نامگذاری

اسم به معنی نشانه و اسم گذاری نوعی نشانه گذاری است. از نظر علمی نوع اسم در شخصیت حال و آینده فرد بسیار مؤثر است و از نظر روان موجب نوع احساس نیک یا بد، حرکت یا رکود، رشد یا انحطاط است و به همین خاطر در اسلام راجع به آن توصیه های بسیاری شده است.

مثلاً اسلام خواسته است برای فرزندان نامی را برگزینند که سازنده و رشد دهنده باشد، وابستگی او را به مکتبی و اندیشه ای نشان دهد، موجب احساس غرور و سرافرازی او در حال و آینده باشد، او را به موضعگیری ویژه و مثبتی وا دارد، حتی در مواردی خط فکری و سیاسی آدمی را در حفاظت و احیای یک اندیشه نشان دهد.

رسول خدا به تناسب ابعاد متعدد شخصیتی فاطمه سلام الله علیها او را به اسامی و القاب متعددی می نامید که همه آنها زیبایند و غرور آفرین، رنگ مکتب و اندیشه اسلامی دارند و هر کدام به مناسبتی و در جائی به کار می رفته اند و یا نوعی از حالات و صفات فاطمه سلام الله علیها را نشان می دادند.

القاب و اسامی حضرت زهرا (س)

امام صادق علیه السلام فرمود: ان لفاطمة تسعة اسماء عند الله عزو جل. برای فاطمه سلام الله علیها در نزد خدا نه اسم است: فاطمه، و الصدیقه، و المبارکه، و الزکیه، و الراضیه، والمرضیه، و المحدثه، و الزهراء و الطاهره.[1]

در شرح و توضیح این اسماء گفته اند او:

- «فاطمه» است زیرا که از شر و از دوزخ بریده است.

- «طاهره» است یعنی پاک و پاکیزه از نقایص و صفات ناپسند.

- «زکیه» است یعنی رشد یافته و رشد یابنده در جنبه کمالات و خیرات.

- «مبارکه» است یعنی صاحب خیر و برکت در علم و فضل و کمالات و نسل.

- «صدیقه» است یعنی بسیار راستگو و درست.

- «راضیه» است یعنی خشنود به رضای حق و تسلیم در راه او.

- «مرضیه» است یعنی مورد پسند خدا و اولیای او.

- «محدثه» است یعنی زنی که فرشته الهی با او سخن می گوید.

- «مطهره» است یعنی از هر آلودگی و پلیدی دور است.

نام های دیگری هم بر اساس روایات، برای او ذکر کرده اند که اهم آنها عبارتند از:

- «زهراء» یعنی کسی که از او نور و درخشندگی متجلی می شود، فروغ تابان معرفت، نمونه روشن خداپرستی است و نُوُرها اشتقّ مِن نور عظمة اله.

- «معصومه» یعنی محصوره از گناه.

- «بتول» یعنی کسی که حیض نشود. التی لم ترحمرة قط.[2]

- ابن اثیر در النهایه گوید بدان علت بتولش خواندند که از زنان عصر خود به حسب فضیلت و تقوا و نسب منقطع و ممتاز بود و هم به دلیل انقطاعتش از دنیا و اتصالش به منبع سرمدی.

- «منصوره» یعنی کسی که یاری می شود (به قصاص قاتل فرزندش).

- «حصان» یعنی کسی که عفیف است و پاکدامن.

- «حره »یعنی کسی که آزاد از وابستگی به خاک و رمل و شوائب آن است.

- «عذرا» یعنی بکر و باکره.

- «هانیه» یعنی مهربان در حق شوهر.

- «شفیعه» یعنی دارنده مقام شفاعت.

از القای وارده معلوم می شود که انتخاب القاب و کنیه ها برای دختر پیامبر با مسما و دارای بار معنایی دینی و الهی برخوردار است. القاب حضرت خود درس آموز و جهت دهنده است. و سزاوار است شیعیان و خاندان شیعی برای فرزندان از اینگونه نام ها و القاب گزینش کنند. و با خلق خوی اهل بیت علیهم السلام آشنا و تربیت کنند.

نام فاطمه سلام الله علیها

در میان اسامی متعددی که برای اوست نام فاطمه سلام الله علیها از همه معروف تر و به گوش ها آشناتر و در کتب اسلامی ذکر این نام بیشترین است. در مورد معنی و وجه تسمیه اش گفته اند: او فاطمه سلام الله علیها - است:[3]

- لانها فطمت عن الطمت، بدان خاطر که از آزار حیض بازداشته شده است.

- لانها فطمت عن الشر، زیرا که او از شر بریده و جداست.

- لانها فطمت عن الخلق، زیرا که او از مردم بریده شده.

- لانها فطمت محبیها عن النار، زیرا که دوستدارانش از آتش دوزخ دور و برکنارند.

- لانها فطمت و شیعتها عن النار، زیرا که او و شیعیانش از آتش دور و برکنارند.

- لان الخلق فطموا عن کنه معرفتها، زیرا که مردم از کنه معرفتش بازداشته شده اند.

- لانها فطمت عن ماسوی الله، زیرا که او از غیر خدا بریده است.

امام صادق علیه السلام فرمود: لقد فطمها بالعلم و عن الطمث فی المیثاق - فسماها فاطمة - ثم قال انی فطمتک بالعلم و فطمتک بالطمث[4] خداوند او را با علم و دانش درآمیخت و از شکول در پیمان بازداشت او را فاطمه - سلام الله علیها - نامید و فرمود تو را از کسب دانش اکتسابی بازداشتم و از پلیدی ها دور نمودم.

کنیه ها و تعابیر

برای فاطمه سلام الله علیها کنیه هائی است و کنیه ها در دنیای گذشته تقریباً نقش نام خانوادگی امروز را برای افراد ایفا می کرده اند این کنیه ها متعددند و هر کدام به مناسبتی و در بیان شأنی از فاطمه سلام الله علیها بکار می رفته اند.

- برخی از آنها در رابطه با انتساب او به فرزندان اوست مثل: ام الحسن، ام الحسین، ام المحسن، ام الائمه، ام السبطین، ام الازهار.

- برخی دیگر دارای رنگ جامعه و اجتماعند مثل: ام المومنین، ام الایتام، ام النساء، ام الامه.

- بعضی در رابطه بافضائل اوست مثل: ام العلوم، ام الخیره، ام الفضائل.

- و بعضی هم در انتساب او به پدرش مثل: ام ابیها (مادر پدرش).[5]

تعابیری هم که از او در دست است همگی زیبا و در خور شأن اوست از جمله:

- فاطمه سلام الله علیها لطیفه ای از عالم لاهوت است، فاطمه سلام الله علیها مظهر زنی کامل و نمونه انسانیت و فضیلت است، فاطمه سلام الله علیها واجد بوی بهشت است. فاطمه سلام الله علیها ریحانه یا گلی خوش بوست. و به حق که پدر بزرگوارشان و رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمود: من از فاطمه سلام الله علیها بوی بهشت را می شنوم.

نام ها و القاب

در منابع مختلف روایی و تاریخی امامیه و اهل سنت نام ها و القابی را ذکر کرده اند. چهل نام و لقب مربوط به حضرت زهرا علیهاالسلام که از آیات، روایات، زیارات وادعیه برگرفته شده اند و شایسته و نیکوست که در نامگذاری دختران از آنها استفاده شود، به ترتیب حروف الفبا عبارتند از:

1. اِنسیه؛ 2. بتول؛ 3. حانیه؛ 4. حبیبه؛ 5. حَورا؛ 6. حوریه؛ 7. راضیه؛ 8. راکعه؛ 9. رضیه؛ 10. ریحانه؛ 11. زکیه؛ 12. زهرا؛ 13. زهره؛ 14. ساجده؛ 15. شفیعه؛ 16. شهلا؛ 17. شهیده؛ 18. صابره؛ 19. صدیقه؛ 20. طاهره؛ 21. طیبه؛ 22. عذرا؛ 23. عزیزه؛ 24. فائزه؛ 25. فاطمه؛ 26. کریمه؛ 27. کوثر؛ 28. کوکب؛ 29. مبارکه؛ 30. مُبَشّره؛ 31. محبوبه؛ 32. مُحَدّثه؛ 33. مرضیه؛ 34. مِشکات؛ 35. مُطَهَّره؛ 36. معصومه؛ 37. منصوره؛ 38. منیره؛ 39. مهدیه؛ 40. وجیهه.

پی نوشت ها