کبد چرب از جمله شایع ترین اختلالات متابولیسم در سرتاسر جهان است. دلیل این امر افزایش شیوع چاقی، دیابت و اختلالات متابولیسم در میان افراد جامعه و حتی کودکان می باشد. برآورد های آماری حاکی از آن است که تقریبا یک چهارم از مردم جهان مبتلا به کبد چرب هستند.
بیماری کبد چرب غیر الکلی یا NAFLD
اصطلاح کبد چرب به معنای تجمع ذرات چربی به هر دلیل در سلول های کبدی یا “هپاتوسیت” ها است. علت های زیادی را برای تجمع چربی در هپاتوسیت ها مانند مصرف الکل، بیماری سیروز و رژیم غذایی چرب می توان نام برد. اغلب منظور از اصطلاح کبد چرب در واقع بیماری کبد چرب غیر الکلی یا Nonalcoholic Fatty Liver Disease ( به اختصار NAFLD ) است. NAFLD وضعیتی است که دلیل چرب شدن کبد علتی غیر از مصرف الکل یا سایر بیماری ها مانند التهاب کبدی باشد. این بیماری در مراحل پیشرفته با آسیب به هپاتوسیت ها منجر به التهاب کبدی یا Nonalcoholic Steatohepatitis ( به اختصار NASH ) می شود. در واقع NAFLD شایع ترین بیماری کبدی و NASH دلیل پیوند کبد به دنبال نارسایی کبد در جهان است. اگر کبد چرب به درستی کنترل و مدیریت نشود در آینده مشکلات بسیاری برای سلامت بیمار ایجاد خواهد کرد.
علل بروز بیمار
از مهمترین عوامل خطر که باعث ایجاد و پیشرفت بیماری می شوند چاقی و چربی دور شکمی، مقاومت به انسولین و مصرف زیاد کربوهیدرات های تصفیه شده می باشند. چاقی پیامد های منفی بر روی سوخت و ساز سلولی داشته و باعث پیشرفت التهاب و تبدیل NAFLD به NASH می شود؛ که مرحله غیر قابل برگشت این بیماری به حساب می آید. با این حال توجه به این نکته ضروری است که افراد با وزن طبیعی نیز در خطر کبد چرب هستند؛ در صورتی که چربی دور شکمی زیاد داشته باشند. نوشیدنی های شیرین بدلیل داشتن میزان قند زیاد یکی از مضرترین مواد غذایی در ایجاد بیماری هستند؛ چرا که قند مصرف شده در کبد به چربی تبدیل و ذخیره خواهد شد. مقاومت به هورمون انسولین به عنوان عامل اصلی در ایجاد و پیشبرد بیماری کبد چرب غیر الکلی قلمداد می شود. مقاومت به هورمون انسولین باعث عدم توانایی ورود آن به سلول ها می شود و به افزایش قند خون منجر به دیابت شود. علاوه بر آن مقاومت به هورمون انسولین ارتباط مستقیمی با افزایش ذخیره سازی چربی در سلول های کبدی دارد. افراد مبتلا به دیابت یا چاقی به دلیل وجود همین مقاومت، شیوع بسیار بالاتری از کبد چرب در جمعیت خود دارند.
علائم بالینی و آزمایشگاهی
بیشتر علائم مربوط به کبد چرب علائمی غیر اختصاصی هستند. علائمی نظیر خستگی، ضعف و احساس پری و نفخ در سمت راست و بالای شکم. با پیشرفت بیماری به سمت NASH علائم التهاب و بیماری آشکار کبدی مانند کاهش اشتها، تهوع استفراغ، زردی ( یرقان ) و یا دردناک شدن کبد نمایان خواهد شد. پزشک با مشاهده علائم ذکر شده و پس از معاینه ، آزمایشات بیوشیمی مربوط به عملکرد کبد را درخواست خواهد کرد. این آزمایش ها دو نوع هستند : 1- آزمایش هایی که عملکرد کبدی را بررسی می کنند نظیر اندازه گیری آلبومین، اندازه گیری وضعیت انعقادی خون (PT) و سطح بیلیروبین خون. 2- آزمایش هایی که سطح آنزیم های کبدی را مورد سنجش قرار می دهد مانند اندازه گیری سطح دو آنزیم AST و ALT.
علائم کبد چرب در تصویربرداری و نمونه پاتولوژی
علاوه بر روش های آزمایشگاهی، پزشک می تواند سونوگرافی، ام آر آی ( MRI ) یا سی تی اسکن ( CT-scan ) را برای بیمار درخواست کند. نمونه برداری بافتی روشی قطعی و نهایی برای تشخیص سلول های چربی فراوان در بافت کبدی است و تشخیص کبد چرب را مسجل می کند. در میان این روش ها سونوگرافی به صرفه ترین و معمول ترین آنها است. در بروز این بیماری ممکن است اندازه کبد بزرگ شده باشد. همچنین وجود چربی زیاد در میان هپاتوسیت ها باعث می شود کبد به رنگ سفید و درخشان در سونوگرافی دیده شود.
درمان بیماری
در درجه اول باید دانست که این بیماری، یک بیماری متابولیک است. کنترل و پیشگیری از چربی کبد ارتباط ناگسستنی با روش زندگی بیمار دارد. همچنان که اشاره شد، این بیماری با چاقی و پرخوری رابطه مستقیمی دارد؛ و در واقع علت ابتلای افراد به این بیماری پرخوری و عدم فعالیت کافی در هفته است. در حال حاضر داروهایی برای بیماران مبتلا به کبد چرب به بازار عرضه شده اند. یکی از داروهای گیاهی برای درمان این بیماری Livergol است. اثر بخشی این دارو در درمان کبد چرب همچنان مورد بحث بسیاری از پزشکان است. بنابر آنچه تا کنون گفته شد می توان با قطعیت گفت کاهش وزن موثرترین راهکار برای جلوگیری و کنترل این بیماری است.
در شماره آتی به ارائه راهکار ها و روش های تغذیه درمانی به منظور پیشگیری و کنترل بیماری کبد چرب خواهیم پرداخت.
Franziska Spritzler. Healthline, Fatty Liver : What It Is, and How to Get Rid of It, 2016[Internet] URL
https://www.healthline.com/ nutrition/fatty-liver
Perumpail, B. J., Khan, M. A., Yoo, E. R., Cholankeril, G., Kim, D., & Ahmed, A. (2017). Clinical epidemiology and disease burden of nonalcoholic fatty liver disease. World journal of gastroenterology, 23(47).
