سوغات گرگان چیست؟

گرگان کنونی تا سال ۱۳۱۶ «استرآباد» یا «استرآباد» نام داشت. گرگان قدیمی که به عربی جرجان خوانده می‌شد شهری آباد و مهم بود که در نزدیکی گنبدکاووس امروزی قرار داشته و اینک ویرانه‌های آن در حوالی امام‌زاده یحیی بن زید قرار دارد. نام فعلی گرگان که جایگزین نام کهنش، استرآباد شده، در واقع، برگرفته از (جرجان) و گرگان قدیم از شهریور ۱۳۱۶ برای این شهر استفاده شد.

باور اغلب پژوهشگران بر این است که واژه استرآباد از دو لفظ «استر» و «آباد» تشکیل‌شده. استر یا استار در زبان مازندرانی به‌معنای ستاره است؛ در حالی که همین واژه در زبان فارسی معنای الاغ می‌دهد. به گفته برخی مورخان در زمان زردشت که ایرانیان ستاره‌ها را مظهر نور مقدس می‌دانسته‌اند، این شهر را بناکرده و به نام شهر ستاره‌ها نامیدند.

همچنین نام این شهر را برگرفته از نام استر همسر یهودی خشایارشا می‌دانند. خواجه ابوالحسن بیهقی در تاریخ خود از این شهر به لفظ استارباد یادکردهاست چنان‌که نام کتاب معروف دکتر منوچهر ستوده یعنی «از آستارا تا استارباد» برگرفته از همین نوشتار بیهقی است.

از تاریخ این شهر کهن که بگذریم، بهتر است سری به سوغاتی‌های خوشمزه و صنایع‌دستی زیبای آن بزنیم. در این مطلب به بررسی سوغاتی‌های گرگان می‌پردازیم، با ماه همراه باشید تا این خوراکی‌های خوشمزه و صنایع‌دستی زیبا را بهتر بشناسید.

خوراکی‌ها

سوغات گرگان مثل دیگر شهرهای شمالی ایران از تنوع بسیاری برخوردار است. محبوب‌ترین سوغاتی‌های شهر گرگان، شیرینی‌های سنتی است که در کارگاه‌های شیرینی‌پزی و قنادی درست می‌شوند. همچنین بانوان گرگانی به مناسبت‌های مختلف، این شیرینی‌های فوق‌العاده را می‌پزند. نان زنجبیلی (لوزی)، نان خرمایی، حلوا اماج، سرغبیلی، نان شیرمال و نان پادرازی از جمله این شیرینی‌ها هستند.

نان زنجبیلی

نان زنجبیلی (زنجفیلی)، یکی از شیرینی‌های سنتی گرگان است که جایگاه خوبی در مهمانی‌های مردم این شهر دارد. نان زنجبیلی از آرد گندم، شکر، روغن و زنجبیل تهیه می‌شود و عموماً ازنظر شکل ظاهری لوزی است. ترکیب زنجبیل طعم عالی به این شیرینی می‌دهد. علاوه بر این، مصرف شیرینی زنجبیلی، به‌دلیل زنجبیل موجود خواص درمانی بسیاری دارد.

نان خرمایی

نان خرمایی، سوغات دیگر شهرهای ایران هم است؛ اما ازآنجاکه خیلی خوشمزه است و در هوای سرد باعث گرمی بدن می‌شود در گرگان هم از زمان‌های دور پخت می‌شده است.

حلوای اماج

حلوای اماج یا حلوای اماچ سوغات مخصوص شهر گرگان محسوب می‌شود که زنان هنرمند گرگانی باوجود سختی زیاد در تهیه آن، برای عید نوروز از قدیم‌الایام درست می‌کردند. حلوا اماج از آرد گندم، عسل، روغن، پودر پسته، بادام، هل و گلاب تهیه می‌شود.

سرغربیلی

سرغربیلی شیرینی سنتی دیگر، مخصوص شهر گرگان است. شاید تاکنون اسم آن را نشنیده باشید. مواد تشکیل‌دهنده آن اعم از آرد، مایه‌خمیر، پودر قند، شیر و شکر از مواد اصلی تهیه آن است.

نان پادرازی

نان پادرازی نوعی نان محبوب در بین مردم گرگان است. نان پادرازی بسیار نرم است و خوردن آن راحت است. مواد تهیه نان پادرازی روغن، آرد، گلاب و سیاه‌دانه است و به‌علت استفاده نشدن شکر در تهیه آن، برای افرادی که دیابت دارند مفید است.

صنایع‌دستی

صنایع‌دستی گرگان الهام گرفته ازآنچه است که طبیعت در اختیار مردم این منطقه گذاشته است. بخش بزرگی از صنایع‌دستی شهر گرگان مربوط به اقوام ترکمن است که نگاه هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند که هرکدام جلوه‌ زیبایی رادارند. برای بازدید از صنایع‌دستی شهر گرگان می‌توانید به مجموعه‌ خانه امیر لطیفی که امروزه به‌عنوان موزه صنایع‌دستی گرگان ثبت‌شده است بروید و از دیدن این آثار هنری ساخته‌شده توسط هنرمندان گرگانی از زمان‌های دور لذت ببرید.

قالیچه ترکمن

قالیچه ترکمن یکی از شاخص‌ترین صنایع‌دستی گلستان است که به‌دلیل سبک و ظاهر منحصربه‌فرد جایگاه ویژه‌ای دارد. بافت قالیچه ترکمن توسط، دار و به‌صورت افقی و فارسی باف انجام می‌شود؛ و طرح‌های آن به‌صورت اشکال هندسی الهام گرفته از زندگی ساده عشایر، باورها و سنتشان در دوران گذشته بوده است و طرح به کار رفته در هر طایفه و ایل با دیگری متفاوت است. همچنین در کنار قالیچه‌های زیبا، قالی و پشتی دست‌بافت اقوام ترکمن استان گلستان بی‌نظیر است.

ابریشم‌بافی

ابریشم‌بافی یکی از هنرهای سنتی مردم گرگان است که درگذشته رونق بیشتر داشته، به‌طوری که اغلب لباس‌های مردم این منطقه از ابریشم تهیه می‌شد مانند شال، روسری، روسری و لباس. امروزه بیشتر این لباس‌ها در مراسمات ویژه استفاده می‌شوند. همچنین لباس‌هایی مانند لباس قرمز کونیک که لباس سنتی ترکمن‌هاست از ابریشم تهیه می‌شود. یکی از مناطقی که همچنان به‌صورت سنتی به بافت پارچه مشغول هستند، مردم روستای کسر از توابع شهرستان کلاله است.

زیورآلات

یکی از هنرهای اصیل مردم گرگان و اقوام ترکمن ساخت زیورآلات زیبا است که درگذشته با نقره ساخته می‌شدند و برای زینت بخشیدن به آن از سنگ‌های قیمتی استفاده می‌کردند. این هنر ارزشمند از زمان‌های دور نسل به نسل گشته و به زمان حال رسیده است و در حال حاضر می‌توان زیورآلات زیبایی را دید که درگذر زمان با دیگر هنرها همچون حکاکی تلفیق‌شده و جلوه‌ زیبایی پدید آمده است. طرح‌هایی که روی این زیورآلات زیبا دیده می‌شود بیشتر گل و گیاه و نقش‌های مختلفی است و به‌دلایل برخی اعتقادات خاص از طراحی موجود زنده خودداری می‌کنند. امروزه به‌جای نقره از برنج و ورشو هم استفاده می‌کنند که ارزش کمتری نسبت به نقره دارند و بعضی‌اوقات برای بالا بردن ارزش آن از ورق طلا یا آب‌طلا استفاده می‌کنند. زیورآلات تولیدشده ترکمن بیله زیک، گل‌آقا، سام سوله و گردنی هستند.