اهمیّت و فضیلت تلاوت قرآن در ماه رمضان از منظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی مدّ ظلّه العالی
اهمیت و فضیلت تلاوت قرآن در آینۀ عقل و نقل/ تلاوت قرآن در رمضان، دری از درهای بهشت / ماه رمضان، بهار انس با قرآن / ثواب تلاوت یک آیه از قرآن در ماه رمضان / قرآن بهترین نسخه شفابخش برای رسیدن به آرامش است
مهم ترين ويژگى ماه رمضان، نزول قرآن است كه در شب قدر بر قلب نازنين پيامبر اکرم صلّى الله عليه وآله وسلّم نازل شده است.[1] لذا ماه رمضان پيوند مستحكمى با قرآن دارد،[2] و به همين جهت، بايد به اين هديه الهى توجّه خاص شود.[3]
بر این اساس يك مسلمان علاوه بر روزه گرفتن، باید با قرآن مأنوس شود؛ چرا كه قرآن هم هدايت است، هم بيّنات و هم فرقان «... هُدىً لِلنّاسِ و بيّناتٍ مِنَ الهُدى وَ الفُرقانِ ...».[4]
از این رو از امور بسیار مهم در اين ماه، تلاوت قرآن مجيد است كه با شروع ماه رمضان، سزاوار است قرآن بسيار تلاوت شود.[5]
اهمیت و فضیلت تلاوت قرآن در آینۀ عقل و نقل قرآن، عربى فصيح و روانى است كه آهنگ آن در گوش ها دل انگيز، و تلاوت آن بر زبان ها آسان است. از نظر محتوا نیز، در عين عميق و پرمايه بودن، درك آن سهل و ساده و آسان است.[6]
اصولاً آن همه حقايق بزرگ و برجسته در قالب اين الفاظ محدود با سهولت درك معانى، ريخته شده است،[7] از این نظر خداوند آن چنان تسلطى به پيامبرش بر آيات قرآن، داده بود كه به آسانى و در همه جا و براى حل هر مشكل، از آن استفاده مىكرد، و پيوسته بر مؤمنان تلاوت مى نمود.[8]
این مسأله نشان می دهد قرآن کریم اختصاص به قشر خاصى از مردم ندارد؛ همانگونه كه عالمان بزرگ و فلاسفه و دانشمندان عظيم الشأن از آن بهره مىگيرند، مردم عوام (كه قادر بر تلاوت قرآن هستند) نيز در حد توان و درك خود از آن استفاده مى كنند. اين ويژگى در كتاب هاى ديگر ديده نمى شود.[9]
در بیان اهميت تلاوت قرآن همین بس که بدانیم مسلمانان هر چه دارند از قرآن است و بهترين راه براى تحصيل روحانيت قلب و صفاى دل و بودن به ياد خدا، تلاوت و تدبر در آيات قرآن است.[10]
در این زمینه امام باقر عليه السلام روايت نموده كه پيامبر خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم فرمود: «مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آيَاتٍ فِي لَيْلَةٍ لَمْ يُكْتَبْ مِنَ اَلْغَافِلِينَ...؛[11]كسى كه ده آيه از قرآن مجيد را در شب بخواند نام او در زمره غافلين ثبت نخواهد شد».[12]
پيامبر اكرم صلّى الله عليه وآله وسلّم در روایتی دیگر مى فرمايند: «نَوّرُوا بُیُوتَکُمْ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ؛ خانه هاى خود را با خواندن قرآن نورانى كنيد».[13]
روايت مى فرمايد خانه هايتان تاريك نباشد و قرآن تلاوت كنيد و گوش اهل خانه را تلاوت قرآن بنوازد تا كم كم معناى آن را بفهمند و انديشه كنند و نبايد قرآن فقط مخصوص جاى به خصوص باشد.[14]
در روایتی دیگر پیامبر اکرم صلّى الله عليه وآله وسلّم می فرماید: «... ولِتالِى آیة مِنْ کِتابِ اللّه خَیرٌ مِنْ تَحْتِ العرش الى تُخوم السّفلى؛ براى تلاوت كننده آيه اى از قرآن ارزش و ثوابى بهتر از آنچه زير عرش تا زمين است موجود است»؛[15] يعنى ثواب آن بهتر است از آنچه بين عرش و طبقات پائين است. [16]
آن حضرت در فرازی دیگر می فرماید: «... و یدفَعُ عن تالى القرآن بلوى الاخرة؛ ... و دفع مى شود از تلاوت كننده قرآن بلاى آخرت و گرفتار شدن در آن».[17]
در روايتى ديگر پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم خطاب به سلمان مى فرمايد: «اى سلمان! بر تو است خواندن قرآن، زيرا قرائت آن كفاره گناهان و پوششى براى آتش و امانى از عذاب است ... مؤمن زمانى كه قرآن مى خواند خداوند با نظر رحمت به او مى نگرد».[18]
تلاوت قرآن در رمضان، دری از در های بهشت پيغمبر اكرم صلّى الله عليه وآله وسلّم در آستانه ماه مبارك رمضان طى خطبه اى چنين فرمود: «فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ؛ با نيت هاى خالص و دل هاى پاك از خداوند بخواهيد تا شما را در روزه داشتن و تلاوت قرآن در اين ماه توفيق دهد».[19]
آن حضرت در فرازی دیگر از خطبه شعبانيه، كه خطبه اى بسيار پر محتوى است، در مورد درهاى بهشت جمله اى دارد، مىفرمايد: «إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِی هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ؛[20]درهاى بهشت در اين ماه باز است».[21]
از اين جمله استفاده مى شود كه بهشت هم اكنون وجود دارد، و در ماه رمضان درهاى آن به سوى بندگان صالح خداوند باز است. از جمله قرآنى كه تلاوت مى كنيم درى از درهاى بهشت است.[22]
ماه رمضان، بهار انس با قرآن ماه رمضان ويژگى هاى زيادى دارد كه ماه هاى ديگر ندارند؛ از جمله اینکه ماه نزول قرآن است؛ «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآن».[23]
اين ويژگى که در ماه رمضان واقع شد تصادفى نيست؛ چرا که ماه رمضان ماه تربيت (روزه) است و تربيت بدون تعليم نمىشود و قرآن تعليم دهنده است و بايد قرآن در اين ماه نازل شود و بهار تلاوت قرآن باشد.[24]
اينكه در ماه رمضان قرآن خواندن سفارش شده، علتش اين است كه در ماه رمضان به سبب روزه، قلب انسان صاف شده و آماده پذيرش تلقينات و تبليغات است و قرآن هم بهترين تبليغ است. پس مراد اين است كه در ماه رمضان قرآن بخوانيم كه هم قلبمان آن را بپذيرد و هم هدايت و تربيت شود.[25]
لذا بهترين اعمال در شب ها و روزهاى ماه مبارك رمضان تلاوت قرآن است؛ همانگونه که در حدیثی آمده است: هر چيزى را بهارى است و بهار قرآن ماه رمضان است، و در ماه هاى ديگر، هر ماهى يك بار ختم قرآن سنت است و اقل آن هر شش روز است؛ ولى در ماه رمضان، هر سه روز يك ختم قرآن سنت است و اگر بتواند روزى يك قرآن ختم كند، خوب است.[26]
ثواب تلاوت یک آیه از قرآن در ماه رمضان وقتى خواب روزه دار كه بى خبرى مطلق است عبادت باشد، بيدارى او كه در حال تلاوت قرآن باشد به طريق اولى عبادت بالاترى خواهد بود.[27] چرا که تلاوت قرآن از افضل عبادات است و كمتر عبادتى به پايه آن مى رسد، زیرا این تلاوت الهام بخش انديشه در قرآن، و انديشه و تفكر، سرچشمه اعمال صالح است.[28]
آری تلاوت قرآن فضيلتى بزرگ است؛ به ويژه در ماه مبارك رمضان كه به راستى فضيلت آن بيرون از حد و شمار است،[29] و اجر و ثوابى بس عظيم دارد؛[30] تا آن جا كه ثواب تلاوت يك آيه از اين معجزه الهى در اين ماه، برابر با تلاوت تمام قرآن در غير ماه رمضان قرار داده شده است.[31]
سخن آخر: (قرآن بهترین نسخه شفابخش برای رسیدن به آرامش است) چه زيباست كه در اين ماه عزيز، هر چه بيشتر با كتاب خدا آشنا شويم،[32] قرآن را تلاوت كنيم، ترجمه آن را مطالعه نماييم، به سراغ تفسير قرآن برويم،[33]و از آن، تا حد توان بهره بگيريم، و جزء ميهمان هاى حقيقى و واقعى پروردگار شويم؛ كه اگر دل به قرآن دهيم و در محضرش زانو بزنيم، بى شك اين نسخه شفابخش آلام ما را تسكين بخشيده، و دردهاى مان را دوا نموده، و قلب و روحمان را آرام مى كند.[34]
منابع:
1. والاترين بندگان
2. مثال هاى زيباى قرآن
[1] «شهرُ رَمَضانَ الَّذى انزِلَ فيهِ القُرآنْ هُدىً لِلنّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الهُدى و الفُرْقان...؛ ماه رمضان، ماهى است كه قرآن در آن براى هدايت بشر و براى راهنمايى و امتياز حق از باطل نازل شده است».
[2] مثال هاى زيباى قرآن، ج1، ص11.
[3] همان، ص12.
[4] سورۀ بقره، آیۀ 185؛ (مثال هاى زيباى قرآن ، ج1 ، ص12).
[5] كليات مفاتيح نوين، ص773.
[6] تفسير نمونه ، ج13، ص150.
[7] همان.
[8] لغات در تفسير نمونه، ص649.
[9] داستان ياران: مجموعه بحث هاى تفسيرى حضرت آيت الله العظمى مكارم شيرازى(مدظله)، ص236.
[10] جلوه حق بحثى پيرامون(صوفيگرى) در گذشته و حال ، ص108.
[11] امالى، ص36؛ بحارالانوار، ج92، ص197- 196.
[12] جلوه حق بحثى پيرامون(صوفيگرى) در گذشته و حال ، ص108.
[13] اصول كافى، ج2، ص610، بحارالانوار، ج92، ص200؛ (جلوه حق بحثى پيرامون(صوفيگرى) در گذشته و حال ، ص108).
[14] مشكات هدايت، ص99.
[15] بحارالانوار، ج92، ص19 از جامع الاخبار، ص46- 48.
[16] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين) ، ج1، ص439.
[17] بحارالانوار، ج92، ص19 از جامع الاخبار، ص46- 48؛ (اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين)، ج1، ص439).
[18] بحارالانوار، ج92، ص18- 17 از جامع الاخبار، صفحه 46- 48 (به نقل از ج2 الحياة، ص253)؛ (اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين)، ج1، ص439).
[19] كليات مفاتيح نوين، ص695.
[20] وسائل الشيعه، ج7، صفحه 228.
[21] والاترين بندگان، ص127.
[22] همان.
[23] سوره بقره، آيه 185؛ (گفتار معصومين علیهم السلام، ج2 ، ص120).
[24] گفتار معصومين علیهم السلام، ج2، ص120.
[25] انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى، ص436.
[26] زاد المعاد، ص 109.
[27] گفتار معصومين علیهم السلام، ج2، ص123.
[28] اعتقاد ما ، ص49.
[29] مثال هاى زيباى قرآن، ج1، ص12.
[30] همان، ص248.
[31] وسائل الشيعه، ج7، ص 228؛ (والاترين بندگان ، ص12).
[32] والاترين بندگان، ص12.
[33] مثال هاى زيباى قرآن، ج2، ص122.
[34] والاترين بندگان، ص12.
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
