گسترش فضای مجازی در حوزه رابطه فرزندان و والدین نیز تغییراتی بوجود آورده است که از جمله آن به کاهش نقش خانواده به عنوان مرجع، کاهش ارتباط والدین با فرزند، شکاف نسلی به دلیل رشد تکنولوژی، از بین رفتن حریم بین فرزندان و والدین و ایستادن در برابر یکی از والدین یا هر دو را می توان نام برد.
یکی از مشغولیات و دغدغه های نسل امروز ما استفاده بیش از حد از اینترنت و شبکه های فضای مجازی است، این مشکل که بیشتر جوانان و میان سالان ما را درگیر کرده است به تازگی به نوجوانان هم بیش از پیش رسوخ کرده است و باعث به وجود آمدن مشکلات بیشتری شده است.
حال این سؤال پیش می آید که چاره کار چیست و ما چگونه درگیر شدیم و چگونه می توانیم از این مشکل نجات پیدا کنیم؟
مسأله ای فراگیر و تأثیرگذار
امروزه روش های ارتباطی با دیگران از طریق اینترنت، به شدت و با سرعت بسیار زیاد افزایش یافته است.
روزانه نزدیک به بیش از ۴۰۰ میلیون نفر در سراسر دنیا از اینترنت استفاده می کنند و یکی از کاربرد های اصلی اینترنت، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است و شاید عیب اصلی ارتباط های اینترنتی آن است که ارتباط در فضای مجازی، اساسأ بر متن استوار است و از نشانه های بصری و شنیداری در تعامل های رو در رو بی بهره است.
این حجم از ارتباطات گسترده چند سالی می شود که به کشور ما هم راه پیدا کرده است و با سرعت هر چه تمام تر گسترش پیدا کرده است. امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود مواجه با شبکه های ماهواره ای، فضای مجازی، رسانه های مدرن و. . است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرایند تأثیر گذاری در خانواده را هدف گرفته اند.
روابط تغییر کرده است
گسترش فضای مجازی در حوزه رابطه فرزندان و والدین نیز تغییراتی بوجود آورده است که از جمله آن به کاهش نقش خانواده به عنوان مرجع، کاهش ارتباط والدین با فرزند، شکاف نسلی به دلیل رشد تکنولوژی، از بین رفتن حریم بین فرزندان و والدین و ایستادن در برابر یکی از والدین یا هر دو را می توان نام برد.
در بحث ازدواج ها نیز مسائلی چون ناپایداری ازدواج ها، تغییر الگوی همسرگزینی، نداشتن مهارت هایی برای ازدواج ناتوانی والدین برای آموزش به فرزندان، افزایش روابط دختر و پسر در زمان نامزدی بدون عقد، تمایل به دریافت مهریه های سنگین، بالا رفتن سن ازدواج و … را می توان اشاره کرد.
تغییراتی که در حوزه دینی در جامعه رخ داده، کاهش آموزه های دینی در خانواده، دوری خانواده از شریعت، کم رنگ شدن حریم های دینی در روابط خانوادگی است.
نقش زنان در کنترل این فضا
متأسفانه رشد این فضا و اجازه ورود به این راه، در کشور ما خیلی سریع و بدون تحقیق اتفاق افتاد و شاید به خاطر همین هم باشد که مشکلات زیادی را به خاطر ورود به این فضا متحمل شده ایم. اینکه جوانان و میانسالان ما وارد این فضا ها شده اند شاید خیلی قابل جلوگیری و کنترل نبود، چرا که جوان و میانسال هر کدام به مناسبت نیاز های کاری و اطلاعاتی خودش می تواند دلایلی داشته باشد، ولی ورود بی حد و اندازه نوجوانان به چنین فضاهایی غیر قابل توجیه است.
در این بخش زنان و مخصوصأ مادران کم کاری های زیادی داشته اند، البته وقتی مادری خود بیشتر وقتش را صرف گشتن در فضای مجازی می کند، نمی شود از او انتظار داشت که بتواند این کار را برای کودکان خود منع کند و مهم تر از آن گاهی ورود بی حد در این فضاها باعث می شود از حضور کودکان و نوجوان خود هم غافل شوند، چه برسد به کنترل زمان و زندگی نوجوانشان شان!
در فضای مجازی هم باید نظارت باشد
دکتر علی اکبر ارجمند نیا روانشناس و معاون دانشجویی بخش فرهنگی دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران، در مورد فضای مجازی و اتلاف وقت می گوید:
وقتی ما در فضای مجازی حضور داریم سطح آگاهی مان کاهش می یابد بنابراین نیاز به ابزاری برای برگرداندن این هوشیاری داریم که در نوجوانان، خانواده ها می توانند به این خود کنترلی کمک کنند و در سنین بالاتر افراد با ابزارهای خارجی مانند زنگ گوشی خود را آگاه کنند تا زمان حضور در فضاهای مجازی را از یاد نبرند.
متأسفانه دیده می شود که افراد بدون هماهنگی ها، چارچوب های اخلاقی عاطفی و روانی وارد فضای مجازی می شود و آسیب های متعددی هم می بینند. همانطور که در فضای واقعی ما یک نوع نظارت را برای خود در نظر می گیریم باید در فضای مجازی هم این موضوع رعایت شود. اساسأ دو نوع نظارت وجود دارد؛ یکی نظارت درونی و یکی نظارت بیرونی و هر چقدر خودخواهی و خود نظارتی و خود ارزیابی قوی تر باشد آدم ها رفتار مناسب تری را از خود نشان می دهند.
اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی می تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان بوجود آورند. اگر استفاده کنندگان از اینترنت نتوانند به مدت یک ماه دوری از اینترنت را تحمل کنند حتی در معرض خطر اعتیاد به آن قرار دارند. ما شاهد این پدیده در میان جوانان و نوجوانان مان هستیم، به طوری که برخی از جوانان، شب ها را تا صبح با اینترنت و فضای مجازی می گذرانند و تمام صبح را خواب هستند و این مسئله آغازگر آسیب های متعدد دیگر نیز می شود.
سخن آخر
استقبال بیش از حد زنان و مردان از فضای مجازی مشکلات لاینحلی را بوجود می آورد که در امتداد آن جامعه را نیز به سوی خطر می کشاند.
ازآنجایی که خانم ها به طور کلی در جامعه و خانواده در مقایسه با مردان بیشتر با تربیت کودکان سر و کار دارند. برهمین اساس آثار شبکه های اجتماعی و مشکلاتی که نوجوانان در گیر این موضوع می کند هم، بیشتر متوجه خانم ها می شود و باعث می شود که به همان نسبت، تنها راه نجات از این مشکلات، دست به کار شدن زنان و مادران در این مسأله باشد.
اگر زنان ما برای زمان های حضور خود در فضای مجازی وقت های خاصی معین کنند و با روش های درست تربیتی محدوده ای برای حضور کودکانشان (با نظارت ) در این فضا ها معین کنند شاید این مشکلات تا حد بسیار زیادی حل شود و حداقل آسیب ها متوجه نسل آینده شود.
