نازنین اخوان : به هرحال، هر انتخابی که داشته باشید، چه باهم بمانید و زندگی پرتنشی داشته باشید و چه راه زندگیتان را از هم جدا کنید، فرزندانتان به شدت تحت تأثیر تغییرات قرار خواهند گرفت.
در کنار تمام مسائلی که ذهن والدین را مشغول می‌کند، از شرایط زندگی و موقعیت اجتماعی آینده گرفته تا محل زندگی، مهم‌ترین دل مشغولی، واکنش فرزندان و اثرات طلاق بر آن‌هاست.
حال می‌خواهیم ببینیم که اثر طلاق بر فرزندان یک خانواده چه خواهد بود؟ محققان عقیده دارند که این اثرات تا حد زیادی به شرایط زندگی بستگی دارد. با وجود این که طلاق والدین شرایط سخت و استرس‌زایی برای کودکان دارد، بعضی کودکان راحت‌تر از دیگران به شرایط عادت کرده و با آن وفق پیدا می‌کنند.
والدین نیز می‌توانند با انجام اقدامات خاصی، به بهبود وضعیت زندگی و رفع استرس فرزندشان کمک کنند.
یک سال اول، بعد از طلاق، سخت‌ترین و پرچالش‌ترین دوره است
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، سید حسن موسوی چلک در گفت و گو با ایسنا گفت: اگر فراوانی طلاق را بررسی کنیم باز هم شاهد روند افزایشی داشته و نرخ ازدواج نیز بین 11 تا 13درصد کاهش را نشان می‌دهد.
موسوی چلک اضافه کرد: همچنان طلاق در ایران بیش از 6 درصد رشد دارد. به ازای هر 3.4 تا 3.5 ازدواج، یک طلاق به وقوع می‌پیوندد. الان نسبت طلاق به ازدواج به حدود 24 رسیده که قبلا 22 بود.
همانطور که انتظار می‌رود، کودکان در سال‌های اول و دوم بعد از طلاق، بیشترین کشمکش درونی را تجربه می‌کنند. آنها به شدت در معرض استرس، خشم، اضطراب شدید و ناباوری قرار می‌گیرند. اما بسیاری از کودکان پس از مدتی با شرایط خو می‌کنند و به زندگی عادی برمی‌گردند. اما ممکن است بعضی از آنها هرگز به حالت عادی باز نگردند.
تأثیرات عاطفی طلاق بر کودکان
طلاق، نوعی آشفتگی عاطفی برای تمام اعضای خانواده به همراه خواهد داشت، اما برای کودکان ممکن است ترسناک، گیج کننده و آزار دهنده باشد.
- در سنین پایین‌تر، برای کودکان قابل درک نیست که چرا باید مدام بین خانه پدر و منزل مادرشان در حال رفت و آمد باشد. حتی ممکن است به این نتیجه برسند که اگر والدینشان می‌توانند از دوست داشتن یکدیگر دست بکشند، روزی فرزندشان را نیز دیگر دوست نخواهند داشت.
- بچه‌هایی که در سن مدرسه رفتن هستند، ممکن است دچار عذاب وجدان شده و خود را در طلاق والدینشان مقصر بدانند. آنها فکر می‌کنند که سرپیچی‌هایی که در گذشته مرتکب شده‌اند یا خواسته‌هایشان علت اصلی جدا شدن پدر و مادرشان است.
- نوجوانان اغلب در مقابل خبر طلاق والدینشان و اثرات ناشی از آن، دچار احساس خشم می‌شوند. ممکن است یکی از والدین را به شدت سرزنش کنند یا هر دو را بخاطر آشوب به وجود آمده آزرده خاطر کنند.
البته که شرایط زندگی افراد متفاوت است اما اگر طلاق به کاهش مشاجره و آسیب‌های روحی اعضای خانواده کمک کند، مسلما راه مناسبی است و کودکان نیز از میدان آشوب والدین نجات پیدا خواهند کرد.
شرایط استرس‌زایی که طلاق به همراه خواهد داشت
طلاق اغلب منجر می‌شود که کودکان نتوانند هر روز با پدر یا مادرشان در ارتباط باشند. کاهش ارتباط کودک با پدر یا مادر، به پیوند کودکان و والدین آسیب می‌رساند.
علاوه بر این، ارتباط کودکان با والدی که سرپرستی‌شان را به عهده گرفته است نیز تحت الشعاع قرار می‌گیرد. به همین سبب سرپرستی کودکان بعد از طلاق با حجم زیادی استرس همراه خواهد بود که ممکن است میزان حمایت‌گری والدین به شدت کاهش دهد. گاهی تنش زیادی که بین فرزند و سرپرستش به وجود می‌آید، حتی نظم و انضباطی که والد برای زندگی فرزندش در نظر می‌گیرد را بی بها می‌سازد.
برای بعضی از کودکان، این طلاق نیست که سخت و طاقت‌فرساست، بلکه نقل مکان برای تغییر محل زندگی که در بیشتر موارد با تغییر مدرسه و محل تحصیل نیز همراه است، برای کودکان بسیار چالش برانگیز خواهد بود.
مشکلات مالی نیز یکی دیگر از معضلات طلاق والدین است.
ازدواج مجدد و سازگاری‌های بعد از آن
بعد از جدایی، ممکن است والدین فرصتی برای ازدواج پیدا کنند و این مسأله اغلب زندگی فرزندان را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر پذیرش شخص دیگری در کنار پدر یا مادر، ممکن است نیاز باشد کودکان با حضور خواهر یا برادر ناتنی نیز کنار بیایند که به هرحال دشواری‌های خود را خواهد داشت.
طلاق ممکن است اثرات زیادی بر سلامت فکری کودکان داشته باشد
گاهی طلاق سلامت ذهنی کودکات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فارغ از سن، جنسیت و فرهنگ، مطالعات نشان می‌دهند که فرزندان طلاق، بیشتر از دیگران با مشکلات روانشناختی روبرو خواهند شد. اختلالات و مشکلاتی که در خصوص انطباق پذیری کودکان با شرایط جدید به وجود خواهد آمد، ممکن است بعد از چند ماه حل شود اما معمولا آمار اضطراب و افسردگی در کودکان طلاق بسیار زیاد است.
گاهی طلاق موجب بروز مشکلات اخلاقی کودکان خانواده می‌شود
رفتارهای تنشی در کودکان طلاق بسیار شایع است و آنها اغلب بیشتر از کودکانی که در یک خانواده عادی و بدون تنش زندگی می‌کنند دچار مشکلات رفتاری و تندی اخلاق می‌شوند.
طلاق والدین ممکن است بر تحصیلات فرزند خانواده اثر داشته باشد
مطالعات نشان می‌دهد که کودکان طلاق نمرات کم‌تر و عملکرد ضعیف‌ترین نسبت به دیگر دانش‌آموزان دارد و در سنین بالاتر، درصد ترک تحصیل بین این افراد بیشتر از دیگران است.
طلاق والدین، ریسک‌پذیری فرزندان را افزایش می‌دهد
نوجوانانی که پدر و مادرشان طلاق گرفته‌اند، گاهی بیشتر از دیگران دست به رفتارهای پر خطر می‌زنند و مصرف مواد مخدر بین این افراد شایع‌تر است. در ایالت متحده آمریکا، نوجوانانی که فرزند طلاق هستند، از سنین پایین‌تری به مصرف الکل، ماریجوانا، تنباکو و قرص‌های اعتیاد آور روی می‌آورند.
مشکلاتی که تا بزرگسالی همراه کودکان خواهد بود
برای عده‌ای از کودکان، مشکلات روانشناختی ناشی از طلاق والدین، دراز مدت خواهد بود. بعضی مطالعات طلاق والدین و مشکلات روانشناختی در بزرگسالی را مرتبط می‌دانند.
تحقیقات زیادی حاکی از آن هستند که طلاق پدر و مادر بر کاهش شانس موفقیت فرزندان در بزرگسالی در حوزه‌های مختلف از جمله تحصیل، کار و روابط عاطفی، اثر خواهد گذاشت. حتی ممکن است احتمال طلاق در بزرگسالانی که در کودکی شاهد طلاق والدینشان بوده‌اند بیشتر باشد.
اگر در آستانه جدایی از همسرتان هستید، برای این که آسیب‌های وارده به فرزندتان را به حداقل برسانید، این نکات را رعایت کنید:
- با همسر سابقتان رفتار صلح‌آمیز داشته باشید
تنش بین والدینی که در آستانه جدایی قرار می‌گیرند، استرس کودکان خانواده را به شدت افزایش می‌دهد. رفتارهای تند و خشونت‌آمیز والدین، موجب افزایش مشکلات رفتاری فرزندان خانواده در بزرگسالی خواهد شد پس سعی کنید رفتار آرام و صلح‌آمیزی با همسر سابقتان داشته باشید و رفتار و گفتارتان را مقابل کودکان کنترل کنید.
- کودکان را مجبور به انتخاب نکنید
هرگز کودکانتان را مجبور نکنید بین شما و همسر سابقتان قرار بگیرند. این که برای انتخاب بین والدین یا رد و بدل کردن پیغام به فرزندانتان فشار بیاورید، اصلا رفتار صحیح و مناسبی نیست. در کودکانی که به این رفتارها مواجه می‌شوند، آمار افسردگی و اضطراب بسیار بالاست.
- رابطه سالم و به دور از تنشی با فرزندتان داشته باشید
ارتباط مثبت، روابط گرم و صمیمی و کاهش تنش بین فرزند و والدین به کودکان کمک می‌کند که راحت‌تر و سریع‌تر با طلاق کنار بیایند. با این رفتار احتمال ابتلا به افسردگی در فرزندان خانواده کاهش یافته و به حفظ عزت نفسشان کمک می‌شود.
- سعی کنید متناسب به سن و شرایط فرزندتان، قوانینی برای زندگیتان تنظیم کنید.
- تلاش کنید که با فرزند نوجوانتان رابطه صمیمی‌تری داشته باشید
برای این که بهتر بتوانید بر زندگی نوجوانان نظارت داشته باشید، بهتر است بیشتر به آنها توجه کنید و ببینید با چه کسانی وقت می‌گذرانند.
- به فرزندتان قوت قلب بدهید
کودکانی که به توانایی‌هایشان شک دارند، به شدت تحت تأثیر تغییرات قرار می‌گیرند چرا که خودشان را قربانی می‌دانند و بیشتر از دیگران دچار مشکلات روحی روانی می‌شوند. به فرزندتان یاد بدهید که اگرچه کنار آمدن با طلاق کار سختی است اما او قدرت آن را دارد که با این مسأله کنار بیاید.
در کنار تمام اقداماتی که برای حفظ آرامش فرزندتان انجام می‌دهید، به سلامت و کاهش استرس خودتان نیز توجه کنید و در صورت نیاز به یک متخصص مراجعه کنید.
اگرچه طلاق برای همه اعضای خانواده شرایط سختی را ایجا د می‌کند، اما گاهی با هم ماندن والدینی که به شدت بایکدیگر نزاع و جنگ دارند، بیشتر از طلاق به سلامت روانی و گاهی جسمی کودکان آسیب می‌زند.
در صورتی که برای حفظ سلامت روحی و جسمی فرزندتان و وفق یافتن او با شرایط زندگی جدید به مشکل برخوردید، حتما به یک روانشناس متخصص مراجعه کنید تا به شما در این روند کمک کند.
