تنها فقر آهن عامل کم خونی نمی باشد. بلکه عوامل دیگری مثل اختلالات روده ای، خونریزی، بارداری و… نیز از علل کم خونی هستند که باید تشخیص و درمان شوند. در ادامه مطلب با علائم کم خونی بیشتر آشنا خواهید شد.

نشانه ها و علائم کم خونی

زمانی شخص به کم خونی دچار می شود که خون وی به میزان لازم گلبول قرمز ندارد و این امر نیز با عدم تولید گلبول قرمز در بدن اتفاق می افند.

شایع ترین اختلال خونی، آنمی یا کم خونی است که در آن گلبول های قرمز خون کاهش یافته و در نتیجه اکسیژن کافی به بافت ها و سلول های بدن نمی رسد. عوارض کم خونی منجر به پیدایش مشکلاتی مثل  احساس خستگی و ضعف، مشکلات تنفسی و… می شود.

هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز کار اکسیژن رسانی را بر عهده دارد. همان طور که می دانیم سلول های بدن برای زنده مانده به اکسیژن نیازمندند اما اگر اکسیژن کافی به آن ها نرسد منجر به هیپوکسی شده و مشکلات زیادی برای شخص ایجاد می کند.

 از مهم ترین علائم و نشانه های کم خونی می توان به احساس خستگی و کسالت، بی حالی، افسردگی و بی قراری، ریزش موهای سر، رنگ پریدگی، ایجاد مشکلات تنفسی، ضعیف شدن تمرکز، طپش قلب، احساس سردی و سرد شدن دست ها و پاها، خشک شدن دهان و زبان، وزوز کردن گوش ها، احساس درد در قفسه سینه، سردرد شدن، کاهش یافتن حس چشایی، مشکل در بلع غذا، سندروم پای بی قرار (فرد مبتلا احساس سوزش، گزگز، درد و مورمور شدن در پای خود کرده و به ناچار پا را تکان می دهد.)، شکننده شدن، پوسته پوسته شدن و قاشقی شدن ناخن ها اشاره کرد.

میل به خوردن موادی مثل کاغذ، مو، خاک، موم و سبزه نیز از دیگر علائم کم خونی و کمبود آهن هستند. در ابتدا بایستی کم خونی و نوع آن توسط پزشک تشخیص داده شده سپس به درمان آن پرداخت.

انواع کم خونی

کم خونی یا کاهش هموگلوبین بر اساس حجم متوسط گلبول های قرمز یا MCV بررسی و تقسیم بندی می شود. بر این اساس سه نوع کم خونی به نام های میکروسیتیک، نورموسیتیک و ماکروسیتیک وجود دارد.

تشخیص کم خونی

با دادن آزمایش خون و انجام تست سلول های خون یا CBC یا شمارش کامل خون، نوع کم خونی تشخیص داده می شود. در این تست شش مولفه مورد بررسی قرار می گیرند و تعداد گلبول های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت (درصد گلبول های قرمز موجود در خون)، تعداد گلبول های سفید خون، شمارش پلاکت خون و حجم متوسط گلبول های قرمز خون گزارش می شوند.

عوامل ایجاد کننده کم خونی

نداشتن رژیم غذایی سالم و عدم مصرف مواد غذایی حاوی آهن، فولیک اسید و ویتامین B12، خونریزی داخلی، سوء تغذیه، بیماری های مزمن مثل اختلالات روده ای، مشکلات ژنتیکی و مسمومیت دارویی از عوامل و نشانه های کم خونی هستند.

گفتنی است فقر آهن، بارزترین علت کم خونی می باشد که در زنان نسبت به مردان شایع تر می باشد. زیرا در دوران قاعدگی، بارداری، شیردهی و یائسگی خطر ابتلا به کم خونی در زنان افزایش می یابد.

بیماری های مزمنی مثل اختلالات روده ای که در آن مواد مغذی جذب بدن نمی شوند، سرطان، نارسایی کلیه ها، کبد و… نیز خطر ابتلا به کمبود آهن را افزایش می دهند و از نشانه های کم خونی هم می باشند.

راه پیشگیری و درمان کم خونی

در بیشتر موارد نمی توان از ابتلا به کم خونی پیشگیری کرد. کم خونی خفیف را می توان با مصرف مکمل ها مثل قرص آهن و فروسولفات همراه با ویتامین C (برای جذب بیشتر آهن) درمان کرد. همچنین مصرف خوراکی ویتامین هایی مثل اسیدفولیک و تزریق ویتامین B12 نیز مثمر ثمر می باشد.

برای پیشگیری از ابتلا به فقر آهن و درمان کم خونی با غذا می توان از رژیم غذایی شامل سبزیجات برگ دار با رنگ سبز تیره مثل اسفناج، زردآلو، عدس، لوبیا، سویا، نخود، گوشت قرمز و سفید، کنگرفرنگی، آجیل، کشمش، لبنیات، شیر سویا، موز، جوانه حبوبات، توت خشک، انجیر خشک، برگه زردآلو، جگر، زرده تخم مرغ و آلو بخارا استفاده کرد تمامی این مواد حاوی فولیک اسید و ویتامین B12 می باشتد.

در کنار مصرف آهن از مواد غذایی حاوی ویتامین C، اسید اسکوربیک، اسید سیتریک، اسید تارتاریک و اسید مالیک مثل مرکبات، هندوانه، خربزه، آلو، انبه، ریواس، طالبی، گلابی، گل کلم، آناناس، سیب، هویجف چغندر، سیب زمینی، کدو تنبل، کلم پیچ، شلغم، گوجه فرنگی، فلفل سبز و انواع توت ها هم مصرف کنید تا جذب آهن در بدن افزایش یابد و از ابتلا به علائم کم خونی نیز تا حد زیادی پیشگیری کرد.

گفتنی است برای درمان و جلوگیری از بروز نشانه ها و علائم کم خونی که به خاطر مصرف داروهای غیر استروئیدی و ضد التهابی می باشد، تنها راه جایگزین کردن داروی با دارویی مشابه است تا چنین عوارضی برای شخص ایجاد نشود.

کم خونی در کودکان و نوجوانان

به طور کلی از هر هفت کودک دو ساله، یک نفر مبتلا به کم خونی می باشد که در بیشتر آنها علت این مشکل، عدم دریافت آهن کافی موجود در غذا های دریافتی آنها می باشد، کودکانی که از مشکل کم خونی و فقر آهن رنج می برند، تمایل زیادی به خوردن چیزهای غیر معمول همچون خاک، خاک رس، نشاسته و یخ دارند که این رفتار پیکا نامیده می شود، از این رو باید از کودکان پایین تر از ۱۲ ماهه تست کم خونی گرفته شود، زیرا اگر مشکل کم خونی در آنها برطرف نشود در آینده موجب مشکلات زیادی از جمله اختلال رشد مغزی خواهند شد. از جمله علایم شایع کم خونی خستگی دائمی در نوجوانان می باشد که مشکل کم خونی و فقر آهن آنها اغلب به دلیل رشد ناگهانی دوران بلوغ اتفاق می افتد، همچنین کم خونی ناشی از دوران قاعدگی یکی از مشکلات شایع اغلب دختران جوان در طی این دوران است.

کمبود آهن و بارداری

تقریبا نیمی از خانم های باردار با مشکل کم خونی و فقر آهن مواجه هستند، از این رو باید مقدار حدود ۲۷ میلی گرم آهن در برنامه غذایی روزانه خود دریافت کنند، برخی مکمل های آهن از جمله ویتامین هایی که در طی بارداری با تجویز پزشک مصرف می شود، می تواند در رفع مشکل کمبود آهن، موثر واقع شود، از این رو در طی دوران بارداری و نیز بعد از تولد نوزاد حتما باید تست کم خونی بدهید.

مصرف آهن بیش از حد

همانطور که کم خونی می تواند منجر به بروز مشکلات زیادی در بدن شود، مصرف آهن بیش از حد نیز می تواند مشکلاتی جدی را به همراه داشته باشد و این اتفاق ممکن است در اثر تزریقات مکرر خون و یا بیماری ارثی اتفاق بیفتد، در این صورت مصرف مکمل ها می تواند خطرات زیادی برای سلامتی فرد داشته باشد و از جمله نشانه های آهن زیاد می توان به آسیب های آن در کلیه، کبد و پانکراس اشاره کرد، از این رو برای رهایی از این مشکل می توان با اهدای خون و نیز حجامت و یا با دارو میزان خون اضافی بدن را کاهش دهید. برای آشنایی با فواید حجامت و انواع آن در اینجا کلیک کنید.

پیشگیری از کم‌خونی

داشتن یک رژیم غذایی مناسب از ابتلا به کم خونی جلوگیری خواهد کرد؛ غذا هایی مثل جگر، گوشت قرمز، ماهی، سبزیجات برگ دار با رنگ تیره، عدس و لوبیا و میوه های خشک حاوی مقدار زیادی آهن هستند، همچنین مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین B12 و فولیک اسید مثل لبنیات، تخم مرغ، بسیاری از نان ها، غلات، موز و اسفناج نیز می تواند از مشکل کم خونی پیشگیری کند، مصرف مرکبات حاوی ویتامین C و میوه ها و سبزیجات مختلف می تواند به جذب آهن بدن کنک زیادی نماید.

نکات پایانی

با رعایت نکات زیر می توان از ابتلا به کم خونی پیشگیری کرد.

• درمان یبوست و مشکلات گوارشی
• عدم مصرف نوشیدنی های کافئین دار مثل چای بعد از صرف غذا
• مصرف نانی که از خمیر ورآمده درست می شود.
• شستن دست ها با آب و صابون قبل از صرف غذا و بعد از اجابت مزاج
• ضدعفونی کردن میوه ها و سبزیجات با نمک
• مصرف روزانه قرص آهن در دوران قاعدگی و از ماه چهارم بارداری تا ۳ ماه بعد از زایمان نیز از ابتلا به علائم کم خونی پیشگیری می کند.
• مصرف قطره آهن برای کودکان همزمان با شروع تغذیه تا پایان دو سالگی
• خودسرانه داروهای مکمل آهن مخصوصا با دوز بالا را مصرف نکنید زیرا مسمومیت زا بوده و مسلما عوارضی در پی خواهند داشت.