خانواده اولین و بادوام ترین عامل در تكوین شخصیت كودكان و نوجوانان و زمینه ساز رشد جسمانی اخلاقی عقلانی و عاطفی آنان است . فرزندان ما در خانواده رشد می كنند بزرگ می شوند صفات مثبت و منفی را یاد می گیرند راه و رسم زندگی را با تقلید از اعمال ما (والدین ) می آموزند و آن چه را كه درباره ما درك می كنند به دیگران تعمیم می دهند. پس چه خوب است محیطی در خانواده خود فراهم كنیم كه آكنده از صفا و صمیمیت شادی و نشاط مهر و عطوفت تفریحات مناسب و گردش های به موقع باشد.
به طور كلی خانواده شاد ـ كه شادی خود را از خوشبختی و تفاهم فی مابین اكتساب نموده اند ـ جامعه ای شاد و با نشاط و لبریز از صلح و صفا را می سازد.
روزمرگی افتادن در دام توهمات و خرافات ،عدم قبول مسئولیت، بی تفاوتی نسبت به آموزه های علمی و دینی از جمله آسیبها و نقاط ضعف یك خانواده خوشبخت است كه توجه ویژه و اقدام عملی نسبت به رفع آنها خانواده ها را از برخورد با عواقب نامطلوب آن مصون می دارد.
لذا توجه شما را به برخی توصیه ها در این خصوص جلب می نمایم:
** یكی از عمده ترین راه های خوشبختی در زندگی رضایت و خشنودی به قضا و قدر الهی است.
آن چنان كه حضرت علی (ع ) می فرماید : « ان رضیتم بالقضا طالبت عیشكم » اگر به مقدرات الهی راضی شدید زندگی شما شیرین و گوارا می شود . (غررالحكم ج 3 ص 66 ) و یا در جایی دیگر امام صادق (ع ) می فرماید : « نشاط و شادی در پرتو راضی بودن به رضای خدا و یقین به دست می آید و اندوه و غم در شك و ناخشنودی به مقدرات الهی حاصل می شود. »
** داشتن تفكر مثبت در زندگی و خوشبینی معقول رمز خوشبختی در زندگی است. منفی نگرها همیشه نیمه خالی لیوان را می بینند . چنین افرادی عینك بدبینی به چشمان خود دارند اشتباهات كوچك را بزرگ می شمارند از كاه كوه می سازند و بدین صورت زندگی را در كام خود و دیگران تلخ می كنند. اما مثبت نگرها همیشه نیمه پر لیوان را می بینند خطاها و لغزش های دیگران را نادیده می گیرند و با دید مثبت و منطقی با آن ها برخورد می كنند. این قبیل انسان ها زندگی را نشاط انگیز می كنند و در سایه شادی و نشاط است كه افراد خانواده و حتی جامعه رشد می كنند و به شكوفایی می رسند.
** مهربانی ها و اظهار محبت های كوچك بسیار اهمیت دارند و خانواده را به كانونی گرم و صمیمی و با طراوت تبدیل می كنند . وقتی شوهر از سركار برمی گردد و وارد خانه می شود همسرش به گرمی از او استقبال می كند به او سلام می كند. خسته نباشید می گوید و بلافاصله یك استكان چای جلوی او می گذارد. شوهر بدون درنگ با داشتن تبسمی بر لب از همسرش تشكر و قدردانی می كند و مثلا می گوید : از این كه چنین همسری دارم خدا را شكر می كنم و به خود می بالم .بدین صورت است كه بذر شادی و نشاط در محیط خانه كاشته می شود. و چه نیكو گفت امام علی (ع ) : « در همه حال با همسرت مدارا كن و با او معاشرت نیكو داشته باش تا زندگی ات گوارا و با نشاط باشد. »
** بسیاری از مشكلات و ناراحتی هایی كه در جریان ارتباط با دیگران به وجود می آید ریشه در انتظارات متعارض و مبهم از وظایف و هدف ها دارد. انتظارات نامشخص و مبهم سبب ناراحتی عدم درك و تفاهم مشترك و از میان رفتن اعتماد و نهایتا جوی حاكی از سوتفاهم شك و تردید و نگرانی در خانواده می گردد.
انتقاد منصفانه از عملكرد یكدیگر در محیط یك خانواده صمیمی مورد پذیرش قرار گرفته و موجب تعالی آن خانواده در ابعاد مختلف خواهد شد
** یكی دیگر از عوامل ایجاد شادی و نشاط در خانواده گشاده رویی است زیرا خوش رویی كینه ها را می زداید انسان ها را به همدیگر نزدیك می كند دل ها را به هم پیوند می دهد جو حاكم بر خانواده را شاداب و با طراوت می كند ارتباط عمیق و عاطفی را سبب می شود و موجب تداوم و استواری محبت و دوستی در زندگی می شود. همچنان كه مولایمان علی (ع ) می فرماید : « والبشاشه حباله الموده » خوش رویی وسیله ی دوست یابی است.
** ملت و امت یك جامعه بزرگ و خانواده یك جامعه كوچك است . همان طوری كه جامعه نیاز به حكومت و ولایت دارد و بدون آن زندگی اجتماعی به هرج و مرج و آشفتگی كشانیده می شود خانواده نیز بی نیاز از حاكمیت و ولایت نیست كه خداوند این مهم را بنا به طبیعت و خصوصیات فیزیولوژیكی مردان به جنس مذكر داده است . لیكن بعضی خانواده ها بدون توجه به اقتضای طبیعت و نظام آفرینش هنوز بر سر این موضوع در كشمكشی آشكار و پنهان هستند.
** همسران بنا به اقتضای فطرت و طبیعت وسیله سكون و آرامش یكدیگرند و این حتی به ایمان آنها هم بستگی ندارد اگر چه ایمان همچنان كه در جاهای دیگر نقش موثری دارد در این جا نیز نقش دارد.
** ارزش یك زن و كمال او در زن بودن و كامل بودن در جنبه های زنانگی و ارزش و كمال یك مرد كامل بودن او در جنبه های مردانگی است . اگر مرد گرایش زنانه و زن گرایش مردانه پیدا كند كمال نیست .
امیرمومنان علی (ع ) فرمود : بهترین صفات زنان بدترین صفات مردان است تكبر، ترس و بخل . پس هر گاه زن متكبر باشد خود راتسلیم هر ناكسی نمی كند و هرگاه بخیل باشد مال خودو شوهرش را حفظ می كند و هر گاه ترس داشته باشد خود را از بدنامی دور نگاه می دارد. زن بودن هنر می خواهد. همچنان كه مرد بودن نیز هنر می خواهد. مردی كه گرایش زنانه دارد زن نمی شود اما از مقام مردانگی هم سقوط می كند. همچنین زنی كه گرایش مردانه دارد مرد نمی شود اما از مقام زنانگی نیز سقوط می كند.
پیامبر خدا می فرمود : خداوند لعنت كند زنانی را كه خود را همانند مردان می كنند و خداوند لعنت كند مردانی را كه خود را همانند زنان می كنند.
بااینحال در جامعه امروزین بعضا مشاهده میشود همسرانی كه خواسته یا ناخواسته به دنبال تعویض جایگاه و شان خویش هستند این جاست كه هر چه زن ومرد از لحاظ مردانگی و زنانگی نامتجانس تر می شوند و جاذبه ای زنانه و میل و طلب مردانه ضعیف تر می گردد سعادت . كامیابی و خوشبختی آنان در زندگی تحت الشعاع قرار می گیرد.
** انتقاد منصفانه از عملكرد یكدیگر در محیط یك خانواده صمیمی مورد پذیرش قرار گرفته و موجب تعالی آن خانواده در ابعاد مختلف خواهد شد. لیكن انتقاد غرض ورزانه بالاخص آنكه به طور مستقیم و مداوم نیز باشد تبدیل و تعبیر به عیب جویی شده و زمینه ساز اختلافات و منازعات خانوادگی می گردد.
** برخی از ویژگیهای یك خانواده خوشبخت را می توان بدین شرح برشمرد : عشق و علاقه زن و شوهر به یكدیگر ورفتار مبتنی بر احترام و ارزش گذاری متقابل كفایت بهره مندی فرزندان از محبت والدین احترام به اظهار نظر اعضا خانواده و كمك بزرگترها به كوچكترها برای كنترل و اداره خویش والدین به جهت اخلاق برخورد و رفتار الگوی مناسب برای فرزندان هستند فرزندان درتصمیمات مربوط به امور خانواده و قبول مسئولیت وكمك به مشكلات والدین احساس مسئولیت می كنند بچه ها به عنوان این كه بچه هستند مورد اهانت نبوده و مورد احترام هستند در چنین خانواده ای روحیه زن توسط مردو روحیه ی مرد توسط زن از طریق همدلی دل جوئی و بهره گیری از كلمات گرم و نرم و اثر بخش تقویت می گردد فرزندان وظایف خود را به موقع انجام می دهند و دلیل انجام هركاری را می دانند همچنین در محیط خانه احساس امنیت كرده و شرایط را برای رشد ابعاد وجود خود مساعد می یابند و...
همان طوری كه جامعه نیاز به حكومت و ولایت دارد و بدون آن زندگی اجتماعی به هرج و مرج و آشفتگی كشانیده می شود خانواده نیز بی نیاز از حاكمیت و ولایت نیست كه خداوند این مهم را بنا به طبیعت و خصوصیات فیزیولوژیكی مردان به جنس مذكر داده است
** برخی از ویژگیهای یك خانواده نگون بخت را می توان بدین شرح برشمرد : در این گونه خانواده ها از محبت خبری نیست. وحشت و ترس و اضطراب بر افراد درمحیط خانواده غلبه دارد. فرزندان احساس امنیت نكرده و نسبت به بزرگسالان معمولا بدبین می باشند همیشه از طرف والدین (معمولا پدر) مورد تحقیرهایی از قبیل این كه تو نمی فهمی حرف نزن و... قرار می گیرند اعضای خانواده به طور مستقیم و به صورت مداوم از هم انتقاد می كنند امور خانواده براساس برنامه منظمی صورت نمی گیرد عیب جوئی لجاجت ومنفی گرایی در رفتار اعضای خانواده زیاد مشاهده می گردد انگیزه های لازم برای تداوم حیات خانواده كمتر دیده می شود و...
امیداست از رهگذر آگاهی به وظایف و مسئولیتهای خانوادگی خویش جامعه ای شاداب و بالنده داشته باشیم.
بخش خانواده ایرانی تبیان