به گزارش خبرنگار حوزه اخبار داغ گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در ادامه روز شمار انقلاب57، به بررسی برخی وقایع 17 بهمن 1357 می پردازیم.
بازگشت ژنرال هایزر به آمریکا
ژنرال هایزر که 14 دی ماه بدون اطلاع قبلی وارد کشور شده بود، به آمریکا بازگشت. هایزر برنامه هایی برای جلوگیری از انقلاب در ایران داشت که آخرین مرحله آن کودتای نظامی بود اما دیر به فکر افتاد (زمانی که ارتشی ها از فرماندهان خود اطاعت نمی کردند) و نتوانست نقشه های خود را عملی کند بنابراین از کشور خارج شد.
انحلال ساواک
مجلس شورای ملی طرح بختیار، برای انحلال ساواک را تصویب کرد (ساواک پیش از انقلاب به شدت مخالفان را سرکوب می کرد به شکلی که برخی از مبارزان انقلابی از زیر شکنجه های وحشیانه ساواک جان سالم به در نمی بردند.به نظر می رسد بختیار برای جلب اعتماد و مذاکره این پیشنهاد را ارائه کرده است غافل از این که دیگر کار از کار گذشته بود.)
مانور فانتوم ها بر فراز آسمان تهران
در پی جلسه شاپور بختیار با مجلس شواری ملی، فانتومها و هلیکوپترهای نیروی هوایی ارتش در آسمان تهران مانور دادند. به نظر می رسد مانور هواپیما ها (با آن صدای مهیب) بیشتر برای ترساندن مردم و ایجاد رعب و وحشت بین آنهاست.
گفتنی است؛ صبح امروز بختیار با هلی کوپتر به مجلس رفت.
حمایت گسترده مردم از بازرگان
پس از فراخواندن مردم به تظاهرات عمومی (در تایید دولت موقت)، مردم با تظاهرات در شهرهای مختلف به حمایت از بازرگان پرداختند.
راهپیمایی مردم زاهدان در حمایت از بازرگان به خاک و خون کشیده شد
مردم زاهدان اعم از شیعه و سنی در حمایت از (نخست وزیری) مهندس مهدی بازرگان تظاهرات کردند.که این راهپیمایی توسط چماقداران به خاک و خون کشیده شد.
توصیه امام خمینی(ره) به بختیار و ارتش
امام خمینی(ره) در سخنرانی خود کار عاقلانه و مفید را، عکس العمل مثبت بختیار و ارتش به انقلاب اسلامی دانستند:
کار عاقلانه و مفید به حال کشور این است که بختیار و ارتش در مقابل انقلاب اسلامی، عکسالعملی مثبت داشته باشند. (صحیفه امام، ص74 تا 86)
سخنرانی امام در حضور پرسنل نیروی دریایی
امام خمینی(ره) در حضور پرسنل نیروی دریایی در رابطه با استقلال ارتش سخنرانی کردند:
از حالا به بعد شما [ پرسنل نظامی ] در خدمت ملت باشید. ملت خودتان را خدمت بکنید. این آب و خاک مال شماست. اینجا مال خودتان باید باشد. دست این اجانب باید کوتاه بشود. چقدر امریکا باید از این مملکت ببرد و بخورد یا انگلستان یا سایر جاها؟ ما باید یکوقت هم زنده بشویم، بیدار بشویم، ملتفت بشویم، آزادى را بگیریم.(صحیفه امام، ج 6، ص: 75).
حضور روحانیون به همراه دانشگاهیان، کارکنان نفت و کارکنان هواپیمایی
این اتفاقات را در آیینه صحیفه نور می بینیم. امام در این سخنرانی فرمودند:
من از اینکه روحانیون با دانشگاهى، روحانیون با کارکنان نفت، روحانیون با کارکنان هواپیمایى با هم اینجا آمدند و اتصال خودشان را با هم به همین معنا اعلام کرده اند تشکر مى کنم... اینجا مملکت امام عصر- سلام اللَّه علیه- است؛ باید اجانب در او دست نداشته باشند؛ باید کسانى که پیوند با امام عصر- سلام اللَّه علیه- ندارند کنار بروند.(صحیفه امام، ج 6، ص: 81)
سخنرانی امام در جمع علمای خوزستان
امام خمینی(ره) در این دیدار بر روی وحدت مسلمانان تاکید کردند:
ما پیوستگى خودمان را به اقلیتهاى مذهبى اعلام مى کنیم. ما برادرى خودمان را به برادران اهل سنت اعلام مى کنیم. دشمنان اسلامند که مى خواهند ما را با برادرهاى خودمان مختلف کنند. دشمنهاى اسلام یا گول خورده هاىِ از آنها هستند که در این وقت مخالفت ما بین دو دسته را اعلام مى کنند. ما اعلام مى کنیم وحدت کلمه مسلمین را. اگر مسلمین وحدت کلمه داشتند، امکان نداشت اجانب بر آنها تسلط پیدا بکنند. این تفرقه در بین مسلمین است که باعث شده است که اجانب بر ما تسلط پیدا بکنند.(صحیفه امام، ج 6، ص:83)
17 بهمن در خاطرات صادق طباطبایی
در روز 17 بهمن راهپیمایی با شکوهی در حمایت و پشتیانی از دولت مهندس بازرگان برگزار شد. بختیار مجبور به واکنش شد و اعلام کرد، دولت موقت را تا همین طور هست جدی نمی گیرد؛ چون دو دولت در یک کشور معنی ندارد که امام هم در پاسخ گفتند: همین طور است، دولت شما غیرقانونی است و باید برود. این جریانات در تاریخ انقلاب ثبت شده است.
در روزهای بعد هم ما در مدرسه رفاه بودیم و حسب ضرورت با امام دیدار می کردیم. گزارشات لحظه به لحظه جمع آوری و دسته بندی شده و به اطلاع امام می رسید.
در این روزها که مهندس بازرگان در تدارک کامل کردن اعضای دولت خود بود، جنب و جوش فراوانی در میان روحانیان نزدیک به شواری انقلاب و نیز گروه های سیاسی دیگر مشاهده می شد.( خاطرات سیاسی اجتماعی، صادق طباطبایی، نشرعروج ، 1387 ،ج 3، ص 228 )
اولین مصاحبه بازرگان به عنوان نخست وزیر
مهندس مهدی بازرگان در تاریخ 17 بهمن 57 به عنوان نخست وزیر در مصاحبه خود، برنامه و وظایف داولت خود را شرح داد و به طور موقتی از رهبری نهضت آزادی کناره گیری کرد. بازرگان به مدرسه علوی نقل مکان کرد و به نوعی آن جا محل استقرار وی شد.(در حکم بازرگان از او خواسته شده بود بدون وابستگی حزبی و گروهکی در پست نخست وزیری باشد.)
واکنش بختیار به تعیین نخست وزیر از طرف امام
شاپور بختیار نخست وزیر در به انتخاب بازرگان از طرف امام خمینی واکنش نشان داد و گفت:
"از اینکه هر روز یک نفر حکومتى تشکیل دهد تا زمانى که شوخى و حرف است (!) تحمل مىکنیم ولى اگر وارد عمل شوند، عمل را با عمل جواب مىدهیم... من در مقام نخستوزیرى قانونى مملکت مىمانم تا انتخابات آزاد آینده را انجام دهم"
کابینه سایه بختیار و پاسخ بازرگان
شاپور بختیار دولت بازرگان(موقت) را کابینه یا دولت سایه نامید. بازرگان در پاسخ به بختیار گفت:"البته این کابینه، یک سایه نخواهد بود، بلکه کابینه اى است جدى و از فردا کارهاى جارى مملکت را در دست خواهد گرفت."
حمایت رئیس جمهور یمن جنوبی از جنبش ضد شاه
طبق گزارش خبرگزاری ها رئیس جمهور یمن جنوبی طی یک کنفرانس مطبوعاتی از" جنبش ضد شاه به رهبری آیت الله خمینی(ره)" حمایت کرد.
رسانه های خارجی
مطبوعات شوروی (سابق) با لحنی محتاط از انتصاب مهندس بازرگان به نخست وزیری دولت موقت یاد کردند.
خبرگزاری فرانسه در این روز منتشر کرد که جبهه ی ملی از مقامات، سازمان های حاکمه و تمام مردم درخواست کرده است تا از دولت بازرگان حمایت کنند.
مطبوعات
انتهای پیام/
منابع:
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
سه شنبه هفدهم بهمن، ایران چهره ای دیگر دارد. روز قبل در حالی که هنوز دولت دست نشانده شاه دم از برخورداری این دولت از پشتیبانی ارتش می زد، رهبر در جمع دهها خبرنگار رئیس دولت موقت انقلاب را که از سوی شورای انقلاب پیشنهاد شده بود معرفی کرد. و با آنکه امام از حمایت کامل ملت ایران اطمینان داشت، تأکید نمود که مردم نظر خود را درباره این انتخاب اعلام دارند. ایران یکپارچه شادمان است و اعلام حمایت می کند.
بنا به گزارش مطبوعات و خبرگزاریها رئیس مجلس شورای ملی در مجلس به مناسبت بازگشت امام خمینی اظهاراتی کرد. در اظهارات او ضعف کامل رژیم به وضوح هویدا بود. سخنان رئیس مجلس غیرقانونی نشان داد که این رکن رژیم نیز همچون دیگر ارکان آن در کار از هم پاشیدن است. بختیار در همین روز دولت بازرگان را کابینه یا «دولت سایه» نامید و آقای بازرگان در پاسخ او گفت: «البته این کابینه، یک سایه نخواهد بود، بلکه کابینه ای است جدی و از فردا کارهای جاری مملکت را در دست خواهد گرفت.»[1]
اکنون همه سازمانهای دولتی، کارمندان وزارتخانه ها و بخصوص کارمندان نخست وزیری با صدور اطلاعیه های متعدد پشتیبانی خود را از دولت منتخب و معرفی شده از سوی امام اعلام داشته اند.
سه شنبه هفدهم بهمن، ایران چهره ای دیگر دارد. روز قبل در حالیکه هنوز دولت دست نشانده شاه دم از برخورداری این دولت از پشتیبانی ارتش می زد، رهبر در جمع دهها خبرنگار رئیس دولت موقت انقلاب را که از سوی شورای انقلاب پیشنهاد شده بود معرفی کرد. و با آنکه امام از حمایت کامل ملت ایران اطمینان داشت، تأکید نمود که مردم نظر خود را درباره این انتخاب اعلام دارند.
ایران یکپارچه شادمان است و اعلام حمایت می کند. در چند منطقه مأموران بختیار دست به جنایت می زنند. اما کار رژیم ساخته است و خونریزی به حال او سودی ندارد همه رخدادهای این روز را در اینجا نمی توان ذکر کرد ولی از آنجا که به دلیل تراکم خبرها ـ در بحثهای قبل و بعد ـ به انعکاس رویدادهای انقلاب در شهرستانها کمتر پرداخته ایم در اینجا به نقل نمونه هایی از آن می پردازیم که خود گویای وحدت خواست و آرمان مردم است:
دزفول: «به دنبال بازگشت امام خمینی به میهن، موج شادی دزفول را [فرا] گرفت و به شکرانه بازگشت ایشان، جوانان این شهر صدها اصله درخت در حاشیه خیابانها و دیگر نقاط کاشتند و شهر را از آثار باقیمانده وقایع اخیر دزفول پاک کردند.»
اصفهان: «برای جلوگیری از کمبود مواد غذایی و به پیروی از دستور امام خمینی، کشاورزان اصفهان در 6200 جریب زمین علاوه بر زمینهای قبلی گندم کاشتند.»
«چند صد هزار نفر از مردم اصفهان در مدرسه سلطانی چهار باغ اصفهان اجتماعی تشکیل دادند در این اجتماع قطعنامه کارگران اصفهان به پشتیبانی از تشکیل جمهوری اسلامی به رهبری امام خمینی قرائت شد.»
کرج: «بیش از سیصد هزار نفر از مردم کرج و شهرکهای اطراف که حدود صد هزار نفر آنها را زنان تشکیل می دادند، دیروز دست به راهپیمایی عظیمی زدند و از دولت مهندس بازرگان حمایت کردند.»
قم: «در راهپیمایی عظیم دیروز قم 500 هزار نفر شرکت کردند. راهپیمایان ضمن دادن شعار پشتیبانی خود را از نخست وزیر مهندس بازرگان اعلام داشتند.»
قزوین: «حدود 250 هزار نفر از مردم قزوین پس از اجتماع در مسجد نبی در خیابانها دست به راهپیمایی زدند. تظاهرکنندگان که حدود 50 هزار نفرشان را زنان تشکیل می دادند شعارهایی علیه دولت بختیار و پشتیبانی از مهندس مهدی بازرگان دادند.»
جهرم: «120 هزار نفر از طبقات مختلف مردم جهرم دست به راهپیمایی زدند.»
امام شهر (شاهرود): «با اعلام انتصاب مهندس بازرگان از سوی امام خمینی به ریاست دولت انقلابی، امام شهر یکپارچه جشن و سرور شد و مردم از صبح دیروز به طرفداری از بازرگان به راهپیمایی و تظاهرات پرداختند. مردم بسطام و روستاهای اطراف نیز به امام شهر آمده و در راهپیمایی شرکت داشتند.»
نراق: «اهالی نراق محافظت از شهر را به عهده گرفتند. مردم که شبها به نوبت نگهبانی می دهند، رفت و آمد را از ساعت 11 شب تا 4 بامداد ممنوع کرده اند. این برنامه بدنبال انتقال نیروهای انتظامی نراق به دلیجان ترتیب یافته است، در راهپیمایی بزرگی که در نراق برگزار شد تظاهرکنندگان همبستگی خود را با انقلاب ایران و مردم سایر شهرستانها اعلام نمودند.»
گرگان: «در حالیکه چند روزی از تحصن حدود بیست هزار تن از مردم گرگان در بیمارستان امام خمینی این شهر می گذرد... از طرف شورای همبستگی ملی ساری، گروهی مرکب از روحانیون، قضات، وکلای دادگستری، بازاریان، معلمان و مهندسان وارد گرگان شدند و همبستگی خود را با متحصنین اعلام کردند.»
میانه: «هزاران نفر از اهالی میانه در حالیکه روحانیون در پیشاپیش آنها حرکت می کردند دست به راهپیمایی در خیابانهای شهر زدند. و سپس بر مزار شهدای میانه اجتماع کردند و قطعنامه ای دایر بر طرفداری از حضرت آیت الله العظمی خمینی قرائت کردند.»
علی آباد گرگان: «صبح دیروز مأموران ژاندارمری علی آباد، پرچم سبز مذهبی را که چند روز قبل توسط مردم بر بالای ستون یاد بود نصب شده بود از جا کندند، این موضوع خشم عمومی را برانگیخت و منجر به تظاهرات گردید که طی آن مأمورین به سوی مردم تیراندازی کردند.»
زنجان: «دیروز حدود 50 هزار نفر از مردم زنجان در خیابانهای شهر دست به تظاهرات علیه رژیم و در پشتیبانی از امام خمینی زدند. مردم در شعارهای خود اعلام داشتند که آماده اند به فرمان امام خمینی دست به جهاد برای آزادی بزنند.»
بانه: «روحانیون شهرستان بانه با انتشار اعلامیه ای شایعات مربوط به تجزیه طلبی را محکوم و اعلام کردند که مردم بانه خواهان ایران متحد و برقراری جمهوری اسلامی هستند و هدف از انتشار شایعات تجزیه طلبی، به خاک و خون کشیدن مناطق کردنشین است.»
اردبیل: «مردم اردبیل در گروههای چند هزار نفری که اکثر آنها را جوانان شهر و حومه تشکیل می دهند از بعد از ظهر سه شنبه تا پایان روز چهارشنبه در تظاهرات متعددی شرکت کردند... مردم شهر با دایر کردن چند فروشگاه اسلامی تا حدودی کمبود ارزاق عمومی را برطرف کردند.»
مرودشت: «نمایشنامه انقلابی نهضت سربداران طی سه شب در مرودشت به روی صحنه آمد و مورد استقبال شدید قرار گرفت.»
آباده: «بیش از 5 هزار نفر از زنان و دختران آباده در یک جلسه سخنرانی مذهبی شرکت کردند.»
همدان: «20 هزار نفر از مردم همدان با برپایی تظاهراتی به پشتیبانی از امام خمینی، خواستار آزادی همافران دستگیر شده در پایگاه شاهرخی همدان و سایر پایگاههای هوایی شدند.»، «همچنین در روز 17 بهمن دهها هزار نفر از مردم همدان و روستاهای اطراف به پشتیبانی از امام خمینی و تأیید نخست وزیری بازرگان دست به راهپیمایی زدند.»
خمینی شهر (همایونشهر): «روز جمعه گذشته یکصد هزار نفر از مردم خمینی شهر در راهپیمایی بزرگی که در این شهر برگزار شد شرکت کردند و طرفداری خود را از امام خمینی اعلام داشتند.»
صغاد: «هزاران نفر از مردم صغاد فارس در تأیید نخست وزیری مهندس بازرگان دست به راهپیمایی آرام زدند. جمعیت فاصله 12 کیلومتری صغاد آباده را پیموده و به تظاهراتی که به همین منظور در آباده بر پا شده بود پیوست.»[2]
منبع: کوثر؛ ج 3، ص 206 - 209
[1]. اطلاعات 17 / 11 / 57.
[2]. روزنامه های کیهان و اطلاعات 17 و 18 بهمن 57 صفحات مربوط به شهرستانها.
*صبح امروز سه شنبه ، غرش فانتوم های جنگی در آسمان تهران به گوش می رسید.
*مجلس شورای ملی امروز [ با توجه به اینکه بیش از چهل نفر ازنمایندگان استعفا داده بودند ] شروع به کار کرد. بختیار در این جلسه حضور یافت.
*در مجلس دولایحه یکی انحلال ساواک و دیگری تعقیب و دستگیری امرا و وزرای پیشین (از سال 1341) که مرتکب خلاف های غیر قانونی و مردمی شده بودند به تصویب رسید.
*بختیار به هنگام سخنرانی در مجلس شورا گفت: دولت موقت تا شوخی و حرف است، تحمل می کنم ...ولی چنانچه بخواهد به حالت جدی به فعالیت ادامه دهد،آنوقت با او مقابله خواهم کرد.
* دکتر سعید، رییس مجلس شورا، در جلسه امروز مجلس اظهار داشت: بازگشت حضرت آیت الله العظمی خمینی، مرجع عالیقدر تشیع را به خاک وطن از طرف خود و عموم نمایندگان خوش آمد می گویم.
*با توجه به فرمایش امام مبنی بر راهپیمایی عمومی در تأیید دولت بازرگان ، موج راهپیمایی مردم سراسر کشور را فرا گرفت.
*امام خمینی در سخنانی اعلام کردند: کار عاقلانه و مفید به حال کشور این است که بختیار و ارتش در مقابل انقلاب اسلامی، عکس العملی مثبت داشته باشند.
*در پاسخ به پیام های تشکر از سوی مردم و یا شخصیت ها و گروه های مختلف به مناسبت ورود حضرت امام به کشور، از سوی ایشان پیام تشکری خطاب به عموم انتشار یافت.
*جامعه ی روحانیت مبارز تهران در اطلاعیه ای مردم را دعوت کرد تا روز نوزدهم بهمن ماه ، با شرکت در تظاهراتی گسترده حمایت خود را از مهندس بازرگان اعلام کنند.تشکل های سیاسی دیگر نیز در اطلاعیه هایی با این مضمون به ضرورت شرکت مردم در تظاهرات نوزدهم بهمن ماه تاکید کردند.
*تظاهرات مردم زاهدان، به پشتیبانی دولت مهندس بازرگان ،مورد هجوم قرار گرفت. در این حادثه حدود شصت و دو نفر کشته یا زخمی شدند.
*در مراسم فارغ التحصیلی دانشجویان دانشکده افسری، افسران جوان از سوگند وفاداری به شاه معاف شدند.
*بیست و هشت تن ازکادر نیروی هوایی که در خاش زندانی بودند، آزاد شدند.
*وزارت امور خارجه تصمیم گرفت که ایران را از پیمان سنتو خارج کند .
*مطبوعات شوروی از نخست وزیری بازرگان استقبال کردند.
*قیمت نفت در بازار جهان دو برابر شد.
*ژنرال هایزر ایران را ترک کرد.
*امام خمینی در جمع پرسنل نیروی دریایی درباره استقلال ارتش سخنرانی کردند.
*امام خمینی در جمع صادرکنندگان خشکبار درباره غارت سرمایه های معنوی و مادی ایران در دوره پهلوی و لزوم پشتیبانی از دولت موقت سخنرانی کردند.
*امام خمینی در جمع طلاب و کارکنان شرکت نفت درباره وحدت و همبستگی اقشار مختلف مردم، برادری شیعه و سنی و مسؤولیت روشنگری و تبلیغ سخنرانی کردند.
منابع وقایع نگاری:
¯ روزشمار زندگی امام خمینی (ره) علی رنجبرکرمانی ،موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)،1389
¯ روزشمار تاریخ ایران ، باقر عاقلی ،نشر گفتار،2ج ،1372
¯ صحیفه امام ، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) ، 22 ج ،1385
¯ از مهاجرت امام خمینی به پاریس تا پیروزی ، علی اکبر علی اکبری بایگی ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ،1384
¯ دهه سرنوش ساز، داود قاسم پور، مرکز اسناد انقلاب اسلامی،1388
¯ گام به گام با انقلاب ، اکبر خلیلی ، انتشارات حوزه هنری،1375
¯ آرشیو روزنامه کیهان ازتاریخ 12 بهمن 1357 تا 23 بهمن 1357