجل، انتظار فرج است و همانا منتظران فرج مانند شهیدانی هستند که در راه خدا، در خون خود می غلتند.
این امید به آینده و انتظار گشایش در امور و تحقق فردای بهتر، ریشه در یک ویژگی فطری دارد و آن کمالجویی انسان است. انسان همواره طالب رسیدن به مراتب بالاتر و دستیافتن به قلههای کمال و ترقی است و این روحیه کمال جویی در همه انسانها با تفاوت‌هایی در سطح کمال موردنظر و تلاش و جدیتی که برای رسیدن به کمال مطلوب صورت میگیرد، وجود دارد.
تعالیم ادیان الهی و به ویژه دین مبین اسلام نیز دقیقا بر گرایش‌های درونی انسانها تکیه دارد و اهداف و برنامههای آنها بر اساس همین گرایش‌های درونی و ویژگی‌های فطری سامان یافته است و در این میان نقش دین، جهت دهی، توسعه و تعمیق این گرایشهاست.
در واقع مفهوم انتظار سه رکن اساسی دارد:
۱ . ناخشنودی از وضع موجود یا قانع نبودن به آن
۲ . امید و باور به آینده مطلوب
۳ .حرکت و تلاش در جهت تحقق آینده مطلوب و گذر از وضع موجود
لذا انتظار واقعی و سازنده، به معنای آماده باش انسان منتظر و تحصیل آمادگی‌های لازم برای رسیدن به اهداف و خواسته‌های مورد نظر است. انتظار، تنها یک حالت روحی و یک شعار نیست، بلکه با توجه به روایاتی که آن را «افضل الاعمال» یا «احب الاعمال» می‌دانند، در واقع انتظار یک حالت روحی برخاسته از معرفت و آگاهی است که اقدام و عمل را در پی دارد.
بنابراین انتظار حقیقی و درست، خالی از حرکت و پویایی نیست. انتظار فرج یعنی ؛ تزکیه نفس، خودسازی اخلاقی، اخوت اسلامی،مقاومت در مقابل سختی ها و آمادگی برابر دشمن. عملی شدن انتظار فرج این است که به تمام دستورات اسلام در حد توان، جامه عمل بپوشانیم و انتظار ما یک انتظار تحول آفرین باشد.
وظیفه ی شیعه در زمان غیبت چیست؟
شیعیان و منتظران حقیقی در دوران غیبت امام عصر (عج) مجموعه‌ای از وظایف و تکالیف را به عهده دارند که به برخی از آنها اشاره می شود:
الف)کسب معرفت و انتظار فرج
کسب بینش توحیدی ، تقویت باورهای دینی، آگاهی از وعدهِ الهی در شرایط سخت،آگاهی به وظیفه و نقش انسان مسلمان در جهان هستی، کسب معرفت نسبت به امام عصر (عج) از وظایف یک منتظر واقعی است.
در حدیث مشهوری که فریقین آن را از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده اند چنین آمده است: «مَنْ ماتَ وَ لَمْ یعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیة؛ هر فردی که بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است.( بحار الأنوار،ج۳۲ ،ص۳۳۱ )
البته شناخت امام باید یک شناخت واقعی و حقیقی باشد که منتهی به اطاعت شود، شناختی هم سنخ شناخت‌های دنیایی ما نباشد . به موجب این حدیث عاقبت سهل انگاری و بی تفاوتی نسبت به شناخت امام زمان ، مرگ جاهلی و حشر و نشر با بت پرستان و مشرکین در قیامت خواهد بود. به این باور رسید که امام واسطه فیض الهی است و اطاعتش را بر خود لازم بداند و او را جانشین بر حقّ رسول خدا(ص) بداند و معتقد باشد که او از هر گونه گناه و خطا و اشتباه معصوم و مصون است و در نتیجه در همه شئون فردی و اجتماعی، دنیوی و اُخروی از حجت خدا بر روی زمین تبعیت کند.
ب)امیدوار بودن به آینده
امید شیعیان و منتظران باید به برآورده شدن وعده های خداوند به بندگان صالح امید داشته باشند و دچار یأس و ناامیدی نشوند.
خدای متعال در آیه ۵۵ سوره نور می فرماید: «وَعَدَ اَللّهُ اَلَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا اَلصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی اَلْأَرْضِ کَمَا اِسْتَخْلَفَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ اَلَّذِی اِرْتَضی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ اَلْفاسِقُونَ»
آیه شریفه از وعده‌ای بسیار زیبا خبر می‌دهد؛ خدای متعال به مؤمنان صالح وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید، زمین را در اختیارشان قرار می‌دهد، دینشان را در زمین چیره و برتر می‌سازد، ترسشان را به امنیّت و آرامش مبدّل می‌کند و فقط خدای متعال را عبادت می‌کنند و چیزی را شریک او قرار نخواهند داد.
شاید بتوان گفت بسیاری از روایاتی که در آنها به فضیلت «انتظار فرج» و یا به طور کلی و بدون ذکر متعلق فرج اشاره شده، به اصل تقویت روحیه امید به آینده و مقابله با حالت ناامیدی و بدبینی نسبت به آینده نظر داشتهاند.
ج)پایداری و مقاومت
مقاومت، نتیجهِ امیدواری به آینده است.شیعیان حضرت در دوران غیبت در برابر آزار و تکذیب و سایر محنت‌ها صبر نموده و همدیگر را به حق و صبر و مبارزه همه جانبه در برابر دشمن سفارش می نمایند.
امام حسین(ع) می‌فرمایند: «... اما ان الصابر فی غیبته علی الاذی والتکذیب، بمنزلة المجاهد بالسیف بین یدی رسول الله صلی الله علیه و آله»؛ (اعلام الوری، ص ۳۸۴)... به تحقیق که صبرکنندگان در غیبتش بر اذیت‌ها و تکذیب‌ها، مانند مجاهدان با شمشیر در سپاه پیامبر (ص) هستند.
در حدیثی دیگر از امام موسی کاظم علیه السلام چنین وارد شده: «طوبی لشیعتنا المتمسکین بحبّنا فی غیبة قائمنا، الثابتین علی موالاتنا والبراءة من اعدائنا، اولئک منّا و نحن منهم، و قد رضوا بنا ائمة و رضینا بهم شیعة، طوبی لهم ثم طوبی لهم، هم والله معنا فی درجتنا یوم القیامة»؛(الزام الناصب، ص ۶۸)
خوشا به حال شیعیان ما که در غیبت قائم ما بر محبت و ولایت ما و بیزاری از دشمنان ما پایدار ماندند، آنها از ما و ما از آنهائیم. و همانا آنان امامت ما را پذیرفتند، ما هم آنها را به عنوان شیعیان خود پذیرفتیم. خوشا به حال آنها و باز هم خوشا به حال آنها، آنها به خدا قسم در درجه ما و در کنار ما در روز قیامت‌اند.
د)تلاش و حرکت سازنده
حرکت، همان امر به معروف و نهی از منکر، دعوت مردم به سوی خدا و زمینه سازی برای ظهور امام عصر (عج) و برپایی دولت جهانی او است.
ه) ارتباط قلبی با امام و دعا برای ظهور و فرج
شکّی نیست که دعا به همراه حرکت و فعالیّت و امر به معروف و نهی از منکر از عوامل نزدیک شدن ظهور امام زمان (عج) است.
و)انجام واجبات و ترک محرمات
که می توان گفت همان رعایت تقوای الهی است. امام علی (ع) می فرمایند " ای بندگان خدا بدانید که تقوا دژی مستحکم و غیر قابل نفوذ است. (نهج البلاغه خطبه ۱۵۷)
ز)محبت به امام و ایجاد محبت آن حضرت در دل دیگران و...
فلسفه وجود امام(ع) در زمان غیبت چیست؟
غیبت امام به معنای عدم ظهور اوست، نه عدم حضور. هر چند اگر چه حضور امام در بین مردم سبب می شود که مسلمانان از برکات بیشتر و در سطح وسیع تری بهره مند شوند، ولی این چنین نیست که اگر شخص امام غایب بود هیچ گونه فایده و ثمره ای برای امت اسلام و مردم نداشته باشد.
امیرمؤمنان(ع) در نهج البلاغه برای خدا دو نوع حجت معرفی می نمایند: یکی حاضر و آشکار و دیگری غایب و ناپیدا. آنجا که می فرماید: پروردگارا، روی زمین هیچ گاه از حجت های تو خالی نمی ماند، حجت هایی که گاهی مرئی و آشکار، و گاهی از بیم مردم پنهان است، تا دلایل آئین الهی محو و نابود نشود (نهج البلاغه، حکمت ۱۳۹)
امام، قطب عالم امکان است و وجود امام در میان جامعه بشری از جهات گوناگون موجب آرامش و امنیت برای ساکنان زمین است و شیعیانشان به امید لطف و عنایت حضرتش، برای رسیدن به یک وضع مطلوب جهانی تلاش کرده و در انتظار آن منجی عالم بشریت بسر برند.
امام، واسطه فیض الهی است و اگر نعمتی به ما می رسد و یا مصیبت و بلایی از ما دفع می شود به واسطه وجود نازنین ایشان است. در زیارت جامعۀ کبیره اینچنین آمده: «وَ بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وِ بِکُمْ یُمْسِکُ السُّمآءَ اَنْ تَقَعَ عَلَی الاَرْضِ اِلّا بِاِذْنِهِ وَ بِکُمْ یُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ یَکْشِفُ الضُّرَّ» «خداوند به واسطه‌ی شما باران می‌فرستد و به خاطر شما است که آسمان بر زمین نمی‌افتد و به خاطر شما غم‌ها و ضررها برداشته می‌شود»
امام در عصر غیبت ، همواره مراقب حال و وضع شیعیانشان هستند، چنان که خود حضرت فرموده اند: «ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده ایم؛ پس تقوای الهی پیشه کنید و ما را یاری نمایید تا از فتنه ای که به شما رو می آورد، شما را نجات بخشیم»
مهم ترین وظیفه منتظران در عصر غیبت چیست؟
با تأمل در روایتی از امام صادق علیه السلام می توان به بخشی از این وظایف پی برد: «من سره ان یکون من اصحاب القائم فلینتظر و لیعمل بالورع و محاسن الاخلاق، و هو منتظر، فان مات و قام القائم بعده کان له من الاجر مثل اجر من ادرکه، فجدوا وانتظروا، هنیئا لکم ایتها العصابة المرحومة ؛ هر کس دوست میدارد از یاران حضرت قائم باشد باید که منتظر باشد و در این حال به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار نماید، در حالی که منتظر است، پس چنانچه بمیرد و پس از مردنش قائم، به پا خیزد، پاداش او همچون پاداش کسی خواهد بود که آن حضرت را درک کرده است، پس کوشش کنید و در انتظار بمانید، گوارا باد بر شما [این پاداش] ای گروه مشمول رحمت خداوند.»
به فرموده مقام معظم رهبری، بزرگترین وظیفه‌ی منتظران امام زمان(عج) این است که از لحاظ معنوی و اخلاقی و عملی و پیوندهای دینی و اعتقادی و عاطفی با مؤمنین و همچنین برای پنجه درافکندن با زورگویان، خود را آماده کنند. کسی که در انتظار آن مُصلحِ بزرگ است، باید در خود زمینه‌های صلاح را آماده سازد و کاری کند که بتواند برای تحقّق صلاح بایستد.
چگونه سرباز امام زمان (عج) شویم؟
در روایات اهل بیت(ع) در خصوص اوصاف و ویژگی های یاران آن حضرت در عصر ظهور به ویژگی هایی همچون ایمان و معرفت به حق، اخلاص، جان نثاری، معرفت عمیق آنان به امام و اطاعت کامل و بی‌چون و چرای از امام، تأکید شده است.
امام صادق(ع) درباره این افراد فرموده است: «آنها مردانی هستند که دل‌هایشان همانند قطعه‌های آهن [محکم] است؛ هرگز دچار تردید نمی‌شوند...؛ پروانه‌وار دور شمع وجود امام می‌گردند و خود را سپر جان او قرار می‌دهند...؛ در سراسر شب، نغمه‌های نماز و ذکر و عبادتشان چون صدای زنبور به گوش می‌رسد؛ آنها زاهدان شب و شیران روز و در برابر امام عزیزشان کاملاً مطیع و تسلیم هستند».
در حدیثی دیگر از امام علی (ع) چنین آمده: سپس گروهی برای در هم کوبیدن فتنه ها آماده‌می گردند، و چون شمشیرها صیقل‌می خورند، دیده هایشان با قرآن روشنایی‌می گیرند و در گوش هایشان تفسیر قرآن طنین افکنده و در صبحگاهان و شامگاهان جام‌های حکمت سرمی کشند.
البته باید توجه داشت که سربازی و یاری امام زمان(ع)، تنها در زمان ظهور حضرت نخواهد بود؛ بلکه در دوران غیبت هم، راه یاری‌رساندن به آن امام همام برای همگان باز است و هر فردی در هر مقام و موقعیتی که قرار دارد می تواند با عمل به وظایف خود، نقش خود را در زمینه سازی ظهور آن حضرت ایفا نماید.
مقام معظم رهبری در بیاناتشان انتظار را اینطور معنا می کنند: «انتظار به معنای این است که ما باید خود را برای سربازی امام زمان آماده کنیم ... سربازیِ منجیِ بزرگی که می خواهد با تمام مراکز قدرت و فساد بین‌المللی مبارزه کند، احتیاج به خودسازی و آگاهی و روشن‌بینی دارد... ما نباید فکر کنیم که چون امام زمان (عج)خواهد آمد و دنیا را پر از عدل و داد خواهد کرد، امروز وظیفه‌ای نداریم؛ نه، بعکس، ما امروز وظیفه داریم در آن جهت حرکت کنیم تا برای ظهور آن بزرگوار آماده شویم. اعتقاد به امام زمان(عج) به معنای گوشه‌گیری نیست... . امروز اگر ما می بینیم در هر نقطه‌ی دنیا ظلم و بی‌عدالتی و تبعیض و زورگویی وجود دارد، اینها همان چیزهایی است که امام زمان(عج) برای مبارزه با آنها می‌آید. اگر ما سرباز امام زمانیم، باید خود را برای مبارزه با اینها آماده کنیم.»
نکته پایانی
از راه‌های یاری امام زمان(عج) این است که اعمال ، رفتار، گفتار و به طور کلی سبک زندگی منتظران و شیعیان آن حضرت به گونه ای باشد که مایه زینت اهل بیت(ع) باشند؛ نه مایه ننگ و زشتی».
ابی اُسامة بن زید می گوید: امام صادق(ع) فرمود: سلام مرا به هر کس که پیرو ماست و به گفته های ما گوش می کند، ابلاغ کن و از طرف من بگو:« أوصیکُمْ بِتَقْوی اللّهِ عَزَّوَجَلَّ وَالْوَرَعِ فی دینِکُمْ وَالإجْتِهادِ لِلّهِ وَصِدْقِ الْحَدیث، وأداءِ الأمانَةِ وَطولِ السُّجودِ وَحُسْنِ الجَوارِ... فَإنَّ الرَّجُلَ مِنْکُمْ إذا وَرَعَ فی دینِه وَصَدَقَ الْحَدیثَ وَأدّی الأمانَةَ، وَحَسَّنَ خُلْقَهُ مَعَ النّاسِ، قیلَ: هذا جَعْفَریٌ، فَیَسُرُّنی ذلک وَیَدْخُلُ عَلَیَّ مِنْهُ السُّرورُ، وقیلَ هذا أدَبُ جعفَرٍ علیه السلام وَإذا کانَ عَلی غَیْرِ ذلک دَخَلَ عَلَیَّ بَلائُه وَقیلَ هذا أدَبُ جَعْفَرٍ»؛ من شما را به تقوای الهی و پرهیزکاری در دینتان، و تلاش و کوشش در راه خدا، و راستگویی و امانت داری، و سجده های طولانی و نیکو همسایه داری و... سفارش می کنم؛ زیرا هر گاه کسی از شما در دینش ورع داشته باشد و راست بگوید و امانت را رد کند و اخلاقش را با مردم نیکو گرداند، مردم می گویند: این «جعفری مذهب» است و این مرا شادمان می سازد و از بابت آن شادمان می شوم و می گویند: این است روش ادب [و تربیت] امام صادق علیه السلام ، ولی اگر برخلاف این باشد، گرفتاری آن به من می رسد و گفته می شود که این هم اثر تربیتی امام صادق علیه السلام! ( وسائل الشیعة، ج ۸، ص۳۸۹، ح۲.)
