اما مفهوم اعتماد به نفس ملی چیزی نیست که به تازگی وارد ادبیات انقلاب اسلامی شده باشد. امام خمینی(ره) در تاریخ 17/9/1359 در شرایط بمباران روزهای ابتدایی جنگ تحمیلی بدون این که گلوله ها و تجاوزات دشمن بتواند کوچکترین تزلزلی در تفکر و روحیه ایشان داشته باشد، به بیان آرمان های حقیقی ملت و ترسیم اهداف و چشم انداز بزرگ انقلاب پرداختند.

«مهم این است که ایرانی ها بفهمند که خودشان می توانند کار بکنند. در این طول زمان این معنا را همچو کرده بودند که ایرانی ها چیزی نیستند و باید همه، همه چیز را بروند از خارج بیاورند، از اروپا بیاورند، از آمریکا بیاورند. این شد که اسباب این شد که مغزهای ایرانی به کار نیفتد و نگذاشتند به کار بیفتد. ایران افرادش، مردمش، از سایر افراد کمتر نیستند. بلکه از بسیاری بالاترند. لکن نگذاشتند که این استعدادها به کار بیفتد، باید استعدادها را به کار بیندازند و دولت و ملت تأکید کنند از این کسانی که اختراع و ابداع می کنند تا ان شاء ا... ایران خودش همه چیز را بسازد و مستقل شود.»

«اعتماد به نفس ملی» مردم ایران هم در به وجود آمدن انقلاب مؤثر بود و هم یکی از ثمرات انقلاب اسلامی است. همانطور که خودباوری و اعتماد به نفس ملی باعث پیشرفت های چشم گیری در عرصه های علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شده است.

امروز مفهوم «خودباوری» و «بازگشت به خویشتن» که در سال های ابتدایی انقلاب از سوی رهبران و اندیشمندان انقلاب مطرح شد، تحت عنوان «اعتماد به نفس ملی» و به عنوان یکی از اصول یا خصوصیات فرهنگی مردم ایران درآمده است و صرفاً یک آرمان و هدفی ایده آل و دست نیافتنی نیست، بلکه در تمام شئون مردم ایران دیده می شود.

حدود سی سال پیش در عصر نبود معنا و حاکمیت مفاهیم مدرن، پست مدرن و سکولاریسم، انقلاب اسلامی به عنوان انقلابی معنوی و معرفتی با تکیه بر مبانی خود و آوردن مفهوم جدیدی برای زندگی بشر، از جمله آنچه برای قدرت حقیقی لازم است؛ یعنی معنا و حاکمیت معنا که از آن صاحبان معناست، تمام مؤلفه های شکل گیری «اعتماد به نفس ملی» را فراهم کرد.

در جریان انقلاب، مردم ایران با شناخت خود و کنار گذاشتن قوانین و تفکرات وارد شده از غرب، مبانی معرفتی خود را با استفاده از مفاهیم دین اسلام تعریف کردند و بهترین ایده و معنا برای اینده بشر و تمدن سازی را به جهانیان معرفی کردند. بنابراین واضح است که این افراد در طی مسیر انقلاب، خود دارای «اعتماد به نفس ملی» ریشه دار در فرهنگ ملی و مذهبی (بومی) شده اند، که نتیجه آن را در چگونگی وقوع انقلاب اسلامی، دوران دفاع مقدس و دستاوردهای علمی و فرهنگی معاصر می توان به خوبی مشاهده نمود و امروز با این پشتوانه آماده زمینه سازی و اجرای سند چشم انداز بیست ساله می باشد.

به علاوه باعث بالا رفتن اعتماد به نفس مسلمانان جهان و تغییر دیدگاه آنان و همه جهانیان نسبت به ابرقدرت ها و قابلیت و حقانیت دین اسلام شده است.

دیدگاه رهبری درباره «اعتماد به نفس ملی»

«ایشان ایجاد و تقویت اعتماد به نفس ملی را از مشخصات عصرامام (ره) می دانند؛ چرا که در دوران طاغوت، روح غرور و افتخار ملی ایرانیان توسط قدرت های خارجی میرانده شده بود و چنین القا می شد که اسلام قدرت عزت آفرینی برای ملت ایران ندارد و لذا چاره ای جز تمسک به الگوی سرمایه داری غربی یا مارکسیسم شرق نیست. اما انقلاب ایران با رهبری امام، روح بیداری و جرأت و اعتماد به نفس را در ملت ایران و سایر ملت های حتی غیرمسلمان زنده کرد. پاره ای از عواملی که از دیدگاه رهبر معظم انقلاب در ایجاد و تقویت اعتماد به نفس ملی نقش عمده ای را ایفا می کند، می توان چنین نام برد:

اعتماد به خدا و احساس رابطه با او

حفظ اتصال فکری با توده های مردم و متمسک شدن به ریشه های اصولی انقلاب

توجه به جایگاه علم و دانش در دانشگاه ها و حاکمیت فضای تحرک و دوری از یأس در دانشگاه ها

مبارزه ی فرهنگی دائم با خودباختگی مزمن

تکریم اساتید و مدیران دانشگاه ها و اعتماد به نفس شخصی و ملی آن ها

احیا و رشد بخشیدن به هویت اسلامی و ایرانی جوانان و ارتقای فکر دینی در آنان

آشنایی آحاد مردم با سابقه و میراث عظیم علمی آنان و مفاخر تاریخی کشور

عدم وابستگی به الگوهای بیگانه و توجه به الگوهای بومی

حفظ وحدت و همدلی بین نخبگان و ایفای نقش رسانه ی ملی در تقویت خوباوری

به نظر ایشان در بعد داخلی و ملی، پیشرفت در عرصه های گوناگون چون پیروزی در جنگ تحمیلی، پیشرفت های علمی مانند فن آوری هسته ای، اعطای جرأت و شجاعت علمی و جوانان و به انزوا کشاندن دشمن در همه زمینه های سیاسی، اقتصادی و فنی از نتایج و آثار اعتماد به نفس ملی است.

اما این نتایج به عرصه ملی محدود نمی شود. تحقیر قدرت های زورگو و قلدر دنیا، گسترش عزت اسلامی ملت ایران در جهان، اعطای هویت و شخصیت به مسلمانان و اعتماد به نفس دنیای اسلام، توجه به قدرت مذهب در بسیج انسان ها، زنده کردن خلاء نیاز به معنویت در جهان و مطرح شدن ایران به عنوان الگویی برای تمامی ملت های جهان را می توان از آثار اعتماد به نفس ملی ایرانیان در عرصه های جهانی و بین المللی دانست.»

البته اعتماد به نفس ملی را نباید با نخوت های بی جای ناسیونالیستی و غرور کاذب ملی اشتباه گرفت چرا که معنای اصلی اعتماد به نفس ملی، احیای هویت ملی دینی مردم ایران است؛ چون ملیت ایرانی با اسلام آمیخته شده است.

تأکید رهبر انقلاب بر موضوع حفاظت از اعتماد به نفس ملی و تحکیم ریشه های فرهنگی آن نشان دهنده آغاز مرحله جدیدی از رشد و تعالی انقلاب اسلامی است که مسأله اعتماد به نفس ملی دیگر موضوعی دور از دسترس مردم و خاص افراد نخبه نیست و شایسته است که دانشگاه ها و اندیشمندان ایرانی، این موضوع را مورد پژوهش و مطالعات جدید بر مبنای فرهنگ ایرانی اسلامی قرار دهند و جوانان این مرز و بوم ماحصل این تحقیقات علمی پویا و زنده را دنبال کرده و به سر منزل مقصود برسانند.

به علاوه ضروری است که مسئولین حوزه های فرهنگ، هنر و ارتباطات این مسأله مهم را در سیاست گزاری، تصمیم گیری و اجرا در اولویت قرار دهند. روشن است که ناهماهنگی در اهداف، سیاست ها و عملکردهای فرهنگی در سطح کشور نتیجه ای جز اتلاف فرصت ها و منابع در سطح کلان و تضادهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی حتی اقتصادی نخواهد داشت که به کاهش اعتماد به نفس ملی منجر خواهد شد.

نقش رسانه ها در اعتماد به نفس ملی

رسانه ها از ارکان و عناصر تأثیرگذار بر فرهنگ هر جامعه هستند. اعتماد به نفس ملی به عنوان یکی از جنبه های نمایانگر فرهنگ و هویت هر جامعه از این تأثیر بی بهره نیست. در واقع عملکرد رسانه ها را می توان تقویت کننده یا تخریب کننده این جنبه از فرهنگی عمومی دانست. در این میان نقش صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به عنوان مؤثرترین رسانه جمعی کشور در حال حاضر در تقویت یا تضعیف و تخریب اعتماد به نفس در برنامه ها (فیلم، سریال، برنامه های زنده، گفتگوها و ...) بسیار مهم به نظر می رسد.

خلاقیت، نوآوری و اعتماد به نفس ملی

امروز در عصر گسترش علوم، فنون و حاکمیت صنایع و تکنولوژی آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، خلاقیت و نوآوری است.

«خلاقیت یعنی به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یا تبلور یک فکر یا مفهوم جدید. و نوآوری یعنی به کارگیری ایده های نوین ناشی از خلاقیت»

برای این که بتوانیم خلاقیت را پرورش دهیم، باید موانع خلاقیت را بشناسیم و از بین ببریم. اولین مانع خلاقیت، ارزیابی منفی از خود است. داشتن تصور مثبت از خود موجب افزایش انگیزه و انجام فعالیت های مختلف می شود که یکی از عوامل افزایش اعتماد به نفس است.

ایجاد اعتماد به نفس در افراد در خانواده شکل می گیرد. توجه خاص والدین به توانمندی های افراد، داشتن رفتار هماهنگ با فرزندان و تشویق حس کنجکاوی آنان، آزاد گذاشتن کودکان در انتخاب خود زیر نظر والدین، پذیرش کودک همان طور که هست و قبول دستاوردهای او و راهنماییش در مواقع شکست به جای سرزنش، همه و همه پایه ایجاد احساس اعتماد به نفس در افراد است.

احساس مسئولیت و اعتماد به نفس بزرگترین عوامل سعادت فرد و اجتماع است. داشتن اعتماد به نفس افراد که در سطح کلان به تقویت اعتماد به نفس ملی کمک شایانی می کند.

علاوه بر موارد یاد شده در تقویت اعتماد به نفس ملی و خودباوری، نقش حوزه های علمیه و هویت دینی، آموزش و پرورش و دانشگاه ها، تغذیه، نقش خانواده، کارآفرینی اجتماعی، مطالعه و موضوعات بسیار دیگر را می توان برشمرد که بررسی و بحث در این موارد مطالعه جای ویژه خود را می طلبد.

https://hawzah.net/