پوست نوزاد بسیار حساس و ظریف است و به همین دلیل، مستعد عفونت و آسیب است. اگزما یکی از شایع‌ترین بیماری های پوستی در نوزادان است که امکان دارد از همان هفته‌های ابتدایی پس از تولد، نوزاد به آن مبتلا شود. اگزما در واقع به خشکی پوست و وجود جوش‌ها یا دانه‌های قرمز در سطح پوست گفته می‌شود که ممکن است خارش زیادی به همراه داشته باشد. به عبارت ساده، به جوش‌ها و بثورات پوستی اگزما گفته می‌شود. نظرات متناقضی درباره علل اگزما وجود دارد. طبق برخی از این نظرات، ژنتیک عامل اصلی اگزما است، اما برخی دیگر حساسیت را علت اصلی می‌دانند. همچنین، نام‌های متفاوتی نیز برای اگزمای نوزادان وجود دارد. برخی از این نام‌ها عبارت‌اند از: درماتیت (آماس یا التهاب پوستی)، اگزمای آتوپیک و درماتیت آتوپیک. طبق مطالعات انجام‌شده، احتمال ابتلا به اگزما در کودکانی بیشتر است که کمتر از ۵ سال دارند. با این حال، اکنون مشخص شده است، صرف‌نظر از عوامل ژنتیکی، اگزما ترکیبی از خشکی پوست و حساسیت است. برای آشنایی بیشتر با اگزما در نوزادان، دلایل، علائم و راه‌های درمان آن، با این مقاله کودکت همراه باشید.
اگزمای نوزادان چیست؟
برای تشخیص اینکه چرا اگزما رخ می‌دهد، ابتدا باید دانست چه عواملی باعث ایجاد این بیماری پوستی می‌شوند. بیشتر نوزادانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، از نظر پزشکی، به عنوان درماتیت آتوپیک (atopic dermatitis) شناخته می‌شوند. آتوپیک به این معنی است که نوزاد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به اگزما، آسم و حساسیت است. همچنین، درماتیت هم به معنای التهاب است.
نوزادان معمولا تا یک سالگی مستعد ابتلا به اگزما هستند، هرچند ممکن است پس از یک سالگی نیز اگزما رخ دهد. جنبه ذاتی اگزما این است که منافذ پوست توانایی اندک و ضعیفی در جلوگیری از خشک شدن پوست دارند. در نتیجه، پوست در معرض ابتلا به عفونت خواهد بود. این عفونت به شکل لکه‌هایی در پوست سر، صورت، پاها و پشت دست ظاهر می‌شود. اگزما قابل درمان نیست، اما با برخی روش‌ها، می‌توان آن را کنترل کرد.
دلایل بروز اگزما در نوزادان چیست؟
اگرچه محققان هنوز درباره دلایل اصلی بروز اگزما مطمئن نیستند، با این حال، برخی از علل شایع اگزما به شرح زیر است:
۱) ژنتیک
عوامل ژنتیکی و اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن می‌توانند جزو عواملی باشند که در ابتلای کودکان و نوزادان به اگزما نقش دارند. مشکلات نفوذپذیری پوست و قرار گرفتن در معرض محیط زیست عواملی‌اند که باعث چنین تحریکاتی در پوست می‌شوند.
۲) بیماری های نزدیکان
اگر والدین نوزاد سابقه بیماری‌هایی همچون آسم و حساسیت داشته باشند، خطر ابتلای کودک به اگزما بیشتر می‌شود. بنابراین، این فرضیه مطرح می‌شود که برخی بیماری‌ها احتمال ابتلا به اگزما را افزایش می‌دهند.
۳) حساسیت ها
امروزه مشخص شده است اگزما ترکیبی از پوست خشک و حساسیت است. علائم اولیه اگزما در نوزادان خشک شدن پوست و مشاهده جوش‌هایی روی صورت، پاها و دست‌هاست. این حساسیت‌ها ممکن است از طریق تغذیه با شیر مادر به نوزاد منتقل شوند. بنابراین، عادات غذایی نیز در بروز این حالت تاثیرگذار خواهند بود.
اگزما عمدتا به طور ناگهانی روی پوست ظاهر می‌شود و در نتیجه، قسمت‌های خشک و ملتهب پوست ناگهان افزایش می‌یابد. این اتفاق ممکن است هنگامی رخ دهد که سیستم ایمنی بدن، نسبت به برخی موارد حساسیت‌زا، واکنش نشان دهد. در چنین مواقعی، توجه به علائم بسیار مهم است.
نشانه های اگزما در نوزادان چیست؟
مشاهدات و علائم اولیه به سن نوزاد بستگی دارد. در ابتدا، به دلیل خشکی پوست، لکه‌هایی روی صورت مشاهده می‌شود که می‌توانند باعث تحریک کودک شوند. ظاهر شدن ناگهانی جوش و تاول‌های ملتهب نیز ممکن است علائم دیگری از اگزما باشد.
خشکی پوست یا تشکیل لایه‌ای سخت روی پوست، به دلیل خراشیده شدن بیش از حد، نیز ممکن است باعث اگزما و خارش شود. در صورت خونریزی ناحیه آسیب‌دیده، شدت جوش‌ها و بثورات قابل مشاهده‌اند. فقط با انجام برخی آزمایش‌ها، می‌توان تشخیص داد علت اگزما عوامل ژنتیکی است یا حساسیت. به طور کلی، باوری که در این زمینه وجود دارد این است که نوزادان، تا زمان رسیدن به بزرگسالی، این موارد را پشت سر خواهند گذاشت. برخی علائم به‌راحتی در کودک قابل تشخیص است.
برخی نشانه های اگزما در نوزاد عبارت‌اند از:
۱) تاول های روی پوست
روی پوست نوزاد تاول‌هایی می‌بینید که ملتهب و زبرند.
۲) ترشحات زردرنگ روی پوست
هنگام خشک شدن پوست، مایعاتی زردرنگ زیر سطح پوست جمع می‌شوند و وقتی این خشکی شدید می‌شود، این مایعات از سطح پوست ترشح می‌شوند.
۳) قرمزی پوست و خارش
به دلیل خارش و خراش مداوم، رنگ پوست نوزاد به قرمز تغییر می‌کند.
۴) جوش های چرکی
به دلیل اینکه خون قادر در برخی قسمت‌های پوست جاری نمی‌شود، در آن قسمت‌ها، جوش‌ها و لکه‌های چرکی به وجود می‌آید و به کودک آسیب می‌رساند.
۵) علائم آنفولانزا
از آنجا که اگزما تا حدودی بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارد، علائم آنفولانزا مانند سرفه، عطسه و افزایش دمای بدن در نوزاد قابل مشاهده خواهد بود.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید بدون اتلاف وقت درمان را شروع کرد. مراجعه به پزشک نیز در موارد حاد توصیه می‌شود.
درمان اگزمای نوزادان چگونه انجام می شود؟
- معاینه دقیق توسط پزشک متخصص پوست روند درمان را آسان‌تر می‌کند. متخصصان به طور دقیق جوش‌ها و بثورات پوست و سوابق پزشکی را تحلیل می‌کنند تا مشخص شود آیا نوزاد بیماری دیگری دارد که منجر به بروز اگزما شده است یا خیر. معمولا، در ابتدا، استفاده از پماد یا لوسیونی ملایم را برای کنترل اگزما توصیه می‌کنند.
- همچنین، ممکن است استفاده منظم از پمادهای استروئیدی ضعیف را توصیه کنند. همچنین، بسته به نتایج به‌دست‌آمده ممکن است، برای یافتن و تشخیص علت حساسیت، آزمایش حساسیت هم انجام دهند. از آنجا که این بیماری مسری نیست، ممکن است قابل کنترل باشد.
- داروها و روش‌های درمانی بر این اساس تجویز می‌شوند که باعث کنترل خارش، کاهش التهاب، جلوگیری از ایجاد ضایعات جدید و پاکسازی از عفونت شوند. مهم‌ترین قسمت فرایند درمان مرطوب نگه داشتن پوست نوزاد است.
درمان های خانگی اگزما در نوزادان چیست؟
معالجه اگزما، علاوه بر روش‌های فوق، داروهای طبیعی اگزمای نوزادان هم است که می‌توان آن‌ها را در خانه امتحان کرد:
- داشتن فضایی تمیز، روشن، خشک و خنک در خانه ضروری است. در صورت لزوم، می‌توان دستگاه مرطوب‌کننده‌ای در خانه نصب کرد تا از خشک شدن پوست جلوگیری شود.
- هنگام استحمام کودک یا شستن لباس‌های او، باید از مصرف صابون و مواد شوینده اجتناب کرد، زیرا در صورت حساسیت کودک، ممکن است باعث فوران بثورات پوستی و جوش شود. بلافاصله پس از حمام، می‌توان کرم مرطوب‌کننده روی پوست مالید.
- پمادهایی که درصد بسیار کمی کورتیزون (cortison) دارند، بدون نیاز به نسخه پزشک و در داروسازی‌ها، می‌توان تهیه کرد. همچنین، از پوشاندن لباس‌های تنگ و لباس‌هایی که از مواد مصنوعی تهیه شده‌اند باید اجتناب کرد.
- روغن زیتون درمان مطمئنی برای نواحی آسیب‌دیده است. روغن خالص آلوئه‌ورا نیز، در صورتی که به‌آرامی روی ناحیه آسیب‌دیده مالیده شود، باعث خنک شدن پوست، کاهش خارش و تسکین علائم می‌شود. بیشتر این روغن‌ها اسید چرب امگا ۳ دارند که باعث بهبود وضعیت پوست و مهار علائم اگزما می‌شوند.
درمان اگزمای دائمی چگونه است؟
درمان دانه‌های قرمزرنگ و بثورات ناشی از اگزما به شدت آن‌ها بستگی دارد. در صورتی که زود متوجه جوش‌ها و بثورات شوید، می‌توان اقدامات پیشگیرانه‌ای برای کاهش خارش، مانند استفاده از لوسیون، توصیه کرد. در این شرایط، لازم است مطمئن شوید جوش‌ها خشک نشوند، در غیر این صورت، به دلیل خارش، اصطکاک بیش از حد موجب پوسته‌پوسته شدن جوش‌ها می‌شود.
- به منظور جلوگیری از خشک شدن بثورات، وظیفه والدین استفاده مکرر از لوسیون برای نوزاد است. همیشه بهتر است برند خاصی از لوسیون را انتخاب کنید و در صورت مناسب بودن آن، همواره از همان برند استفاده کنید.
- پزشکان معدودی هستند که ممکن است آنتی‌هیستامین (داروی ضدحساسیت) برای خواب نوزاد تجویز کنند، زیرا ممکن است نوزاد، به دلیل خارش، احساس ناراحتی کند و در خواب او اختلال ایجاد شود. با این حال، این روش‌های درمانی فقط برای تسکین علائم‌اند و به حل بنیادی مشکل نمی‌پردازند.
- روش درمانی دیگری که می‌توان از آن پیروی کرد استحمام کودک با آب ولرم یا سرد است. علت این است که آب گرم ممکن است بر ناحیه آسیب‌دیده اثر بگذارد و پوست را سریع‌تر خشک کند. پس از حمام کردن نوزاد، می‌توانید مرطوب‌کننده‌ای روی پوست او بمالید، زیرا در این شرایط، مرطوب‌کننده سریع‌تر جذب می‌شود. سپس می‌توانید به کودک لباس‌های سبک و پنبه‌ای بپوشانید. از پوشاندن لباس‌هایی از جنس پشم یا مواد ضخیم‌تر خودداری کنید، زیرا ممکن است دمای بدن را بالا ببرند و موجب ناراحتی نوزاد شوند.
- همواره به کودک نوپای خود توجه کنید و مطمئن شوید، با ایجاد خراش روی پوست، موجب تشدید درد و خارش نشوند.
- در صورت بروز ناگهانی جوش و دانه‌ها روی پوست، استفاده از کمپرسورهای خنک‌کننده ممکن است سرعت پخش را کاهش دهد.
آیا درماتیت آتوپیک (اگزما) و آلرژی غذایی در کودکان ارتباطی با هم دارند؟
درباره نقش آلرژی غذایی در ابتلا به درماتیت آتوپیک، نظرات ضد و نقیضی وجود دارد. این نظرات بحث‌برانگیزند، اما محققان، به دلیل نتایج مثبتی که مشاهده کرده‌اند، بر تغذیه با شیر مادر تا شش ماه تاکید بسیاری دارند. باور عمومی بر این است که حساسیت غذایی محرک بروز نشانه‌های اگزما در کودکان است. آلرژی غذایی و درماتیت آتوپیک نیز به هم مرتبط‌اند. براساس مطالعات انجام‌شده، برخی غذاهای خاصی که کودکان مصرف می‌کنند، مانند غذاهای فرآوری‌شده و فست‌فودها، باعث بروز التهاب می‌شوند. بعضی مواد غذایی باعث تشدید عفونت در خردسالان می‌شوند که ممکن است با گذشت زمان تبدیل به حساسیت شوند. همواره، برای احتیاط، انجام آزمایش‌های ارزیابی حساسیت توصیه می‌شود.
تشخیص بالینی به کمک اسناد پاتولوژی به رابطه علائم اگزما و ماده غذایی خاصی اشاره خواهد کرد. به بیان دقیق‌تر، مصرف ماده غذایی خاصی باعث بروز علائم اگزما می‌شود. برای کمک به شناسایی حساسیت ناشی از مواد غذایی، باید فرایند آزمون و خطا انجام شود.
چگونه از ابتلای نوزاد به اگزما جلوگیری کنید؟
اگزمای نوزاد، به علت خشکی پوست و التهاب، حتما باید درمان شود. همان‌طور که پیش از این گفته شد، اگر علت اگزما عوامل ژنتیکی باشد، قابل پیشگیری نخواهد بود. علائم اگزما ممکن است یک سال پس از تولد کودک شروع شود. مطمئنا، با انجام روش‌های درمانی توصیه‌شده توسط پزشک متخصص، می‌توان از تشدید آن جلوگیری کرد. همچنین، ثبت مواردی که مصرف آن در نوزاد ایجاد حساسیت می‌کند به شما و پزشک کمک خواهد کرد.
روش های پیشگیری از اگزما:
- رژیم غذایی کودک ممکن است باعث ابتلا به اگزما شود، با این حال، توصیه می‌شود قبل از انجام هر گونه تغییر در رژیم غذایی کودک، با پزشک مشورت کنید. داشتن فضایی تمیز و بدون گرد و غبار در منزل وضعیتی ایده‌آل برای پیشگیری از ابتلا به اگزماست، اگرچه ممکن است کمی دشوار باشد.
- از پوشاندن لباس‌هایی که با مواد مصنوعی تهیه شده‌اند اجتناب کنید، زیرا بهترین انتخاب برای نوزاد و کودک لباس پنبه‌ای است. لباس پشمی ممکن است پوست را خراش دهد و خشکی را بدتر کند.
- اقدامات سریع برای درمان، بلافاصله پس از مشاهده علائم، به کنترل آن کمک می‌کند. استفاده از پمادهای موضعی، مانند استعمال خارجی استروئیدها، به علت کاهش التهاب، گزینه‌های مناسبی‌اند. البته باید دقت داشته باشید، حتما طبق توصیه متخصص کودک از آن‌ها استفاده کنید. استفاده از این کرم‌ها باعث کاهش اثرات اگزما بدون آسیب به پوست می‌شود.
- گاهی، ذرات حساسیت‌زا ممکن است علت ایجاد اگزما باشند. بنابراین، شناسایی مواد حساسیت‌زای موجود در محیط و بررسی آن‌ها توسط متخصص حساسیت می‌تواند به شما کمک کند.
سوالات متداول
۱) آیا جنسیت نقشی در ابتلا به اگزما دارد؟
طبق مطالعات انجام‌شده در این زمینه، دختران در دوران قبل از بلوغ، در مقایسه با پسران، بیشتر در معرض ابتلا به اگزما قرار دارند.
۲) علت بروز اگزمای نوزادان چیست؟
اختلاف نظر و بحث‌های قابل توجهی درباره علت دقیق اگزما وجود دارد. در حالی که بسیاری از متخصصان معتقدند ژنتیک عامل اصلی اگزماست، برخی دیگر عقیده دارند علت اصلی حساسیت و عوامل محیطی است.
۳) آیا اگزمای نوزادان مسری است؟
خیر. از آنجا که اگزما با التهاب مرتبط است، با تماس یا به طور کلی، موارد دیگر قابل انتقال به سایر افراد نیست.
۴) اگر اگزما عفونی شود، چه اتفاقی می افتد؟
آگاهی از تفاوت جوش و اگزمای عفونی بسیار مهم است. اگزمای عفونی زمانی رخ می‌دهد که قارچ‌ها به پوست آلوده و آسیب‌دیده وارد شوند. خاراندن زیاد می‌تواند شدت عفونت را افزایش دهد. این کار همچنین می‌تواند بثورات را بدتر و عفونت را تشدید کند.
اگزمای عفونی نیازمند توجه و اقدام فوری است و این فرایند باید، بسته به شدت عفونت، ارزیابی شود. متخصص پوست می‌تواند به کاهش شدت عفونت و کاهش مدت زمان آن کمک کند. او همچنین می‌تواند از گسترش عفونت و سرایت به سایر قسمت‌های بدن جلوگیری کند. طبق مشاهدات، باکتری‌ای به نام استافیلوکوکوش اورئوس (staphylococcus aureus) عامل اصلی اگزمای عفونی است.
به دلیل وجود این باکتری اطراف زخم، با ایجاد خراش در ناحیه آسیب‌دیده، این باکتری وارد جوش و بثورات می‌شود. در چنین مواردی، استروئیدهای موضعی و پمادهای آنتی‌باکتریایی تجویز می‌شود. بسته به شدت، ممکن است استروئیدهای خوراکی برای تسکین تجویز شود.
۵) آیا استفاده از استروئید برای نوزاد خطرناک است؟
مصرف دارو باید در حد تعیین‌شده در نسخه پزشک باشد. آنچه با مسکن‌هایی مانند استامینوفن قابل درمان است نباید با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان شود و آنجا که آنتی‌بیوتیک‌ها بتوانند این کار را انجام دهند، استروئیدها هرگز نباید تجویز شوند. با وجود این، استفاده از روش‌های درمانی خوراکی استروئیدی باید طبق توصیه متخصص اطفال انجام شود. استروئیدهای موضعی، وقتی با دوز مناسب تجویز شوند، بی‌ضررند. توصیه می‌شود از مصرف داروهای مسکن، بدون تجویز پزشک، همراه با داروهای قوی، خودداری کنید، زیرا ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری به پوست کودک وارد کند. این امر ممکن است در طولانی‌مدت مضر باشد، زیرا اثرات استروئید، وقتی به آن نیاز است، نتیجه مطلوبی به دست نمی‌دهد.
اگرچه علت دقیق اگزما مشخص نیست، اما با استفاده از روش‌های مناسبی، می‌توان این بیماری را کنترل کرد. از آنجا که اگزما ممکن است در سایر قسمت‌های بدن پخش شود، اقدام زودهنگام به کاهش ناراحتی نوزاد کمک می‌کند.
