جریانات و حاشیه‌های شکل گیری انقلاب اسلامی ایران، به خصوص در دی و بهمن ۵۷ بسیار زیاد، جالب و شنیدنی بوده و هست.

«روز 14 بهمن»، خبرگزاری ها دنیا را از وقوع تغییرات واقعی در ایران مطلع کرد و جهان دریافت این یک کودتا یا یک تغییر دولت ساده نیست، بلکه قرار است خیلی چیزها تغییر کند. خبرگزاری فرانسه خبر داد که مقامات ایران به دولت انگلیس اطلاع دادند که قرارداد 500 میلیون لیره خرید اسلحه به ویژه تانک های چیفتن لغو شده است. امام در مصاحبه ای با خبرنگاران داخلی و خارجی نظر خودشان را بیان کردند و فرمودند که من سلطنت شاه را قانونی نمی دانم. در همین روز 35 هزار آمریکایی، خاک ایران را ترک کردند. رسانه های جمعی اعلام کردند دولت آمریکا تماس خود را با شاه قطع کرده است و حتی اردشیر زاهدی، سفیر او را که خود را به آمریکا نزدیک می دانست نپذیرفته اند. «شاپور بختیار» اعلام کرد که حاضر به همکاری با طرفداران امام خمینی است. وی روشن کرد که نقش امام را در رابطه با حل و فصل مسائل اجتماعی و مذهبی می پذیرد. اما امام فرمودند تا بختیار استعفا ندهد با او دیدار نخواهد کرد. امام نیز چون مردم، ارتش را فرزند ملت خواند و از سربازان و ارتشیان خواست به سوی مردم شلیک نکنند و به آغوش ملت بپیوندند.

● بازگشت امام خمینى به ایران

اوایل بهمـن 57 خبر تصمیم امام خمینى در بازگشت به کشور منتشر شد. هر کـس که مى شنید اشک شـوق فرو مـى ریخت. مردم 14 سال انتظار کشیده بـودنـد. اما در عیـن حال مردم و دوستان امام نگـران جان ایشان بـودند چرا که هنوز دولت دست نشانده شاه سر پا و حکومت نظامى بر قرار بود. اما امام خمینى تصمیـم خویـش را گرفته و طى پیامهایى به مردم ایران گفته بـود مى خـواهد در ایـن روزها سرنـوشت ساز و خطیر در کنار مردمـش باشد. دولت بختیار با هماهنگى ژنرال هایزر فـرودگـاههاى کشـور را به روى پـروازهـاى خـارجى بست.
دولت بختیار پـس از چنـد روز تـاب مقـاومت نیاورد و ناگزیـر از پذیرفتـن خـواست ملت شـد.

● رویدادهای 14 بهمن ماه 1357

1- وحدت کلمه، رمزپیروزی:

امام خمینی(ره) درچنین روزی درسال 1357 ه ش، درمدرسه علوی تهران درجمع روحانیان، اعضای کمیته استقبال وکارکنان و نویسندگان روزنامه اطلاعات به طورجداگانه سخنرانی کردند. ایشان دربخشی ازسخنانشان درجمع اعضای کمیته برگزاری استقبال، وحدت کلمه را رمزپیروزی دانستند. ایشان دربخش دیگری ازسخنانشان با اشاره به راه دست یابی به حکومت اسلامی خاطرنشان کردند: و الان وقتی است که غفلت درآن مصادف با انتحار و خود کشی است.
همچنین حضرت امام خمینی رهبر فقیه انقلاب اسلامی در مصاحبه مطبوعاتی اعلام کردند شورای انقلاب و حکومت یقین خواهند کرد و حکومت موقت موظف خواد بود مقدمات رفراندم را آماده کند. همچنین پس از تدوین قانون اساسی این قوانین به آرای عمومی گذاشته می شود. حضرت امام دولت بختیار را غیر قانونی اعلام کردند و فرمودند: «کاری نکنید که مردم را به جهاد دعوت کنم.» حضرت امام در گفتگویی اعلام کردند: تا زمانی که بختیار استعفا ندهد او را به حضور نخواهم پذیرفت. در این اوضاع، بختیار سر سپرده بیگانه در کوچه ها و خیابانهای تهران اقدام به کشتار مردم انقلابی می کردند و در شهرستانها نیز به قلع و قمع مردم بی دفاع می پرداخت.
غفلت نبایدکرد، باید این نهضت را ادامه داد. باید خیابانها را پر از جمعیت کرد. باید همه مردم آگاهانه بریزند توی خیابانها و این بنیان فاسد را از بین بردارند. چیزی دیگر از آن نمانده است جز یک حشاشه ای -چیز مختصری، این هم باید با همت شما مردم مسلمان با همت ملت ایران باید این هم از میان برداشته شود تا ما برسیم به یک حکومت اسلامی به یک حکومت عدل...

2- جدایی دین از سیاست:

ایشان در جمع روحانیان هم با اشاره به تز استعماری جدایی دین از سیاست، تاکید کردند: مساله جدا بودن دین از سیاست، مسأله ای که با کمال تزویر و خدعه طرح کردند، حتی بر ما هم مشتبه کردند. حتی کلمه «آخوند سیاسی» یک کلمه فحش است در محیط ما! فلان آخوند سیاسی است! در صورتی که آقایان خوانده اند در دعا های معتبر «ساسة العباد» مع ذلک از بس تزریق شده است، از بس اشتباه کاری شده است، ما خودمان هم باورمان آمده است که دین از سیاست جداست. آخوند در محراب برود و شاه هم مشغول دزدی اش باشد! هر کس اسلام را مطالعه کرده باشد قرآن کریم را مطالعه کرده باشد، کافی است که بفهمد اسلام و قرآن کریم تربیت می کند یک جامعه را در همه شوون.

3- استعفای کابینه بختیار:

در همین روز دکتر سنجابی رهبر جبهه ملی خواستار استعفای کابینه بختیار شد. دراین روزهمچنین سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد: اظهارت ضد آمریکایی (امام) خمینی، به هنگام ورود به تهران هیچ تغییری در مواضع آمریکا نسبت به ایران نداده است. وی افزود علاقه ما بازگشت نظم و ثبات به ایران است به شکلی که ملت ایران بتواند در مورد آینده خود تصمیم بگیرد.

4- انعکاس خبر گزاری ها:

خبر گزاری «رویتر» هم اعلام کرد: رژیم صهیونیستی از بازگشت آیت الله خمینی به ایران ابراز نگرانی شدید کرد و گفت ممکن است ورود آیت الله به ایران باعث بروز تند روی های خشن گردد و کوشش های صلح خاور میانه را به خطر بیاندازد.
خبرگزاری «تاس» نیز خبر داد: باز گشت آیت الله خمینی به ایران مبارزه در آن کشور را وارد مرحله سرنوشت ساز نمود.
خبر گزاری «فرانسه» هم خبر داد: مقامات ایران به دولت انگلستان اطلاع داده اند که قرار داد 500 میلیون لیره خرید اسلحه به ویژه «تانکهای چیفتن» لغو می گردد.
یک روز پس از بازگشایی فرود گاه مهر آباد تهران هم هزار نفر از یهودیان ایران وارد فرودگاه بین الماللی «لود» در «تل آویو» شدند. شمار اندکی از این عده تقاضای مهاجرت کردند و بقیه قرار است تا رفع بحران کنونی در اسراییل باقی بمانند. عده یهودیان ایران شصت تا هفتاد هزار نفر بر آورد می شود که در جریان بحران جاری، عده ای از آنان نیز به اروپا و آمریکا سفر کرده اند.

● دیگر وقایع چهاردهم بهمن سال 1357

* شهر دار تهران استعفای خود را به امام خمینی تسلیم کرد.
* مجلس 22 نماینده خود را مستعفی شناخت .
* به مناسبت ورود امام خمینی به وطن، سراسر ایران پر از جشن و سرور است .
* شورای نمایندگان دانشگاه ها موسسات آموزش عالی ایران اعلام کرد: مدیریت دانشگاهها پس از انقلاب بررسی می شود .
* شاپور بختیار ضمن مصاحبه ای با فرستاده ویژه رادیویی ملی فرانسه گفت: موجودیت و وحدت کشور بر همه مسایل دیگر از جمله حضرت آیت الله خمینی، شاه و قانون اساسی مقدم است. نخست وزیر ایران در باره مناسبات آینده اش با آیت الله خمینی تاکید کرد که قدمی راه نزدیک شدن به رهبر شعیان برداشته است.
* تا حال سی و پنج هزار آمریکایی خاک ایران را ترک کرده اند و ده هزار نفر در تهران و سایر شهر ها باقی مانده اند که تدریجا به کشورخودشان خواهند رفت .
* اولین کتاب در باره بحران ایران با عنوان ایران بر ضد شاه در پاریس منتشر شد. نویسنده این کتاب احمد ناروقی از نویسندگان روزنامه «لوموند» و نوه سلطان احمد شاه قاجار می باشد .
* رسانه های گروهی اعلام کردند دولت آمریکا تماس خود را با شاه قطع کرده است و حتی اردشیر زادهدی سفیر او را که خود را به آمریکا نزدیک می دانست، نپذیرفته اند .
* در لیبی بازگشت امام خمینی به ایران ضمن یک را هپیمایی جشن گرفته شد .
* کمیته اعتصابات به کارکنان گمرک بازرگان اعلام کرد که باید هر چه زودتر هزار کامیون مواد غذایی و احتیاجات ضروری مردم را تخلیه کنند .
* رؤسای سازمان انرژی اتمی تحت تعقیب دیوان کیفر قرار گرفتند .
* خانواده های گروهی از همافران دستگیر شده مجدداً در کاخ دادگستری تحصن کردند .
* یاسر عرفات طی پیامی که برای امام ارسال داشت گفت: نتایج پیروزی ملت ایران در مرزهای آن کشور متوقف نخواهد شد .
* دکتر هوشنگ نهاوندی و دکتر عبدالمجید مجیدی طبق ماده پنج حکومت نظامی بازداشت شدند .
* روز نامه «واشنگنتن پست» نوشت: قرار دادهای خرید اسلحه ایران از آمریکا به ارزش 12 میلیارد دلار در مذاکرات اریش فون مابرود فرستاده نظامی آمریکا با فرماندهان نظامی ایران در تهران لغو شد .
* نمایندگان بانک ملی سوئیس و موسسات بانکی خصوصی این کشور اعلام کردند که در ماه های اکتبر و نوامبر از نیمه مهر تا نیمه آذر یک میلیارد و 470 میلیون دلار از تهران به سوئیس فرستاده شد .
* انور سادات با اشاره به این که او هیچ آیت اللهی در مصر نخواهد داشت، واکنش خشمگینانه خود را نسبت به وقوع انقلاب در ایران ابراز داشت .
* قذافی رهبر لیبی در گفتگویی با تلویزیون فرانسه گفت: تا کنون از رهبران انقلابی ایران در خواست کمکی از او نشده است اما به مجرد رسیدن چنین در خواستی بدون اندکی درنگ هرچه را که در قوه دارد کمک خواهد کرد .
* قطر باموضع گیری بی طرفانه ورود امام خمینی را یک مسأله داخلی خواند .
* الوطن نوشت: فرماندهان نظامی ایران معتقدند که حتی اگر ارتش دچار تفرقه شود باز هم می توانند با نیروهای برگزیده خود کنترل اوضاع را درا یران به دست بگیرند و این مطلب را به آگاهی شاه در مراکش رسانده اند .
● روزشمارِ 14 بهمن سال 1357
* روز شنبه ۱۴ بهمن از ایام‌الله دهه فجر در محل مدرسه شماره ۲ علوی، حضرت امام طی یک مصاحبه مطبوعاتی در مدرسه رفاه اعلام کردند: شورای انقلاب حکومت موقت تعیین خواهد شد و حکومت موقت، موظف خواهد بود که مقدمات رفراندم را تهیه کند. همچنین قانون اساسی که تدوین شد، به آراء عمومی گذاشته می‌شود. ایشان دولت بختیار را غیرقانونی اعلام کردند و گفتند: کاری نکنید که مردم را به جهاد دعوت کنم. اگر موقع جهاد شد می‌توانیم اسلحه تهیه کنیم. دولت را بزودی معرفی خواهیم کرد. اعضای شورای انقلاب تعیین شده‌اند. از ارتش می‌خواهم هرچه زودتر به ما متصل شود. ارتشیان فرزندان ما هستند، ما به آنها محبت داریم باید به دامان ملت بیایند. قانون اساسی که تدوین شده به آراء عمومی گذاشته می‌شود تمام اتباع خارجی بطور آزاد در ایران زندگی خواهند کرد.
* در پی جلسه اعضای شورای انقلاب با حضور امام خمینی، به پیشنهاد اعضا و موافقت امام، مهندس مهدی بازرگان برای نخست وزیری دولت موقت انتخاب شد.
* مهندس بازرگان درباره انتخابش به نخست وزیری دولت موقت اظهار داشت در پی تشکیل جلسه شورای انقلاب در روز 14/11/57، آقای(امام) خمینی ما را مخاطب قرار داده پرسیدند برای نخست وزیری چه کسی را تعیین کنیم؟ ... نمی‌دانم آقای مطهری بود یا یکی دیگر از روحانیون شورای انقلاب که مرا پیشنهاد کرد. در هر حال نظر عموم روی من رفت و اگر کسی موافقت نداشت، حرفی نزد. آیت‌الله خمینی تبسم و اظهار خوشوقتی کرده، گفتند به این ترتیب خیالم از دو طرف راحت شد. ظاهرا منظور ایشان از دو طرف، ملیون و روحانیون بود.
تذکر: حضرت امام مدت‌ها پس از استعفای بازرگان چندین بار در سخنرانی‌های خود گفتند: که انتخاب بازرگان اشتباه بود و من قلباً به این امر راضی نبودم.
* مشتاقان زیارت امام خمینی در مقابل محل اقامت ایشان تجمع کردند. «یونایتد پرس» جمعیت مشتاق را بالغ بر چهار و نیم میلیون برآورد کرد.
* خبرگزاری فرانسه: بختیار در مصاحبه با لوماتن گفت: بعضی اوقات صبر بهترین تاکتیک است و اگر آیت‌الله خمینی بخواهد در شهر مقدس قم دولت پیشنهادی خود را به وجود آورد، به او اجازه خواهم داد تا دولتی شبیه به واتیکان تأسیس کند.
* دستور آزادی سیصد و پنجاه زندانی محاکم نظامی صادر شد.
* تظاهرات مردم در برخی از شهرستان‌ها بدون درگیری با مأموران انجام شد.
* دانشجویان ایرانی با حمله به سفارتخانه‌های ایران در آمریکا، لبنان و استرالیا، نسبت به رژیم سلطنتی ایران ابراز انزجار کردند.
* چهل تن دیگر از نمایندگان مجلس از مقام خود استعفا دادند.
* روزنامه الوطن العربی نوشت: یک ژنرال ارتش به ملاقات شاه در خارج از کشور رفت.
* از سوی یاسر عرفات، پیام تبریکی خطاب به حضرت امام ارسال شد.
* «آسوشیتد پرس» گزارش داد: واکنش کشورهای اسلامی در مقابل بازگشت آیت‌الله خمینی متفاوت بوده است. «سادات» در مصر گفت: او هیچ آیت‌اللهی در مصر نخواهد داشت. مطبوعات سعودی در این مورد سکوت اختیار کرده‌اند و رژیم بغداد نیز تاکنون موضعی اتخاذ نکرده است تنها قذافی گفت: به محض درخواست کمک از بذل آنچه در امکان دارد، دریغ نخواهد کرد.
* به مناسبت ورود حضرت امام به ایران، مراسم جشنی در کشور «لیبی» بر پا شد.