۲۹ اردیبهشت، روز جهانی موزه و میراث فرهنگی معرفی شده است. یکی از اهداف تشکیل موزه حفظ و حراست از میراث فرهنگی است، از این رو بین موزه و میراث فرهنگی رابطه‌ی عمیق و تنگاتنگی برقرار است.
به گزارش خبرگزاری موج، میراث فرهنگی به کلیه آثار باقی مانده از گذشتگان گفته می شود که نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ است و با شناسایی آن، زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی میسر می شود و از این طریق زمینه عبرت برای انسان فراهم می آید. این آثار می تواند دربرگیرنده آثار ملموس (مانند بناهای باستانی) یا آثار ناملموس (مانند آداب و رسوم یک منطقه) باشد که امروزه در حفظ آن برای آیندگان می کوشند.
میراث فرهنگی رد پای انسان در طول تاریخ است که حامل پیامی انسانی است، پیامی از چگونگی زندگی، تلاش و نبرد انسان برای زنده ماندن و غلبه بر طبیعت، برای رفع نیاز خود و استفاده درست از آن چه در دسترس بوده است. این تلاش ها به صورت تجربیات راهگشا در تکوین و تکامل تمدن های بشری نقش اساسی داشته است.
میراث فرهنگی، نشان از هویت و غرور ملی و باعث تداوم و غنی فرهنگ یک کشور است که حفظ آن وظیفه ای همگانی و همیشگی است. آموزش همگانی برای حفظ میراث فرهنگی از راه رسانه ها و مطبوعات، و بالا بردن فرهنگ نگهداری از آثار باستانی از عوامل مهم حفاظت از میراث فرهنگی است. متأسفانه در زمان رژیم منحوس پهلوی و قبل از آن در دوره قاجار، بسیاری از اشیاء قدیمی که حاوی مطالب و نکاتی از گذشتگان ما بود توسط بعضی از کشورهای خارجی همچون روسیه، انگلیس و آمریکا به تاراج رفت.
میراث فرهنگی منحصر به فرد، غیرقابل جایگزینی و در میان نسل ها از ارزش و احترام برخوردار است. چیزهای کوچک تر ازجمله آثار هنری و دیگر شاهکارهای فرهنگی در موزهها و گالری های هنری گردآوری می شوند در حالی که برخی دیگر همچون بناهای باستانی در مجموع یک میراث فرهنگی شناخته می شود.
ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، به عنوان کشوری که با فرهنگ دیرین، در شکل گیری تمدن های جهانی دخیل بوده، میراث فرهنگی گسترده ای دارد. آثار به جا مانده از گذشتگان ما همواره زینت بخش موزه های جهان بوده است. نتایج مطالعات و کاوش های باستان شناسی، بازگو کننده آن است که ایران دارای یکی از قدیمی ترین تمدن های بشری بوده است.
از انواع آثار باستانی در دوران جدید می توان به خانه، موزه ها اشاره کرد که در دوران ما بسیار رواج یافته است.
موزه یکی از مکان هایی است که آثار هنری در آن نگاهداری می شود و ابزاری مهم برای تبادل فرهنگی، غنی سازی فرهنگی و ایجاد درک متقابل، همکاری و صلح میان مردمان است. به تعریف ICOM، «موزهها، قلب ملت ها و مؤسساتی است که به جامعه خدمت می‌کنند و در توسعه‌ی آن نقش دارند.»
هر موزه با توجه به چشم انداز خاص خود، از دانش و مهارت منحصر به فرد جهت رسیدن به مقصود استفاده می کند تا مأموریت اصلی خود را که حفاظت از میراث بشری چه در درون موزه ها و چه محیط بیرونی است، به‌خوبی تحت پوشش قرار دهد.
به عبارت دیگر موزه ها موظف اند که آثار ارزشمند تاریخی جهان را نگهداری و آنها را به نسل های آینده منتقل کنند. موزه ها انواع گوناگونی مثل تاریخی، علمی، فناوری، تمبرشناسی، هنرهای زیبا و گیاه شناسی دارند.
موزه، پدیده جدیدی بود که در قرن نوزدهم میلادی وارد فرهنگ ایران شد. نخستین موزه ها در جهان، مجموعه های شخصی بودند که با هدف نمایش برای عموم ایجاد نشده و صرفاً نشان دهنده علاقه افراد بودند.
در ایران برای اولین بار در زمان حکومت محمد‌علی شاه قاجار بخشی از کاخ گلستان به موزه تبدیل شد که در آن اشیاء قیمتی و تاریخی نمایش داده می‌شد اما این روزها بیشتر کاخ‌های سلطنتی به موزه تبدیل شده‌اند.
اولین موزه جهان معبد خدایان شعر و موسیقی است که روی تپه‌ای در آتن قرار داشته و بعد از آن موزه اشمولین در شهر آکسفورد انگلستان قدیمی ترین موزه دانشگاهی جهان است که در سال ۱۶۸۳ میلادی تأسیس شد و آثار مشرق زمین در آن نگهداری می شود.
در سال ۱۲۴۹ شمسی، ناصرالدین شاه پس از سفر به اروپا و دیدار از موزه های کشورهای روسیه، فرانسه، انگلیس، ایتالیا، سوئیس، آلمان و اتریش، به تقلید از آنها دستور داد گوشه ای از کاخ گلستان را به شکل موزه درست کنند. البته این موزه مختص شاه و اطرافیانش بود. این موزه پس از مدتی از بین رفت و جواهرات آن به خزانه بانک ملی و سلاح های موجود در آن، به موزه‌دانشکده افسری سپرده شد. در دوره مشروطه، به دستور وزیر معارف، «صنیع‌الدوله»، اداره‌ای به نام اداره عتیقات بین سال های ۱۲۹۵ تا ۱۲۹۷ میلادی، به وجود آمد که کارش سروسامان دادن به وضع نابسامان حفاری های غیرمجاز بود. در همین زمان بود که موزه «ایران معارف» تأسیس شد.
* انواع موزه ها
نخستین گونه بندی که در ممالک بسیاری به قوه ی خود باقی است و همچنان دراسامی کمیته های تخصصی " ایکوم " انعکاس دارد، تمایز بین موزه های هنری ظریفه، هنرهای کاربردی، باستان شناسی ، تاریخ ، مردم شناسی، علوم طبیعی ، دانش و تکنولوژی ، موزه های منطقه ای محلی و موزه های تخصصی است.
در عین حال، سیر تحول موزه ها از جنگ دوم جهانی به این سو، به تدریج مرزهای بین رشته ها و مجموعه ها را از میان برداشته است.اکنون موجه تر به نظر می رسد که موزه ها را به انواع زیر تقسیم کنیم.
- موزه‌های هنری
- موزه‌های تاریخی
- موزه‌های تخصصی
- موزه‌های علمی
- موزه‌های فنی و صنعتی
موزه های هنری
آثار و اشیاء زیبایی درباره نقاشی، معماری و مجسمه سازی، هنرهای تزیینی و صنایع دستی، لوازم خانگی، موزه خط و خطاطی ، کتاب و صحافی ، موزه ی سرامیک و کاشی، موزه ی قالی و قالیبافی ، موزه ی کنده کاری و منبت کاری و صنایع چوبی ، موزه ی گوهری و گوهرها و بالاخره موزه ی منسوجات ، طبقه بندی می کنند.
موزهای تاریخی
آثار و اشیاء قدیمی را که می توانند گویای زمینه و پیشینه ی مردم شناسی و باستان شناسی و تاریخی باشند درخود جای داده اند.
موزه های تخصصی
آثار تاریخی ، هنری و فنی را به مناسبت های ویژه ، درمعرض دید مردم قرارمی دهند. دو نوع این موزه ها را به موزه ها در هوای آزاد و موزه ی محلی مرسوم کرده اند.
موزه های علمی
گیاهان ، جانوران ، سنگها ، خاکها ، سنگواره ها و آنچه را که دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است ، تهیه و نگهداری می کنند که به انواع موزه های تاریخی طبیعی ، جانوران زمینی ، گیاهان، ماهی ها و جانوران دریایی طبقه بندی می شوند.موزه های علمی، مواظبت شده ترین و فعال ترین موزه ها هستند.
موزه های فنی و صنعتی
ساخته های فنی وصنعتی انسان را در زمینه های اختراعات ، اکتشافات ، وسایل نقلیه، ماشین آلات و مانند آنها به نمایش می گذارند و به نامهای موزه اختراعات ، موزه اکتشافات، موزه ماشین آلات و موزه وسایل نقلیه و غیره موسوم شده اند.
* اهداف موزه
هدف های موزه را می توان به صورت زیر خلاصه کرد :
- یکی از اهداف موزه ،نگهداری آثار گذشتگان و نمایش و انتقال آنها به آیندگان .
- ارزیابی و قیاس میان پدیدارهای تاریخی ، عملی ، فنی ، صنعتی و هنری ِ گذشته و حال.
- یکی دیگر از اهداف موزه که میتوان نام برد،ایجاد و تقویت تفاهم میان ملل و اقوام است.
- شناخت و نمایش سهم اقوال و ملل در فرهنگ و تمدن جهانی .
- اعتلاء و بهبود میزان دانش محصلان، دانشجویان، پژوهشگران و ... .
- جلوگیری از انهدام فرهنگ بومی و ایجاد سدی در برابر فرهنگهای نامأنوس ،نیز از دیگر اهداف موزه است.
* موزه های معروف جهان
درجهان موزه های معروف بسیاری وجود دارد، همچون موزه ی " لوور" در فرانسه ، موزه ی " بریتانیا " در لندن ، موزه ی " بررا " در میلان، موزه ی " متروپولتین " در آمریکا، موزه ی " لنین گراد " در روسیه ، موزه ی " ایتالیا " در رم و" ایران باستان " در تهران.
یکی از اهداف تشکیل موزه حفظ و حراست از میراث فرهنگی است، از این رو بین موزه و میراث فرهنگی رابطه‌ی عمیق و تنگاتنگی برقرار است. موزه بستری را فراهم می‌کند که مردم با گذشتگان خود بیشتر آشنا شوند و برای حفظ میراث آنها تلاش کنند. باید به کودکان و نوجوانان آموزش داد که توجه به فرهنگ کهن چه مقدار در پیشرفت کشور و اعتلای فرهنگ آیندگان موثر است.
روز جهانی موزه و میراث فرهنگی
-
۲۸ اردیبهشت روز جهانی موزه و هفته میراث فرهنگی گرامی باد.
روز جهانی موزه و میراث فرهنگی
روز جهانی موزه - گسترش موزه های دنیا و همكاری همه جانبه ی علمی ، فرهنگی و صنعتی، در جهت دستیابی به اهداف فرهنگی از طریق هماهنگ ساختن اقدامات بین المللی و تدوین برنامه هایی مؤثر است كه دارای خطوط اساسی همكاری مشترك و دو جانبه بین مردم و موزه ها در سطح جهانی باشد .
بر اساس همین عقیده،در قطعنامه ی شماره ی پنج ِ دوازدهمین مجمع عمومی كمیته ی بین المللی موزه ها ایكوم (ICOM) كه در 28 مه 1977 میلادی درمسكو برپا شد ، روز 18 مه برابر با 28 اردیبهشت به عنوان روز جهانی موزه ها اعلام شد و از آن سال در روز جهانی موزه درهمه ی كشورهای عضو ، مراسمی به مورد اجرا گذاشته می شود.
تعریف موزه:
بر مبنای تعریفی كه" ایكوم "از موزه می دهد ، موزه عبارت است از مكان گردآوری ، نگهداری ، مطالعه ، بررسی كردن و به نمایش گذاشتن نعمتهای فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش ، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنها .
معنای لغوی و اصطلاحی موزه:
نام موزه از لغت فرانسوی Musee گرفته شده و به معنی مكانی است كه مجموعه بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیزهای گرانبها را درآن به معرض نمایش می گذارند و دانشمندان ، پژوهشگران ، هنرمندان و... از آن استفاده می كنند. كلمه موزه را فرانسویان از لغت یونانی گرفته اند . موزه نام تپه ای در آتن بود كه در آن عبادتگاهی برای موزه ( الهه یونانی ) قرار داشت.
امروزه در كشورهای مختلف جهان موزه های متعدد آثار باستانی، مردم شناسی، طبیعی، حیوانات ، وحوش و ... ، مجموعه ی تاریخی آن كشورها را بازگو می كند. فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی از طریق اشیاء و وسایلی كه در موزه ها جمع آوری شده ، شناخته می شود. یكی از راههای شناخت اقوام گذشته و آشنایی با نحوه ی زندگی آنها ، از طریق موزه ها به دانش آموزان و دانشجویان آموزش داده می شود.
تاریخچه موزه:
پژوهشگران و متخصصان موزه داری ، به دنبال ریشه یابی واژه ی موزه به مبداء هلنی * بسنده كرده و تاریخ موزه و تاریخگذاری این پدیده را این گونه تعریف كرده اند :
معبد خدایان هنر شعر و موسیقی كه بر فراز تپه ای در آتن قرار داشت ، نخستین موزه ای است كه در تاریخ موزه ها از آن نام برده می شود و موزه آشمولین در شهر آكسفورد ، نخستین موزه ای است كه آثار مشرق زمین را در خود محفوظ نگه داشته است.
نخستین موزه در قاره ی آسیا ، موزه ی آرمیتاژ در لنینگراد روسیه است و اولین موزه ی ایران در سال 1295 ه . ش به نام موزه ی ملی ایران پایه گذاری و افتتاح شده است. سال 1746 م . را در تاریخ تحول و تكامل موزه ها ، باید نقطه ی عطفی به شمار آورد؛ چرا كه در این سال نویسنده ی فرانسوی " لاخون دوسن ین " عقاید و اندیشه های نوینی را در مورد موزه عنوان كرد كه موجب تحرك و تسریع در بنیادگیری موزه ها شد. چهار سال پس از آن به سال 1750 م . اولین موزه ی واقعی جهان در قصر لوكزامبورگ بر پا شد.
اهداف موزه:
هدفهای موزه را می توان بدین صورت خلاصه كرد :
1- یکی از اهداف موزه ،نگهداری آثار گذشتگان و نمایش و انتقال آنها به آیندگان .
2- ارزیابی و قیاس میان پدیدارهای تاریخی ، عملی ، فنی ، صنعتی و هنری ِ گذشته و حال.
3- یکی دیگر از اهداف موزه که میتوان نام برد،ایجاد و تقویت تفاهم میان ملل و اقوام است.
4- شناخت و نمایش سهم اقوال و ملل در فرهنگ و تمدن جهانی .
5- اعتلاء و بهبود میزان دانش محصلان، دانشجویان، پژوهشگران و ... .
6- جلوگیری از انهدام فرهنگ بومی و ایجاد سدی در برابر فرهنگهای نامأنوس ،نیز از دیگر اهداف موزه است.
منشاء موزه ها ، خواه در گنجینه های سلطنتی یا كلیسایی ِ قرون وسطا و یا در اطاقهای كوچك ِ حاوی اشیاء و نمونه های كمیاب كه در فاصله قرنهای شانزدهم و هجدهم میلادی گرد آوری شده ، نهفته است.
انواع موزه ها:
نخستین گونه بندی كه در ممالك بسیاری به قوه ی خود باقی است و همچنان دراسامی كمیته های تخصصی " ایكوم " انعكاس دارد، تمایز بین موزه های هنری ظریفه، هنرهای كاربردی، باستان شناسی ، تاریخ ، مردم شناسی، علوم طبیعی ، دانش و تكنولوژی ، موزه های منطقه ای محلی و موزه های تخصصی است.
در عین حال، سیر تحول موزه ها از جنگ دوم جهانی به این سو، به تدریج مرزهای بین رشته ها و مجموعه ها را از میان برداشته است.اكنون موجه تر به نظر می رسد كه موزه ها را به انواع زیر تقسیم كنیم.
1- موزه های هنری 2- موزه های تاریخی 3- موزه های تخصصی 4- موزه های علمی 5- موزه های فنی وصنعتی
1- موزهای تاریخی: آثار و اشیاء قدیمی را كه می توانند گویای زمینه و پیشینه ی مردم شناسی و باستان شناسی و تاریخی باشند درخود جای داده اند.
2- موزه های تخصصی: آثار تاریخی ، هنری و فنی را به مناسبت های ویژه ، درمعرض دید مردم قرارمی دهند. دو نوع این موزه ها را به موزه ها در هوای آزاد و موزه ی محلی مرسوم كرده اند.
3- موزه های علمی: گیاهان ، جانوران ، سنگها ، خاكها ، سنگواره ها و آنچه را كه دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است ، تهیه و نگهداری می كنند كه به انواع موزه های تاریخی طبیعی ، جانوران زمینی ، گیاهان، ماهی ها و جانوران دریایی طبقه بندی می شوند.موزه های علمی ، مواظبت شده ترین و فعال ترین موزه ها هستند.
موزه های علوم طبیعی می باید نقش ویژه درآگاه سازی و متقاعد ساختن مردم ایفا كنند و در سطح علمی ، این موزه ها ، اسنادی بالغ بر میلیونها نمونه هستند كه پیشرفت دانش را از دیدگاه رشته های متعدد میسر می سازند و دراختیار پژوهشگران می گذارند .
4- موزه های فنی و صنعتی: ساخته های فنی وصنعتی انسان را در زمینه های اختراعات ، اكتشافات ، وسایل نقلیه، ماشین آلات و مانند آنها به نمایش می گذارند و به نامهای موزه اختراعات ، موزه اكتشافات، موزه ماشین آلات و موزه وسایل نقلیه و غیره موسوم شده اند .
5- موزه های هنری: آثار و اشیاء زیبایی درباره ی نقاشی، معماری و مجسمه سازی، هنرهای تزیینی و صنایع دستی، لوازم خانگی، موزه خط و خطاطی ، كتاب و صحافی ، موزه ی سرامیك و كاشی، موزه ی قالی و قالیبافی ، موزه ی كنده كاری و منبت كاری و صنایع چوبی ، موزه ی گوهری و گوهرها و بالاخره موزه ی منسوجات ، طبقه بندی می كنند.
موزه های معروف جهان و ایران:
درجهان موزه های معروف بسیاری وجود دارد، همچون موزه ی " لوور" در فرانسه ، موزه ی " بریتانیا " در لندن ، موزه ی " بررا " در میلان، موزه ی " متروپولتین " در آمریكا، موزه ی " لنین گراد " در روسیه ، موزه ی " ایتالیا " در رم و" ایران باستان " در تهران.
موزه ایران باستان: این موزه كه در سالهای 16-1314 ش. برای حفظ آثار ملی ، اشیاء تاریخی و عتیقه ی ایران تأسیس شد پس از تصویب ِ قانون حفظ آثار ملی ، در سال 1309 كه بنا بر آن دولت موظف به حفظ آثار ملی و نظارت درآنها بود بنیان نهاده شد . این موزه ، دارای آثار گرانبهایی از تمدن ایران از هزاران سال قبل از میلاد تا زمان حاضر است.
موزه آستان قدس مشهد:اشیاء نفیس آستان مقدس و كتاب های آن قبلاً در چند حجره صحن نو قرار داشت تا این كه در سال 1316 ه. ش از محل درآمد آستان قدس ، بنای موزه ی فوق شروع و در سال 1324 پایان یافت. مساحت آن 9398 متر مربع و دارای نفایس بسیاری است ؛ ازجمله كتابخانه ی موزه از كتابخانه های درجه اول ایران است و از حیث نسخ نفیس خطی قدیمی و نسخ منحصر به فرد كه در طول چند صد سال گردآوی شده ، كم نظیر است.
موزه ی مردم شناسی درتهران: این موزه در سال 1315 ه. ش تأسیس شد و هدف ِ آن معرفی زندگی طبقات مختلف ایران از دو قرن پیش تا امروز ، آثار هنری ، صنایع دستی ، نوع كار و پیشه های آنان می باشد.
موزه پارس در شیراز: موزه ی كنونی پارس، همان باغ حكومتی است كه طرح آن را كریمخان زند ریخته بود تا این كه در سال 1314 ه . ش ، اداره ی كل باستان شناسی ، قسمت شمال و شرق باغ را نرده های آهنی كشیده و كم كم اشیاء ، آثار تاریخی و نفیس فارس و شیراز را در آن گردآوری كردند.
علاوه بر موزه های یاد شده ، در رشت، اصفهان ، كرمان و سایر استانها و شهرستانهای ایران نیز، اخیراً موزه هایی به وجود آمده است كه هر یك از آنها تاریخ مفصل و ارزنده ای از زندگی پیشینیان همان نقطه را در بردارد و تمدن اقوام گذشته را روشن می سازد.
بیشتر بخوانید:
روز جهانی موزه و میراث فرهنگی
https://www.mojnews.com
https://www.alaedin.travel/blog/10536
https://fa.wikipedia.org
http://basu.ac.ir
