گنبد مشتاقیه یا سه گنبدان نمادی از شهر کرمان برای دوست داران فرهنگ و عرفان اسلامی

گنبد مشتاقیه یا سه گنبدان در کرمان

معرفی گنبد مشتاقیه کرمان

مشخصات گنبد مشتاقیه:

آرامگاه مشتاقیه که به سه گنبدان مشهور است، از ابنیه‌ی تاریخی مربوط به دوره‌ی قاجار و جاهای دیدنی کرمان است. این آرامگاه در سال 1223 ساخته شده است و امروزه در میان محدوده‌ی شهری قرار گرفته ولی در گذشته خارج از شهر و در جوار قبرستان کهنه قرار داشته است.

گنبد مشتاقیه در ابتدا به منظور تدفین میرزاحسین خان راینی حاکم کرمان در اواخر دوره‌ی زندیه و جد اعلای سادات معروف به میرحسینی راینی ساخته شده و نام‌گذاری این آرامگاه به مشتاقیه به سبب دفن مشتاق علی‌شاه در این مکان بوده است.

در زیر هر یک از سه گنبد در گنبد مشتاقیه یک عارف به خاک سپرده شده است. مشتاق علی شاه صوفی و مریدی از مریدان شاه نعمت الله ولی و از اهالی اصفهان بود که کرمان را برای زندگی انتخاب کرد.

کوثر علیشاه دیگر مدفون این آرامگاه نیز از عرفا و مفسران قرن سیزدهم هجری است. شیخ اسماعیل هراتی، از عابدان و درویشان بزرگ زمانه که به ساده زیستی مشهور بود سومین مدفون آرامگاه یا گنبد مشتاقیه است.

دو گنبد مشتاق علی شاه و کوثر علی شاه به زیبایی کاشی کاری شده اند ولی گنبد شیخ اسماعیل هراتی به صورت آجری از همان زمان قاجار باقی مانده است. 

 اما معماران قدیمی اعتقاد داشته‌اند گنبد شیخ اسماعیل هراتی، کاشی را به خود قبول نمی‌کند، شاید ساده‌زیستی او در زندگی باعث به وجود آمدن چنین افسانه‌ای شده، در هر صورت این بی پیرایه بودن گنبدش، معنویتی ویژه به آرامگاهش بخشیده و مردم برای طلب حاجت، بر مزارش شمع روشن می‌کنند.

دو گنبد مشتاق علی شاه و کوثر علی شاه به زیبایی کاشی کاری شده اند

کنار 3 بقعه معروف در گنبد مشتاقیه دواتاق نیز وجود دارد که محل دفن پیروان و هم مسلکان مشتاق علی شاه و بسیاری از صوفیان شناخته شده است که یکی از آنها میتوان به رونق علی شاه کرمانی شاعر و عارف صوفی مسلک و صاحب دیوان مرات المحققین اشاره کرد. میرزا محمد حسین رونق کرمانی که به رونق علی شاه معروف بوده است هم دوره مشتاق علی شاه و از نوادگان خواجه نصیرالدین طوسی است. 

مقرنس‌کاری‌ها،کاشی‌کاری‌ها، نقاشی، گچبری و کاربندی‌ها و دیگز تزئینات در قرن اخیر به بناهای گنبد مشتاقیه افزوده است. 

مقبره‌ی شمالی (مقبره‌ی مشتاق علی‌شاه) تزیینات داخلی بسیار جالبی به همراه منبری ارزنده از زمان قاجار در آن به یادگار مانده است، حیاطی دارد که حوضی زیبا و درختانی پرشمار فضای خاصی را در آن به وجود آورده‌اند.

گنبد مشتاقیه به شماره 525 در سال 1345 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

مشتاق علی شاه که بود ؟

مشتاق علی شاه یکی از مدفوین گنید مشتاقیه است

میرزا محمد تربتی که بعدها به مشتاق علی شاه معروف شده است یکی از مدفوین گنید مشتاقیه است که در قرن سیزدهم هجری زندگی می کرده است. مشتاق علی شاه از صوفیان آن زمان به شمار می رفته و پدر و مادرش اهل تربت حیدریه ولی ساکن اصفهان بودند. 

میرزا محمد تربتی با توجه به صدای خوبی که داشت از نوجوانی در مراسم عزاداری سیدالشهدا (ع) نوحه‌خوانی می‌کرد و به شدت به موسیقی ایرانی و شناخت دستگاه‌های آن علاقه‌مند شده بود تا این که پس از پشت سر گذاشتن سختی های بسیار نزد استاد درویش تقی رفته و به یادگیری در زمینه موسیقی پرداخت . 

میرزا محد تربتی به دلیل علاقه زیاد به موسیقی توانست به یکی از برجسته ترین نوازندگان سه تار در زمان خودش شود به نحوی که افزودن سیم چهارم به ساز سه تار که به سیم مشتاق معروف است یکی از ابتکارات مفید او در زمینه موسیقی بوده است. 

آن چه که باعث شد تا میرزا محمد تربتی به مشتاق علی شاه تبدیل شود علاقه و ارادت او به تصوف بوده است. میرزا محمد در جوانی از مریدان بزرگ دراویش نعمت‌اللهی آن زمان یعنی سید معصوم علی‌شاه بود و مراحل رشد و کمال صوفیانه‌ی خود را نزد ایشان طی کرد.

لقب مشتاق علی‌شاه نیز توسط سید معصوم علی‌شاه برای او برگزیده شد. همین علاقه شدید به شاه نعمت الله ولی و دراویش نعمت اللهی باعث شد که به شهر کرمان محل دفن شاه نعمت الله ولی مهاجرت کند و کرمان را برای زندگی تا آخر عمر برگزید. 

مقبره‌ی مشتاق علی‌شاه تزیینات داخلی بسیار جالبی دارد

مشتاق علی شاه در کرمان توانست بر زندگی افراد بسیاری تاثیر بگذارد و مریدان زیادی  داشته باشد. مخالفان تصوف که رونق گرفتن کار مشتاق در کرمان را به ضرر خود می‌دیدند علیه مشتاق توطئه و شایعه کردند که مشتاق قرآن را با نوای سه‌تار تلاوت کرده و به مقدسات بی‌احترامی می‌کند.

سرانجام در روز جمعه مورخ ۲۶ ماه رمضان سال ۱۲۰۶ هجری قمری و هنگام حضور مشتاق در مسجد ، ملاعبدالله مجتهد کرمانی تحت تاثیر همین شایعات دستور سنگسار کردن مشتاق را اعلام کرد و مردم مشتاق را به هنگام خروج از مسجد در چاله‌ای افکنده و او را سنگسار کردند.

محمدعلی خان راینی (فرزند میرزا حسین خان راینی) که از مریدان مشتاق بود، پیکر مشتاق را در کنار مقبره‌ی پدرش (محل فعلی گنبد مشتاقیه) دفن کرد.

کوثر علی شاه همدانی در گنبد مشتاقیه

عکس ازمقرنس کاری مشتاقیه

حاج ملا محمدرضا همدانی معروف به کوثر علی شاه از صوفیان قرن سیزدهم هجری و از دیگر افرادی ست که در گنبد مشتاقیه دفن شده است. 

کوثر علی شاه فرزند حاج محمد امین از نوادگان شیخ اشراق شهاب الدین سهروردی بوده است و تحت تاثیر عرفای بزرگی چون حسین علی‌شاه اصفهانی قرار گرفته و به تصوف روی آورده است او همچنین مجذوب علی شاه همدانی بوده است و بعد از این که خانه اش در همدان ویران شد به تبریز و نزد عباس میرزانائب السلطنه رفت و سپس با میرزا محمد به کرمان رفت. کوثر علی‌شاه در حمایت از نبی مکرم اسلام و در رد ادعای پادری مبلغ مسیحیان، رساله‌ای به نام ارشادالمضلین فی نبوه خاتم‌النبیین نوشت.

از دیگر آثار کوثر علی شاه می‌ توان به تفسیر قرآن کریم به نظم معروف به دارالتنظیم فارسی اشاره کرد. همچنین اشعار بسیاری از وی در قالب‌های غزل و مثنوی موجود است.

کوثر علی‌شاه در سال ۱۲۴۷ هجری قمری در کرمان در گذشت و در کنار مشتاق علی‌شاه دفن شد.

شیخ اسماعیل هراتی سومین فرد در گنبد مشتاقیه

از میان سه گنبد موجود در گنبد مشتاقیه یکی از آنها هنوز به صورت گنبد آجری باقی مانده است

از میان سه گنبد موجود در گنبد مشتاقیه یکی از آنها هنوز با گذشت زمان های زیاد به صورت گنبد آجری باقی مانده است. این گنبد آجری مربوط به شیخ اسماعیل هراتی است. 

شیخ اسماعیل به عبادت زیاد معروف بوده است. او فقیری درویش و پیرمردی روحانی بود که در کنار مقبره‌ی مشتاق علی‌شاه زندگی می‌کرد. شیخ اسماعیل اموال بسیار مختصری داشته است. پیراهنی بلند و پشمی مخصوص زمستان، پیراهنی کرباسی مخصوص تابستان و یک پوست آهو که هم فرش و هم رختخواب او بوده است. 

او  از کسی  هیچ کمکی قبول نمی‌کرد و همیشه از دسترنج خودش برای گذران زندگی استفاده می کرده است. او همیشه یا مشغول به خشت‌زنی بوده یا خمیر گل کوزه‌گران را لگد می‌کرده است.

آرامگاه شیخ اسماعیل هراتی در گنبد مشتاقیه به دستور مرحوم محمد اسماعیل خان وکیل‌الملک، حاکم منطقه‌ی کرمان و بلوچستان در زمان قاجار ساخته شده است. 

در کتاب های تاریخی نقل شده است که در زمان حکومت وکیل الملک در فصل زمستان به دستور وی در بین فقرا و بی خانمان های کرمان غذا و لباس پخش می کردند. هنگامی که فرستاده‌ی وکیل‌الملک، غذا و لباس را برای شیخ اسماعیل آورد، شیخ آن را رد کرد و سپس دستش را به زیر زیراندازش که از پوست آهو بود برده و یک دسته گل زیبا به فرستاده داده و گفته است که از قول من از وکیل الملک تشکر کن و بگو خدا خیرش بدهد که به فکر فقراست. 

وقتی فرستاده نزد وکیل‌الملک باز گشت و دسته‌گل را تقدیم کرد، وکیل‌الملک با تعجب دید که گل های آن دسته گل حتی در فصل بهار نیز در کرمان وجود نداشتند چه برسد به زمستان . همین باعث شد که وکیل الملک پی به مقام معنوی شیخ اسماعیل برد، ولی هنگامی که برای دیدار شیخ به مشتاقیه رفت، با پیکر بی‌جان او مواجه شد. همین قضیه باعث ارادت وکیل‌الملک به شیخ اسماعیل هراتی و ساخت بقعه برای او در گنبد مشتاقیه شد.

در هر صورت این کرامت های شیخ اسماعیل و بی پیرایه بودن گنبدش، معنویتی ویژه به آرامگاهش در گنبد مشتاقیه بخشیده و مردم برای طلب حاجت، بر مزارش شمع روشن می‌کنند.

آدرس و شرایط بازدید از گنبد مشتاقیه

رامگاه یا گنبد مشتاقیه در شهر کرمان ابتدای خیابان 17 شهریور قرار دارد

آرامگاه یا گنبد مشتاقیه در شهر کرمان ابتدای خیابان 17 شهریور و در ضلع شرقی مسجد جامع کرمان قرار دارد . برای بازدید از این گنبد قدیمی و زیبا می توانید هر روز از ساعت 8 صبح تا 17 عصر به این مکان تاریخی بروید و از آن جا بازدید کنید.